Eerste bouck van beschryfvinghe van alle gheschiedenesse (1562-1572)

[1569]

Op den eersten dach van Sporckele, zoo heeft den Ynghelschman, ghenaempt Rycaert, sententie ghehadt by den provoost Gheleyn Everaert ende was met een stroop an zyn hals ghestelt an 't perloryn ende daerna ghegheselt met roeden ende ghebannen, twelck was een groot gheluck voor hem, maer alle d'ander van den quaen hoop hadden voor hem ghesproken dat hy gheen groote schult van het quaet dat zy ghedaen hadden, dat hy onosel daeraf was. 1568.

Naer desen, zoo esser een groote swaerycheit ghevallen tusschen den Ynghelschman ende dese landen, want den Ynghelsche man heeft zommighe schepen gherooft ende ghenommen, waerduere dat [135] te verwachten was groote oorloghe, want daer was op den 14 van April 1569, zoo wasser uitgheroupen dat niemant en zoude vaeren op zee ofte 't en waere op zynnen plucht ofte by consente van zyn hoofden van die plecke ofte stede ende dat tot ander stondt, dat die schepen van onzer zyde ghereet zoude wesen ende dat niemaent en zoude eenighe alliance maken met een Ynghelschman ende dat niemant den Ynghelschman en zoude eenighe schult betaelen, maer en zoude diezelve schult inhouden tot ander stondt.

Op desen tydt, zoo wasser ghevreest eenen grooten heesch van den duck d'Albe ende dat zoude generael over alle de landen ende zoude wesen den 100 penynck van alle goet ende den 10 penynck van alle copmanschap, waerof het ghemeene zeer beroert was ende men moeste hem antwoorde gheven op den 20 dach van April.

[136] Op den 18 dach van April 1569, twelcke was op den Verlooren Maendach naer Beloken Passchen, zoo wasser justicie ghedaen by Gheleyn Everaert al provost ter Zaele verweesen voor mannen van leene; ende tot ter maert was die ghereetschap ghemaect, want daer waeren vyf staken ghestelt in de middel van der maert. Ende ontrent de 10 uren, zoo waerender vyf mannen, ghebrocht, van dewelcke waeren twee wederdoopers ende d'ander twee waeren brekers van kercken ende beilden,

[p. 77]

de vyfste was eenen diewelcke hadde ghedient de Prince van Arraingie. Ende niet willende afgaen, zoo waeren zy ghebrocht in 't bezant ende aldaer noch by gheleerde mannen noch onderwezen ende niet willende hooren, zoo waeren zy alle vyfve te saemen ghebrandt in een vier ende waeren ghebreilt, omdat zy niet en zoude singhen ofte yemant ontstichten. Ende alzoo gheleet alle saemen handt an handt ghebonden ende verwrocht ende alzoo ghejusticiert ende daer naer gherecht, want en waeren maer gheschoudt. Ende daer was noch eenen ghegheselt an 't berloryn.

[137] Op den 9 dach van Mey, zoo wasser justicie ghedaen van Gheleyn Everaert, provost, 't 's nuchtens, zoo wasser een schavodt ghemaect vóór de Halle. Ende ontrent den 11 hueren, zoo wasser onthalst een kerckbreker Van de Clyte; ende daernaer noch een ander oock onthooft, diewelcke was van dootslaghe ende een vrouwe ghegheselt.

Op den 25sten dach van Mey, zoo wasser ghevanghen van myn heren van der stede Wullen Leste ende in vanghenesse gheleyt, 't 's naechts, ontrent den 12 hueren, ligghende hemlieden derder in de hutte eenen, Gheest ghenampt, ghecomdanneert van die van Belle op de galeye ende Waermoerzier diewelcke hadde betuucht diversche van breken. Ende naer de waerheit, men vonter niet waer. Aldus dese drie drie uutbrekende uut de hutte ende daer het tack van de goote met een baele gheschuert in schroen, hemlieden ontmakende ende den supier ghewaere woordene, heeft de heele stede in roere ghestelt, zoo dat men gheen poorten open en deden. Maer Waermozier was ghevanghen by de Bueterporte. Ende ontrent den 4 hueren, zoo was de wet vergaert ende men deder terstont een gheboot, dat niemant hemlieden vervoorderen en zouden dese twee uutghebroken persoonen te logieren ofte te sustineeren, op het levende lyf. Ende waer dat yemant den eenen ofte den anderen conste ghecryghen, zoude hebben voor Leste 24 guldens ende van den ander 12 guldens. Ende indiender yemaent wysste waer sy [138] waeren, dat men dat zoude moeten te kennen gheven, op het levende lyf te verliezen. Ontrent den zes hueren, zoo was Leste al ghevonden van vier dienaers van den provost achter den muer van der stede by de Elverdyckpoorte. Ende ziende dat hy zoude moeten ghevanghen wezen, zoo spronck hy in 't watere ende swom duer de veste. Die dienaers, ziende dat hy hemlieden ontgaen was, zoo riepe zy op veele waghenaers die buter poorte stonden, dat zy hem niet en zoude laeten gaen, op huer lyf, want hy was te ghelde ghestelt, zoo hebben hem de waghenaers met mutsaertsstocken aan 't watere houden staene tot dat die poorte openghedaen was. Ende die baiulluwen met dienaers hebben hem ghenomen ghevanghen. Hy was oock zeere ghequest in 't hooft, want als hy in 't watere was, smet een dienaere met eenen steen in 't hooft. Ende gheleet in 't vanghenesse, zoo bleef die poorten alle gheslooten tot den 10 hueren ende dat om den anderen te zoucken, dienwelcke zy niet vynden en conste. Ende als die poorten open was ghedaen, zoo moesten daer by laste van wetten diversche ghildebroers waken.

[p. 78]

[139] Op 27 dach van Mey, twelcke was op den Syncxsenavent, zoo wasser justicie ghedaen van myne heere den hoochbaiullu van een Jan Synhet, diewelcke was een poortere van der stede ende hadde ghebroken ende hadde wel meer dan een jaer ghevanghen gheweest ende was onthooft vóór de Halle ende begraven tot sinte Pieters.

Daer was oock ghejusticiert Guillaeme Leste, diewelcke was ghehanghen voor het bezant ende oock begraven. Daer was oock Maeillaert Waermozier ghecompdamneert by den officier ghestelt an 't perloryn met een strop an zyn hals een half huere, daernaer ghegheselt tot den bloe, daernaer duer zyn tonghe gesteken met een glocyende ysere ende noch ghebannen vychtych jaer ende dach uut Vlaendere om dieswille dat hy valsche eeden ghedaen hadde, bedraghende diversche persoonen van breken ende ander zaken naer het onderzoucken men vont er niet an.

Op desen tyt, was het ghemeene volck zeer ontstelt ende beroert al Vlaender, Brabant, Artoys ende alle andere landen ende dat om den grooten heesch van den duck d'Albe den thienden der pennynck van alle coopmanschap ende 100ste pennynck van alle goeden.

[140] Op den 20sten dach van Wedemaent, twelcke was op eenen Maendach, zoo wasser justicie ghedaen doen by Gheleyn Everaerdt, provost, ende ontrent den 11 hueren als het huusekin ghestelt ende ghemaeckt was, zoo ghinck den officier naer het bezandt, aldaer twee pacienten waeren, diewelcke hadden zeer veel quaet ghedaen van moorden met een quaen hoop ende den eenen en wilde zyn doolynghe niet afgaen maer opynius ende den ander verliedt zyn dolynghe ende die was verworcht, maer den anderen was levende ghebrant, bee in een vier. Ende de opynniuese was ghebrielt ende als de andere verworcht was ende de officier zoude het vier gaen stoeken, begonste hy te gaen synghen in 't vier, hetwelcke was vrempt om zien, dat hy zoo obstynaet bleef. De Heere wil 't al vergheven!

Op den 24 dach van Wedemaent, zoo was er uutgheroupen princelyck het oude placaet van Carolus ons keyser was ter cause van de religie, maer noch drie artyckel daer toe ghedaen, dat was om die wille dat allomme het Sacrament cleene eere ende reverencie doende es, dat men van nu voor, als men het Sacrament draghen zal dat men dat alomme zal eeren ende daer het passeert, dat een yeghelyck dat eeren zal met lichte mede te zengene ofte andersins dies zulder twee notable mannen meedegaen daertoe ghecomyteert by wetten ende anzien, wie zy zyn, die 't gheen eere en doen ende zullen ghepuniert [141] wesen naer de mesdaet. Noch wasser noch een artyckele, het tweede, dat alle vroevrauwen zullen ghehouden wesen waer zy eenighe kinderen ontfanghen, hetzelve de pastoor van die prochie te kennen te gheven bin 24 huere, op te verliesene huerlieder vroevrauscap ende noch ghepuniert. Het derde artyckele was, dat yemant overleden ende den pastor daer gheen kennesse af en hadde ende indien hy suppeckt ghestorven waere, dat men die overleden zal voeren te gherechte om daer ghehanghen te wesen ende al zyn goet

[p. 79]

gheconfisquiert ende die zulcke in huerlieder huus hilden ende daer alzoo storven zoude bekent te zynne van den pastoer, het goet gheschreven ende naer zulckx bevynden gheconfyquiert.

Op den 12 dach van Hoymaent, twelcke was op eenen Maendach, zoo was Olevier Varpoort gherecht metten swerde op een scavoot vóór de Halle op de middel van der maert, om dies wille dat hy ghebroken hadde ende hadde ghevanghen gheweist mer daer 15 maenden; ende naer justicie, zoo was hy begraeven. Op denzelven dach, zoo wasser oock justicie ghedaen van een vrauwen van Nieukercke by den provoost ende was onthalst op het hof van den Zale boven, om dies wille dat zoe hadde ghelogiert den quaeden hoop ende was begraeven naer de justicie.

[142] Op den 12 dach van Septembre, zoo wasser justicie ghedaen van Gheleyn Everaert, provoost, twee personen, den eenen twelck was een meester Dieryck Adriaenssoone, van Cuelene ghebooren, den ander was een Waele, diewelck hadde ghebrooken, maer meester Dieryck hadde tot Waterloo ghedient ende was een fraey ruttere ende waeren bede gherecht met den swerde vóór de Halle op de maert ende naer justicie begraven, want zy storven goet catholyck.

In de maent van Octobre, zoo wasser uutgheroupen den 100en pennynck te gheven van allen goede, roerlyck ende onroerelyck. Ende dat moeste ghegheven zyn te drie paeymenten, maer die in de extimatie gheen 100 guldens en hadde in coopmanschap ofte juweelen ofte baghen ofte in huusinghe, die en gaf niet. Maer in elcke prochie van der steede, zoo waeren 4 mannen ghenomen ende ghecooren van myn heeren ende die moeste eedt doen te gaen extimeeren alle prochiaenen te gaen stellen, alzoo veele als zy by eedt die persoonen rycke hielden. Ende niemant en mochte van die 4 elckandere beraeden, maer moeste elck partiquelier zyn coewieren overbringhen in handen van myn heeren. Ende zylieden stellen daernaer elck dat hemlieden beliefde, maer daer quaemen comissaren, indien yemant dochte dat hem onghelyck ghedaen was, hy mochte hem voor hemlieden beclaghe, midts nantieren. Ende bevyndende den beclagher onghelyck [143] hebbende, zal de 100 penynck 4 dobbelen gheven ende alle costen betaelen. Op den 22, 23, 24 dach van November, zoo heeft een yeghelyck van huuse tot huuse ghezeit hoeveele dat hy ghestelt was, maer van huuse, erve, busschen, velden, muelens ende al ander onroerelyck goedt was beschreven ende ghestelt naer dat in huere gaelt ofte by exstimatie van die 'r toe ghestelt waeren voor de gonne die niet en hueren; propritarisen die moesten oock betaelen ten drie paeymenten tot Kerstdaghen 1569 tot sint Jansmesse 1570 tot Kerstdaghen 1570.

Op den 15 dach van Decembre 1569, zoo was Coppen Ardaen onthalst, dewelcke hadden ghebroken; ende hadde wel 20 maenden ghevanghen gheleghen, ende naer justicie, zoo was hy begraven.