Proeve eener theorie der Nederduitsche poëzy

§. 76. Het rym is in vaerzen geenszins te missen

Het rym is in vaerzen geenszins te missen, wat ook onverlichte kritieken hiertegen mogen zeggen; want, in waarheid, men vind er die blind genoeg zyn, om het rym in vaerzen geheel ontbeerlyk te achten. De anderszins vernuftige Lamy dwaalt geweldig van het spoor, daar hy zegt: ‘Il n'est pas toujours necessaire que la rime se trouve à la fin du vers; on peut lier des paroles, de sorte qu'elles ayent une cadence, comme on en voit des exemples dans les langues Espagnole, Italienne et Anglaise, dans lesquelles on fait de fort bons vers sans rimes’ (La Rhétorique, etc., pag. 275) ⁴⁸³. En Mercier, die alom dwaalt, gaat nog verder: ‘Nos voisins,’

483 Lamy, La Rhétorique ou l'art de parler p. 275.

[p. 162]

zegt hy, ‘se sont dérobés à ce joug barbare que nous nous sommes stupidement imposé, et la poësie a commencé à naître parmi eux. Il me sembleroit bien digne du siecle présent, de secouer le joug de la rime. Nos chefs-d'oeuvres dramatiques me paroissent gâtés par ce faux agrément que l'habitude soutient encore, tandis que nous gagnerions beaucoup à être affranchis de cette insupportable monotonie’ (Tableau de Paris, Tom. VIII, p. 168) ⁴⁸⁴.

Denkt, vrinden! die uw vuist der muzen hebt gewyd,
Die aan het rym alléén uw' roem verschuldigd zyt,
Die, daar u 't rym den naam van dichter deed verwerven,
Daar 't rym uw honger stilt! ach! denkt wat gy zult derven,
Zo ras men u het rym, het pit van 't vaers, onttrekt.
(Nomsz, Mengelwerken, bl. 186) ⁴⁸⁵

Geheel anders oordeelt de kundige Du Bos: ‘De noodzakelykheid om te rymen,’ zegt hy, ‘is een regel van de dichtkunst, van welke de waarneeming de meeste moeite kost’ (Oordeelk. Aanmerk., Deel I, bl. 363) ⁴⁸⁶. En even te vooren (bl. 362) had hy aangemerkt, dat ‘de poëet die noodzaaklykheid door niemand anders kan laaten verrichten, daar de schilder in tegendeel zyn kleuren door een ander kan laaten wryven’ (§. 36.). En wat onze vaderlandsche poëzy in het byzonder betreft, David van Hoogstraten leert uitdruklyk: ‘De Nederduitsche maetzang wil het rym niet ontberen, schoon eenigen ons vaerzen zonder rym gegeven hebben. Want het oor, dat telkens eenen wederklank wacht, wraekt alle rymeloze vaerzen;

484 Mercier, Tableau de Paris, VIII, p. 168.

485 Nomsz, Mengelwerken, p. 186 (Rabener-bewerking). Zie noot 127.

486 Du Bos, Oordeelkundige Aanmerkingen, I, p. 363.

[p. 163]

en de maetzang is op de voeten, waarop hy voortgaen moet, noodzakelyk aan het rym gebonden’ (Beginselen der Rederykkunst, bl. 59 enz.) ⁴⁸⁷. -- En zeker, elk, wie slechts poëetische ooren (§. 57.) heeft, kan zich overtuigen van de onontbeerlykheid des ryms,

Daar 't wel gepast en net gepaard
Een' aangenaamen zangtoon baart:
En met veel zekerheid doet gissen,
Dat Neêrduitsch dicht geen rym wil missen.
(W. Kroon, Opdragt der Verzameling van Nederd. Rymklanken) ⁴⁸⁸

De zaak is te middagklaar, om ter haarer betooging meer' woorden te gebruiken:

Neem een vertelsel, lees het schoonste liedeboek,
Het sierlykst klinkdicht, 't langst der lyk- of bruiloftsdichten,
En neem het rym 'er af: zal 't u vermaken, stichten?
ô Neen! hoe lieflyk 't scheen, hoe 't ook u eerst geviel,
Nu is het drooge taal, een woordklank zonder ziel, enz.
(Nomsz, Mengelwerken, bl. 187) ⁴⁸⁹

487 David van Hoogstraten, Beginselen of kort begrip der rederykkunst, Amsterdam, bij Gerard onder de Linden, 1725, p. 59-60. KB 2105 A 149.

488 Kroon, ‘Opdragt aan den Heere Gerard Muyser’ voorin de Verzameling van de bruykbaarste Nederduytsche Rymklanken. Zie noot 195.

489 Nomsz, Mengelwerken, p. 187 (Rabener-bewerking).