Verzameling van kronyken, charters en oorkonden betrekkelijk de stad en meijerij van 's Hertogenbosch

[p. 684]

Descriptio trium diversorum cadaverum ante trecentos annos mortuorum (uti fertur) ex longinqua et peregrina regione in hanc civitatem navigio advectorum, facta a dicto M. Jacobo Donck, dictae civitatis Buscoducensis secretario.

Anno a nativitate Domini millesimo quingentesimo nonagesimo quinto, vigesima quarta Augusti, ipso Bartholomaei apostoli festo Busciducis in domo quadam, quae hirci intersignium habet, ad commune forum, unicuique volenti solvere semistuferum spectanda proponebantur tria diversa cadavera, puta viri, faeminae et pueruli abhinc trecentos annos mortua, nullumque tamen tetrum foetorem secum adferentia, atque brevi tempore elapso in Tendereefo⁽¹⁾ loco Canariae insulae, ubi ingens saccari numerus esse solet, casu fortuito obiecto, reperta, illincque ex spelunca subterranea, loco quasi invio et inaccesso, veluti ex tenebris in lucem eruta, in hanc civitatem classe advecta fuerunt. Quae quidem post tantam annorum seriem defluxam post tot secula devoluta (mirabile scriptu) omnibus suis

(1) Tendereefum, het eiland Teneriffe.

[p. 685]

membris, articulis adhuc integris, sed tamen deformibus et vetustate squalidis constabant: quemadmodum id luce meridiana clarius aspicienti facile patuerit. Nec deerant ipsis capita, colla, nasi, oculi, aures, manus, digiti, digitique pedum, ungues, tum et viscera. Omniaque et singula haec membra in unoquoque cadavere non suis compagibus soluta vel dimota erant, sed aptis iuncturis debitisque nervis disposita, ad plenum adhuc cohaerebant, ita ut unumquodque cadaver baculo nixum propriis pedibus firmiter insistere potuisset; nisi quod oculi eorum nonnihil depressionis aut aliquam concavitatis speciem prae se ferre, nasique eorum ad imam partem quae ad os vergit aliquantulum abbreviati, vetustateque attriti esse viderentur. Adhaec praefata tam foris quam intus visceraque prorsus exaruerant, pelle obsoleta tamen, arida et squalida, ossa et membra contegente, quae ob prodigiosam vetustatem in tantam ariditatem duritiemque exiisse videbantur, ut instar piscis vento durati, qui a baculo contundi solet, prorsus obduruerint.

Habetis breviusculam quandam praefatorum cadaverum adumbrationem a me eo fine factam, ut quis talem formam aspiciens, proposito sibi mortis inevitabili speculo spretisque huius mundi rebus perituris et fluxis, in aeterna illa et incommutabilia bona aciem suae mentis defigeret, totoque desiderio omnique fiducia cordis, quantum humana imbecillitas id permittit, totus eo ferretur.

Ten archieve der stad 's Hertogenbosch, onder de losse stukken.

[p. 686]

Request der moeder van het wanschapen kind aan Schout en Schepenen, om het, behoorlijk gebalsemd, gedurende drie maanden ter bezigtiging buiten de stad te mogen vervoeren, met apostille, waarbij dit verzoek wordt van de hand gewezen. 11 Augustus 1595.

Aen mynen Eerw. heeren Schouteth ende Schepen deser stadt van Shartoigenbossche.

Gheeft inne alder reverentie en. oytmoet te kennen Adriaenken, dochter Dircx van Dermont, hoe dat deselve Adriaenken doer vele beloefftenissen van te comen in houwelycken state, navolgende der heyliger Catholycker ende Roomscher religie, met Handricken N., soldaet, liggende op Heeswyck⁽¹⁾, en. mit hem dyen aengaende geconverseert hebbende, en. by hem verweckt hebbende een kint mit twee hooffden en. andere teeckenen aenden lichaem, als eenen yegelycken meer is dan notoir, tselve kynt gesien en. gevisiteert hebbende, zynde een groot mirakel van Godt allmachtig, dienende tselve gesien ende by oculaire inspectie van allen Christen in desen miserabilen tyde gevisiteert te wordden tot een eeuwigher gedenckenisse van allen Christen, omme eenyegelyck van het groot mirakel, dat Godt almachtich vergunt heeft te verleenen den negensten deser loopenden maent Augusti anno xv^c vyff ende tnegentich, omtrent tusschen seven ende acht uren des smorgens: dat tselve kynt mocht wordden gepresenteert

(1) Op Heeswyck, d.i.: op het kasteel van Heeswijk, zijnde destijds een open huis van Philips II, als hertog van Braband.

[p. 687]

en. gevuert deur alle landen dezer provincien byde persoonen byder moedere [en] by uwe Eer. te nomineren en. oick by haer versocht en. gecoren: Iannen Gheritssoen, van zynen ambachte een becker, int Vuerstael, woonende inde Hinthamerstraet, Iasperen Cornelissoen, woonende onder tgulden Hooft aende merckt, en. Lamberden Ianssoen, beckere, wonende onder de Kanne inden kelder, borgeren en. ingesetenen der selver stadt, omme de selve kinderen te moegen remonstreren en. verthoonen voor een groot mirakel, ende dat tot onderhout vande suppliante, daervoor tproffyt daeraff comende de genomineerden hen fort zyn maeckende: bidt daeromme oitmoedelyck, dat uwen Eerw. believen wille der supplianten en. haeren genomineerden te willen vergunnen voer eenen tyt van drye maenden naestcommende te moegen vervueren en. draegen tvoirs. kint, in vuegen en. manieren als deselve zyn geschapen doer Godts almachtich gehenckenisse ghecommen en. geboren zyn op dezer werelt, behoudelycken dat deselve genomineerden tvoirs. kindt sullen suyveren en. reynigen van balsem als anderssins voor allen stanck, die daer door mochte geschieden, in allen landen voorden voors. tyt, om tvoors. mirakel by eenen yegelycken gevisiteert en. gesien te worden voor een ewich gedenckenisse. Dezelve genomineerde sullen hen verbynden tzelve kint wederomme te brengen binnen deser stadt naeden tyt vande voors. drye maanden, omme deselve ter gewyder aerden te bestellen soo dat behoirt. Dit doende etc. Ende was ondertekent: Ariangen van Linthaent⁽¹⁾. In margine

(1) Boven aan het request heet de moeder Adriaenken, dochter Dircx van Dermont, en in het volgende stuk Adriaentgen van Linter, misschien eene kortere uitspraak voor Van Linthaent. Welligt was zij vroeger met een' Van Linter of Linthaent gehuwd geweest, of noemde zij zich naar hare moeder, iets, dat in de Meijerij thans, in de wandeling, nog niet zeldzaam is.

[p. 688]

stont geappostilleert: Mynen heeren Schepenen, gedelibereert hebbende op dese requeste, ordonneren (voor soo veele dofficie vanden magistraet is aengaende) der suppliante ende andere, die tselve soude moegen aengaen, ten eynde sy hen reguleren achtervolgende d' ordinantie en. verboth deur den drye groenroeden deser stadt van wegen mynen heeren Schepenen aen haerlieden op heden gedaen, van het doot kint, in dese requeste gementionneert, elders buyten deser stadt niet te vervueren, maer dat zy tselve doode kint nae ordinantie der heyliger kercken en. ten gewoonlycken tyde oipenbaerlyck sullen hebben te doen bestellen ter gewyder plaetsen en. behoirlyck te doen begraven. Ende alsoe hier naerder advys ende ordonnantie soude mogen zyn gerequireert vanden geestelycken oversten sy deselve requeste (sonder prejuditie vande voors. appostille, in respecte van mynen heeren vanden magistraet, voor soe veele in hen is gegeven) gerenvoyeert aen mynen Eerw. heere den Bisschop en. mynen heere den Deecken vanden capittule deser stadt, omme opt versueck der suppliante voirder te ordineren ende te versien soe henne Eerw. nae ordinantie der heyliger kercken et pro iustitia publicae honestatis naerder sullen bevynden te behoiren: verclarende anderssins mynen heeren vanden magistraet desen aengaende gedaen te hebben, soe deselve vuyt tdebvoir hender officie bevonden hebben te behoiren. Actum den xj^en dach van Augusto anno xv^c vyff en. tnegentich. Onder stont gescreven: My tegenwoirdich, en. was ondertekent: W. van Reys.

Ten archieve der stad 's Hertogenbosch, onder de losse stukken.

[p. 689]

Pogingen, om tegen den wil der regering het wanschapen kind te ontvoeren, ten einde het ter bezigtiging te stellen.

Alsoo wy drie groenroeden ondergescreven, dienaeren van mynen Eer. heeren Schepenen, deur bevele ende ordinantie vande selve mynen Eer. heeren Schepenen, opten elffsten Augusti anno xv^c vyff en. tnegetich in arreste genomen hebben gehadt seeckere doot lichaem van eenen kyndt, met twee hooffden, gebaert ende ter werelt gebracht by eene persoene genoempt Adriaentgen van Linter, woenende in een straetgen inde Hynthemerstraet, achter den huyse genoempt het Vuerstael, ende hebben dienvolgende de voerscreven Adriaentgen ende Anneken, huysvrouwe Reyners, de bode, haer pleechstere, van wegen alsvoer verboth en. interdictie gedaen, ten eynde zy tselve kyndt nyemanden en souden hebben vuyt te reycken ofte te leveren, omme elders te vervuerene, maer dat zy souden schicken tselve kyndt huyden ofte ten lancxsten morgen vroech te begraevene. Ende bevyndende dat die moeder vanden kynde daermede niet wel te vreden, noch de pleechstere en waeren, hebben alsoo deur ordinantie van mynen Eerw. heeren Schepenen voors. inde selve camere byden kynde gebleven, het deen voer en. dander nae, vanden middach tot tsavonts ten acht uren thoe. Ende alsoe die resolutie des avonts geviele van mynen E. heeren Schepenen voers., datmen by tvoers. kyndt des nachts niet en soude dorven blyven, mits hebbende versekerheyt, datmen tselve kyndt nyet en soude versteec-

[p. 690]

ken. Ende hebbende deselve versekerheyt vande voors. Adriaentgen ende pleechstere, soe by genoechsame gelooftenisse als hantastinghe aen Wernaer Greveraet, een vande groenroede, inne presentie Thielman Hagens, zynen medebroeder, gedaen, van tzelve kyndt niet te vervreemden, dan te doene en. haer te reguleren naeden voors. verboth: bennen alsoe vuyter voers. cameren gegaen ende tselve haer bevelende, dat zy haere gelooften zouden achtervolgen, ten eynde zy niet achterhaelt en souden moegen wordden. Ende tsanderendaechs ten acht en. negen uren aldaer commende, hebbe bevonden tvoers. kynt alnoch in huys tè zyne: ende alsoo de spraecke ghinck ontrent elff uren, dat het kynt, nyettegenstaende tverboth, ewech gedaen was, hebben wy drye groenroeden, deur ordinantie van mynen Eer. heeren Schepenen voors., andermael gegaen byde voors. Adriaentgen en. haere pleechstere, te wetene opten twelffsten Augusti vyff en. tnegentich voers., des tsavonts ontrent ten vyff uren, omme te vernemene inne wat manieren ofte deur wat oirsaecke zylieden tkyndt hadden ewech gedaen, allet tegens haerlieden geloeftenisse en. verboth, daerop ons Adriaentgen, craemvrouwe, ende Anneken, huysvrouwe Reyners, de bode, haer pleechstere, voor antwoerde ghaeven, dat een Iasper Cornelissoen en Ian Ianssoen Moor, beckere, woonende int Vuerstael, haerlieden niet met vreden en lieten, zy en begeerden geleent te hebben het voors. kyndt, ende dat sy alsdoen daerop verclaerden: ‘Soe tselve ons is verboden byden drye groenroeden van wegen den heeren Schepenen, soo en daeren wy tselve nyet doen, want wy en willen niet achterhaelt wesen,’ daerop die voirs. Iasper ende Ian haerlieden antwoirden onder meer andere woerden, dat het selve soude geschieden met mynen heere

[p. 691]

de Schouteths consente. Ende dat hoerende die voors. craemvrouwe heeft op Anneken, haer pleechstere, begheert, datsse metten voers. Iaspar en. Ian soude gaen tot mynen heere den Schouteths huysinghe, ende denselven niet thuys vindende, zyn zy tsamenderhant gegaen voor den stadthuyse, alwaer zy mynen heere den Schouteth vonden. Doen seeghde Iasper tegen myn heere den Schouteth: ‘Myn heer, hyer is de pleechster vanden kyndt;’ doen seyde de voors. Anneken tegens myn heere de Schouteth: ‘Myn heere, ick plege de craemvrouwe en. de craemvrouwe verclaert en. ick van gelycken, dat wy tegens tgeboth nyet en begeren te doen ofte en begeren in myns heeren handen niet te vallen, ende soe verre myn heere ons consent gheeft, dat wy tkyndt mogen laten volgen, soo sullen wyt doen,’ daerop myn heere den Schouteth alsdoen antwoirden: ‘Iae, ick en sal u lieden nyet doen, noch ick en sall myn woerdt niet achterwaerts gaen.’ Ende op dat selve woirdt hebben zy tkyndt in handen gegeven, ontrent elff uren, aende huysvrouwe Ian Ianssoen Moor, beckere, ende hebben die voors. Iaspar en. Ian Ianssoen gelooft tvoors. kyndt haer craemvrouwe binnen den tyt van twee ierstcommende maenden wederomme inne handen te leveren, ende sullen haer alsdan voor tleenen vanden selven kynde schencken ende gheven de somme van hondert en. vyftich gulden. Allet selve alsoo geschiet en. verclaert te zyne byde voors. Adriaentgen, craemvrouwe, en. Anneken, hare pleechstere, als voors. staet, attesteren wy drie groenroeden op daten voirs. Oirconde onse namen. Ondertekent: Gielis Bermans, Wernaer Greveraet, Thielmans Hagens.

Ten archieve der stad 's Hertogenbosch, onder de losse stukken.