Proeve eener theorie der Nederduitsche poëzy

§. 17. Dichtönderwerpen zyn slechts droomen

Dichtönderwerpen zyn slechts droomen; naar het getuigenis der poëeten zelven. Vader Vondel (om alleen van onzen aartsdichter te spreeken) noemt zyne eigene poëzy aldus; by voorbeeld:

Doorluchte Ryn! myn zoete droom,
Van waer zal ik u lof toezingen?
(Poëzy, Deel I, bl. 338) ⁸⁴

en wederom:

Milde Venus, help me: maek
Myn gedigt en droom waerachtig.
(Poëzy, Deel I, bl. 682) ⁸⁵

en elders:

Maer als ik dees schilderye,
En gedroomde poëzye
dieper inzie ---
(Poëzy, Deel II, bl. 339) ⁸⁶

en zyn Lofzang van den kristelyken ridder is een loutere droom, dien hy dus besluit:

Ik overly de droomen

Daer 't hart met was belast: 's drooms beeld, dacht ik gewis,
De waerheit niet altyt heel ongelyk en is.
(Poëzy, Deel II, bl. 651 enz.) ⁸⁷

Nog getuigt hy:

dat al de werelt lacht,

En allermeest om zo veel kluchten
Van godtheên, droomen en geruchten ---
(Poëzy, Deel I, bl. 498) ⁸⁸

Ook zegt hy van de poëzy der Grieken en Romeinen:

84 ‘De Rynstroom’, r. 1-2 (WB III, p. 289).

85 ‘Bruiloftszang aen Nikolaes Pankras’, r. 50-51 (WB IV, p. 616).

86 ‘Lofdicht op de kinders van Andries de Graef en Elizabeth Bikkers van Swieten’, r. 50 (in Poëzy II staat ‘poëye’), (WB VIII, p. 685).

87 ‘Lofzang van den Kristelyken Ridder’, r. 282-284 (WB I, p. 458).

88 ‘Op den Edipus of tekentolk’, r. 70-72 (WB V, p. 564).

[p. 36]

't Is ydel dat men droomen stroje
Van Ilium en 't paert van Troje;

Van Kolchis, Thebe, en Edipus.

(Poëzy, Deel I, bl. 380) ⁸⁹

en:

Droom en kluchten gaven stof

Aen de lichtgelovende ouden
Die gedroomde steden bouden.
Dat verzieren ging te grof.
(Poëzy, Deel I, bl. 431) ⁹⁰

Nog noemt hy den Eneas van Virgilius in het byzonder:

en droom, en nachtgezicht,
Uit heidensch brein gedicht.
(Poëzy, Deel I, bl. 465) ⁹¹

en in zyne Voorrede voor Ovidius Herschepping ⁹² spreekt hy van 'gedroomde vonden, plompe spitsvondigheden, beuzelingen van suffende oude wyven en loogenachtige verzieringen der dichteren'; 't welk hy alles over éénen kam scheert. Hierom betuigt hy:

Nektar en ambroos zyn droomen;
(Poëzy, Deel I, bl. 775) ⁹³

hierom noemt hy de hengstebron der dichteren een

gedroomde Hippokreen:
(Poëzy, Deel I, bl. 410) ⁹⁴

en zegt in tegendeel:

Wy drincken op Parnas noch Helikon niet langer.
Dit is ons paerdebron. Hier is geen droom aen vast.
(Poëzy, Deel I, bl. 307) ⁹⁵

Eindelyk, ook den dichtregel van Horatius, aldus door hem vertaald:

89 ‘Op de Ilias van de Medicis’, r. 13-15 (WB V, p. 477).

90 ‘Klockmuzyk’, r. 11-14 (WB IX, p. 402).

91 ‘Eeuwgety van Amsterdam’, r. 87 (WB V, p. 137).

92 Ovidius' Herscheppinge, Voorrede, r. 19-20 (WB VII, p. 387).

93 ‘Bruiloftdicht Imstenraedt’, r. 68 (WB X, p. 694).

94 ‘Op het triomferende vierwerck’, r. 38 (WB VIII, p. 721).

95 ‘Aen de edele mogende zeeraden t'Enckhuysen’, r. 13-14 (WB IX, p. 396).

[p. 37]

 

De schilder en poëet ontfingen beide een maght

 

Van alles te bestaen, wat elk zich dienstig acht;

 

(Poëzy, Deel II, bl. 595) ⁹⁶

noemt hy een' poëetschen droom. (Poëzy, Deel I, bl. 631) ⁹⁷

96 ‘Uit Horatius dichtkunst’, zo niet in WB. De plaats figureert in de prozavertaling in WB VII, p. 357, r. 8-9: ‘Schilders en poëten hadden altijt eene gelijcke maght van alles te durven bestaen’. Zie noot 294.

97 ‘Bruiloftbed Hooft-Hellemans’, r. 274 (WB III, p. 166).