|
| |
[1572]
Op den derden dach van Januarius, zoo was Willemken gheboren, op eenen Donderdach, na de noene, 5 huerre.
[161] Op den 6 van Januarius, twelcke was Sondach, zoo drouch men, prossecie-generael, elck in zyn prochie om dat ons coninck Philips' huusvrauwe de dochter van Maximiliaen, keyser, ende dat was dat zoo ghelach van eenen sone op sinte Barbellesdach 1571; ende 't 's avens, zoo vierden de souldaten met peckttonnen, die zy dede bernen op den 8 dach van Januarius, zoo waerende 2 Spaensche vrouwen, dewelcke waeren ghelogiert tot meester Jan Langheduls, dewelcke hadden groote rudesse ghedaen op zyn wyf met slaghen ende ander foorse, zoo ghinck
| |
| |
zy claghen, om welcke zy ghegheselt waeren bede de vrauwen an de galghe met scherpe roede ghegheselt; ende eenen souldaet was daernaer de strooppate ghegheven an de vanghenesse tot 3 of 4 resen.
Op den 19 van Januarius, twelcke was op eenen Saderdach, zoo warender twee souldaten Spaenjaerden de stroppate ghegheven om rudesse die zy bedreven hadden.
Op den 13 van Sporkele, 't 's nachts, zoo was 't den onrypelycxsten ende felsten nacht van wynde ende van sneeu diewelcke noyt niet veel ghezien was, want het was oock zeer coudt; ende het cruus van sinte Nicolauskercke vlooch gheheel af mette groote foorse van de wyndt ende viel die kercke zeere in stuckene.
Op den 2 van Sporkele, beghonst zeer te vriesen, zoo dat men niet eenen dach en hadde zonder vorst totte Ypermaert ende de souldaten deden groote overdaet in 't houdt.
[162] Ende de Ypermaert was zeere soobre van alle saken, want daer quam wederomme quade maere van den thienden peninck, want het was tot Brussele ende t' Hantwerps gheboden, op lyf ende goet, huerlieder wynckels open te doene ende te betaelene van dien de thienden peninck. Om dese ende ander zaken was soobre vente ende de souldaten hielden stercke wake ende men dede, dat men noyt in de stede en sach, want het vroes in de Ypermaert zoo zeere, dat men om de vremdicheit groot vier maecte ende men stelde een tafel op de Ypere an de Merschbrugghe op het ys; ende daer zat een tafel vul volck en aten emde en droncken by het vier, ghelyck of men zitten zoude in de herberghe.
Op de Woensdach, zoo maecten de schippers wat vreemts, want zy stelden 3 bierthonnen op het ys ende branders van ys ende maecten goet vier ende zaten en speilden metier quarte ende droncken goet bier by het vier. Want dit weere langhe gheduert hadde, dat men niet en wrochte van den 2 van Sporkele totten 8 van Maert, zonder eenen dach daerin te wercken. Ende het was oock zoo groote noot van houte, want men vant gheen houdt om ghelt met de Spaeyngiaerden, want men dochte niet dat zy zoo langhe ghebleven zoude hebben.
[163] Op den laesten dach van Maerte, twelcke was op eenen Maendach, 't 's nachts, zoo brakere te Zaele uuten vyf ghevanghen, dewelcke zouden ghestorven hebben, op den 2 van April.
Op den Witten Donderdach, zoo hebben de Spaeingaerden ghehouden een processie, beghinnende van de Predicaeren, 't 's nachts, ontrent den 9 hueren ende quamen lanckx de Honstrate. Alvooren ghynck eenen met een groot cruus gheladen, ghecleet ghelyck men in een spel van den ghecruusten Johannes; daernaer zoo ghynghen 3 ofte 4 gheladen met groote yseren latten, ghecleet in tuier lynwaet, daer ghynck eenen met een trompet, blazende stille achtig; daernaer ghynghen een groote menichte alle in huerlieder lynwaet met den blooten voeten, het ansichte bedeckt ende met den ryck bloot, huerlieder zelven ghéselden met grooten swyepen
| |
| |
met zelveren sporkens, daeran zom 7, zom 5, zom 4, ende an huerlieder zijde ghynck eene met eenen stampen ofte torse, ende zy droughen oock in die middel van de processie een beilde Onsen Heere metten cruuse; ende huerlieder pristers ghynghen al zynghene; ende noch ander van sinte Maertens; twelcke was vreempt om zien, maer men hadde niet gheloeft dat zy hemlieden alzoo huerzelve zoude ghetracteert hebben, want zy niet en hielden van slaene. Ende ghynghen sinte Pieters duer de kercke, van daer sinte Jacops ende te Freminueren, aldaer zy ghemaect hadden schoone plaetse, aldaer [164] het sacrament ruste ende daer stonder 6 ofte 8 ghewapent ende het ansichte verdeckt met vesiere, dat men se niet en kende en stonder zonder eeten van Witten Donderdach, 't 's nuchtens, ontrent den 10 hueren tot Goede Vrydach ten 10 hueren voor noene. Nu de processie commende te Freminueren, zoo hebben zy huerlieden devotie ghedaen ende quamen ten sinte Maertens; ende van daer de Predicaeren, maer men hadde niet gheloeft hoe dat zy bestaert waeren van den bloede, dat men de sommighe niet en zach van den ghéselynghe, alzoo bestaert dat huerlieder ryck gheheel van vleesch was. Ontrent desen tyt, zoo zyde men zeer veele van het wechgaen van alle de souldaten, want men hadder groote ghelt mede ghewonnen, hadde yemaent willen zegghen der conterarie, want alle de souldaten en wysten anders niet en die van Brugghen verwachten hemlieden oock mede.
Op den 29 van April, zoo ghynghen uut elck vender zommighe met huerlieder coorperael naer Ghent, want men zeyde dat de paeye ende de commissarissen daer waeren om huer t' Yper betalynghe te doene ende te monsterene, waer naer dat het ghemeene zeere lanckde, want het schamel volck ende oock mede lieden van nerynghe beghonste gheheel madt te wesen, want het langhe gheduert hadde, ontrent een half jaer, ende men oock langhe ghegheven hadden voor elck souldaet 5 grooten, twelcke ghecontynueert hadde, ontrent 90 daghen.
Op desen 29 van April, zoo wasser den palvernier van de meester Du Campe, om dies wille dat hy hadde ghestoelen ende, wech gheloopen zynde, was weder ghecreghen ende een felle stroppade ghegheven, wel 5 of 6 reysen; ende daernaer an de galghe gheteekent met het steede merck.
Ende 't 's anderdaechts wasser noch een souldaet de stroppade ghegheven om een souldaet zeer stranck, want hy hadde een poorter ghewont.
[165] Ontrent Passchen, zoo wasser in Zeelant ende ander cant van Hollant groote beroerte van de Waterguesen, diewelcke hadden inghenomen Brielen ontrent Hollant; ende Vlyssynghe was jeghen de Spaengiaerden opstaende, want op de Passchen, zoo waenden zy wel daer inghecommen te hebben 3 venders, maer het ghemeene wederstont die ende en quamer niet in. Ende van die tyt voor en ghynck 't niet zeer wel, want in Arthoys zoo schref men 20 venderen knechten an Monseigneur De Beulnoys ende Monseigneur De Rens, elck 10 venders; ende men hadde groote vreese van Vranckerycke.
| |
| |
Op den 3 dach van Mey, zoo hebben alle 8 de venders Spaengaerden ghepasseert monster, want van 't 's nuchtens, ten 2 hueren, zoo slouch men van alle de venders de trommelen om te vergaderen ende ontrent den 6 hueren, zoo waeren alle de poorten gheslooten ende alle de souldaten trocken met huerlieder venders capyteynen ende zeer fray opghestelt naer de Freminueren, aldaer de monster huerlieder saten; ende als zy alle binnen waeren, zoo waeren zeer cort de poorten openghedaen; ende het monster gheduerde tot de navent toe ende men coute zeere wederomme van 't vertrecken, want in Zeelant niet al te wel en ghynck.
Op den 5 van Mey, zoo quam De Paeye met ontrent 60 souldaten diewelcke daeromme ghezonden waeren van de capyteynen ende men spracker zeer van ghelt te ghevene, want daer waeren ghebrocht 8 tonnen ghelt.
Op den zesten van Mey, zoo quam meester Jacop Canis, clerck van den broe, diewelcke hadde ten Hove gheleghen wel 3 maenden ende brochte brieven van dom Frederyck, zone van den duck, dat alle de Spaeyngiaerden mousten van stonden an vertrecken. Ende op 7 van Mey, zo waeren alle de waghenen vermaent op den 4 hueren, 't 's anderdaechts te wesene d'eene te Freminueren, d'ander sinte Martins, om elck zyn waghene te besorghene, waerby het ghemeene zeere verblydt was. Maer op denzelve dach, 't 's avens, ontrent de 4 hueren, zoo wasser een ghebodt ghedaen, hadde yemant goet an de souldaten, dat hy van stonden an brynghen zoude cedule ofte den persoon niet zoude dat optekenen ende om huerlieder ghelt te doen getoen, [166] want de souldaten zeyden, dat zy ghelt ontfanghen en hadden; maer het was al om den ghemeenen man het zynne te onthoudene, maer naer dat dit gheroupen was, zoo ghyncker menich mensche ter Halle totten audyteur, waer dat elck drouch zyn oblygatiën ende men tekende die op, hopende datter zoude mueghen eens ghelt comme, daeraf maer waer zy gheweest, hadde zelve ghedaen hebbende ende niet ghegheven.
Op den 8 van Mey, zoo waeren die trommelen ommeghesleghen van alle de venderen ende die waghenen ghecommen zynne, zoo was 't dat alle die souldaten hemlieden bereeden om te vertrecken ende naemen oorloof, elck an zyn patroen, maer en ghaven gheen ghelt, want zy het ghemeene zeer veele ontdroughen, meer dan men zoude connen ghedyncken, want zy hadden zy gheleeghen noch twee daghen, het zoude gheleeden wesen een halfjaer dat zy quamen. Ende ontrent den 9 hueren, zoo waeren zy ter maert ende alle de waghene, wel ontrent 200, twelcke eenen grooten hoop waeren om zien te samen. Ende trocken ter Torrepoorte uut ende alle den souldaten, want zy ghynghen naer tshertooge Boosche alle ghelyck, want het noch niet zeer wel en ghynck in Zeelant ende hadde mooghelyck eenyghe vreese van dat quartier.
Aldus, Gode lof, zyn de souldaten vertrocken, dewelcke het ghemeene, die coude stranghe Wynter veele overlast ghedaen hadden ende grooten cost, maer het was een groote gratie datter noyt van het ligghe
| |
| |
eenighe groote beroerte in de stede en was, want daer en bleef noyt souldaet doot van den poorteren, noch oock daer en bleef noyt poorter van hemlieden ghewont ter doot, maer daer waerender wel veele van hemlieden dyckwils ghesleghen ende ghewont, maer men verdrouch se zeere, meer dan zy de poortere verdroughe, want men moeste hemlieden alle grieven dat zy begherden.
[167] Op den Synxsche avent, twelcke was op den 23 Mey, zoo was by placate uutgheroupen die van Vlyssynghe ende Brielen vyaenden van den Majesteyt ende dat nyemant, wie hy waere, hemlieden en zoude sustineeren met eenighe zaken, op lyf en goet, van deser tyt voort. En ghynck niet zeer wel, want op den Synxsche avent, met het opgaen van den daghe, zoo was Berghe, in Henegauwe, ende oock mede Valencien op denzelven dach ende den zelven tyt inghenomen by subtylicheit, want men zeyde voor waer, dat het Fransoysen waeren met Lodewyck van Nassauwe, dewelckc innemynghe geschiede op den 23 van Mey. Waeromme datter groote beroerte ghecommen es in dese landen, want die van Vlyssynghc groot quaet deden, om dies wille dat zy ghehouden waeren voor vyaenden, want zy, vóór Syncsen, 't Sas tot Ghendt verbranden, twelcke menich pont ghecooft hadde.
Op den 28 van Mey, zoo was 't wederomme bevolen by myn heeren van der wet de poorterie te gaen waken ende daer en was maer de helft van der poorten van der stede openghedaen; ende men ghynck het volck wederomme besien ende scryven of zy wel voorsien waeren van ghewerren; aldus wasser wederomme groote beroerte in 't lant ende de stede.
Op den 11 ofte 12 van Wedemaent, zoo was de compste van den duck De Medyne Zeli Terre tot Sluus, maer met groote schade, zoo es hy ghearriveert, want die van Vlyssynghc vernemende zyn compste, zy zyn schepen anghevallen, doende groot quaet, maer eer zy desen anval deden, zoo was den duck voorseyt te Sluus te lande ende daer was groot verlies ghedaen, want zy hebben twee ofte drie schepen verbrandt ende wasser wel 1.500 baele daerin ende som ghevanghe, zom verdroncken, zoo datter noyt niet veel sulck verlies en gheschiedc hierontrent ende noch veel Spaengaerden die zy ghevanghen hadden die ghehanghen daer zy die ghecryghen conste. Den duck De Medyne was, de brandt ziende van het casteel te Sluus, was zeer drouve ende bleef daer 3 daghen, quam tot Brugghe ende lette daer met zynnen zone oock 3 daghen, trock van daer naer Ghendt ende vertrock daer naer Brussele, maer hadde zeer luttel volck met hem, want hy hadde op zyn schepen ontrent 1.500 mannen ende quamen niet te lande, bleven op de oorloochschepen op zee ende zyn zom met schepen met wulle ghearriveert tot Middelburch, wel 8 daghen daernaer, maer het bederve van dese groote Spaensche vlote was claghelyck, want daernaer wel tsamen 50 schepen ende hadde in wechvaert baele wulle, waeraf daer vele bedorven waeren ende verbrandt.
| |
| |
[168] Ontrent den 27 ende 28 van Wedemaent, zoo was alle omme uutgheroupen om te gaen vitaillirene voor Berghe, in Henegauw, want men ghinck dat belegheren van den duck d'Albes' weghe. Dom Frederick, de zone va den duck d'Albe aldus stont het lant zeer qualyck. 8 of 10 daghen voor desen tyt, zoo was Symon Uutenhove ghevanghen met Mathys Houghe tot Middelburch in Vlanderen, want de guesen zyn ghecomen in Vlaenderen ende hadden bespiet myn heere van Ougyn, hoochbauillu van Brugghe, ende myn heere van Frennis, den bysschop van Doornekin, dewelcke waeren op het castel tot Middelborch, maer huerlieder voornemen en quam niet zoo zy meenden want Symon Uutenhove was ghelogiert in ‘De Swaene’ tot Middelberch ende het was in de moorghestont, zoo wilden de guese in zyn camer wesen, hy was zeer stout sprekende, zoodat zy zyn duere in staken ende hy den eerste die in de camer quam met een pystolet doot schietene, zoo hebben zy het vier in 't huus ghesteken, zoodat zy hem meenden te verbranden, maer hebben hem ghecreghen ende Mathys Huughe oock mede byndende; ende worden hemlieden zeer sterck, neemende de peerden van voorseyde heere ende Symons' pert oock mede zyn ghetrocken naer Vlyssynghe.
Aldus ghinck 't zeer qualyck alome; aldus esser groote beroerte ghecommen overal, want alle de landen stonden in roere, want de duck dede opneemen in Arthoys diversche venderen ende dezelve venderen met huerlieder capeteyne zyn ghetrocken voor Berghe, in Henegauwe ende hebben daer verbeyt meer volck, als Spaeyngaerden ende Duutschen, alzoo es duer groote beroerte tot Antwerpen ende in alle quartieren die coopmanscap gheheel t' onder ghevallen, alzoo dat een yeghelyck wonder gaf.
In het beghinsel van Hoymaent hebben die van Vlyssynghe ghecommen binnen Vlaenderen tot Eerdenburch ende daerontrent, wel 3.000 oft 4.000, hetwelcke waeren meest, by hooren segghen, Inghelschen ende Fransoysen. Ende benauden het volck zeere.
Hier endt den eersten bouck van Bescryfvinghe van alle gheschiedenesse, bescreve van Augustyn van Hernighem.
15 DEN TYT DIE LYDT 72
|
|
Auteursrechtelijk beschermd