|
| |
[1571 n.s.]
Op den 4 dach van Januarius 1570, twelcke was op eenen Donderdach, zoo wasser justicie ghedaen van Meeus, denwelcken hadde ghevanghen gheweest van den 16 dach van Oust ende daer was een Vierschaere ghemaect, recht achter het ‘Tamboerke’, op den grooten weede, buuter de Tempelpoorte. Ende ontrent den 10 hueren, zoo ghinck de wet van der stede ende den bauillu Jan de Moor, denwelcken was ten dien tyde bauillu, van der Tempelrie commende met den patient, daer zoo was hy ghecomdanneert, om dies wille dat hy ghebroken hadde in de brake
| |
| |
ende daernaer inghedaecht niet ghecompareert en hadden ende ghebannen 50 jaer, op zyn levende lyf. Noch bovendien ghecommen hadde by desen middelen tyde, bringhende brieven over ende wederomme, antwoorden draghende naer Inghelant, twelck streck verboden was; noch blyvende in zyn oppynnie, zoo was hy ghecompdaneert ghebrant te zyne levende, twelcke coorts daernaer volcommen was; ende was daernaer gherecht an een stake.
[150] Op den 16 dach van Januarius, zoo passerden duer de stede 3 benden perderuuters, diewelcke op moesten; ende het waren Italiaenen, ontrent 300; ende men zeyde dat se trocken naer Lorreynen.
Op den 22 dach van Lauwe, twelcke was op sinte-Vincentdach, zoo was denzelven afgheset ende gheen Mesdach, want de clocke luude om te wercken ende elck wrochte ende daer warender noch diversche Helighe daghen afghedaen, wel tot 9 of 10.
Ontrent Passchen 1571 ende corts daernaer, zoo was de zee zeere belemmeert met roovers, diewelcke den coopman grooten travaillen deden, zoo datter diversche schepen gherooft waeren ende den coopman ofte de schippers ghevanghen ende tot rantsoen ghestelt, om welcke zaken de coopmanscap zeer slackiert.
Ontrent Assencioenmaert, zoo wasser justicie ghedaen by Gheleyn Everaert van eenen man, diewelcke hem mesgaen hadde in den voorgaende tourben ende hadde relapts gheweist, om welck zake hy was ghehanghen te Wielckene by het gherechte van der stede.
[151] Op den 15 dach van Wedemaent, twelcke was op den Vrydach naer groot Sacramentdach, zoo wasser justicie ghedaen van eenen scapdief, diewelcke hadde zeer veele scapen ende coeye ghestoolen; dese was ghevanghen ten versoucke van Joorys van Hallen, baillu van de heerelycheit van de Rolleghemschen; ende was ghehanghen by sint-Jans op de groote strate zoo men naer Dicxsmude gaet.
Ende te zelve daghe, zoo hadden noch 2 Duutschen ende een vrauwe sententie onder dezelve heerelyckheit ende hadden gheloopen op den lantsman ende veel quaet ghedaen, om dies wille ende by rechte sententie van scepenen waren ghestelt by den officier op een scavodt vóór de Gulden Poorte an een stake met een stroop an den hals ende daer naer ghegheselt met scerpe roeden ende ghesteken met een gloeyend yser, Stee Maerck ghebannen wesende uut der erf Nederlanden een termyn van 50 jaeren ende dach, op ghehanghen te wesene; ende de vrauwe was ghegheselt voor de Gulde Poorte an een boem ende ghebannen 3 jaeren in de stede van Mechelen, ende het was de huusvrauwe van den eenen, diewelcke aldus ghegheselt ende ghebannen wesende.
[152] Ontrent Passchen 1571, midts dien datter in 't Lant van Vlaendere veel vreempt ghelt, princepaelyck menichte van Duutsche daelders, ommeghinck van 32 stuvers, zoo was alle Duutsche daelders ende alle
| |
| |
vremde ghelde, zoo wel gouden als zilveren te samen afgheroupen in uutganck van Mey 1571 zeer sterckelyck verbooden, dat niemant d'een den anderen nooden en mochte, op zeer groote boete, ende doen dien noch corectie, zoodat het volck zeer daer in beroert was, verbeydende den Mey uutganck, want in 't lant niet zeer veel ander ghelt omme en ginck onder den coopman ende onder den ghemeente. Als nu den tijt quaem van Wedemant, zoo was den tyt wederomme verlanck van een maent, midts dien dat de munte niet wer van ghelde gheforniert en was, waeromme dat alle saliën zeer diere was van coorne ende bueter, als ander aedtschare. Nu als den tyt van Hoymaent quaem ende als 3 ofte 4 daghen ghepasseert was, zoo wasser wederomme een placaet uutgheroupen, mits dien dat de remonstratie ghedaen by de ommelighede land, als Duutschlant, Vranckeryck ende andre, zoo was 't wederomme verlanckt tot Kerstdach ende alle Duutsche daelders brynghende date 1567, 1568, 1569, 1570 zouden doen in werde 31 stuvers ende voort het placaet blyvende in zyn valuer.
[153] Ontrent Hoymaent, zoo was men ontrent de frondieren zeere vervaert, want in Vranckerycke ontrent de Vransche frontieren laghen zeer veele volckx, want men wyste niet wat dat zy meenden, waerduer datter veele lantslieden quamen ghevlucht in sinte Omaers, Arie, Atrecht ende Betthune; ende oock midts die datte zee zoo zeere belemmert was van zeeroovers, gheseyt Waterguesen, zoo dat men alle omme op de zeecandt oock groote wake hilt.
Op den eersten dach van Septembre, zoo wasser een placaet van de thienden pennick te ghevene van alle coopmanschap ende van alle der ander sleete van alle goede ende datter collectuers ghestelt zouden wesen om dese zake te onderzouckene alle 14 daghen ende elck zoude moeten alle zyn vercoocht goet registreren ende daervan ghevet de 10 penninck, waerom datter om het uutroupen van desen alle coopmanscap ende alle neerynghe zeer afsloughen, want het was alle de 17 landen, duere gheroupen, maer op de 9 van Septembre, zoo en wasser noch gheen collectuers ghestelt.
Op den 4 van Septembre, zoo wasser ter Zaele justicie ghedaen van eenen man van Langhemaerck, oudt wesende 70 jaeren, om dies wille dat hy niet en wilde obedieren de Helighe Kercke ende om opinie zoo was hy onthalst ende daernaer begraven in de Helighe erde, want vóór 't sterven ghinck hy af.
[154] Op den 7 van Octobre, zoo was het placaet wederomme vernieudt ende bevel ghedaen, dat men collecteurs zoude stellen om te executerene den 10en peninck, maer daer was wat veranderynghe, dat men van alle coopmanscap dat uut den lande treckt, zoude men moeten gheven den 30 peninck ende den 20 peninck van alle coopscap van lande, huuse ofte erven ofte renten, waeromme dat het volck zeere ontstelt was ende oock mede, indien officiers neglegent waren om collecteurs te stellen alle schade ende interest te recouvrerene op hemlieden.
| |
| |
Op dezelven 7en dach, zoo wasser t'Yper groote swaerheit, want men forrierde groote menichte van Spaenjaerden, zoodat het op dien tyt niet groot en achte den 10en peninck, want het liep in woort, datter 8 venderen zonden commen, want zy begherden 17 hondert bedden gheforriert te hebbene; [155] ende myn heeren groot devoier doende om hemlieden uuter stede te houdene, twelcke niet mueghelyck en was, want den hoochbauillu was terstont ghesonden ten Hove om te sollisterene datte zooveele niet commen en zoude, maer men heeft hem gheantwoort dat hy zoude willen het beste doen, men zouder in voorzien.
Alzoo, op den 8 ende 9 dach, zoo wasser groot ghereetscap ghemaect om te logieren, want myn heeren deden doen diversche ghebooden, eerst datter niemant en zouden rumen huerlieder goet, op datter niemant uuter stede trecken en zouden, want het volck hadde half uuter stede ghetrocken; daernaer wasser noch gheboden dat men alle cameren, dewelcke gheforriert waren zoude moeten vaghen ende cuschen, de cafkoenen vaghen ende dat elck zyn beste zoude doen met zyn volck, op datter geen twist en zoude wesen.
Op den 10 van Novembre, zoo was 't Saterdach, ende men deder een ghebodt, dat niemant en zoude ter maert commen staen om huerlieder goet te ventene, want de Spaengiaerden waeren al bereet om in te commene; ende myn heere oordonerden de maert van den coorne, havere, appelen, fruut, wamozies ende alle aedstcare om de Coemaert ende gheboden mede dat niemant zyn aetscare verdiersen en zouden, op correctie van scepenen.
[156] Daernaer, op den zelven dach, was gheboden, dat alle backers, brauwers, vleeschauwers zouden hemlieden voorzien, datter gheen ghebreck en zoude zyn. Daernaer, zoo was de oordonnancie gheroupen van de Spaengiaerden, dat was dat men hemlieden moeste gheven twee schoonen servyeten ende een dwaele de weke, alle 15 daghen schoone slaplakens ende een camer ghestoffeert van wat huusraet om te cooken ende huerlieden spyse te bereeden ende anders niet.
Op den zelven 10 dach van Novembre, zoo was alle omme de veele ende groote menichte van souldaten Spaengiaerden ende vergaerden alle ontrent de Toorepoorte, want zy hadden alle omme de stede groote foorse ghedaen op den lansman, want zy deden hemlieden wyn haelen ende visch, want zy laghen wel 4 daghen ontrent de stede eer zy in de stede quamen. Nu ontrent den een huere ende half, zoo beghonste zy int te commen te Toorhoutpoort, vyfve dycke, alle haghelgheschoot ende passerde langhe. Daernaer zoo quamen groote menichte, dewelcke zoo russtich ghewapent waeren, oock vyfve dycke ende passerden langhe. Ende in den middel van de spyssen, zoo ghynghen 8 venderen, viere ende viere te gaderen; ende achter de [157] spyssen die ghynghen achter de venders, zoo ghynghen wederomme groote menichte van haghelgheschoot. Daernaer commende duer de Cawertynstrate, zoo duer de Auwerstrate
| |
| |
ter maert, zoo stonden zyn in slachoordene, wel 30 dycke, twelcke was vreempt om zien. Daernaer zoo schoten zy meest al te gader, twelcke gruwelyck was om te hooren.
Daernaer, als zy ghescheden waren van der maert, zoo quamen alle de waghens, wel een zoo groote meinichte met die ter ander poorten inquamen ende den gheheelen dach inghecommen waren, alzoo zoomighe zeyden wel 300 of meer. Daer achter die waghens, diewelcke quamen metten grooten hoop, zoo quamer achter alle de hallebardiers, wel 100 of meer; ende daer ghynghen terstont 2 venders waken ende d'ander sochten huerlieder logyst, elck met zyn byllet gheteekont van den gryffier De Codts. Ende hoewel dat ghebooden was huerlieden niet meer te gheven dan alzoo 't voorseyt es, elck gaf de zynere de cost, want men couste anders niet mede leven. Aldus was de stadt voorzien, twelck bin 30 jaer te vooren noyt ghezien en was, alzoo verlast.
[158] Alle de weke, zoo was ruse met de souldaten van oordonantie ende gheboden; en daer was groote nerstichede ghedaen om op te lichtene ende daer was een commissaris ghezonden van den Hove om te anziene het logyste van der stede ende de groote overlastynghe van den ghemeene, want de stede en was 't niet machtich de 8 vendere te logierene.
Op den 17 van Novembre, zoo quam de zeker maere van de schoone victorie, diewelcke den chrysten ghehaelt hebben op de onghelovighe Turcken ende daer was van den duck d'Albe begheert in dezelve brieven, dat men schoone processie-generael draghe zoude om God te lovene ende te danckene van den victorie. Ende 't 's anderdaechts, twelcke was op de Sondach, op den 18, zoo wasser van alle de venders de trommele ommeghesleghen, dat zy maert moesten commen, twelcke alzoo ghebuerde.
Ende den bysschop preicte te 8 hueren, naer costume, ende vertoocht de schoone victorie, die dom Jan de Aultrysse ons coninck broedere vercreghen hadde op den Turck, aldaer hy met Gods hulpe hadde vercreghen 180 galleyen ende met cleender scade God zy ghedanct ende alle de souldaten stonden ghereet tot dat de processie ghepasseert was in alle straten by de maert. Ende ghepasseert zynde, zoo hebben zy gaen maken een fault all arme ende schooten gruwelyck jeghens elcander; ende ghynghen van de maert ende quamen weder ghedurende wel 2 hueren; daernaer, ontrent de 12 hueren, vertrocken zy elck naer zyn logyst.
[159] Achter de noene, zoo warender ghestelt veele pectonnen op de maert ende vóór de capyteynen duere, om te vierene van de victorie daeraf dat men prossescie ghedraghen hadde ende op het Belfroot, zoo waren bovenop de voghels ende noch hooghere veele lanteernen ghehanghen met kerssen, twelck in der nacht vreempt was om zien.
Op den 2 dach van Decembre, zoo wasser justicie ghedaen van een Spaenyaert, diewelck hadde zyn tweeder eenen lantsman vermoort tot
| |
| |
Langhemaert, in commen naer Yper; ende daer was een galghe ghestelt 4 daghen vant te vooren op de maert an de Zuutzyde van pelloryn. Ende ontrent den 11 hueren, zoo was hy ghebrocht ende comende met vyf priesters van huerlieder natie, zoo was hy gherecht ende naer 4 hueren, zoo was hy begraven te Freminuere metter maniere van hemlieden. Alle daghe hoorde men eenighe benautheyt van het overlast van den Spaengiaerden ghedaen, den schamelen poorter, want met dat de menichte noot was op de stede ende dat beghonste coudt te wordene, want het wercken was verbooden, altyts commende groote crachte voor myn heeren, zoo hebbe zy daerin voorzien, want de Spaengiaerden en hadden meest gheen ghelt, zoo ghynghen myn heere omme ende presenteerden voor elck soudaet aldaer zy thuus laghen 5 grooten een yeghelyck man voor een termyn van 14 daghen voor een prueve ende men zou 't ze daer vooren den cost gheven.
[160] Op den 11 van Decembre, was wederomme den 10 peninck ghepublieirt, dat men collecteurs stellen zoude zonder respyt ende dat men van alle uutvaerene goede uuten lande treckene, zoude moeten gheven den 30en peninck ende van alle graene, taerwe ende rugghe zoude exsempt wezen totten oust 1572; ende voort het eerste placaet blyven in zyn vyguer, twelcke groote benautheit maecte onder het ghemeene, maer wat men riep, men gaffer niet.
Op den 29 van Decembre, was het ghelt hetwelck maer en zoude cours hebben tot Kerstdach zoude tenemaele afghestelt wezen, alzoo de laetste puplicatie van dien ghedaen was. Nu was op den 29, zoo was 't wederomme gheconsenteert cours ende ganck alzoo 't ghegaen hadde.
Op den laetsten dach van Decembre, zoo wasser de stroopate ghegheven eenen Spaengiaert; an de vanghenesse was boven een groot houdt uutghesteken ende een caterool daeran; ende desen sauldaet hadde zynen patroen ghesleghen Joos Ryspoot, twelcke ghebuerde op den 30 van Decembre. Ende 't 's daechts daernaer was hem die stroopate ghegheven by de officiere ende was zyn handen ghebonden op zyn rick ende alzoo opghehaelt ende neder ghelaten schieten tot op der eerde tot driemaal toe, twelcke een groote pyn was ende derrelyck om zien.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd