Door eenen engen hals. Nederlandse beschouwingen over vertalen 1550-1670

Vertaalhistorie. Deel 2

[p. 45]

6
Jan Utenhove (vert.), Hondert Psalmen Davids. Mitsgaders het ghesangk Marie, t'ghesangk Zacharie, t'ghesangk Simeons de thien Gheboden, de artikels des Gheloofs, t'ghebed des Heeren, &c. overghesett in Nederlandschen dichte, door Ian Wtenhove. Londen: John Day, 1561

Jan Utenhove (1516?-1566) stamde uit een Gentse adellijke familie. Vanaf 1544 op de vlucht voor de Inquisitie, bracht hij zijn verdere leven in Calvinistische emigrantenkringen in het buitenland door. Omstreeks 1550 begon hij in Londen aan zijn psalmvertaling, die hij, overeenkomstig Geneefse principes, zo letterlijk mogelijk wilde. Uitbreidingen en herzieningen verschenen bij tussenpozen. Ook het Nieuwe Testament vertaalde hij op deze grondslag (Emden, 1556). Door de gewrongen taal waarvan Utenhove zich in zijn zorg om een nauwgezette weergave bediende, ondervond zijn werk veel weerstand. Zijn psalmen werden dan ook door die van Datheen verdrongen (zie Tekst 9). Dat Utenhove zelf pal achter zijn vertaalprincipe bleef staan, blijkt uit het onderstaande voorwoord. Het geraadpleegde exemplaar van de Hondert Psalmen bevat 150 psalmen; op het titelblad is na het woord ‘Hondert’ met de hand ‘en 50’ bijgeschreven. Het colofon achterin luidt: ‘Ghedruckt te Londen, by Ian Daye voorden voorseyden oversetter, 21 junii 1561’. [Exemplaar UB Gent]

De Oversetter tot den Christelicken Leser.

Christelicke Leser, de veranderinghe, die in velen deser Psalmen alsnu, door my ghedaen is, is in somighen der selven eensdeels ghedaen, wt oorsaken dat sy, in onser verstroeyinghe, menigherley wyse gheschonden, end van der eerster myner oversettinghe verandert syn gheweest, buyten mynen weten end wille. Eensdeels aver^a end aldermeest, in somighen anderen (die ick over thien iaren ongheveerlick, wt hoogher spraken, legher ghesett hadde) uut oorsaken der grofver licency of vryheyt, die ick namaels bevonden hebbe dat daerinne ghebruyckt was. Welcke sonderlickste oorsaken, beneven meer andere nademael sy niet lichtwightigh syn, ick verhope dat du dy niet salt laten verwonderen, of bemoeyen, over de selve veranderinghe: dewyle sy dy grootelicks ten besten ghedyen sal, so vele als daer aengaet de reynicheyt end louterheyt der eewigher end salighmakender waerheyt Godes: aenghesien dat de selve hier alleenlick ghesocht end ghevoordert werdt. Om welcker onderhoudinghe wille ick somwylen het dicht liever hebbe willen versuymen end naelaten, in der oversettinghe, dan dat ick der selve te kort dede of dat ick des dichts halven eenighe lichtveerdigheyt, in so swaerwightighen handel des heylighen Gheestes soude bruycken, so verre emmers alst my moghelick is gheweest. Derhalven bidde ick dy hertgrondelick, du willest desen mynen trauwen aerbeyd my danckelick afnemen, end in't goede keeren, so wat daer te gheringhe, end niet nae der weerdigheyt des teghenwoordighen handels, in der oversettinghe, moghte bevonden werden. So du sulckes doest, so magh ick veroorsaeckt werden mit der tyd,

a aver: echter

[p. 46]

in meer andere Psalmen te arbeyden, so verre als God my de ghenaede daertoe gunne. Dit aver wil ick hierentusschen ghebeden hebben, in den name Christi des Heeren, dat sick niemand lichtverdelick vervoordere^a dese myne oversettinghe eenigherley wyse te veranderen, onder wat voorwendinghe het selve oock gheschien moghte: Waerdoor (also ick alrede wel voortyd ervaren hebbe) so wel de meyninghe des heylighen Gheestes, als oock de kracht der composicy, in der oversettinghe, ghekranckt end gheschonden moghte werden ten naedeele der waerheyt. So daer yemand beghenadight werdt van den Heere, de selve Psalmen van nieus aen ouer te setten, mit meerder ghenaede end stichtinge, die magh hier in synen aerbeyd oock aenwenden ten nutte der Ghemeynten Gods, in onsen Nederlandschen Vaderlande, also hy ghehouden is te doene: op dat hy het talentpond van den Heere ontfanghen, niet begrave, mer meer wtgheve tot winninghe, ter eeren onsen ghemeenen Heeren Christi Iesu, end ten nutte syner ledematen. My is ghenough dat myne aerbeyd in syn wesen ghelaten werde: ten ware mit mynen weten end bewillinghe, tot meerder beteringhe end stichtinghe, welcker halven men moet sick gantslick te buyten gaen, op dat Gode alleene de eere blyve in der onbevleckter eewigher waerheyt syns woords. Anders, dewyle ick aenmercke de onversaedde ghierigheyt veler bouckdruckeren, die daer een onwtsprekelicke schade daeghelicks aenbringhen der ghemeynder welvaert, so heb ick Meester Ian Day,^[1] wiens vroomicheyt ghenoughsamelick bekent is, voor mynen drucker verkoren, end hebbe betuyght end betuyghe mits desen, dat ick dese teghenwoordighe oversettinghe end composicy in hueren stand end mit huere maten alleene voor de myne bekenne end gheen andere, op dat niemands ghierigheyt onder mynen name ghevoedt werde ten achterdeele der goddelicker waerheyt. Gheschreven te Londen den 20. Iunii. 1561.

a zich vervoorderen: zich verstouten

[1] John Day (1522-1584), Londens drukker en uitgever van reformatorische gezindte, bracht ook Engelse psalmvertalingen uit. Hij was een van de eersten in Engeland die muziek drukte; Utenhoves Hondert Psalmen Davids bevatte ook de bijbehorende muzieknotatie.