De hane va Job. Euëver deere en luuj oet 't land va Mergraote

[p. 130]

Dao kump inge dieke heer

Naamrijm van Gulpen

Dao kump inge dieke heer,
zag d'r Bröcheleer.    (Bröcheler)
Zul v'r 'm foppe,
zag d'r van Oppe?    (van Oppen)
Laot v'r effekes poeëze,
zag d'r Loeëze.    (Loozen)
Zul v'r 'm vange,
Zag d'r Sjlange?    (Slangen)
Zul v'r 'm peele*,
zag d'r keplaon Theele?    (Theelen)
Nee, ich zal 'm kaele,
zag d'r sjaele.
Woeëmet?
zag d'r Rouwet    (Rouwet)
Mit de sjöp
zag d'r Flök*.    (Vluggen)
't Is evvel mar eine kleine,
zag keplaon Heyne.    (Heynen)
Hae is euver de hèk gesjpronge,
zag d'r Nendus Jonge.    (Jongen)
Ich how 'm gesjlage,
zag der Cobbenhage.    (Cobbenhagen)
Ich hoeët 'm keeëke,
zag d'r Deeëke.
Ich hoeët 'm tot biej mich op de weij,
zag d'r Dereij.    (Derez)
Gef 'm mar get laever,
zag keplaon de Waever.    (de Wever)
Dan kump heeë nog aan 't sjtinke,
zag d'r Vinke.    (Vincken)
Dat is niks nuijts,
zag d'r Hoebaer Huijts.    (Huijts)
Ich weet d'r alles van,
zag keplaon van Can.    (van Can)
Biej mich kriet heeë get lekkesi,
zag de juffrouw Bekkesj.....    (Beckers)
Jóng, has doe neet in de boksj gesjesse?
zag d'r Sjtesse.    (Stassen)

[p. 131]

 

En noe mer wessje in mienge pool,

 

zag d'r meester van Nool.    (van Nool)

 

Dat how gesjtonke,

 

zag d'r Nadus Vonke.    (Vonken)

 

't Waor krek 'n vastenovvendsmom,

 

zag d'r Dodemon.    (Dodemont)

 

Wat han ich toch gelach,

 

zag d'r meester Crombach    (Crombach)

 

D'r kont uch get biejeen leege,

 

zag d'r Föns Vleege.    (Vliegen)

 

Wat e beheij*,

 

zag d'r Laheij.    (Lahey/Lahaye)

 

Lek mich in g'n tesj,

 

zag d'r Defesj.    (Defeche)

 

Lek mich de braer,

 

zag d'r Leclaer.    (Leclercq)

 

D'r zaat mich fienge,

 

zagte de Begienge.

 

Respetuut*,

 

zag 't Kaoletruut*.

U vindt hier weer wat lektuur ‘väör es te neet kons sjlaope’. 't Is heel eenvoudige volkse poëzie, meestal door kinderen gemaakt en gezongen, maar door grote mensen, die graag kind met de kinderen zijn, uitgebreid en genoten. Dit soort naamrijmen moeten we rekenen tot de kinderstraatliedjes, zoals ook dit kleine reklame - naamrijmpje uit Gulpen:

Wil - ste höbbe sjooëne sjpits*,
Gank da nao d'r Hoepperits.    (Hupperts)
Wil - ste höbbe sjoeëne bot*,
Gank da nao de Sjobbevot*.    (Schobben)
Wil - ste höbbe sjtrik van kop tot teen,
Gank da nao de Jaspers Leen*.    (Jaspers)

In 't artikel ‘D'r Paol op genne pleij’ heb ik naar aanleiding van 't Banholtse rijm bij de denplanting opgemerkt, dat deze naamrijmen op familie- en voornamen tot in 't begin van deze eeuw geliefd waren in onze Limburgse dorpen. De volkse fantasie probeerde in zo'n naamrijm een verhaal te vertellen. Voor de keuze der namen in 't rijm hield men zich vaak aan de volgorde der families in één straat. Er kwamen in de loop

[p. 132]

van de tijd namen bij en er vielen namen af. Maar elk naamrijm bewaart een stukje plaatselijke geschiedenis.

Bij het boven aangehaalde Gulpense naamrijm ‘Dao kump inge dieke heer’ valt 't op dat er veel namen van geestelijken en onderwijzers en ook de Begienge (de zusters) genoemd worden. Dit is niet verwonderlijk daar deze groepen juist op de kinderfantasie een bijzondere invloed uitgeoefend hebben. Van de andere kant moeten we opmerken, dat meester van Nool hoofd der school was in Gulpen tot omstreeks 1890, dat meester Crombach dezelfde functie bekleedde tot omstreeks 1920, dat kapelaan de Wever tot in de 80'ger jaren in Gulpen werkte en kapelaan Heynen in 't begin van deze eeuw Gulpen als zijn standplaats had. Hieruit kunnen we concluderen dat in de aangehaalde tekst van het Gulpens naamrijm twee redacties door elkaar gebruikt worden, de zgn. oudere en de nieuwe tekst. Mijn zegslieden die de school in Gulpen bezochten op het einde van de vorige eeuw kenden nog fragmenten van de oudere tekst. Voor de reconstructie heb ik 't meest kunnen profiteren van het heldere geheugen van Charles America, 86 jaar, de stoere en trotse peetoom van Charles Eyck, en van Hub Heynen, 78 jaar, de Halfin* van d'r Hooëf va Welsde in Mergraote. En de generatie die in 't begin van deze eeuw in Gulpen op de schoolbanken zat herinnert zich nog gedeelten van de nieuwe tekst. Hier was Giel America, 53 jaar, mijn onwaardeerbare hulp.

1959