Logo DBNL
Verzameling van kronyken, charters en oorkonden betrekkelijk de stad en meijerij van 's Hertogenbosch (1846-1848)

Verzameling van kronyken, charters en oorkonden betrekkelijk de stad en meijerij van 's Hertogenbosch

(1846-1848)–Cornelis Rudolphus Hermans–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Historia rerum Silvaeducis inde a die IV mensis octobris anni MDLXXVII usque ad diem XXVII julii anni MDLXXXI gestarum.
Auctore Magistro Heymanno Voicht ab Aut-Huesdem,
J.U. Licentiato ac venerabilis Curiae ecclesiasticae Buscoducensis Advocato fiscali.

Historia rerum Silvaeducis gestarum.

Caput primum.

Anno a nativitate Domini millesimo quingentesimo septuagesimo septimo, mensis Octobris die quarta, post recessum scilicet praesidii militaris regii, factum vigesima prima praecedentis mensis Septembris, primum omnium vigilias celebrare coepit schola digladiatoria, vulgo nuncupata: Juvenile Pectus: teutonice: die Schermschoel: vel: die jonghe Borst: ceu: die jonghe Borst vande Schermschoel, seu potius, Schelmschoel. Quae siquidem novella schola erexit novum quoddam vexillum, vexationem scilicet terroremque Papistarum, cujus centurio sive dux seu capitanius, ut vocant, fuit quidam nominatus Symon Bacx in popina penarioque satis terribilis, cunas olens, homo imberbis et plane imbellis, egregius popino, teutonice: Cuercken ruyter. De vexillifero postea dicam. Sub hoc centurione et vexillo militarunt ut plurimum juvenes, fere imberbes, unde et nomen seu no-

menclaturam traxerunt et usurparunt Juvenile pectus, eadem ferocitate cum centurione suo terribiles; etiam probissimi: omnes fere sclopetarii seu Bombardarii. Verum ob pessimas machinationes impiorum paullatim deficientibus bonis et Catholicis fucum olfacientibus. Remansit tandem non nisi improba faex colluviesque hominum capitalium olim proscriptorum, vigore autem pacificationis reversorum, uti inferius suo tempore et loco singula declarabimus. Illud autem nomen sive nomenclaturam: Juvenile Pectus: sibi usurpabat et vindicabat a Gueseis militantibus sub impio illo Abimelech, de quo postea dicemus, qui vulgo appellabantur: Pectoralistae: teutonice: de Borst. In dicto vexillo tumultuario, quod erat insolitae novitatis, depicta erant varia schemata et notae versicolores. Architectus vexilli hujus fuit impius ille Abimelech, vulpes astuta, quae vulpes sibi numquam foveam propriam faciens, catholicorum seu Papistarum foveam seu nidum dolose studet occupare.

 

Die vero decima quarta ejusdem mensis Septembris denuo erectum fuit in excubiis antiquum vexillum, de quo mox diximus, mutatum tamen novis schematibus, novellis formis ac figuris, mutatum, inquam, novis factionibus et adinventionibus. Nam in medio vexillo depictum fuit signum fidelitatis, per modum binae manus, invicem complectentis, teutonice: een trau. In initio sive exordio inter crucem Burgundiae juxta palum seu stipitem fuit depicta imago sancti Michaelis archangeli armati, habentis in manu dextera strictum gladium, in sinistra clypeum, et sub pedibus diabolum. Ecce! res mysterio non caret. Inferius vero in stigmate albo directo exarata seu depicta fuerunt sequentia haec verba,

majusculis literis deauratis: Pro aris et focis. Expositionem tanti mysterii modo retineo; nisi quod per sanctum Michaelem denotabant, ipsum Abimelech, impium apostatam, bipedem nequissimum, omnibus notum. Est namque Divus ipse Michael civitatis Bruxellensis patronus, ubi Abimelech iste in patronum receptus fuit, Ruardum et Gubernatorum Patriae. Per diabolum vero significabant militem regium, praesertim Hispanum, quem sibi persuadebant per Divum Michaëlem stratum iri.

 

Postea in initio mensis Novembris dejectum fuit per aliquos ex schola digladiatoria semipendulos, in ipsa vigilia patibulum, signum justitiae, timor metusque erronum, in planitie fori publici jampridem erectum.

 

Die vero decima sexta apparuit et visus fuit cometa: cujus apparitio aspectusque fuit horribilis atque terribilis, praesagiens flagellum Dei: fuit autem stella haec, multis temporibus vespertinis continuo apparens, caudata, radios emittens densos atque prolixos instar rami seu scopae, qua pavimentum verritur. De hoc cometa multa multi sagiarii conjiciebant. Mea autem opinio erat, illum esse nuncium plagae calamitatisque futurae, esse, inquam, praesagium cruenti belli, insolitae siccitatis, pestilentiae mortalitatisque immensae, futurae famis annonaeque caritatis, et denique variae haeresis et schismatis imminentis. Nam sicut cometa iste caudam habebat longam lateque dispersam non quidem subito sed paulatim evanescentem disparentemque: quemadmodum etiam cometa lucem nullam sive claritatem in se habebat, sed in ortu occasuque suo obscurus erat ac tenebrosus: ita et haeresis sive haeretici undique diffusi longe lateque in hac Belgica

nostra dispersi, paulatim instar caudae praedictae evanescent disparebuntque.

 

Vigesima sexta Novembris multi ex dicta schola digladiatoria, bonos ac Catholicos excipio, miram factiosamque et seditiosam tragoediam excitarunt omnibus satis notam quam silentio hic praetereundam censeo. Quaecumque autem tunc temporis et postmodum facta improbe fuerunt, omnia funesto consilio trium vel quatuor impiorum Architofel et Aman gesta fuerunt: nempe Theoderici Arnoldi junioris, magistri Henrici inden Horen, alias Angelei, Everardi Hoez, Nicolai de Leeuw et nonnullorum aliorum complicium infra nominandorum, qui angustiam pressuramque et ruinam civitatis quaerebant affectabantque, toti, instar appendicis, ex consilio fraudulento et nutu ipsius Abimelech pendentes.

 

Anno autem a nativitate Domini millesimo quingentesimo septuagesimo octavo mensis Martii die prima fuit perpetratum per quosdam de schola digladiatoria, ex instigatione tamen ipsorum Architofel et Aman, quoddam horrendum temerarium et abominabile facinus, quippe qui incendio vastarunt monasterium Carthusianorum, in pago Vuchtensi fundatum et situatum, falso tamen rumore prodromo seu praecursore adventus hostilis aliquantisper per eos praemisso ac divulgato, ut saltem vel aliquam excusationem incendii futuri praetexerent, necaon amplius universum clerum civitate Buscoducensi expellerent, dummodo juramentum prius a clero saepius exactum et recusatum praestare nollet, prout denuo tunc a dicto clero per eos exactum fuit.

Nona die Martii venit in civitatem Buscoducensem ipse comes Hollac (sacci replendi gratia) homo plane extraneus, siccus ac avidus, petens et sollicitans, exhibitis etiam falso fabricatis litteris, necnon modis omnibus, ac velis equisque, ut aiunt, urgens importune, premensque civitatem ad recipiendum militem praesidiarium, sponsum Penelopes nudum ac totum deplumatum. Qui ilico et multos habuit fautores praesertim dictos Architofellistas et Amannistas, Theodericum Arnoldi juniorem, Henricum inden Horen, alias Angeleum, Nicolaum de Leeuw et multos ex dicta schola digladiatoria sollicitantes clancularium introitum dicti praesidii. Verum Catholici cives toto pectore restiterunt, uno ore clamaverunt respondentes: se nolle ulla ratione militem aliquem externum admittere; seque paratos esse solos vita et sanguine, Deo auxiliante, civitatem regiae majestati, suo naturali principi supremo, custodire; quo audito responso recessit Hollac ipse die duodecima ejusdem mensis. Imo ut semel omnia dicam; capita ista factionum non cessant, dieque nocteque omni tempore sollicitare introductionem militaris praesidii, non tamen regii ideoque suspecti, quo jure quaque injuria; sed tria membra civitatis non desinunt vicissim toto pectore et conamine impiis eorum conatibus contraire, omnibusque viribus obviam ire.

 

Tristi calamo, lacrymante atramento, commemorare haud desinam multum triste spectaculum et flebile necnon flagitiosum facinus, vernacule proprie: een boevenstuk, pessimi exempli, perpetratum die quinta Aprilis, a quibusdam facinorosis trifurciferis sub vexillo scholae digladiatoriae militantibus, quos inter unus erat sceleratus nominatus Goswinus Sartor, proditor malignus, quemdam mi-

litem Ubium Germanum, nomine Joannem alias Hans, qui antea fuerat ipsi Engelberto praefecto militum a cubiculis, atrociter ac crudeliter contra fidem datam e medio tollentibus. Miles iste ultra decem septimanas fuerat captivus detentus in porta captivorum, qui tandem in ipsa bona die Veneris, ante Pascha a captivitate sua, per senatum et tres ordines, sive membra tria civitatis Silvaeducensis, relaxatus erat libere, a quibus certas tulit itineris literas, quibus adhuc in civitate ad unum mensem manendi facultatem acceperat. Qui miles e vestigio recta properavit ad aedes domicellae Henricae viduae relictae quondam magistri Martini doctoris medicinae, ex cujus corpore prolem generando suscitaverat, ad quam prius venerat ut eam duceret uxorem et per matrimonium subsequens cohonestaret, prolemque legitimaret. Sed dicti nefarii eadem die quinta venientes furibundo spiritu ad aedes dictae domicellae in platea, vulgo die Paeperstraet nuncupata, servatas, eundem militem insontem prius per praedictum Goswinum Sartorem alterum impium Judam, proditum, violenta manu ex aedibus praedictis extraxerunt et ad forum recta magno impetu duxerunt, ubi veniam a Simone Bacx praefecto scholae digladiatoriae postulavit, publica protestatione declarans, se proditionis ergo non venisse ad civitatem Silvaeducensem, sed ut prolem suam per subsequens matrimonium legitimaret. Qui Symon Bacx, Herodianus subridens, cubito suo eum a se indignanter repulit, quo facto recessit cum prole et matre ejus, quam prolem suis gestabat in ulnis. Recessit inquam una cum latronibus istis, qui antea in necem ejus conspirationem ac conjurationem fecerant. Qui tamen eidem fidem dederant ac sancte promiserant mali nihil ei a se illatum iri, praecesserant autem nonnulli ex dictis

latronibus ad pagum Vughtensem, latitantes ibidem in quodam sacello, ac adventum ejus praestolantes, hilari facie alii, qui eumdem ea domo extraxerant, ex composito sequebantur, ne se in via subduceret, neve ibi laqueo suo fallerentur. Eo jam veniente ad praememoratum sacellum ilico more latronum ex loco, insidiis statuto irruerunt, adorti fuerunt septem vel octo innocentem proditionis ac conspirationis Hispanae, cui bene undecim aut duodecim gravissima vulnera inflixerunt, et per arenam traxerunt instar bestiae. Quos ita affatus fuit dictus Goswinus sartor, qui et homicidium antea commiserat, sceleratus Barabbas, Ecce nunc trado eum vobis: teutonice: Siet ick levere u nu den man. Quid multa referam; orabat miles ille humillime genibus flexis, complicatis manibus, nudoque capite, montes, ut aiunt, aureos promittens, ut vitae suae parceretur, atque iterum captivus reduceretur ad locum captivitatis, unde relaxatus fuerat. Sed surdo, proh dolor, canitur fabula. Instabat enim quidam impius tenebrio, agnominatus sancta Maria, qui et timpanistrem aliquandiu sub schola digladiatoria egerat, innocentem sanguinem supra modum sitiens, qui eum ferro trucidasset, nisi per praedictam domicellam Henricam impeditus fuisset, quae ei prolem suam obtendens, intercessione sua media ictus interrupit, quae tamen acceptis gravibus vulneribus ejus furori cedere coacta fuit, aut alioqui de vita sua actum quoque fuisset. Tandem traxerunt seu potius protruserunt miserum innocentem, lethalibus vulneribus ac plagis affectum, ad quamdam fossam, ibidem data opera praeparatam, existimantes eum jam mortuum esse. Qui putans eos abiisse, protendebat paululum caput suum; quod cernentes isti carnifices altis vocibus clamaverunt, proditorem adhuc vivere. Ilico

accessit unus ex dictis lictoribus, filius, In den Appel, sub intersignio pomi in foro habitans, qui cerebrum ejus pugione violenta manu transfodit. Et sic innocens ille expiravit: cujus corpus dicta domicella Henrica clancularie de nocte humari fecit in coemeterio ecclesiae parochialis sancti Petri Vughtensis. Haec autem omnia proditorum gesta fuerant contra fidem datam, contra tutas magistratus literas ei traditas. Sed quid verbis multis opus est? Quilibet bonus catholicus ac regius audiens crudelissimum martyrium illius innocentis militis, prorupit ilico in lacrymas. Erat autem oriundus ex Germania inferiori timens Deum, bonae ac inculpatae vitae. Quidem dolendum est tam atrox facinus impunitum manere et justitiam suum ordinem non servare.

 

Silentio autem nullatenus praetermittendam existimavi historiam exilii mei; graves, inquam, et enormes injurias mihi illatas die nona, quae erat dies Veneris, mensis Maji anno praedicto septuagesimo octavo, ab impio milite praesidiario, stipendia faciente sub Joanne Bacx centurione sive duce praetenso praefecto. Arcis Huesdanae seu castellano, ut vocant, intruso in oppido Huesdano sub scelerato Abimelech militante. Quo tempore tota colluvies et faex impia nebulonum ex dicta schola digladiatoria Buscoducensi, hinc in dictum oppidum Huesdanum gregatim confluxerat, tamquam commune receptaculum praedonum sive depraedatorum manifestorum, quos vulgus laverniones vocat vel Argivos fures ceu liberos praedones, teutonice: vrybueters ende knevelaers; ista libertate praedandi donatos ab ipso impio Abimelech, patre praedonum forte solum vertente sive ob grande aes alienum in civitate Buscoducensi contractum sive ob exilium. Ex quorum nu-

mero ac grege fuit unus temerarius et arrogans, nominatus Jaspar Tibicen, teutonice Jaspar den Speelman, homicida et incaestuosus, qui tamquam Judas scelerosus proditor, dux et antesignanus venit eadem die una cum complicibus, una nempe cohorte nebulonum decem aut undecim numero, ad diversorium, sub intersignio civitatis Buscoducensis: ubi curavit me, ignarum plane proditionis necnon laquei absconsi, itinere lassatum et fores ante stantem, circa horam tertiam pomeridianam per quemdam decanum sive decurionem, teutonice corporael, apprehendi. Qua siquidem impia caterva me ex improviso cingente et circumstante, ne forte ad dictum diversorium refugium haberem; me, inquam, inermem brachio arrepto talibus dictus decurio affatur dictis. E vestigio venito nobiscum; ocius sequere; et ita catervatim omnes duxerunt ad portam Herpensem. In via autem ipse decurio sciscitabatur ex me; cujas essem? an incola Huesdensis an vero extraneus? vocans me interim saepius proditorem: totum enim fiebat consilio et suggestione dicti Judae antesignani, ex cujus officina illud depromptum erat, rogans ex me, nunc venerim ad prodendum oppidum. Ego vero respondi; me haud proditorem esse, sed civem et incolam oppidi praedicti et patriotam: protestans nihilominus de injuriis et violentia illata. Quid multa: agressor iste Judas tum prosiliens more latronum dixit, me esse officialem episcopi Buscoducensis et similem magistro meo, in proditione. Quo dicto ilico omnes uno gutture exclamaverunt dicentes: si omnes coronae sive tonsurae clericales, ipsos sacerdotes seu papas denotando, fuissent ultra septem annos suspensae in patibulum, rectius nobiscum actum fuisset: non cessantes interim me iteratis vicibus proditorem tam episcopi Buscoducensis

quam domini Joannis Austriaci ac furem Hispanicum, teutonice eenen Spaenschen dieff appellare. Ego autem quantum potui, coepi injurias humeris depellere et tempestatem incumbentis improperii excutere, necnon amarulentae blasphemiae atque maledictionis procellas propulsare. Diffitens me esse officialem et judicem episcopi Buscoducensis. Quo audito, objecerunt me praetorem sive promotorem et fiscalem esse dicti episcopi. Quid verbis opus est? Institit acriter Judas iste scelerosus repetens a me ingentem summam pecuniariam. Quam sibi vi a proditoribus episcopi extortam asserebat et praetendebat, id quod falsissimum est et a veritate quam alienissimum. Nam Judas iste impius poenitentia ductus, implorans prius suffragium et intercessionem omnium cognatorum et amicorum, ultro coram judice comparuit, petens sibi poenitentiam salutarem pro crimine incoestus, per eum cum privigna sua commisso, injungi et absolutionem impartiri; prout et absolutus fuit et gratiosa nimis poenitentia pro qualitate tanti delicti imposita absque ulla mulctae pecuniariae injunctione et exactione; id quod tam ex registris curiae episcopalis quam per ipsum judicem ac ipsius Judae propinquos ac sanguine junctos, luce clarius meridiana doceri poterit. Imo nec ipsemet proditor ullatenus de contrario poterit umquam in rei veritate remonstrare. Praedictam nihilominus summam a me exegit vel partes corporis mei, teutonice: off stucken van myn lyff. Ergo obtuli innocentiam meam pede meo pedi ejus alligato purgare. Sed, surdo proh dolor, fabula canitur. Immerito me ille variis mendaciis afficit, gravat ignominiis, contumeliis et improperiis obruit. Injuriam injuriae accumulat, falsis insontem accusationibus pulsat, maledictis mentem transverberat. Post

haec, appropinquantibus illis una mecum portae Herpensi, interroganti mihi, quorsum me inermem ducere et quid de me fieri vellent? Responderunt omnes uno ore. Dicemus tibi sentiesque cum fueris extra portam. Quo audito animoque mihi in pedes cadente mortemque praesagiente, praesertim ob atrocissimum latrocinium cujusdam Germani militis regii, tanta atrocitate tantaque crudelitate et plusquam belluina ferocitate atque immanitate, a quibusdam de schola digladiatoria in pago Vugthensi, praeter fidem ipsi militi per dictum Symonem Bacx fidei-fragum sive ducem ejusdem scholae digladiatoriae datam, perpetratum die quinta mensis Aprilis anno septuagesimo octavo praedicto, quod tunc mihi tamquam mortis praesagium in mentem subibat; et praesertim attento quod ne Hercules quidem inermis contra plures armatos pugnare feliciter possit, abjecto pallio conjeci meipsum in pedes, pedibus inermis salutem quaerere studens. Insequuntur isti strictis gladiis, tamquam leones rugientes, altis invalescentibusque vocibus atrociter clamantes: Trucidate proditorem, transfodite proditorem. Dici profecto vix potest, quo tonitru, quo fulmine in me insurgebant. Ego vero in fuga sentiens genua labascere et plicare prae formidine mortis instantis, confugi post puteum ibidem exstructum tamquam locum refugii; ubi canes isti bipedes, cruentae bestiae me cingentes circumstantesque evaginatis ensibus supra humanum modum hostiliter invadunt, punctim ac caesim ferientes sciscitantesque tremulis vocibus causam fugae. Respondi attonitus et quasi exanimus; Quia, inquam, nescio quorsum insontem me ac innocentem planeque inermem ducere velitis, nisi ad mortem. Responderunt omnes tremenda voce tamquam rabidi canes. Reus es mortis: seu, dignus es morte et

mille ictibus post mortem, teutonice: Hondert steeck nae u doet. Dici, me Hercule, non potest verbis nec calamo scribi in quanto pavore mortis necnon vitae discrimine protunc versatus fuerim, vita videlicet ex pilo pendente, aliud nihil praeter mortem exspectabam. Nil nisi verba mortis trucidationisque audiuntur: Obstupui merito; quid multa. Tandem in me ita attonitum animoque perculsum, spe tamen firma in Deum futurae liberationis et patientia munitum, impetum unanimiter facientes, more leonum raptis catulis, ducunt, tamquam ovem occisionis, seu potius ejiciunt extra oppidum. Consistentibus jam illis una mecum extra portam Herpensem, affatur me decurio asperis dictis, in haec verba prorumpens: Nunc tibi pandam apprehensionis et ejectionis causam. Quo audito, magis magisque mortem expectans, spem inter et metum fluctuans timui: timoris causam dantibus clamoribus signisque et gestibus circumstantium ac in modum coronae cingentium. Tandem decurio iste, processu sic fulminato contra omnem formam juris aequitatis atque justitiae, profert sententiam perpetui exilii sub hac verborum forma: Eligito tu, de duobus alterutrum: ut scilicet te statim hinc subducas sive recipias vel per portam aquariam per Mosam versus Hemert: vel per pagum de Herpt, absque ulla spe futuri reditus ad oppidum Huesdense aut loca circum vicina sub poena capitis.

Ego quantum potui aequi bonique consului sententiam fraudulosae proscriptionis in patientia, electione alterutrius per me facta. In signum pacis et amicitiae porrexi dicto Jaspari Tibicini manum dexteram a me prius deosculatam dicendo: Ecce Jaspar amice; ex animo tibi condonatam scito a me offensam hanc, id est, scanda-

lum et enormem injuriam mihi auctore te illatam. Et sub fide viri boni et regiae majestati fidelissimi tibi promitto et protestor, a me numquam ista ad animum et memoriam revocatum iri in judicio contradictorio. Similia verba locutus fui similemque protestationem feci caeteris circumstantibus. Sed incircumcisi homines isti et indurati corde nihil mea verba curarunt, sed manu mea repulsa, propterea forte quod eam ori meo potius admoveram juxta antiquum catholicorum christianorumque ritum fraternaeque charitatis symbolum, quam pectori contra novellum morem nonnullorum pectoralistarum sive consistorialium infidelium, teutonice: die Borst, me subsannarunt egregie. Postea ex intercessione unius ex circumstantibus permissum mihi fuit abire per locum vulgo dictum: Achter die Cingelgraft, versus portam Aut-Huesdanam extra tamen muros urbis Huesdanae. Aliquibus interim clamantibus: nullatenus eat per istam viam; quia illac recta itur ad domum matris ejus, quae scilicet est vidua provectae aetatis fere septuagenaria, in antiqua illa ac catholica simplicitate, religione fideque ac doctrina patrum usque radicata, arbor frugifera, ad antiquum nidum papisticum atque proditorum, ubi omnis proditio cuditur. Quod ipsum audiens decurio praedictus prorupit in haec verba: abeat proditor per istam viam, prohibens nihilominus sub poena mortis et trucidationis ne ibidem moram aliquam committerem: faciam, inquit, vesperi inquisitionem sive visitationem in domo materna, et te forte inventum ibidem transfodiam tamquam canem. Abiens autem inveni paulo post dictam funestam catervam lavernionum stantem ad portam Aut-Huesdanam adventum meum exspectantem, dicto decurione in haec verba prorumpente: Abito ocius abeque

cunctatione sub poenis praedictis. Istud erat auctarium calamitatis meae: ego autem valedicens matri recessi ilico dando locum irae; et haec de exilio meo hactenus dicta sufficiant. Illud tamen praetermitti haud oportet; nempe quod dicta sententia exilii perpetui jam prolata, dixerit mihi idem decurio: evasisti modo manus nostras: sed vide, ut similiter effugias manus, in via adventum tuum exspectantium; hoc ideo dicens, tamquam probe callens furcifer iste, aliquot nebulones praecurrisse, qui me in itinere in merica Cuyckensi exciperent vitaque spoliarent: sed disponente domino aliam viam magis secretam magisque tutam elegi; relictis interim latronibus istis adventum meum exspectantibus. Haec est lector pie, historia exilii mei, quod pro nomine Christi proque justitia et fide antiqua religioneque Catholica lubens perpessus fui, paratum me ipsum offerens, multo majora pati.

 

Postea, die vigesima nona Maji, ipso scilicet celeberrimo festo venerabilis sacramenti, dicta schola digladiatoria seu digladiatores novelli in foro excubias agentes, cantaverunt publice et uno gutture psalmos Guesicos teutonicos, blasphemiis scatentes, a principio scilicet generalis supplicationis tunc per ambitum civitatis factae usque ad finem ejusdem; idque non absque dolore, gravi moerore atque scandalo Catholicorum sive Papistarum. Quae siquidem schola proposuerat dictam generalem supplicationem turbare, ciboriam aliaque ornamenta pretiosa ecclesiae ibidem praesentia necnon templa omnia spoliare, et ulterius clerum universum expellere mirasque factiones et tragoedias moliri, inaudita machinari; sed quidam ex Catholicis civibus illud impedierunt, domino Deo disponente. Imo multi ex dicta schola, omnem noc-

teque dieque moverunt lapidem et toti in hoc fuerunt, ut ansam quaererent expellendi clerum. In hoc autem motu ut plurimum fuit dictus Theodoricus Aertss junior, hostis et cleri papistarumque et civitatis cum sua appendice, quos penes consilium satanae residet.

 

Postmodum ultima Maji quidam ex schola digladiatoria fregerunt ligneam crucem, sive crucifixum in coemiterio Minoritarum, pendentem retro chorum templi, relictis ibidem ligneis duobus Judaeis intactis et integris. Quo impio facto satis declarant, se esse hostes crucis Christi, Judaeorum autem sceleratorum fautores et amicos: imo dicta schola digladiatoria instanter urgebat et improbe instabat sollicitabatque, ut in conventu Minoritarum posset vigilias agere, ut sub hoc praetextu valeret commodissime opera tenebrarum exercere; nempe imagines et altaria devastare manusque sacrilegas in ornamenta conventus injicere, ne dicam, ipsos Minoritas more lupino jugulare atque deglubere. Dici vix potest, quanto furore, coecitate quanta mentis, necnon amentia pleraque pars dictae scholae agitata et percussa fuerit. Ecce fructus arboris malae.

Caput secundum.

Die vero duodecima Junii, comiti de Swertsenburch et scholae digladiatoriae, praesertim Symoni Bacx, centurioni sive capitaneo, necnon magistro Henrico Angeleo in intersignio cornu, argentea templorum exigentibus et ulterius postulantibus introductionem militis externi; tale fuit

unanimiter a civibus datum responsum: nempe se nolle ulla ratione militem externum admittere nec opera argentea extra civitatem asportari sive auferri; imo se paratos esse, ad ultimam usque sanguinis guttam resistere.

 

Postea, die decima quarta ejusdem mensis, ablata fuerunt opera argentea, teutonice: het Sylverwerck, per scholam digladiatoriam ex conventu Clarissarum, ex conventu sororum Orthensium, Praedicatorum ac demum ex cathedrali ecclesia sancti Joannis apostoli et evangelistae, patroni ac divi tutelaris civitatis, exceptis hierotheca, quam ciboriam vocant, argentea et argentea imagine ejusdem patroni cum nonnullis aliis infra specificandis.

Hoc tempore coepit schola digladiatoria paulatim decrescere instar limae mutabilis, idque propter defectum bonorum, qui eam deseruerunt, olfacientes laqueos absconsos venantium, fraudesque dolosque Gueseorum, pedem referentes, quasi tacti ab angue catholicisque civibus omnino adhaerentes.

 

Post haec prima die mensis Julii venit elato animo positoque in coelum ore Symon Bacx, centurio sive dux scholae digladiatoriae, impius heliodorista, una cum suis satellitibus, complicibus et appendice in ecclesiam cathedralem sancti Joannis evangelistae, imperiose satis ac superciliose postulans adeoque auferens secumque asportans sacrilegis manibus vasa argentea, Deo semel dicata et a patribus majoribusque nostris mensis communicantium legata et relicta.

Silentio autem nequaquam praetereundum existimavi, scholam digladiatoriam cum appendice sua, praesertim praecipuis capitibus, auctoribusque totius factionis, supe-

rius nominatis, potissimum usam fuisse quatuor mediis, ad introducendum affectatis dolis externum praesidium militare. Primum medium fuere propugnacula, teutonice: bolwercken, per dictam scholam et capita factionum inita et, reclamante civitate, exstructa ac fabricata, eo videlicet fine, eaque intentione, causa et ratione, ut illis jam exstructis queant civitatem tanto commodius inducere ad praesidii militaris admissionem, eo quod propugnacula, uti asserebant, necessario expostulent copiam militis, praesertim externi; propterea quod miles internus haud sufficiens per se esset, omnia illa tam vasta ac ampla propugnacula praesidio militari munire; vel in eventum recusationis et contradictionis valeant auctores isti opportuno tempore externum militem Guesicum deforis per hujusmodi propugnacula prope et extra muros civitatis extructa introducere. Sed incassum laboratum fuit, irritus labor iste fuit.

Quocirca auctores isti et capita factionum cernentes, se nihil via hac proficere intentumque suum ad effectum deducere non valere, alia insuper ingrediendum via putarunt, quaerentes aliud: nempe secundum medium ac remedium, quod fuit mendacium et falsa persuasio: quibus studebant, tamquam quadam tempestate, communitatem, quae est bellua multorum capitum, assiduo pulsare, agitare et proscindere, necnon ad discordiam dissensionemque eo tandem producere commovere et concitare, ut praesidium externum admittere deberet.

Tertium adhaec medium adhibent: quippe falsas vesanasque praedicationes atque doctrinas pseudopraeconum; sperantes hac saltem via succedere et se posse hac ratione consiliare sibi ac conglomerare quam plurimos adjunctos fautores et complices in tanta copia et numero,

ut vi tandem ac violentia valeant militem externum intromittere, sicque demum voto civitateque potiri, quo jure quaque injuria. Adeo quod decima tertia die hujus mensis Julii, sicut et antea saepius, factae fuerint pseudopraedicationes clandestinae per novellos istos pseudopraedicantes, ultro et clancularie ac furtive, more furum et latronum, venientes seseque ingerentes et intrudentes, passim scilicet in locis aedibusque privatis; in quas promiscue tota sentina impii gregis aliquo tempore influebat et effluebat. Quas siquidem novellas et insolitas praedicationes civitas nulla ratione admisit; imo tria membra civitatis semper restiterunt saepiusque inhibuerunt cum ea protestatione, quod nollent se argui a regia majestate perjurii; eo quod jurassent, se velle pacificationem Gandensem observare et antiquam religionem defendere. Pseudopraecones autem isti vesani prurientes auribus omnino praedicabant latam viam et spatiosam, quae ducit ad interitum; omissa prorsus via arcta seu angusta, quae ducit ad vitam aeternam. Praedicabant, inquam, placentia et suavia plausibiliaque: libertatem vivendi, indomitam feramque bestiam, vitulum nempe Calvinisticum, reformatam seu potius deformatam religionem; verum omnium communionem, blasphemias meras contra utramque majestatem, tam divinam quam humanam, omnemque praelaturam sive superioritatem ecclesiasticam et humanam: contra denique tremendum sacrificium missae, quod pallio mendici assimilabant, tamquam ex variis partibus confectum compositumque seu potius consarcinatum: ideoque illud dissuebant, teutonice, ontorren, et sacramenta Deique sanctos. Insuper praedicabant ejectionem monachorum adeoque totius cleri expulsionem; excidium sacerdotii, et multa alia abominanda praedicabant ex dia-

metro sacrae scripturae tam veteris quam novi testamenti, necnon catholicae tum ecclesiae tum fidei et religioni repugnantia sive contraria.

Quartum medium, ex tertio scilicet medio ortum et causatum, est vis ac violentia, ad quod tamquam ad extremum asylum, ad portum et refugium, necnon sacram anchoram, quod ajunt, unanimiter confugiunt.

Omnes autem falsae ac vesanae praedicationes istorum pseudo-evangelistarum tendebant principaliter ad excidium sacerdotii, nocteque dieque auditores suos exhortantium instigantiumque ad exstirpandos ejiciendosque omnes Papistas, tam religiosos quam saeculares, afferentium publice ex suggestu: pediculos unacum lendibus, fore exstirpandos, ut sic eorum generatio propagoque sistatur tollaturque: quamobrem et Guesei capita ipsa, nempe episcopos, qui ordinatione et consecratione sacerdotes perpetuant, persecutione, incarceratione, falsis et confictis mendaciis, injuriosis accusationibus hic et ubique tantopere per secuti fuerunt et persequuntur luporum more, ut vel sic episcoporum et sacerdotum successionem penitus e medio, ut olim Ariani, tollant; assimulantiumque ipsos Papistas antiquis braccis seu caligis scatentibus pediculis: religiosos quidem Papistas pediculis, lendibus vero saeculares; generationem autem propaginemque eorum numquam cessare, nisi pediculis una cum lendibus funditus exstirpatis. Quamobrem et merito summaque ratione appellari possunt lendicipes seu lendicidae, teutonice: Luysenvenghers.

 

Plura hic de perversa illa et effraenata fortescenteque temeritate istorum pseudologorum audaculorum recensere libet: quippe qui in suis falsis praedicationibus,

blasphemiis et conviciis perseverarunt illasque vigesima quinta die Julii continuarunt; non obstante inhibitione etiam poenali eis pridie a civitate facta. Sed temerarii isti errones freti auctoritate atque subsidio ipsius impostoris Abimelech eorum capitis et protectoris, flocci fenerunt statuta et ordinationes catholicorum.

 

Altera die Augusti introductus fuit, nondum tamen receptus, dominus temporalis de Boxtel, praetensus gubernator civitatis Buscoducensis. Honorifice quidem receptus per scholam digladiatoriam illiusque capita; reclamante interim et contradicente civitate, quae alium gubernatorem elegerat catholicum, nempe ipsum dominum temporalem de Emmerseel. Sed haec electio multum displicuit dictae scholae digladiatoriae, praesertim ipsis capitibus, Theodorico Aerts juniori, magistro Henrico inden Horen, magistro Reinero Everszwyn advocato et aliis ejusdem farinae homimibus; qui falsis literis per quemdam pseudographum satis cognitum, magistrum Henricum Buekentop nominatum, fabricatis et ad ipsum Abimelech eorum patronum destinatis impetrarunt confirmationem: non obstantibus contrariis literis per civitatem missis. Adeo quod iniquitas praevaluerit: capite vero supremo jam constituto, pessimae machinationes fiunt: fraudulentae conspirationes et consilia occulta concipiuntur. Caput autem hoc alterutram partem statim elegit, adjungens se scholae digladiatoriae factiosae illiusque capitibus totius factionis auctoribus modo praedictis.

 

In majorem verificationem atque justificationem praedictorum facit proditorium factum auctore ipso Abimelech, ex improba tamen infaustaque sollicitatione scele-

rocorum capitum dictae scholae digladiatoriae, ipsa decima die Augusti perpetratum. Quo tempore in os Disae fluvii appulerunt quinque naves onustae Gueseis nudis nebulonibus (rapiario undique collecto, faece hominum improba) huc missis a dicto Abimelech ex Antverpia, allegantibus se esse ex numero scholae digladiatoriae Antverpianae et advehere stipendium, ad solvendum militibus in ripa seu ora Mosae tunc collocatis, petentibus propterea introitum in civitatem. Sub quo scilicet velamento et praetextu putabant dicti nebulones et proditores illa nocte dictam civitatem intrare et occupare. Sed facta civitati aliunde intimatione frustrati fuerunt spe sua. Adeo quod civitas nocte ista strictissimas egerit vigilias propter proditionem imminentem. Nulla autem fuit verborum constantia in dictis pseudologis reperta. Nam modo allegabant se pecunias habere, modo pannos pro solutione, sed mentita fuit iniquitas sibi. In tantum laboratur pro occupatione catholicae civitatis Buscoducensis, ut inde fortissimum propugnaculum, teutonice: een borstweering, tam Zelandiae quam Hollandiae facere possent et speluncam latronum necnon conventiculum haereticorum. Sciendum autem est, quod dictae naves existimabant appellere die nona, nempe sabbato ante sequentem dominicam, sed impeditae fuere maxima ventorum rabie et tempestate, praeter communem cursum et modum, insolita et invisa tanta videlicet quod periturus mundus videbatur. Adeo quod civitas fuerit hac vice summo miraculo divino medioque quodam improviso, liberata et conservata a scelesta funestaque proditione.

 

Sciendum ulterius est, quod die undecima sequente civitas fuerit multum periclitata; nam res parum abfuit a

cruenta pugna, ob pessimas machinationes praecipuorum capitum omnis factionis, pridem proscriptorum et exulum reipublicae, gubernacula atque principatum tunc gerentium; volentium improbam colluviem istam nebulonum navigio advenientium, quo jure quaque injuria intromitti, catholicis civibus toto pectore reluctantibus et resistentibus. Res ad arma nondum devenit; parum tamen affuit; externa autem ista colluvies hominum cernens se frustratam sua spe, recessit re infecta demissis auriculis, ut iniquae sortis asellus, ipso Domino Deo miraculose civitatem conservante.

Restat nunc ut et pauca dicamus de ipsis vesanis pseudopraeconibus praesertim de quodam archihaeretico, multis sacrilegiis atque papaecidiis famoso, nominato Jacobo Horstio, alias Cuppen, bellua multae maledictionis atque blasphemiae, ex pago de Horst patriae Geldrensis oriundo. Iste Jacobus Horstius fuit omnium pseudopraeconum famosissimus apostata et Calvinista impiissimus. Hic fuit homo seditioso stupidoque ingenio, corpore obeso, capite praegrandi, cerebro tamen, ut ajunt, vacuo; buccis inflatis verba spumantia trutinans suumque errorem atque haeresim buccis concrepantibus utrimque ventilans, ore largo, nimiis procellis blasphemiarum forte rupto, ad meras contumelias distorto, luscus, scopae dissolutae, licet corde excoecato, ac totus insulsus et crudus: cujus praedicationes potissimum tendebant ad seditiones, crudelitates, tyrannidem, sanguinis christiani ac catholici effusiones; caedes, tumultus, factiones novas et insolitas, blasphemias, furta, rapinas, sacrilegia, dissensiones, discordias, rancores, rixas, detestandam vivendi libertatem, ut quodlibet liceat; ut sua quemque trahat voluptas, ad peccandi impunitatem et quod pejus est, ad anarchi-

am, ut quisque scilicet pro sua libidine rem gerat. Tendebant, inquam, ad ruinam patriae, ad vastitatem et contritionem desolationemque, ad rebellionem contra supremum ac naturalem principem seu regem, ad supplantationem cujusvis superioritatis catholicae, cum quilibet Gueseus seu haereticus, id ex natura habeat, ut velit ipsemet esse superior et major, qua in re optime assimulari poterit tripudio bufonum, teutonice: den Padden danz, in quo quilibet eorum studet esse superior et major, et denique ad latrocinium tam animae quam corporis, et id genus flagitia pessima. Hic homo insigniter malus petulantissima lingua insectabatur catholicos omnes, atro dente quosvis petens. Habebat autem semipendulus iste uxorem nominatam Mechtildem multum deformem, ipsumque Thersitem deformitate linguaeque protervitate vincentem, cascam sive vetulam, remedium amoris, pessimam Jesabel, simiarum, ut ajunt, pulcerrimam; et ut in summa dicam cum divo Hieronymo ad Chromatium: Dignum patella operculum, cum Varrone, cascus cascam duxit, et cum Aristotele, fur furem cognoscit et lupum lupus, et denique cum Martiali, uxor pessima, pessimus maritus. Hujuscemodi monstra ignobilia et turpia nituntur tam nobilem regere civitatem.

De isto igitur Jacobo mero puroque Antichristi prodromo seu praecursore, impostore atque homine triobolari nunc porro agemus, cujus arboris fructus vel ad unguem describemus. Hic existens Papa seu sacerdos, teutonice: een Paep, homo plane discolus et irrecorrigibilis, multis annis curam animarum habuit in pago, vulgo nuncupato Ter Heyden in Geldria, ubi catholice semper praedicavit. Postea, tempore hoc turbulento Gueseanismi, factus apostata praedicavit, in quodam pago nuncupato

Nederwormpten, prope Sancten in Olivia, vesanam confessionem Augustanam. Sed inde publico edicto ducis Clevensis proscriptus et ejectus fuit. Inde recessit Calenburgum, ubi simul praedicavit Lutherum et Calvinum, id est confessionem Martinisticam et Calvinisticam, sectas scilicet discordantes repugnantesque; inde recepit se in Hollandiam, ubi multis annis similiter haeretice praedicans, primo adhaesit sectae Lutheri, cujus confessionem, seu potius confusionem, publice professus fuit. A qua, ab asino ad bovem, scilicet deficiens, adhaesit dumtaxat sectae Calvini, quam multo tempore in Hollandia publice dogmatizavit et praedicavit. Quam siquidem sectam et confessionem Calvinisticam in civitate Buscoducensi hoc anno Domini millesimo quingentesimo septuagesimo octavo publice continuavit et praedicavit infelicibus, quod ajunt, avibus. Praesertim in ecclesia parochiali divi Jacobi apostoli, in qua erroris falsique dogmatis sui faeculenta magmata suis auditoribus deprompsit. Ubi similiter auditorio suo Coenam Nocturnam, tentonice: het Nachtmael, uti suo more novello nomenclat, utpote in qua multa nox est, gratiae vero divinae lumen nullum refulget, administravit hoc scilicet modo: accepit in sacrilegas manus suas panem album, ex quo cuilibet aequalem bucellam porrexit dicens: Manducate et bibite et credite; hoc est memoria mei: credite et salvi eritis, teutonice: Eedt ende drinckt ende ghelooft; dat is myn memorie: ghelooft ende ghy sult saligh wesen. Sumpto autem a quolibet bolo Judaico, oblatus fuit et cuilibet scyphus, unde quilibet tantum vini hausit, quantum libuit. Nulla autem in hac Coena Nocturna usus fuit consecratione seu benedictione, nullis ceremoniis, sicut Christus usus fuit in ultima sua Coena, sed

tantum sumitur bolus in memoriam Christi. Antequam autem offa ista canina comedatur, fiunt ab eis quaedam praeparamenta, praeparantibus se ad comestionem.

Symon Bacx centurio sive capitaneus scholae digladiatoriae multos Catholicos seu Papistas sub eo militantes hoc tempore exauctoravit: multique ultro ab eo defecerunt, qui omnes jusserunt se ascribi catalogo Catholicorum centurionum, eodem hoc tempore unanimiter pari voce, voto et suffragio per civitatem electorum, quorum electionem dicta schola digladiatoria tam aegre tulit, quod major pars absentaverit se in excubiis. Longe namque libentius habuisset continuationem antiqui centurionis, nempe Theodorici Aertss junioris.

Caput tertium.

Notandum autem est, quod Guesei sive schola digladiatoria coeperint sibi usurpare hanc nomenclaturam: consistoriales, et synagoga seu congregatio eorum appellata fuerit: consistorium. Adeo quod synonyma sint haec: Guesei seu haeretici, consistoriales, schola digladiatoria: item synagoga, consistorium Gueseorum, quae omnia sub diversis vocibus idem significant. Haec ideo scribo, ne facile quis hallucinetur circa proprietatem verborum. Sed licet vocetur modo: consistorium a consistendo: videat ne mox cadat sibique nomen contrahat: casorium a cadendo, sed haec obiter.

 

Guesei igitur secunda Septembris [1578] petierunt a civitate Buscoducensi, tria templa ad praedicandum, sed

civitas, nempe quindecim centuriones sive capitanei unanimiter concluserunt et pro responso dederunt, se nulla ratione, nulloque modo illud admittere, sed paratos esse toto pectore resistere et impedire, usque ad extremam sanguinis guttam.

 

Verum Guesei, frugiperdarum coetus, postea die septima ejusdem mensis; nimirum pridie nativitatis beatae Mariae virginis, summo mane ecclesiam parochialem divi Petri apostoli in vico Orthensi situatam, effractis violentia valvis occupaverunt; in qua tunc et post meridiem more haeretico sive Calvinistico praedicatum fuit et psalmi blasphematorii utcunque decantati fuere et crocitati. Illud autem addendum puto, quod tempore quo imagines sanctorum ad aedes aedituorum portarentur, non defuerint quidam ex consistorio ridendo et subsannando dicentes; ecce sanctus Petrus commigrat: ubinam modo habitabit? Iterum quo fertis muta ista daemonia? et similes blasphemias proferentes effutientesque. Hoccine est pacificationem observare: hoccine est communem tranquililitatem turbare? Sed haec omnia fiunt ipso impio Abimelech auctore.

 

Consequenter, die octava sequente, dicti Guesei consistoriales violenta et sacrilega manu, nempe malleis grandioribus effregerunt valvas ecclesiae parochialis divi Jacobi apostoli, in qua tunc mane et post meridiem more similiter Guesico praedicarunt et calvinizarunt, et amplius aedituum quemdam virum catholicum insigniter pulsarunt. O ter quaterque triste spectaculum! Postea iconoclastae isti imagines et statuas undique vastarunt, altaria subverterunt, totamque ecclesiae faciem deformarunt,

deturparuntque, idque vigore novellae deformatae suae religionis. Quid? Siccine, quaeso, observatur pacificatio per eos jurata? Ipso facto se perjuros esse declarant: jurarunt namque se observaturos pacificationem ipsam Gandensem et antiquam religionem defensuros; erexerunt quoque in vexillo suo symbolum fidelitatis, sub typo binae conjunctae confoederataeque manus, additis verbis istis deauratis: Pro aris et focis: Ecce: Hic nunc aras destruunt: quis umquam audivit talem falsitatem? Quis vidit huic similem? Violentia autem haec et effractio templorum facta fuerunt per eosdem fere Gueseos, qui pridem in primitivo Gueseanismo proscripti fuerunt et exules facti; sed sperandum est, quod hae violentae effractiones sint futurae epilogus atque exodus ejusdem Gueseanismi; ut qualis ortus fuerit, talis et futurus sit interitus sive occasus, ut finis ab origine pendeat. Porro pseudopraedicantes isti publice praedicarunt et animarunt auditorium suum, tuto jam deponendas esse larvas: teutonice: Men mach nu t'mommen aensicht wel vrylick afdoen. Quas tamen postea coacti fuerunt inviti reassumere.

 

Die vero nona Septembris civitas Buscoducensis misit sex viros deputatos ad ipsos pseudopraedicantes eorumque praecipuos fautores, necnon factionis inchoatae auctores, ad interrogandum, utrum vellent ab incoepto desistere, nempe a praedicationibus inchoatis et violentiis, et desuper responsum darent. Verum dicti rebelles, non obstantibus comminationibus civitatis, falsam praedicationem suam continuarunt postera die, praesertim in templo divi Petri apostoli; ubi unus ex novellis istis dogmatistis publice praedicavit, consistoriales ipsos, praeser-

tim extraneos, qui bona facultatesque suas alibi reliquerant, posse libere rapere, manusque suas violentas injicere in bona ecclesiastica. Adeo quod hoc tempore clerus fuerit in maximis angustiis, in singula momenta exspectans spoliationem et expulsionem. Quid multa? Pseudoprophetae isti passim et publice appellabant ipsum capitulum Buscoducense hoc ridiculo agnomine: stabulum verrum, id est porcorum non castratorum, teutonice, de Beerenkooy, quod jactabant se velle disturbare, teutonice, Verstubben. Minoritas vero vocabant, bajulos, teutonice, sackdraghers, eo quod more mendicorum saccos bajulent; pastorem ecclesiae parochialis divae Catharinae, nempe, dominum Gerardum Broeckelaer, virum eximiae cum pietatis tum doctrinae, nominabant crudelem et sanguinarium, teutonice, bloetsuyper. Dominum autem ac magistrum Ghisbertum Masium a Boemelia, sacrae theologiae licentiatum, virum excellentem vitae sanctimonia et eruditione, plebanum ecclesiae cathedralis Buscoducensis, nominabant levipedes isti et theomachi necnon pseudologi, criminatorem, teutonice, blameerder, quibus omnibus impetuose minitabantur mortem atrocissimam.

 

Aggrediar nunc lamentabilem atque cruentam historiam scelestissimae factionis, per dictam scholam digladiatoriam, seu consistorium pestilentissimum, capitibus praecipuis, supra nominatis, nempe Henrico inden Horen, alias Angeleo, tanquam totius proditionis et factionis sequentis auctore, actore, duce et antesignano, una cum suis complicibus, videlicet, Symone Bacx, centurione sive duce scholae digladiatoriae, Joanne Cuysten, quodam sartore nominato sicco Egidio, teutonice: den

drueghen Gielis, Gerardo inde Leerz et similibus factiosis hominibus, qui omnes telas araneae, id est, Principis Auriacae seu potius araneae, texuerunt. Qui, inquam, multos ante dies scelestissimam proditionem, necnon funestissimam conspirationem, conceperant et concluserant, tantumque effecerant, ut id, quod diu ante fotum fuerat, tandem in cruentissimum monstrosissimumque factum erupuerit, modo quo sequitur.

Propositum autem et conceptus eorum erat, ut, dicta die decima de nocte, mane hora quarta, externum militem Gueseum, per-eos vocatum, nempe, Joannem Bacx, fratrem dicti Symonis Bacx, centurionem sive ducem vexilli Huesdensis, civitatem, ad portam sancti Joannis et Vughtensem, tunc obsidentem, contra patriam scilicet civitatemque paternam proditorie arma gerentem, transitumque per civitatem dolose petentem, una cum aliis septem vexillis, undique collectis atque corrasis, fretum subsidio interno dictae scholae digladiatoriae cum appendice, per phas atque nephas intromitterent civesque armis suis spoliarent. Dici vix potest, quantopere consistoriales isti, praesertim totius conspirationis et factionis auctores, illa die cristas erexerint, instar Pamphili Terentiani aures arrexerint, laboraverintque graviter, sursum atque deorsum, hucque illucque, susque deque, ante et retro, quisque sedulo cursitaverit; praemissis interim horribilibus jactantiis, verbisque spumantibus, atque comminationibus, praeconibus scilicet crudelibus: nempe, quod altera seu secunda nocte omnes Papistas seu ecclesiasticos, tam saeculares quam religiosos, trucidarent, habentes nomina trucidandorum catalogo inscripta, consistorialibus in vita relictis. Eadem autem hac die multi ex militibus externis civitatem intraverant in habitu rus-

ticali, nempe, vestibus lineis seu subligaribus, teutonice, lynen kelen: qui ea nocte, una cum universo consistorio adjuncto, externo milite valla civitatis scandente, non defuissent interim officio suo, in trucidandis, scilicet a tergo, vigiliis, nisi divina Providentia aliter disposuisset, contra quam non est prudentia nec consilium.

Porro unum fuit necessarium, nempe, silentium, quo praesertim Guesei sive proditores, stulti, mulieres et gallinae solent cavere, qui in hoc articulo pari passu ambulant. Hinc fit, quod Guesei recte gallinis assimilari valeant, quippe quae in ponendis ovis valde sunt secretae illis autem positis, ita gracillant et clamant, ut cuilibet res mox innotescat. Ita faciunt et Guesei consistoriales, qui secrete et furtive satis conceptas conclusasque proditiones et conspirationes, diu celare non possunt, sed eas certis verbis signisque exterioribus, praesertim lingua, minace praecone, propalare ac prodere non desistunt. Idcirco contigit et ipsum collegium antiquorum jaculatorum, sive balistariorum, teutonice, het oude Schuts, praecipue ipsos centuriones sive duces, quos capitaneos vulgo appellamus, hujusmodi conceptam ac confotam proditionem olfacere ac resistere; qui ob id volentes in majori periculo cautius ambulare, uti phas est, posuerunt vigilias strictissimas et copiosissimas, in omni parte platearum, vicorum et angulorum stationes sive stationarios milites, teutonice, schiltwachten, ponentes seu collocantes. Quod ipsum impii Guesei cernentes necnon satis intelligentes, ipsis centurionibus Catholicis, fucum anguemque in herba latentem et laqueos absconsos subolevisse, probeque perspectos esse, seseque quodammodo spe sua frustratos esse, et ad intentum votumque suum haud posse pervenire, nec posse, quod fotum

erat, tuto erumpere, coeperunt prae nimio furore et ex mera malitia insanire et rabire; improperantes ipsis vigiliis Catholicis, quod sibi haud fiderent, sed suspectos haberent. Interim tamen non potuerunt flagitiosi isti conceptam proditionem effectuare.

 

Quid multa? Postera die summo mane, quae erat dies Jovis, et undecima hujus, coeperunt tumultuare, commotionemque facere, durantem usque ad meridiem. Postea curaverunt, circa octavam horam mane, per tympanistas scholae digladiatoriae proclamari, ut omnes et singuli fautores excellentiae (ipsum Abimelech, Principem Auriacae seu potius araneae, denotantes) sese protinus in forum reciperent. Ex adverso vero centuriones seu capitanei Catholici, una cum collegio antiquorum jaculatorum, curarunt sonitu tympani divulgari, ut omnes rustici exirent civitatem, utque omnes cum armis in plateis reperti, reciperent se intra parietes laresque privatos, sub poena corporalis punitionis. Quid accidit? Repente confluxit faex hominum perditorum, instar Guesellarum, colluvies impiorum se prodidit, subito erupit formicarum in modum scabiosa cohors, in forum commotionem terrificam faciens, cujus dux fuit ipse Symon Bacx, quae quidem commotio duravit ad meridiem non sine summo discrimine. Posthaec Guesei videntes se non posse voto potiri, neque ad intentum suum commode pervenire, coeperunt eorum superiores, necis artifices, ad colloquium cum civibus, instar leonum, impavido pectore animoque infracto, armatis in foro stantibus venire; proponeutes consulentesque, haud esse sanguinem fundendum, sed de concordia tractandum (insidias interim et machinationes struentes molientesque) alias multas similes subdolas et

fraudulentas suspectasque propositiones tunc facientes, hocque praetextu et colore quaesito, moram quaerentes nectentesque, ut interea temporis miles externus Gueseus civitati appropinquaret. Paulo post, commotione jam magis magisque recrudescente et invalescente, retraxit se maxima pars Gueseorum in meridie ex planitie fori, gestantium in ore spherulas tormentarias, versus portam Vughtensem, nonnullis in colloquio cum civibus fallaciter necnon proditorie ex insidiis remanentibus: sperantium militem externum, tria tunc temporis vexilla erigentem, jam ad venisse. Ubi scelerati isti impetum facientes, clamaverunt: Trucidate, trucidate: teutonice, Slaet doodt, slaet doodt: ilico schola digladiatoria, quae vicissim excubias ibidem agebat, adjunxit se Gueseis istis, exceptis quatuor vel quinque, qui a manipulo sive contubernio suo deficientes, pede volante, accesserunt ipsos cives, adhuc in foro stantes armatos, eventum rei exspectantes; quibus atrox facinus ordine narrarunt et patefecerunt. Erant autem et vici sive vicani seu trunci, ut vocant, teutonice, de blocken oft wycken, tunc temporis excubantes, per istos Gueseos internos corrupti, quippe qui collusionem fecerant, ex falsa persuasione Gueseorum asserentium falsoque persuadentium, ipsos Papistas conspirationem fecisse de trucidandis pseudopraedicantibus, una cum universo auditorio et consistorio; ideoque opus esse provisione, idque vel per praeventionis vel alium defensionis modum. Collusione jam facta, ilico coeperunt malleis fabrilibus grandioribus portam Vugthensem praedictam violentis proditoriisque manibus effringere, seris aliisque ferramentis summa vi avulsis, in magna copia, tanta videlicet, quod sporta magna fuerit ad summum repleta, necnon ulterius grandiora tormenta bellica, non onerata ta-

men, ex propugnaculis impetuose revoluta versus civitatem sive forum ante portam interiorem statuere; certis ibidem munitionibus ante portam praedictam, tam in directa platea ante intersignium trium pavonum, quam utrimque in vallis ac moenibus, ex plaustris et bigis aliisque instrumentis, tumultuarie factis. Quo facto, porta interim spatio bene trium quartarum partium horae stante aperta ac patente, omnes Guesei tam domestici sive interni quam externi, op Vrancken Hofstat partim existentes, incoeperunt bacchantium in modum, altis vocibus clamare, vicina quaeque loca personare: Victoriam: victoriam: salva res est: civitas nunc nostra est: venite ocius: celerius properate: teutonice: Victory, victory: t'is nu ghedaen: t'is nu claer saeck, die stadt is nu voer ons; haest u, coempt, coempt aen.

Verum Guesei externi, sic per internos vocati, tam longe adhuc a civitate aberant, nempe op Deuteren, quod interea temporis cives venerint, in magna copia prosilientes, confluentesque instar leonum rugientium catulis raptis ad dictam portam Vugthensem, undique tam ex platea directa quam ex moenibus magno impetu irruen tes in istos Gueseos laverniones et scelerosos proditores, quos partim tunc trucidaverunt, partim vulneraverunt. Guesei videntes impetum civium furibundorum, coeperunt multi Mercurium in pedibus habere, fuga salutem quaerentes; aliqui genibus flexis manibusque plicatis veniam rogare: quos omnes, bene sexaginta numero et amplius, unacum praecipuis capitibus auctoribusque totius proditionis et factionis scelestissimae, utpote magistro Henrico inden Horen, Gerardo inde Leerz, quodam cognominato Zeepken et nonnullis aliis, summo cum dedecore et ignominia propulsarunt expuleruntque porta

civitatis, per eos prius proditorie effracta. Adeo quod penes Catholicos cives tunc victoria remanserit, hoste herbam porrigente: quae quidem victoria ipsi Domino Deo ascribenda venit: id quod vel ipsi Catholici cives expresse fatentur, omni semota jactantia. Nam dicta caterva Gueseorum internorum tempus ipsum anticipaverat, mature nimis properantium ad portam, ante tempus parientium id, quod confotum et conceptum erat, externis vero Gueseis tarde nimis ac sero, ob nimiam cunctationem internorum venientibus.

Sciendum autem est, sceleratos istos sicarios; Gueseos, praedictos puto, catalogum fecisse, in quo nomina totius cleri, necnon Papistarum seu Catholicorum civium descripta habebant. Cleri majorem partem sicis, ad hoc praeparatis, trucidassent, bonis eorum direptis, alios arreptis brachiis civitate expulissent, bonis eorum similiter spoliatis. Nonnullos autem canes videlicet, sibi concolores, nepotes et scortatores in vita reliquissent, eodem scilicet secum lotio perfusos. Major quoque pars Papistarum seu Catholicorum civium per eos interfecta fuisset, bonis eorumdem confiscatis. Magna vero pars, brachio arrepto, ejecta fuisset, eorum pariformiter bonis annotatis. Amplius adhaec legem justitiae mutassent, aliis in locum ejus surrogatis. Officia divisissent: unus fuisset constitutus receptor civitatis: alter fuisset magister mensae sancti Spiritus: alius fuisset praetor sive praefectus civitatis: hic fuisset senator, ille consiliarius. Quilibet habuisset partem et tunicam. Irus subito factus fuisset Croesus. Cerdones atque scrutarii reipublicae gubernacula gessissent. Ita sicci et avidi isti adipem intrassent ad condylos usque. En, obsecro, in quantum frugiperdarum coetus iste quaerat et sanguinem et bona Catholicorum.

Videamus nunc loco coronidis, quidnam actum sit de impio milite externo, qui incredibili aviditate, ex omni parte, prodierat, cum ingenti copia plaustrorum et bigarum, ad avehendum spolia civitatis: sciendum igitur est, tres fratres imberbes, nempe Symonem Bacx ducem dictae scholae digladiatoriae, Joannem Bacx praetensum castellanum sive praefectum arcis Huesdanae, et Paulum, una cum vexillis, tunc temporis in confinio vulgariter nuncupato op Dueteren, non longe a civitate existentes, magna affectione exspectare introitum civitatis, primo per portam divi Joannis, sed, porta eadem manente clausa, cernentes se opinione speque sua frustratos, inde recedere versus portam Vughtensem, frustra licet. Sciendum quoque est, infatuatos istos homines capitales, nimirum, Gueseos stipendarios Huesdanos, antequam spe amplae praedae consequendae oppidum Huesdanum exirent, promisisse et certo certius addixisse suis respective uxoribus, seu potius meretricibus et focariis allaturos se, quemlibet scilicet uxori sive meretrici suae quatuor tunicas talares Paparum seu sacerdotum, teutonice, vier Papen tabbarts, et totidem cucullas monachorum, aliaque multa pretiosa. Duabus autem vicibus diversis, iidem laverniones, sive Argivi fures Huesdenses vocati fuerunt per veredarios, ut adventum accelerarent, sed neutra vice, male cadente alea, res habuit successum. Post festum enim venire, ut communi verbo dicitur, miserum est.

 

Postera igitur die, nempe duodecima Septembris, circa vesperam, omnes isti Guesei externi, turpiter summaque cum ignominia recedere debuerunt, tamquam in patrios cineres, quod ajunt, minxisse videantur. Et sic scoria improba evanuit: spuma vilis disparuit tamquam a pro-

cella dispersa atque diffusa, non tamen sine foetore relicto, instar diaboli. Nam in recessu clamavit impia caterva nebulonum alta voce ad moenia: Hac nocte habebimus ova aut pullos, quo jure quaque injuria, teutonice: Desen nacht sullen wy eyer oft jonghen hebben, t'sy met lieff off met leedt. Ad quod cives ex moenibus talia responsa dederunt: Curabimus, quod habebitis ova simul cum pullis, teutonice: Wy sullen schicken, dat ghy die eyeren hebben sult mette jonghen, subsannando eos subsannatione grandi. Clamavit insuper improba faex ista hominum: Sanguinem affectamus Papisticum et bona civium, teutonice: Der Papen bloedt ende der borghers goet; ex abundantia scilicet cordis os loquitur.

Postremo nec illud silentio omittendum putavi; nempe ea nocte, quae atroci latrocinio perpetrando, per dictos Gueseos, destinata erat, apparuisse supra civitatem Buscoducensem visionem terribilem; divo Joanne apostolo civitatis patrono ac tutelari divo videlicet apparente, genibus flexis, orante in superficie nubis: deinde visam fuisse, eadem die undecima, mane hora nona, ingentem claritatem, adeo quod procul dubio, omnis victoria ipsi Domino Deo ascribenda veniat, cujus miraculo civitas ipsa conservata fuit.

Eadem hac die duodecima, pseudopraedicationes fuere nihilominus per ipsos pseudopraecones continuatae in ecclesia divi Jacobi duntaxat, ubi mane pseudopraedicatum fuit.

Caput quartum.

Neutiquam autem omittendum existimavi horrendum quoddam factum memoria dignum, quod die decima quarta hujus mensis contigit. Nam vesanus quidam pseudopraedicans in templo divi Petri, inter alias blasphemias enormes, per eum abunde effusas, coepit quoque blasphemare ipsum venerabile sacramentum altaris, manibus suis sacrilegis in suggestu hostiam quamdam elevans et ostentans hisce additis verbis: Ecce, hic est Deus Papistarum, dicens hujusmodi elevationem Papisticam esse quemdam ludum joculatorium. Quo dicto, fuit ilico theomachus iste facinerosus, subitanea morte a Domino Deo percussus, concidens in suggestu exanimis. Cujus cadaver protinus arreptum per quosdam ex auditorio, caeteris omnibus interim templo effluentibus, valvasque occludentibus, fuit occultatum, necnon clancularie ac de nocte (quo tempore fures et latrones humo contegi solent laqueo praeciso) sepultum; tanto miraculo interim secrete per eos retento, per quosdam tamen ex auditoribus, hujus miraculi ergo conversos, satis propalato divulgatoque.

 

Consequenter, die decima quinta, fuit civitas congregata, et unanimiter conclusum per quatuor collegia jaculatorum sive sagittariorum, teutonice, vier schutteryen, et quindecim duces militum sive capitaneos, quod schola digladiatoria ad excubias amplius non admitteretur. Attamen nocte illa vigilias egit de mandato domini temporalis de Boxtel, tamquam gubernatoris civitatis pro dicta schola tunc temporis intercedentis, et totius proditio-

nis factae, ex assertione omnium, conscii, seu potius per eum procuratae et fabricatae apud ipsum Abimelech. Patet hoc: nam eadem die Jovis, qua praedicta proditio successum non habuit, fuit ille prope civitatem, rei sive proditionis exspectans eventum et mutationem legis sive justitiae. Sed successu non secuto, venit circa vesperam in civitatem, quasi omnium ignarus. Imitans in hoc exemplum domini ac magistri sui, nempe ipsius Abimelech, qui alias tempore primitivi Gueseanismi, fractis disturbatisque imaginibus in oppido Bredensi, fertur aliquot diebus ante fractionem disturbiumque, ejus mandato et ordinatione factum, extra dictum oppidum se recepisse et retraxisse, et postea reversum, querelas a magistratu et aedituis super facto disturbationis in absentia sua factae, audivisse summa cum admiratione, nec sine stomacho, tamquam rei impie gestae, omnisque factionis scelestae ignarum: sciscitantemque et diligenter inquirentem, de factiosis et audaculis nebulonibus istis, qui tam enorme facinus perpetrare fuissent ausi in absentia sua, cui tunc viri illi bom ac Catholici responsum tale dederunt: nempe ignobile vulgus hoc fecisse, homines nullius frugi extraneos modo fugitivos. Ad quod vafer ille: apprehendatur, inquit, vel aliquis istorum furciferorum. Juro ad pectus nobile meum, quod e vestigio nebulones istos expediam et corrigam in exemplum aliorum, probe callens eos fugisse. Si, ait, praesens fuissem, numquam dictum disturbium factum fuisset. Dicti autem magistratus et aeditui caeterique Catholici, multum conquerentes, debuerunt interim patientiam habere, una cum imaginibus confractis. Simile habemus exemplum in crudelissimo latrocinio, nuperrime ejus soitu et mandato perpetrato, in civitate Ruremondensi, ubi clerus tam atro-

citer immaniterque trucidatus fuit: cujus sanguis innoxius, etiamnum hodierno tempore, vindictam clamat. Ecce, quam simulate cuncta gerantur a simulatis et hypocritis; quos Dominus Deus dominari seu potius grassari permittit, propter peccata populi.

Eadem hac die venerunt alii proditores Guesei ad os Dizae fluvii, eadem scilicet intentione et proposito, quo priores venerant. Adeo quod, sicut diabolus numquam dormiat, sicut malitia numquam fatigetur, ita nec ejus filii et angeli quoque numquam dormiant: quippe qui, more leonum rugientium, circumeunt civitatem, ut diglutiant eam, habitatoresque ejus.

Hoc tempore pseudopraedicantes publice praedicaverunt, praesertim dictus Jacobus impius lavernio, in templo divi Jacobi, rapinas et furta sacrilegiaque esse licita ac permissa, et omnia communia, dicentes: Christum et apostolos ejus fuisse fures, hoc quaesito colore execrabilem funestumque errorem suum fucantes, quod asserant ipsum Christum usurpasse et abduci procurasse asinam alterius, una cum pullo, ad equitandum, absque restitutione facta, de qua saltem expresse non constat. Ita, ajunt, et nos quoque opus habemus. Et per consequens: licitum est usurpare res alienas, et, rapinae sunt permissae. Omnia enim sunt communia, eo quod omnia Christus communia fecerit. O horrendam blasphemiam in majestatem divinam. O nefandas injurias rogo ac Vulcano dignas!

 

Circa finem mensis hujus, dicti Guesei consistoriales, moliti fuerunt novas proditiones conspirationesque novas fecerunt, ad introducendum militem externum in civitatem Buscoducensem.

Praesertim autem die vigesima octava ejusdem mensis fuit, ultro, citroque, sursum deorsum, quoque versum, per dictos Gueseos cursitatum ad gubernatorem civitatis, nempe ipsum dominum temporalem Boxtellensem, volentes praesidium militare admitti et introduci per phas nephasque. Adeo quod salus civitatis hoc maximo tempore de pilo pependit; summa scilicet rerum in summum deducta discrimen; supramodum vero periclitatus fuit clerus. Civitas interim non defuit officio suo sed toto conamine restitit eorum impiis conatibus.

Caput quintum.

Septima die mensis Octobris novus magistratus praestitit juramentum, de cujus numero imprimis fuerunt: Theodericus Arnoldi junior, tamquam praeses scabinorum, homo perjurus, proditor et adulter; magister Reynerus Everswyn, homo apostata, archihaereticus et perjurus, capitalis hostis Papistarum, magister Gerardus a Deventer, homo similiter apostata, sive haereticus et perjurus, et domicellus Joannes Monincx in Vught, homo totus intus et in cute consistorialis. Qui magistratus praedictus modis omnibus placuit ipsi consistorio Gueseorum, exceptis ex dicto magistratu quatuor viris praeclarissimis orthodoxis atque Catholicis, nimirum Hieronymo Wynants, Joanne filio Joannis van der Steghen juniore, magistro Godefrido Lombaerts et domicello Joanne Heym, qui impiorum semper impiis conatibus restiterunt et ad finem usque fiducialiter egerunt in fidelitate ac obedientia re-

gia, non sine gravi discrimine vitae. Catholicis vero summopere displicuit: omnia autem haec proveniunt ex ordinatione et consilio ipsius figuralis Roboam, imitantis exemplum veri Roboam, de quo habetur III Reg. cap. XII. Pari modo facit et iste Roboam figuralis, de quo infra latius dicetur, quippe qui vitulos, id est, haereses, praesertim sectam Calvinisticam et Lutheranam invexit et intulit aliunde in terram hanc populumque Catholicum ac Christianum, una cum libertate vivendi, quam paucis ante diebus eidem scholae digladiatoriae una cum appendice permisit. De qua re et plura liberet scribere, si liber esset scribendi stylus. Relicto similiter consilio seniorum Catholicorum adhibet consilium juvenis cujusdam, taliter qualiter invecti et intrusi gubernatoris totius patriae; ut per illum tamquam instrumentum et mutum idolum ipse adinventiones pessimasque machinationes suas, ad finem et effectum executive perducere valeret. Adhibet autem et ordinat Roboam iste, ubique locorum senatum novum similem sibi ejusdem farinae homines, qui consistorialibus non displiceant.

 

Consequenter, nona die Novembris, dominus temporalis de Boxtel, praetensus gubernator civitatis Buscoducensis, visitavit praedicationem pseudopraeconis, in templo divi Jacobi apostoli, tunc concionantis, una cum familia sua et certo comitatu, utrimque siccae aridaeque nobilitatis; nempe Symonis Bacx centurionis seu capitanei scholae digladiatoriae, una cum fratribus, aliisque multis; videlicet, Theoderico Arnoldi juniore, praeside scabinorum, magistro Reynero Everswyn scabino, domicello Gerardo a Deventher scabino, magistro Henrico inden Horen alias Angeleo et aliis multis. Ex quo facto

pessimoque exemplo omnes consistoriales gavisi fuere gaudio magno spemque ingentem cepere futuri successus. Imo notabilia signa effusae laetitiae in symposiis per eos exhibita fuerunt quasi re bene gesta.

Eadem die dominus temporalis de Lokeren, filius junior dicti domini temporalis de Boxtel, praetensi gubernatoris civitatis Buscoducensis, venit in pagum de Vught stipatus tribus vexillis militis Guesei, putans intrare dictam civitatem. Sed cives habita insinuatione, egerunt nocte illa duplices seu duplicatas vigilias. Hinc facile colligere est intentum et mentem dicti gubernatoris. Sciendum autem est, quod dictus gubernator fecerat se adjunctum parti adversae, nempe scholae digladiatoriae et consistorio; omnibus modis studens medium invenire introducendi militem externum, necnon centuriones seu capitaneos Catholicos mutandi exauctorandique. Tandem sua improba importunitate tantum effecit, ut in locum praedicti Theoderici Arnoldi junioris, centurionis sive capitanei collegii antiquorum jaculatorum, contra eorum voluntatem et civitatis privilegium, et absque beneplacito trium membrorum civitatis, statuta die convocatorum, alium centurionem sive capitaneum nominatum Joannem vander Wiel, sibi dictoque consistorio peroptime placentem, surrogaverit: non exspectans diem statutam, sed subdole et surreptitie et obreptitie, necnon ex insidiis doloque malo, omnia gerens motu proprio, idque directe contra jusjurandum praestitum.

 

Postea, vigesima tertia Novembris, quae erat dies dominica, praedictus dominus temporalis de Boxtel, praetensus gubernator, accessit mane eques templum divi Jacobi, una cum statu et familia sua ad Coenam Noctur-

nam, nempe ad infaustum funestumque bolum inde tunc temporis ibidem consistorialibus administratum. Accessit, inquam, stipatus undique hallabardariis suis et quibusdam aliis, utrimque notis, ejusdem, ut ajunt, tenoris.

Eadem hac die, circa undecimam horam noctis, occoepit bolus iste infelix, per dictos consistoriales sumptus, operari; quorum stomachum fecit eructare. Nam schola digladiatoria eodem tempore turbavit, adeoque vulneravit ipsos stationarios milites in foro stantes, quos interficere conabatur. Sed collegium antiquorum jaculatorum, tunc temporis vigilias habens, ilico impiorum conatus impios et machinationes pessimas repressit, fregitque, usque adeo, quod multi hinc inde laesi fuerint graviter. Postera autem die, collegium antiquorum jaculatorum accessit ipsum gubernatorem civitatis, postulans justitiae exercitium in istos violentos turbatores et grassatores exerceri, tamquam capitis reos. Ille autem, ut est homo vafer, facinoris probe conscius, juravit ad pectus suum nobile (illud nunc novum est aucupium novellusque modus jurandi apud consistoriales) se turbatores factiososque istos e vestigio puniturum via justitiae, in exemplum aliorum. Sed, proh dolor! nihil penitus subsecutum fuit: verba non fuere factis correspondentia. Et sic facinus istud ter quaterque capitale remansit impunitum.

 

Omittere nolui sepulturam cujusdam centurionis nobilissimi, Germaniae superioris pro ipso Abimelech ejusque appendice tunc militantis, factam secunda die mensis Decembris, in insigni ecclesia cathedrali Buscoducensi. Qui desperata infirmitate correptus ex oppido Helmondensi Buscumducis vectus fuit, spe sanitatis pristinae recupe-

randae ope medicorum. Hic paucis post diebus morbo magis magisque invalescente in extremis interrogatus: ubinam eligeret sepulturam suam; an in templo Calvinistarum? prorupit ilico in haec verba: Gheynsins; ich en wilter metser schelmen nix the schaffen haeffen; ich wilter in der Dom cherchen begraeffen wesen: prout in praedicta cathedrali ecclesia paulo post sepultus fuit more Catholico, ante summum chorum. Ex qua sepultura Guesei Calvinistae contraxerunt sibi longos nasos.

 

Omittere quoque nolui indulgentias generales hoc anno a summo pontifice pro pace et concordia principum concessas: in civitate Buscoducensi ob metum consistorialium haud publicatas fuisse, sed piis Catholicis duntaxat insinuatas, receptas nihilominus a multis, decima quarta die hujus mensis, non tamen sine periculo. Nam consistoriales jactitabant, se observaturos omnes et singulos communicantes, indulgentiasque praedictas recipientes sive promerentes. Quos scilicet suspectos habebant, tamquam intelligentiam, sive correspondentiam habentes, teutonice, als verstant ende correspondentie hebbende cum hoste, nempe papa, seu summo pontifice, quem pro hoste una cum adhaerentibus, teutonice, metten aenhanck, reputabant.

 

Hoc tempore, praesertim 28a, 29a, 30a et 31a Decembris, fuit maxima turbatio in civitate Buscoducensi. Nam gubernator una cum sua appendice voluit excubias mutare, novasque ordinationes facere, nempe viginti duces militum seu capitaneos, quatuor praefectos vigilum seu coronetos, ut vocant, teutonice, colonellen, et primarium ducem seu praepositum generalem, tamquam habentem

curam omnium, constituere; civibus ab excubiis quintae diei relaxatis, sed duntaxat ad excubias decimae cujusque diei, obstrictis. Et haec omnia captiose nimis et dolose practicabantur; ut isto medio modoque posset commodius vexilla aliquot vagabundi militis externi introducere. Et quia non potuit ad intentum suum pervenire, simulavit abitum. De qua re consistorium multum doluit. Non defuerunt interim nobiles quidam, sicci utrimque et aridi, cum quibusdam ex schola digladiatoria adjunctis, qui falsam ilico supplicationem cuderunt fabricaruntque ad aulam directam, in qua scripserunt: civitatem ipsam Buscoducensem petiisse ac petere, ut dominus gubernator posset facere solus et insolidum novas ordinationes, solusque ordinare duces militum, praefectos vigilum creare et primarium ducem constituere. Sed dominus temporalis de Helvoert, Bloyman, tamquam commissarius civitatis Buscoducensis, optimus patriota, olfaciens fucum, mendacium et fraudem, indicavit hoc ipsum aulae, a qua postulavit literas destinari ad civitatem Buscoducensem, ad inquirendum diligenter de rei veritate, an supplicatio veritate nitatur, quod e vestigio factum fuit. Civitas autem extemplo rescripsit, se omnium scriptorum ignaram. Et sic fucus omnis emersit, mendacium resplenduit in lucem, et confusi denique sunt omnes isti pseudographi confusione magna.

Caput sextum.

Consequenter autem anno a nativitate Domini millesimo quingentesimo septuagesimo, novo stylo Romano, in ipsis festis natalitiis circumcisionis et Epiphania Domini, eadem civitas fuit in summo discrimine constituta, idque partim propter conspirationes et conjurationes, partim propter conventicula consistorialium, de reformata religione, uti hoc tempore nomenclabantur, recenter adinvento vocabulo, existentium, qui toti in hoc erant, ut civitatem, tamquam clavem Brabantiae, Hollandiae, Zelandiae et Gelriae, ad Hollandiam reducerent eique illam unirent et incorporarent: ut videlicet fortissimum esset propugnaculum sive fortilitium Hollandiae, ut, inquam, esset commune receptaculum ac conventiculum haereticorum, spelunca omnis latrocinii, esset publica carnificina, in qua Papistas sive Catholicos insontes excarnificarent excruciarentque, esset denique sedes rapinae et scabellum scelerosorum. Imo dicti consistoriales jactitaverant, se aliquo istorum dierum futuros dominos ac magistros civitatis; Catholicos sive Papistas, ipsa nocte natalis Christi, templum visitare volentes, vi armataque manu coegerunt domum redire, res novas molientes.

 

Omnium autem maxime fuit civitas periclitata die octava Januarii, de nocte, quo tempore schola digladiatoria habuit et glaciem sibi multum propitiam. Dici vix potest, quantum isto tempore fuerit ab istis factiosis hominibus tumultuatum, ultro citroque cursitatum. Lingua fari non valet crudeles minas atque blasphemias, quae tunc fuere sine numero modoque: sed civitas olfecit la-

queos absconsos, suboleverunt ei insidiae structae: per duces namque militum sive capitaneos et decanos sive decuriones fuere singuli Papistae ostiatim capitatimque certiores facti periculi instantis cum injunctione tali: ut quilibet vigilias inter parietes privatos agens, ad arma protinus prosiliret, rumore audito. Sed Dominus Deus ea nocte custodivit civitatem.

 

Silentio autem praetereundum haud puto factum enorme, per eosdem consistoriales facinorosos perpetratum die praecedente, nempe septima die Januarii. Quo tempore, praedicti consistoriales citari fecerunt in domum civicam dominum ac magistrum Gisbertum Mazium, plebanum ecclesiae cathedralis et dominum Gerardum Broeckelaer, pastorem ecclesiae parochialis divae Catharinae in praedictam diem octavam, quibus die serviente libellum accusatorium multumque mendacem ac mendosum nimisque famosum exhibuerunt, illegitime scilicet contra formam juris et stylum curiae procedentes illosque perjurii accusantes, quasi contra juramentum et reformatam religionem fecissent in praedicationibus suis, appellando scilicet praecones ipsos novellos consistorii sive reformatae religionis pseudoprophetas, illorumque praedicationes asserendo esse falsas atque diabolicas. Et id circo eosdem pastores esse perturbatores tranquillitatis communis, et ut tales puniendos fore: aliaque multa absurda et frivola impertinentiaque in dicto libello plane impertinenti continebantur. Sed quid, quaeso, hoc aliud est, quam linguas radere pastorum veridicorum. Videant, obsecro, ipsi trabem in oculis suis, cum sint ipsimet perjuri et perturbatores tranquillitatis reipublicae. Proprium namque est eorum deformatae religioni perturbare omnia, inquiete

vivere, tumultuare, resque novas moliri et seditiones concitare. Quid, quaeso, consistoriales aliud sunt, quam violatores pacificationis Gandensis? Patet hoc, proprioque ore et facto condemnantur. Numquid enim dicta schola digladiatoria publice gestat in vexillo suo insolitae novitatis symbolum pacis et fidelitatis sub forma binae manus in signum fidelitatis invicem conjunctae ac confoederatae cum subscriptione hac: Pro aris et focis. Sed hisce non obstantibus, numquid eadem schola digladiatoria una cum appendice ausa fuit, qua nescio diabolica temeritate, portas civitatis Buscoducensis Catholicae violenta armataque et plane hostili manu proditorie effringere, crimen perduellionis committere, necnon aras, id est, altaria Dei et statuas imaginesque sanctorum in ecclesia parochiali divorum Petri et Jacobi apostolorum et ulterius in sacello divae Annae respective evertere, vastare et disturbare abominationesque nefandas multiplicare. Quis umquam audivit factum proditorium tale, et quis vidit huic simile? Haec adeo vera sunt, publica, notoria et manifesta, ut nulla tergiversatione celari valeant. Imo similia facta et crimina indies adhuc moliuntur et machinantur facere ac perpetrare, nisi quod Dominus Deus miraculose eorum impios conatus reprimat, pessimas machinationes cohibeat refrenetque. In aliorum probe facta acute cernunt: propria autem nefanda crimina, enormia scelera atque flagitia haud vident.

 

Consequenter die 12a, 13a et 14a hujus mensis praedicti consistoriales instanter instantius et instantissime institerunt ac laboraverunt mutare excubias et ordinare novos duces militum Gueseos, exauctoratis antiquis Catholicis: et per consequens introducere militem externum,

feram scilicet bestiam aprumque sylvestrem, qui posset vineam domini totaliter vastare, necnon simplicem humilemque et mansuetum populum prorsus efferare. Et ad illius effectum facta fuit, ex suggestione gubernatoris civitatis cum suis complicibus, resignatio officiorum a quibusdam capitaneis, consistorii fautoribus, ad manus gubernatoris praedicti; sperantibus et exspectantibus, similem futuram resignationem ab ipsis ducibus Catholicis: ut hac via excubiarum atque centurionum sive capitaneorum ordinatio in solidum ad ipsum gubernatorem devolveretur, sicque duntaxat penes illum resideret. Quid verbis opus est? Gubernator praedictus cernens, se non posse voto potiri, exauctoravit eadem die decima quarta reliquos capitaneos Catholicos, in fidelitate constantes. Imo notandum est, dictos consistoriales per diversos libellos supplices seu requestas, ut vocant, hisce diebus instanter et importune ac impetuose postulasse exitum seu potius exilium omnium et singulorum Paparum seu sacerdotum extraneorum in civitate Buscoducensi non ordinatorum.

Eadem hac die decima quarta dictus Lokeren, filius gubernatoris, nomine ejusdem, tunc aegrotantis, comparens coram magistratu et tribus membris seu tribus ordinibus civitatis, teutonice: die drie leden oft ordenen der stadt, excusare coepit eumdem gubernatorem patrem suum in scriptis, nimirum exhibitione credulae responsionis (debebat enim gubernator ipse certis propositis sive propositionibus civitatis respondere) protestans, dictum gubernatorem malam habuisse informationem a quibusdam; et eum amplius non intendere sese immiscere facto sive ordinationi centurionum sive capitaneorum et excubiarum. Sed calva, id est, frivola et cassa erat excusatio hujus-

modi, tamquam dolose et fraudulenter facta, ob id, quod aliqui ex Catholicis centurionibus nolebant a dicto gubernatore exauctorari seu dimitti, nisi prius causis legitimae dimissionis per eum in scriptis exhibitis.

 

Quandoquidem autem consistoriales seu Guesei forte prae foribus cernentes ultimum suum exterminium et exilium imminere, idcirco hoc tempore, praesertim die decima quinta et decima sexta hujus mensis, fuere in continuo motu, opere ac labore, ad prodendum civitatem Buscoducensem imprimis Catholicam. Gubernator vero praedictus non cessavit interim moliri mutationem centurionum antiquorum Catholicorum et novos ad beneplacitum suum ordinare, usque adeo, quod eadem die decima quinta voluerit per truncos seu vicos sive potius vicarios excubantes eligi novos centuriones seu capitaneos in locum eorum, qui ultro officia sua renuntiassent ad manus suas, idque ea spe, ut reliquis centurionibus Catholicis similem forte renuntiationem facientibus vel destitutis, ad se hujusmodi ordinatio centurionum in solidum devolveretur. Ubi nunc, quaeso, manet excusatio calva superius memorata? Tandem autem per eum conclusum fuit cum consensu civitatis, ut quilibet truncus, seu vicus eligeret sex viros, utque gubernator optionem haberet eligendi ex quinque viris illis, una cum sexto centurione manente, unum quem vellet. Electio autem hujusmodi fuit per dictos respective truncos sive vicos facta eadem die decima sexta, necnon quinque viri electi. Quid multa? Gubernator praetensus cognoscens, eosdem quinque viros respective electos esse Catholicos et regios, sibique minime addictos, movit ilico controversiam et quaestionem, nolens esse contentus electione dictorum vi-

rorum, alios duos sibi placentes subdole eligens, quibus fraudulenter ac falsa curavit vota seu voces ac suffragia dari per suos fautores et complices.

Notarius autem Jesabellista scribens vota singulorum, eadem mutavit per falsorum nominum suppositionem, falso et contrario modo scilicet ea duobus tenebrionibus seu Gueseis adscribendo, circumstantibus interim consistorialibus ex pseudographo isto serio ae sedulo quaerentibus hoc modo: Qualia vota habent nostri, teutonice: Wat stemmen hebben het ons? Quod ipsum animadvertentes cives unanimiter in haec verba proruperunt, idiomate vernaculo concepta: Nu sien ende mercken wy wel wat den gouverneur suect: anders nyet dan die stadt met vreempt guarnezein te bederven. Hy salt soo veel maecken, dat wy hem met zynen aenhanck ter stadt vuyt sullen dryven.

Omittere nolui funestam abominandamque praedicationem per dictum Jacobum archihaereticum hoc tempore factam, praedicantem scilicet rem pessimi exempli sub hac similitudine: nolite, inquit, fratres in Christo, promptiores tamen in cista, pueris assimulari, sed fortes estote atque constantes, sicut viros decet. Est, ait, pater familias quispiam, qui veniens domum circumspicit perlustratque supellectilem suam; forte fortuna videns testam aliquam laesam vel confractam, sciscitatur ex prolibus seu pueris de auctore facti. Pueri singuli negant constanter factum. Vos autem, inquit, nolite sic facere; nolite pueris assimulari: intellexi enim, ait, quosdam ex vobis esse, qui dolent de Papaecidio, id est, caede et latrocinio tot Paparum sive sacerdotum per eos commisso, teutonice: Dat sy zoo veel Papen ende monnicken vermoord hebben. Erubescentes publice hujusmodi latroci-

nia sive Papaecidia, recognoscere; imo diffitentes factum commissum, more puerorum: erubescentes scilicet de re pie gesta. Audacter, inquit, confiteamini publice factum laudabiliter gestum. Nam Domino Deo obsequium praestat, qui Papaecidia committit, id est, Papas seu sacerdotes occidit. Quibus crudelibus verbis impius apostata iste et se ipsum quoque pari poena condemnavit. Nam et ipse quoque Papa seu sacerdos est, teutonice: een Paep, habens characterem indelebilem.

Cujus siquidem abominabilis praedicationis quidam scelerosus nebulo ac tenebrio ex consistorialibus nominetenus mihi et cognominetenus cognitus, volens non tantum auditor esse sed et factor. Ex mera jactantia narravit in oppido Huesdano in pleno diversorio et sodalitio, se nimirum una cum suis consortibus alias in Hollandia interfecisse quemdam Papam seu sacerdotem cantantem et bibentem, teutonice: Dat hy eenen Paep vermoordt had, al singhende ende drinckende: idque hoc modo: nam, inquit, eum, in quadam scilicet fossa ad humeros usque per nos constitutum seu collocatum, quando voluimus bibere, poculo cerevisiae porrecto, misere fustigatum fustibus ad humeros et caput pulsatum, bibere coegimus. Vicissim vero volentes canere eumden, similiter fustibus acriter caesum obrutumque ac fatigatum compulimus cantare; quod siquidem atrox et crudele factum toties per istos tenebriones et Papaecidas iteratum geminatumque fuit, donec miser ille isto crudeli fustuario, id est, supplicio fustium, animum exhalaverit, deoque optimo ter maximo vitalia tradiderit, martyrio affectus. Haec jactanter facinorosus iste retulit, existimans Domino Deo per praedicta obsequium praestitum. Imo Papaecida iste et blasphemus impius, postea in civitate Antverpiana

in publica platea deambulans, pessime percussus: nempe spherula tormentaria invisibiliter et ex improviso trajectus, ex ictu hujusmodi saevum vulnus accipiendo maximumque tormentum patiendo, miserabili obitu vita functus est, ad orcum relegando animam suam ultionisque cauterium accipiendo.

Caput septimum.

In initio mensis Februarii tantum fuit per improbos consistoriales improbo eorum labore effectum, ut, antiquis eisdemque Catholicis ducibus militum dimissis, constituti fuerint novi duces ex consistorio, nempe Jacobus van Casteren in intersignio quercus et quidam alii similis farinae homines, eodem lotio erroris, malitiae et nequitiae, impietatis perversitatisque perfusos atque imbutos. Adeo quod dicti consistoriales certas quasdam literas surreptitias clausas, ab eis taliter qualiter impetratas, decima die hujus mensis, tribus membris civitatis porrexerint, continentes pernitiosam petitionem de recipiendo milite externo, nempe comite de Hollac una cum tribus vexillis, tunc temporis in libertate de Oirschot collocatis. Verum, tria membra praedicta, rejecta petitione improba, totis viribus sese suspectis hujusmodi literis opposuerunt. Hinc satis colliguntur pessimae machinationes consistorialium, necnon civitatis Catholicae constantia atque fidelitas affatim innotescunt.

 

Consequenter die undecima mensis praesentis quidam nobilis patricius vir bonus et justus timens Deum, qui

neutiquam consenserat consilio et actibus consistorialium, nomine domicellus Guillielmus de Borchgrave, dominus temporalis de Oerle etc., pridem praeses scabinorum Buscoducensium eandem civitatem reliquit, idque ob metum periculi instantis, nempe ejectionis et exilii per consistoriales comminati: statutum enim et ordinatum erat a tribus ordinibus sive membris civitatis de consensu gubernatoris, ne ulla ratione portae civitatis de nocte panderentur aperirenturque. Contigit autem, quod dictus gubernator volebat nocte quadam veredarium extra civitatem, quasi scilicet de die non habuisset opportunitatem mittendi, nisi quod monstri aliquid alebatur anguisque in herba latebat, mittere. Venerunt itaque nonnulli ex schola digladiatoria, tunc temporis vigilias necnon custodiam unius clavium civitatis habente, ministri ejusdem gubernatoris praetensi, clavem portae ab eodem domicello Borchgreeff, cujus quidem clavis ipse tamquam consiliarius secundi membri civitatis, eo tempore custos erat, petentes quo jure quaque injuria; qui eam recusavit tradere, allegans ordinationem civitatis volensque rem prius patefieri tribus ipsis membris praedictis, praesertim tertio membro, quod tertiae clavis custodiam habebat, aliisque deputatis et commissariis addens haec verba teutonica: Ick en sal uluyden den sluetel niet gheven, noch om uluyden wille, noch om den gouverneurs wille. Quae verba consistoriales praedicti sinistre interpretantes, adeo aegre tulerunt, ut eum propterea citari fecerint, accusantes eumdem de multis comminantesque ejectionem et exilium. In tantum quod vir ille nobilis debuerit tam motu proprio, quam consilio amicorum, ultro furori improbi gregis cedere, civitatemque relinquere.

Altera die, quae fuit duodecima incredibiles fuere discursiones et incursiones in singulas domos factae per consistoriales, quaerentes, uti asserebant, peregrinos sive exteros homines, inibi forte hospitatos. Sed sub illo praetextu et medio quaesito arma quaerebant; in aedibus clericorum inventa autem annotabant. Verum, ut ingenue fatear verumque dicam, nihil aliud tenebriones isti quam ansam quaerebant, composito enim factum erat, teutonice, het was een ghemaect dingh, expilandi ac spoliandi clerum, qui tunc temporis expilationem in singula momenta exspectabat timebatque: usque adeo, quod eo tempore fuerit jactatum commune verbum istud per Catholicos seu Papistas lingua vernacula: Sy sochten den blauwen blaesbalk, opdat sy aen tgrabbelen souden comen; vel potius: laqueos quaerebant, quibus suspendi valeant. Hisce et similibus usi tunc fuere factionibus, adinventionibus et studiis; sed actum egerunt.

Eadem die mirum incredibilemque in modum fuit sollicitatum grandesque tempestates motae fuere per consistoriales ad intromittendum militem externum. Nam dictus Lokeren cum suis complicibus acriter institit improbeque laboravit apud civitatem, nempe tria membra, ut externus miles Gueseus admitteretur. Imo cernens se non posse voto potiri, petiit, ut vel saltem miles externus admitteretur, collocandus extra et propre portas civitatis, scilicet in pago de Vught, Ortten et Hyntham, intromittendus autem tempore necessitatis, pressus ab hoste. Sed tertium membrum, nempe communitas, hoc ipsum recusavit facere, rejecta ejus petitione tamquam suspecta. Laboratum autem fuit tota ista die strenue sine intermissione importune satis, sed incassum. Adeo ut apud cives tunc vulgo jactatum fuit proverbium vernacula lingua concep

tum, Myn heer van Lokeren soude die stadt gheern sluyten in synen ookeren.

 

Postea vigesima prima scilicet die hujus mensis praedictus dominus temporalis de Boxtel, praetensus gubernator civitatis Buscoducensis, accepta licentia abeundi a tribus membris, tam pro se ipso quam dicto Lokeren filio suo valedixit civitati, quam tunc reliquit; remanente nihilominus eodem Lokeren filio suo absque commissione legitima. De quo tunc fama erat, quod tandem a coquo suo expelleretur ob defectum scilicet Cereris et Bacchi.

 

Vigesima autem quinta die venerunt aliquot vexilla Anglorum et Scotorum, sponsi Penelopes, in patriam Huesdanam et patriam de Altena, et tria vexilla in pagum de Enghelem et Alem ea spe, ut intromitterentur per consistoriales in civitatem. Lokeren autem cum sua appendice eodem tempore exhibuit certas quasdam literas, a quo, nescio, pseudographo scriptas, continentes admissionem militis externi, necnon unionem civitatis Buscoducensis cum Hollandia. Civitas vero olfaciens proditionem et instans periculum, conclusit et ordinavit, ad revocationem trium membrorum, ut ipsi scholae digladiatoriae et vicis sive truncis tempore excubiarum fieret adjunctio sive appositio vigiliarum subsidiariarum, teutonice, bywachten, ex quolibet scilicet collegio sagittariorum sive jaculatorum, unius manipuli. Ut videlicet quaelibet vigiliae sive excubiae augerentur quatuor manipulis, teutonice, vier rotten: quolibet manipulo ascendente ad numerum undecim personarum, et vicissim cuilibet ex dictis quatuor collegiis jaculatorum, teutenice, vuyt die vier schutteryen, adjungerentur ex dicta schola et quolibet vico seu trunco,

unus manipulus. Per quam ordinationem maxillae ejusdem scholae digladiatoriae sive consistorialium insigniter chamo et freno constrictae fuerunt. Sed dicti consistoriales seditiosi necdum pacati hac ordinatione et conclusione civitatis, non destiterunt ulterius improbe laborare et moliri, necnon proditorie et ex insidiis introductionem militis externi machinari.

Caput octavum.

His volui adjungere quoddam factum memoria dignum, quod contigit tertia die Martii in ipsis scilicet festis Bacchanalium. Quo tempore suspensus fuit ante fores Jacobi pseudopraeconis vitulus morticinus excoriatus et a canibus semiesus, qui multis diebus jacuerat in cimiterio ecclesiae cathedralis. Hoc autem factum fuit eo fine, ut impurus Calvinista iste de impuro morticino vitulo baccharetur, id est, bacchanalia celebraret geniumque curaret. Hinc colligi potest quanto in honore et favore habitus a Catholicis civibus fuerit pseudopropheta iste Calvinisticus, qui perbelle callebat Curios simulare et Bacchanalia vivere.

 

Silentio haud praetereundam existimavi lamentabilem praedicationem, ob instantem fugam per dictum Jacobum apostatam, die duodecima Martii factam, in sacello divae matris Annae. Incredibiles tunc threni sive lamentationes a consistorialibus factae fuere, copiae cornu lacrymarum ab auditorio affatim effusum, pauci erant, qui tenerent la-

crymas. Amaro autem animo suspirans et ejulans, adduxit nugator iste vesanus sine capite fabulam, allegans ex veteri testamento varia exempla, quibus auditorium ad patientiam exhortatus fuit in pseudoconcionibus a se factis. Dicens verbum Dei una cum prophetis perpessum fuisse multas persecutiones, et a multis prophetatum esse annis, ipsum verbum Dei ejusque praecones seu praedicantes pati debere tres persecutiones in hisce patriis inferioribus. Declarans se perpessum fuisse binam persecutionem et tertiam instare, sed post trinam illam persecutionem aliam nullam fore, semine scilicet puri ac meri verbi divini tunc deinceps florescente. Inter alia autem suos auditores seu consistoriales, hortabatur praesertim ditiores ac opulentiores, ut se sequerentur et neutiquam in civitate inter Papistas remanerent. Quid multis moror? Ploratum fuit hinc inde, lamentatum ultro citroque, modo incredibili. Tam difficulter scilicet solvitur malitia, diurnitate temporis conglutinata et indurata! Hoc autem pseudologio valedixit auditorio venia postulata. Verum nondum statim hostis iste domesticus recessit, hoc enim fieri oportet, non nisi foetore relicto, more diabolico, uti inferius patebit. Est autem dictus Jacobus propheta verus quoad hoc quod dicit, persecutione cessante, verbum Dei florescere Et profecto sperandum, quod pseudoprophetis istis theomachis exulantibus, verbum Dei florebit, una cum ecclesia Catholica.

 

Posthaec die quarta Aprilis dictus Lokeren, intrusus gubernator civitatis, jussit ad se accessiri praememoratum dominum Gerardum Broeckelaer, pastorem ecclesiae parochialis divae Catharinae virginis, per binos satellites suos, qui eum secum adduxerunt. Cui tunc propositi fuerunt

diversi articuli inepti per aliquot judices, quos scabinos vocant, civitatis: nimirum magistrum Reynerum Everswyn, magistrum Gerardum a Deventher, domicellum Joannem Moninch cyclopem et alios consortes. Primus articulus fuit: An ne verum esset, quod in suggestu publice praedicasset, omnes auditores praedicationis haereticorum sive pseudopraedicantium condemnatum iri. Quem articulum confessus fuit et non negavit, dummodo scilicet in hujusmodi praedicatione erronea perseverantes permanerent absque conversione et resipiscentia. Secundus fuit: Utrumne similiter praedicasset, praedicationem haereticorum [nihil] esse nisi meram seductionem populi, necnon dolum et commentum diabolicum, teutonice: duevelerye; quem ipse similiter confessus fuit. Tertius articulus fuit: Anne praedicasset, ipsos Gueseos seu haereticos sitire sanguinem suum, seque optasse, quod casu quo contingeret se occidi ab eis, posse tunc emittere cupam sanguine plenam, quo omnes crudeles ac cruenti isti sitientes saturari sive expleri valeant, adeo quod illa die multae ac diversae propositiones objectiones et confutationes hinc inde factae fuerint.

 

Postea die sexta, quae merito summaque ratione venit ipsi domino pastori praedicto, tam creta quam carbone signanda, mane hora octava accersitus fuit idem pastor ad aedes dicti Lokeren, ubi mandatum accepit exeundi statim civitatem absque mora; cui ilico adjuncti fuere quatuor satellites ipsius Lokeren, qui eum furtive tamquam pacis religionis refractarium, extra civitatem duxerunt usque ad pagum de Vught, quem a longe tunc idem ipse Lokeren secutus fuit. Quae siquidem proscriptio ac ejectio fuit adeo secreta et occulta, quod collegium chi-

robombardariorum, teutonice: die Clueveniers, tunc excubantes ad portam Vughtensem hujusmodi proscriptionem non adverterint. Verum exorta mox fama deferente clamosa denuntianteque rumore, secuti fuere e vestigio pastorem multi Catholici cives, tamquam feroces leones catulis raptis, inter quos primus idemque praecipuus fuit domicellus Joannes Campen ex praeclaro genere nobilique stemmate oriundus, qui eundem manu violenta reduxerunt. Venientes autem ad portam exteriorem, viderunt ibidem ipsum Lokeren, rei eventum exspectantem, supra pontem stantem et interrogantem: Qua fronte quave audacia et temeritate auderent istum reducere? necnon ulterius in haec verba ideomate vernaculo prorumpentem: Dit sal noch halsen costen. Cui respondit dictus Campen: Nos sanguinis et pecuniae affatim habemus: teutonice: Wy hebben bloedts ende ghelds ghenoch; Aliis nonnullis, praesertim uno vero patriota, nominato Joanne van Blaeijel, dicentibus ipsi Lokeren et addentibus: Tu viridis nimis adhuc es ad talia perpetrandum. Adhuc tua messis in herba est. Neque imperator neque rex seu monarcha aliquis talia umquam ausus fuit perpetrare: teutonice: Ghy sydt veel te vael om uwen beck: ghy sydt noch te gruen alsulcx te bedryven. Noch keyzer, noch coninck off monarch en hebben noyt alsulcx aen derven richten. Crescente interim numero civium expavit fere iste Lokeren prae nimio terrore, metu atque pavore; de statu braccae hic retineo. Qui tandem in haec verba proruit: Numquid ego sum supra vos: teutonice: En ben ick nyet boven uluy? Responderunt cives: Ita facile posses esse infra nos: teutonice: Iae, ghy mocht ligtelyck beneden ons syn. Multi enim habebant in animo eundem praecipitem dare ex ponte in aquas, sic enim infra

eos fuisset. Pastor autem ductus fuit in civitatem, cui obviam statim venerunt in aggere Vughtensi nobilis domicellus Jacobus Brecht, eques auratus, summus praetor seu praefectus Catholicae civitatis Buscoducensis, una cum Paulo Wynants duce militum, tunc temporis excubias habente, cum vexillo suo, qui tanquam fortissimus dux, et primaria causa movens alios incitavit, animavit confortavitque ad reducendum pastorem: ea scilicet in re, sicut in caeteris multis, fiducialiter admodum viriliterque agendo: necnon magistratu sive senatu, nempe, magistro Godefrido Lombarts, J.U. licenciato, provisore mensae sancti Spiritus Sylvaeducensis, Hieronymo Wynants, ac multis ex consiliariis, utpote, magistro Zegero, J.U. licentiato, viro inprimis virtutis floribus ornato, et solidissimae fidei splendore decorato, aliisque quam plurimis, tam ex magistratu quam ex corpore civitatis viris praeclarissimis regiaeque majestati fidelissimis vasallis, viris, inquam, imprimis orthodoxis atque Catholicis. A quo nobili stipatus comitatu, pastor ductus fuit ad domum civicam, ubi conclusum ilico fuit et ordinatum, ut duceretur ad aedes praenominati domini praetoris, ubi multis mensibus permansit, civitate interim pro exspensis seu sumptibus, tam litis quam victualibus et violentiis futuris spondente ac fide jubente. Parum autem abfuit, quin eo tempore dictus Lokeren fuerit expulsus civitate. Quid multa? Erant tempore proscriptionis praedictae quinque nebulones et tenebriones furciferi in capella de Vught ex insidiis latentes, adventumque exspectantes ejusdem domini pastoris: qui eundem, capite prius securi diffisso, in partes sectum in fossa praeparata recondissent, sicque crudelissimo mortis genere affecissent. Sed Dominus Deus eorum impios conatus fregit, servumque suum nequaquam deseruit prae-

conem veritatis. Unus autem ex dictis quinque latronibus videns se frustratum spe sua, aciem gladii sui a se fractam prae nimio furore mentis atque amentia in aera projecit.

Eadem hac die, ejectus similiter fuisset dominus ac magister Ghisbertus Masius plebanus ecclesiae cathedralis. Satellites enim dicti Lokeren venerant ad plateam usque putealem, versus aedes ejusdem plebani, sed intelligentes olfacientesque reditum dicti pastoris divae Catharinae ilico pede Mercuriali reversi fuere, dimissis auriculis, instar iniquae sortis aselli. Eadem quoque die expulsus fuisset religiosus dominus guardianus conventus Minoritarum. Hos autem tres excellentissimos verbi divini praecones expulissent propter justitiam et veritatem, quas strenue impavidoque pectore praedicabant absque intermissione, exhortantes populum ad constantiam in fide Catholica et fugam errorum. Quid? Amplius infra triduum ejecissent omnes Papistas sive Catholicos. Sed Dominus Deus aliter disposuit, qui suos omni tempore, ut pupillam oculi, custodit.

 

Consequenter die octava maximae fuere tempestates motae per praedictos consistoriales, et ingens pavor invasit multos. Nam scelerati isti jactitabant se velle extrema, ferro vique armata, tentare, necnon Acharontem movere: teutonice: Dat ser met gewalt door smyten souden. Quo tempore ingens erat numerus Gueseorum in pago de Helvort, quos fama erat muros civitatis a duobus lateribus scandere velle, eadem schola digladiatoria ea nocte excubias agente. Quid plura referam? Ampullae tunc temporis et sesquipedalia fastuosaque necnon spumantia verba teutonice: trotsighe woorden, seu potius nefandae blas-

phemiae, per eosdem consistoriales incircumsisos, jactata et trutinata fuerunt dicentes: Aut cucubirtae florem aut cucubirtam; aut mortem, aut vitam; aut civitate potiemur, aut Deus non erit Deus: teutonice: Wy sullen onsen wil vande stadt hebben, of God en sal egheen God syn; wy sullender nu doorslaen; wy willen nu strondt ofl coninck wesen, ridder ofl mersman. Sed alternativorum alterum fuit verum. Deus namque mansit Deus et tenebriones isti stercorati manserunt in stercore. Cives autem Catholici tota nocte illa strenue vigilabant, tam inter privatos parietes, quam in publicis vigiliis, Domino Deo interim custodiente civitatem.

Libet hic recensere, quod in libello accusatorio contra dictum dominum pastorem exhibito per ejus adversarios, nimirum consistoriales, praesertim aliquot judices seu scabinos et signanter per magistrum Reynerum Everswyn, magistrum Gerardum a Deventher cum consortibus, conclusum erat mere criminaliter ad decapitationem et confiscationem bonorum.

 

Die vero decima quarta Aprilis consilio malignantium congregato, dictis scilicet judicibus seu scabinis una cum ipso Lokeren et aliis multis ex consistorio, in domo civica in camera vulgariter dicta opten Gaffel, et cuticula bene per eos curata vinoque cerebro incalescente, jusserunt ad se coram tribunali accersiri ac sisti eundem dominum pastorem sub horam noctis nonam, postquam scilicet tam temulenti potuque obruti essent, ut eorum ludibriis calumniis et scommatibus responderet. Quaenam est ista, obsecro, via justitiae et modus procedendi, ut reus insons de nocte sistatur cogaturque respondere coram tribunali, sedentibus judicibus sontibus Herodianis

partialibus atque capitalibus hostibus suis? Ad tribunal interim insons, iniquum temulentumque tempore noctis praeter consuetudinem fori moremque judiciorum rapitur a sonte. Venerunt autem bene quinquaginta numero instar canum rabidorum ex schola digladiatoria, eo tempore vigilias agente, ad aedes domini praetoris, postulantes ipsum dominum pastorem captivum ad tribunal scabinorum sisti sive vivum sive mortuum. Verum ipse dominus praetor turbae Judaeorum tale responsum dedit: non est, inquiens, modo tempus pro tribunali sedendi. Illis autem ita sermonibus invicem conserentibus, supervenerunt cives in magna copia instar imbris repente ruentis, qui dictam turbam et colluviem nebulonum dissipaverunt. Quid plura? Conclusio dicti concilii erat talis: quod eundem dominum pastorem innocentem insigniter illusum ludibriisque indignissimis conviciis et opprobriis necnon dicteriis scommatibus et apophthegmatibus exceptum et fatigatum remisissent ad aedes praetoris et in via ex insidiis per dictam catervam latronum vita privassent. Sed consilia sua pessima excogitata non potuerunt stabilire.

Sciendum autem est, quod eadem die decima quarta ipse magister Reynerus scabinus seu judex surgens ex sede seu cathedra, in qua pro tribunali sedebat, fecerit se partem, sustinens scilicet partes accusatoris, eumdem pastorem de multis accusando. Qui interrogatus a civibus adstantibus, cujus nomine et auctoritate se partem faceret, nempe accusatorem? Respondit se hoc facere ex parte et nomine civitatis. Illis autem petentibus videre procuratorium et commissionem civitatis, respondit se non habere procuratorium aut commissionem, sed se id facere nomine uxoris et prolium. Quod sane responsum fuit ad-

modum ridiculum et ironice factum. Imo idem ille magister Reynerus, senex infatuatus et inveteratus dierum malorum enormes tunc temporis blasphemias effudit in venerabile sacramentum eucharistiae sub hac verborum forma, vernaculo sermone concepta: Het is eenen meelgod ende den pastoir is eenen meelgod-eter; hy is eenen ziellen moorder. Et alias similes blasphemias ex impuro stomacho evomuit.

Antequam autem ad ulteriora via regia procedamus praemittere libet horribile quoddam ac detestandum nefandumque responsum consistorialium sive Gueseorum, quando eis aut alicui eorum a Catholicis pia fit monitio et commemoratio vel mortis vel extremi judicii aut poenarum infernalium ceu justitiae divinae. Qui statim in verba ista impia satis proterve proruunt: Aurigae curam omnem committimus, teutonice: Wy laeten den voirman sorghen, flocci scilicet facientes pias ac salutiferas admonitiones, plane immemores, quod auriga subinde solet currum subvertere.

Caput nonum.

Consequenter die quarta Maii Theodoricus-Arnoldi junior praeses insignium judicum seu scabinorum superius memoratorum venit eques in civitatem Buscoducensem spirans mendaciorum, minarum et caedis in Catholicos seu Papistas, secum adferens ingentem sarcinam litterarum et placetorum falso fabricatorum contra tractatum pacis instantis, quam modis omnibus conabatur cum suis com-

plicibus sistere ac impedire. Petiit autem tunc temporis et quinta die sequente unionem civitatis cum Hollandia, Zelandia et Gelria, provinciis unitis et confoederatis, necnon sub liga, ut vocant, existentibus, contra tractatum instantis pacis. Petiit ulterius multas exactiones aliaque quam plurima in grave praejudicium civitatis et pacis. Verum litterae praedictae fuere per civitatem Catholicam rejectae tamquam suspectae falsoque fabricatae, una cum unione proposita, tamquam civitati et paci praejudiciales. Verissimum enim est quod vulgo dici consuevit, unionem scilicet et pacem Religionis, teutonice: den Religions vrede, esse armenta Gueseorum sive haereticorum, teutonice: dartelery der Guezen.

Hoc tempore quidam Jodocus de Bie unus ex consistorialibus extruxit de consensu duntaxat dictorum scabinorum seu potius, scabiosorum, magistri Reyneri Everswyn, magistri Gerardi a Deventher et aliorum consistorialium similis farinae et scabiei hominum pontem ligneum levis materiae prope portam Hynthamarensem, faciens ulterius foramen magnum in muro civitatis causa vehendi carras seu bigas, uti asserebatur, per illud ipsum foramen ad usum munitionum ac fortificationum civitatis. Civitas autem olfaciens fucum ac fraudem, destruxit subvertitque ilico pontem, recenter positum, octava die Maii et foramen violenta armataque manu obstruxit. Quod siquidem foramen seu potius cicatrix foraminis vocatur in hodiernum usque diem: Foramen apiarium, teutonice: Bieën gadt. Adeo quod utriusque et pontis et foraminis finis ab origine pependerit. Sub illo namque praetextu et velamento existimabant consistoriales isti militem externum in civitatem intromittere. Illa namque eorum et mens erat et propositum. Miles vero

intromittendus ea de causa venerat et collocatus erat in patria Huesdana et in Longa Platea, nempe in Waelwyck et Druenen, trecenti scilicet equites cum aliquot peditibus infimae faecis, capitalibus hominibus. Qui cernentes se spe sua frustratos et delusos recesserunt protinus, foetore relicto more diabolico. Patet hoc, nam plus quam belluina ferocitate laverniones isti facinorosi, ter quaterque patibulo suspendioque digni in miseros rusticos desevierunt, terribilem immanitatem et crudelitatem in eos exercentes, quos nefandis tormentis affecerunt. Mulierem namque quamdam collo laqueo constricto per aquas traxerunt ejusque prolem a longe sequentem multumque plangentem pugione alvo dissecto, trucidarunt, intestinis in terram effusis. Dicti autem Nerones sperabant civitatem Catholicam intrare tanta crudelitate armati.

 

Die vero undecima Maii habitum fuit consilium per dictos consistoriales in vico dicto Op Dueteren prope et extra portam divi Joannis evangelistae in domo ibidem collapsa Henrici Michaelis. Venit autem nocte illa dux quidam militum cognominatus Boutman, impius Antiochista in pagum de Engelen una cum trecentis peditibus, impia hominum colluvie. Quo tempore et totidem similiter pedites venerunt in pagum de Berlecom, qui altera die propius accesserunt, nimirum in dictum vicum Op Dueteren, et in pagum nuncupatum Opte Dunghem, sperantes sibique pro certo persuadentes, jactitantes et ascribentes intromissionem in civitatem, canentes scilicet triumphum ante victoriam. Quibus duobus diebus praedictis inita fuere consilia funesta per dictos consistoriales praesertim in aula episcopali, ubi multiformes insidias et laqueos absconsos struxerunt et posuerunt, multifarias pro-

ditiones concoeperunt. Usque adeo, quod si umquam antea nunc maxime in continuo motu et labore fuerunt, Papistis seu Catholicis necem civitatique perniciem machinantes. Civitas autem eadem die duodecima voce tympanistae proclamari fecit circa undecimam horam, ut omnes externi milites civitatem exirent et extra eandem sese mox reciperent ante duodecimam horam sub poena corporalis punitionis: directis simul literis ad dictum Boutman, ut cum suo milite e vestigio recederet, alioqui civitas sciret, quidnam de eo agere haberet, qui postera die mane recessit.

 

Postea, die decima quinta et decima septima, exhibitae fuerunt civitati diversae respectivae literae, per dictum Lokeren et consistoriales sive diabolistas, a quo nescio Abimelech totius mali artifice ac architecto directae, continentes exactionem centesimi denarii et admissionem praesidii militaris externi saltem tempore necessitatis, vel inpraesentiarum in pauco admodum numero, nimirum quinquagenario.

Caput decimum.

Postmodum secunda die Junii de nocte, qua vigiliae habitae fuerunt per scholam digladiatoriam appropinquaverunt Guesei sive milites externi, scilicet Joannes Bacx assertus gubernator Huesdanus seu potius praefectus arcis Huesdanae, quam vulgo vocant castellanum, una cum suis consortibus, et complicibus, proditor civitatis paternae vocatus per consistorium Buscoducense existimansque

ea nocte eandem civitatem intrare, et occupare cum suo frugiperdarum coetu. Verum tota illa nocte strictissimae vigiliae per cives habitae fuerunt, catervatim ac manipulatim plateas omnes civitatis, moenia simul et portas circumeuntes.

 

Postera autem die, quae erat tertia hujus, tanta fuit commotio et turbatio in civitate, qualis hactenus numquam visa fuit similis. Cives omnino voluerunt portas civitatis claudi, e contrario schola digladiatoria voluit eas manere apertas, quae promiscue intromittebat quoscumque sine discrimine et absque delectu Gueseos externos, homines scilicet ter quaterque capitales in pago De Dunghen et Vugcht existentes. Tandem cives violenta armataque manu (nunc serio res agitur) clauserunt primo portam divi Joannis idque ante prandium. Postea a meridie Vughtensem, invitis dentibus ejusdem scholae. Toto tempore illo pomeridiano et altera die usque ad laudes divae virginis Mariae clausa mansit ecclesia cathedralis absque pulsu ullo campanarum et officio divino: consistoriales autem praedicti eadem die prima, secunda et tertia Junii tanquam rabidi canes cursitaverunt per plateas aspectu truci quemlibet obvium Papistam torve aspicientes, quasi eum vivum cum pelle et carne diglutire voluissent et dentibus discerpere. Dicta quidem die prima de nocte existimabant se fore dominos ac magistros civitatis. Hora namque secunda noctis interni Guesei sive consistoriales conabantur futurae intromissionis sive introitus indicium sive signum dare externis Gueseis: sed misere frustrati fuere opinione sua ob strictas custodias civium, quibus rei gerendae occasio eis praecisa erat: externis vicissim Gueseis signum foris facientibus ignitum, teutonice: een vier

teecken, per incendium cujusdam tugurii communiter nuncupati: Spyckers hutte: ipsa meridie, prandentibusque ovibus factum. Die vero tertia praedicta nocte venientes consistoriales ab excubiis intraverunt recta aulam episcopalem, ubi in prato et horto manserunt tota illa nocte usque ad quintam horam pomeridianam sequentis diei, strictissimas excubias agentes ob metum et futurum assultum civium. Dicta autem hora quinta coacti fuerunt recedere potu metuque obruti atque sepulti. Usque adeo quod ebrietatis certum specimen et testimonium dederint exhibuerintque tam in prato praedicto et planitie quam publica platea, ubi respective omnia ante et retro turpi vomitu defoedarunt.

Nunc ad externos Gueseos sermonem dirigamus. Qui obsidentes civitatem professi publice fuerunt sese vocatos esse a consistorio Buscoducensi, bene tribus diversis successive vicibus, sed se qualibet vice semper frustratos esse spe sua et opinione. Consistoriales igitur sive synagogistae intelligentes se haud posse voto potiri, invenerunt mox aliud medium proponentes et petentes a civitate, ut papae seu sacerdotes, qui non habitassent integro anno in civitate, eandem exirent. Sed e vestigio rejecta fuit improba eorum petitio. Tunc postularunt juramentum ab illis praestari fidelitatis armis depositis, deinceps haud assumendis, nisi cum consensu et beneplacito centurionum seu capitaneorum. Hinc satis superque intelligi potest seditiosus spiritus consistorialium. Notandam autem est quod symbolum sive signum istorum Gueseorum erat: Bonus comitatus fixus, Gallice: bon convoy fix. Sed male cecidit alea, teutonice: Den bot was vergalt. Postremo sciendum est ad petitionem et instantiam consistorii Buscoducensis factas fuisse preces sive orationes in oppido

Graviensi, idque pro felici successu conatus incoeptique impii. Adeo quod ad effectum illius instituti fuerint tres dies festi per pseudopraedicantem Graviensem, quibus feriare et orare deberent. Quid multa? Contigit quod mulier quaedam Graviensis istis diebus deprehensa a consistorialibus in opere manuali, colo assidens, filaque ducens et interrogata: Quare non feriaret? Quaesivit illa causam? Respondent isti: Ob dies festos. Ulterius quaesivit illa: Quisnam hosce festos dies instituisset? Responderunt isti, dicta festa instituta esse per praedicantem suum. Amplius mulier rogavit: Quidnam eorum praedicans esset? An bestia an homo? Responderunt isti non sine stomacho, hominem esse. Si, inquit illa, homo sit et festa instituerit: ergo sunt institutiones humanae: sunt dogmata et mandata hominum. Vos autem non vultis observare dies festos ab ecclesia Catholica institutos eo, quod sint, uti asseritis, institutiones humanae. Idcirco nec ego vicissim volo feriare seu vestra festa a praedicante vestro homine instituta observare. Oportet enim me manibus victum quaerere prolibus meis parvulis. Virilis, me Hercle, aptaque responsio mulieris.

 

Retinere haud volui ea quae contigerunt die quarta Junii. Quo tempore dictus Lokeren fuit supra modum pudore suffusus per ipsos Catholicos cives et praesertim Hermannum Colen, qui ei dixit ad barbam (saltem puto eum barbatum esse) in domo civica haec verba: Tu, inquit, gubernator cum esse velis, qualem te ipsum jactitas, si scires quisnam fecisset gladium tuum, quem ad latus portas, merito puderet te eundem gestare. Quia, inquit, homo stupidus eum fabricavit. Quaerit ille causam. Quia, ait, gladius tuus ab altera parte stupidus est et

ab altera scindit. Ab altera quidem scindit: quia adjungis te alteri parti, nempe consistorio, parti siquidem minori et turpiori. Altera vero parte stupidus est: quia opponis te reluctarisque parti majori, eique saniori: scilicet tribus ordinibus sive membris et quatuor collegiis sagittariorum sive jaculatorum civitatis. Et alias multas confusiones tunc perpessus fuit. Sed perfrictae frontis ille parvi fecit reprehensionem.

 

Adhaec die nona Junii consistoriales fecerunt sono sive clangore tubae et praeconis voce publicari sub poena corporalis punitionis, ut omnes et singuli papae seu sacerdotes externi, qui integri anni spatio civitatem Buscoducensem non inhabitassent, deberent comparere ad aedes gubernatoris Lokeren, ad jurandum pacem religionis, teutonice: om den Religions vrede te sweeren. Ne scilicet religionem consistorialem ullatenus turbarent nec verbis nec factis.

 

Insuper omittere nolui rem jugiter memorabilem, quae contigit die vigesima prima mensis praesentis. Qua die quidam ex schola digladiatoria sepultus fuit more Catholico in coemiterio ecclesiae cathedralis, nominatus Anthonius filius Petri van Doyenbraecken, alias Natgat, juvenis robustus, parum claudicans in alteram partem. Qui longo tempore fuerat auditor falsae praedicationis Calvinisticae. Hic in extremis constitutus fuit conversus, et palinodiam erroris sui infausti canens jussit ad se accersiri sacerdotem, nempe dominum Petrum Peelmans, cui errata necnon peccata sua sacramentaliter confessus fuit, sumpto corpore Christi. Dici vix potest, quot contritionis signa ab eo exhibita fuerint, inter caetera in haec verba corde

contrito, multis suspiriis ex imo pectore deductis, prorumpente: Proh dolor! Quis cacadaemonum me ad hanc scelestam scholam digladiatoriam perduxit? teutonice: What helsche donder heeft my tot dese schelmschoel gebracht? addente ulterius hanc publicam professionem: Bonum est et suave in hac novella fide, seu potius errore, vivere, sed malum atque amarum est in ea mori, teutonice: Het is goet ende suet in dit nhieuw gheloof te leven, maer het isser quaet ende bitter in te sterven, promittente insuper se futurum exemplar ac speculum aliorum, necnon normam vivendi, si contingeret eum pristinae sanitati restitui, in eadem scilicet revocatione et professione usque ad extremum vitae spiritum perseverante. Consistoriales autem et qui erant de schola digladiatoria recusabant cum amicis prodire in funus eo quod Catholice mortuus esset et sepulturam elegisset in coemiterio Catholicorum.

 

Postmodum vigesima octava Junii mane obiit magister Reynerus Everswyn scabinus, qui tempore vitae suae fuit hostis capitalis ecclesiae Romanae, summi pontificis totiusque cleri. Mortuus autem et sepultus more haeretico, cui in extremis assidue adfuit pseudopraeco Jacobus papa seu sacerdos, licet apostata impius Calvinista; adeo quod coecus coeco ducatum praestiterit. Hujus Reyneri filius nomine David artium magister ac J.U. baccalaureus adolescens multum generosus, bonis se ubique socians, semper constans permansit in fide Catholica atque orthodoxa obedientiaque regia, haud volens paternas cautiones cavere ceu paterni criminis exempla imitari.

 

Die vigesima nona hujus mensis habitus fuit delectus

militis scholae digladiatoriae, idque ea intentione et fine ut consistoriales essent parati in armis tempore exhibitionis quarundam litterarum, ad eos a consistorio Antverpiano ab ipsis coryfeis scilicet sive praefectis militiae, quos vulgo coronettos, teutonice: colonellen, Graeci vero chiliarchos, Romani autem tribunos militum vocant, directarum, exspectantes propterea, metu causante, faciliorem expeditionem et executionem earumdem. Literae autem praedictae continebant unionem fiendam cum Hollandia et alias multas frivolas et exorbitantes petitiones male fundatas. Continebant praeterea celerem expeditionem et obedientiam, ut scilicet consistorium urgeret effectum petitionum, remis velisque, quod ajunt, instaret, ut se illis civitas conformare vellet: hocque facto, ilico civitas dirigeret literas versus Coloniam ad impediendum retardandumque conclusionem pacis instantem.

 

Postera die scilicet ultima Junii consistoriales praedicti denuo importune et impetuose satis urgebant easdem petitiones, mare coelo miscentes, eo quod die praecedente nihil actum fuisset ob rejectionem, repulsam refutationemque petitionum.

Caput undecimum.

Calendis autem ipsis Julii, nempe pridie visitationis beatae et intemeratae Mariae virginis fuere per eos petitiones iteratae, non quidem simpliciter, sed armis vique armata. Sciendum autem est die hac certum allatum fuisse nuntium de violenta expugnatione trajecti Mosae et con-

clusione pacis facta. Quae res, quodque nuntium incredibilem eorum insaniae et crudelitatis causam dedit, maximum furoris incitamentum praebuit. Ob quod oportebat eos et armis extrema tentare et Acherontem movere, necnon paci totis viribus resistere. Dicti igitur consistoriales impii, audito hoc nuntio pacis, magis irritati, magisque indurantes cervices suas, ante et post meridiem hujus diei magistratum ipsum ad receptionem unionis Trajectensis praedictae coegerunt. Ultra admissionem vero eundem magistratum compulerunt ad publicationem ejusdem. Publicatione autem facta, necdum satiati, voluerunt amplius Catholicos ipsos constringere ad confirmandum unionem hujusce modi, mediante jurisjurandi religione. Quod ipsum Catholici facere modis omnibus renuerunt.

 

Consistoriales itaque, conscii proditionis, conspirationis, adeoque scelestae conjurationis per eos triduo ante factae et concoeptae, plateis juxta forum praesidio militari, nempe chirobombardariis per eos prius munitis ac formatis, coeperunt proditorie et ex insidiis ipsos Catholicos praevenire et primi bombardas suas in Catholicos ipsos explodere, idque hora quinta pomeridiana. Catholici vero videntes se proditos traditionique proximos necnon cuncta ferro agi proditorie et ex insidiis, acriter cum hoste congressi fuere, testa, ut ajunt, collisa testa, domumque civicam adeoque fori planitiem armata manu occupavere, consistorialibus vi inde expulsis, multisque interim ex utraque parte partim stratis partim vulneratis: sciendum autem est quod inter Catholicos primus resistens sclopumque exonerans fuerit domicellus Joannes Campen, de quo superius mentio facta est. Consistoriales igitur in fugam versi, receperunt ilico sese in aedes quasdam privatas sus-

pectasque, triduo ante per eos loco refugii ac asyli adhoc destinatas et electas, nempe in aedes Petri Faess, in aedes nuncupatas in de Gulde Poort, in aedes vulgo dictas: in den Reghenboghe, quas tunc inhabitabat gener Jacobi van Casteren, sub intersignio Quercus vexillifer: easdem aedes tunc pede volante seu Mercuriali, ut ajunt, occupantes: ex quibus super e tabulatis et fenestris, necnon ex penariis, denuo coeperunt proditorie jaculari tormentaque aerea in Catholicos exonerare. Pars autem ex planitie, sive coemiterio conventus Minoritarum, simile ex insidiis faciebat, qua planitie loco stadii utebantur, in quo bombardas onerabant. Catholici vero, praesertim collegium juniorum jaculatorum tunc temporis in domo civica et ad portas civitatis excubias agens, una cum multis ex collegio antiquorum balistariorum, teutonice: d'oude Schuts, undique affluentibus: videlicet, Joanne filio Joannis vander Steghen juniore, magistro Zegero superius nominatis, magistro Leonardo Voss, Petro Sommans, filio Francisci Sommans adolescente ingenuo pro fide Catholica proque majestate regia et patria sua propugnatore strenuo, in vigiliis excubiisque civitatis existente ubique primo et novissimo, Waltero Gelkens, Godefrido de Louwe Phrygione sive acupictore, teutonice: borduerwercker, Georgio vander Meer, Lamberto Stueters ejusque filio, Reynero de Haez, Gerardo vanden Kerckhoff, Adriano van Engelen, Henrico van Enghelen, tribus prolibus Joannis in den Ryder et aliis pluribus, quorum adventus sic fuit ipsis consistorialibus, hostibus capitalibus conjuratisque, maxime terròri, tam strenue adeoque viriliter et violenter sese opposuerunt et conflictati fuerunt, ut ne unus quidem ex schola digladiatoria sive consistorio evasisset, si super e fenestris et domibus, necnon ex penariis, proditorie jacu-

lati non fuissent. Quid multis moror? Tandem ipse Lokeren totius proditionis et seditionis scelestae artifex et auctor, certior scilicet factus a rumigestario suo victoriae instantis seque inclinantis ad ipsos Papistas, prosiliit pede Mercuriali infaustoque nudoque capite, necnon ore hiante plenisque, quod ajunt, buccis clamans: Pax! pax! o strenui cives, pax! teutonice: O vrome borghers, peys! peys! ex eodem scilicet ore simul calidum et frigidum, id est, bellum et pacem efflans, qui prius bellum moverat, nunc pacem clamat. Qui prius hostilia exercuerat cum suis complicibus, modo se ipsum mediatorem praebet. Catholici autem eundem Lokeren ita clamantem pacemque crepantem meram in fugam verterunt: eundem insequentes ad finem usque plateae vulgo nuncupatae die Colperstraet, provolventem se ad genua expostulantemque pacem et mutuum colloquium, id ipsum et caeteris quoque consistorialibus petentibus necnon receptui canentibus, et tandem subducentem se in domum quandam privatam. Adeo quod pugna dirempta ventum sit ad colloquium mutuum. Et haec de priore conflictu dicta sint.

Alter autem conflictus factus fuit paulo post, circa vesperam hora scilicet septima, cujus auctor, occasio et causa fuit quidam nominatus domicellus Nicolaus Vladeracken, praefectus arcis Heellensis, qui, orta jam seditione et cive in civem corruente, veniens ex dicta arce una cum sex vel septem consortibus suis consistorialibus, renovavit pugnam semel sopitam sopitosque suscitat ignes, cujus in adventu magna est rerum commutatio facta. Guesei enim consistoriales existimantes eundem Vladeracken una cum ingenti copia militis externi portam civitatis intrasse excubiasque ibidem trucidatas esse, rursus instare et proelium redintegrare coeperunt: denuo videlicet clamantes:

Ad arma! ad arma! En habemus recentem pullum Martium in planitie sive acie, ipsum Vladeracken denotantes, teutonice: Tsa! tsa! al'arm! al'arm! siet, wy hebben eenen vorssen haen int perck: pugna interim magis magisque recrudescente. Persuasum etenim sibi habebant vires suas affatim per accessum ejus auctas. Sed intelligentes se spe frigida vanaque frustratos, necnon Catholicos ipsos explodere tormenta bellica grandiora, in foro constituta, subito, data herba, iterum receptui cecinerunt, parte una terga vertente, altera pacem clamante, capite nudato, genibus flexis et manibus plicatis. Inter quos et primus fuit ipse Vladeracken, qui ad genua provolutus pedes ante cujusdam ingenui adolescentis multumque animosi nomine Joannis vander Donck, veniam praecatus fuit et misericordiam, necnon mortem depraecatus, pacemque manibus conjunctis imploravit. Qui in gratiam fidemque receptus una cum reliquis consistorialibus summopere pudefactus instar canis cauda intra crura reflexa recessit.

Et haec hactenus de secundo conflictu, in quo multo plures hincinde partim strati partim vulnerati fuerunt quam in priore. Licet tamen longe major fuerit numerus caesorum sive stratorum et sauciatorum ex parte consistorialium; qui merito fructus adinventionum suarum comederunt, quique omnes prostratos suos in pugna pedibus arreptos projecerunt in penaria vicina, quorum cadavera adhuc vestita clanculum per suos vespillones nocturno tempore sepelierunt seu potius in fossam quamdam amplam ante altare divae Annae in ecclesia parochiali sancti Jacobi apostoli praeparatam praecipitarunt, ne scilicet numerus caesorum innotesceret. Hinc infallibiliter cognoscitur quam reipublicae Christianae perniciosa sit schola

ista digladiatoria ordinata, quam alio vocabulo nomenclarunt, pectus juvenile, et haereticorum istud conciliabulum seu consistorium, turbans ubique et inquietans corda seu pectora seniorum. Idcirco stulto haud permittendus digitus nec puero gladius juxta commune adagium. Et haec hactenus de utraque luctuosa palaestra. Sciendum autem est conceptum et conclusionem consistorialium in dicto conflictu fuisse hujusmodi, ut scilicet primo strato collegio jaculatorum sive sagittariorum juniorum vel eo in fugam acto, trucidassent deinceps omnes Papistas seu Catholicos cives una cum universo clero, et tum demum civitate spoliata spolioque in Hollandiam, lavernam illam fornicantem, avecto, militem iidem laverniones et Argivi fures externum intromisissent.

Postremo operae pretium esse duxi pauca scribere de sphaerulis tormentariis insolitae prorsus formae, quibus consistoriales isti truces usi fuerunt in crudeli facto isto proditorio. Jaculabantur namque glandibus sive globulis partim rotundis more bellico, partim plumbo plano, teutonice: plat: partim plumbo in modum grandinis minuto, teutonice: haghel gheschut; partim plumbo quadrato seu quadrangulari, teutonice: viercantigh, partim octangulari, teutonice: met acht canten oft achtcantigh, partim sphaerulis chalybe infuso, ut rectius armaturam penetrarent, partim vero jaculabantur more prorsus insolito, sed more latronum, sphaerulis scilicet binis aeneo filo in modum catenulae torto et revoluto, hincinde connexis combinatisque. Quae ardore pulveris tormentarii candescentes expandebant explicabantque se in longitudinem semiulnae, ut scilicet uno ictu trajicerentur laederenturque simul plures Catholici. Et ut in summa dicam: fuere omnes sphaerulae istae veneno infectae, teuto-

nice: ghevelst, seu potius alumine et alio sesquihorae spatio prius elixatae. Quis, obsecro, audivit unquam tale latrocinium et quis vidit huic simile? Barbari non ita saeviunt, non sic Turcae ferociunt in Christianos, sicut fecit impia Cohors ista Calvinistica in Papistas: idque non aperto Marte moreque bellico, sed more modoque insolito, arte diabolica. Sed nihil eis adinventiones suae profuerunt, quarum fructus utique comederunt contra stimulum calcitrantes. Imo deficiente eis pulvere tormentario, coacti fuere turpiter desistere et receptui canere. Qui quidem defectus, si Catholicis innotuisset cognitusque probe fuisset, ne unus procul dubio vivus evasisset. Numerus autem opponentium sive resistentium ex collegio jaculatorum juniorum, exceptis aliis superius nominatis, fuit sexagenarius vel circiter. Numerus vero consistorialium conjuratorum fuit quadringentenarius aut circiter, excepta latente appendice, et haec hactenus de utroque conflictu obiter dicta sufficiant.

Figura fili aenei in modum catenae contracti est talis:



illustratie

Figura vero fili explicati, globulis utrimque pendentibus est ejusmodi:



illustratie

Non taedet autem hic obiter recensere catalogum Catholicorum vulneratorum tam in priore quam secundo conflictu; de quorum numero fuere Hermannus Colen, Godefridus de Louwe acupictor, Theodoricus van Lieshout vexillifer, Joannes vander Donck, domicellus Joannes Campen, Joannes vanden Kerchoff, Theodoricus Joannis lanifex, Remboldus Tuellingh, Hubertus Joppen, Aegidius filius Henrici Wouterss., alias Joncker Salm, magister Leo-

nardus Voss, Martinus Poelmans et multi alii, quorum nomina hic brevitatis causa omitto. De numero occisorum tam in priore quam secundo conflictu fuere: magister Walterus Zoomers, magister Petrus van Beeck rector scholae, magister Guilhelmus vander Schout, Joannes Buetkens, Godefridus van Stryp, unus cognominatus Pruiessken et alii multi, quorum nomina nimiae prolixitatis vitandae ergo studio praetereo.

Caput duodecimum.

Consequenter die secunda Julii consistoriales praedicti denuo ac iterato proposuerunt civitati unionem. Quae civitas petiit sibi exhiberi dictam unionem per articulos in scriptis, ut desuper melius valeret et deliberare et respondere. Dilatum autem negotium fuit in sequentem usque diem, scilicet tertiam Julii. Effectus autem praecipuus dictae perniciosae execrabilisque unionis fuisset, expulsio cleri et retardatio rejectioque pacis absque ulla acceptatione futura.

 

Exprimi verbis et calamo scribi vix potest concursus consistorialium factus die prima, secunda et tertia hujus mensis ad migrandum resque suas componendum vehendumque ad navigia. Sufficiens copia navigiorum, plaustrorum, bigarum et monotrochiorum, operariorum et nautarum haberi non potuit, ad avehendum res compositas, cistas et sarcinas, quae passim et festinanter admodum necnon cursorie in navigia praecipitabantur. Mulieres,

indutae multiplicatis vestimentis melioribus, certatim ac pugnanter ad dicta navigia volitaverunt una cum grege prolium more hirundinum. Eodem modo tunc tumultuatum fuit et cursitatum, quo tempore primitivi Gueseanismi ultra tredecim annos. Namque a condita civitate non fuit angustia tanta in eadem, quanta fuit dictis diebus et quarta etiam die sequente.

Dici etiam non potest verbis nec lingua fari, quot monstrosa genera proditionum, conspirationum, doli atque fraudis, necnon machinarum pessimarum atque adinventionum fuerint eo tempore excogitata per dictos semipendulos consistoriales idque eo fine, ut externus miles aptius admitti potuisset, nunc volentes unionis publicationem fieri, modo falsas litteras exhibentes per pseudoveredarios subornatos tunc temporis promiscue, more graculorum, gregatim undique advolantes et avolantes. Nunc mille rumores falsos spargentes, sine numero modoque et forma monstrosos nimis portentososque, absque capite et cauda, scilicet fabulas Guesicas, teutonice: Guesenclap. Eloqui non potest lingua nec calamus scribere, in quantum potestas tenebrarum hoc tempore tumultuata fuerit, in quantum portae inferi una cum ipsis Turcis infernalibus insanierunt, sacra miscentes prophanis et ima summis. Machinamenta, adinventiones, impios conatus et mille artes fraudesque, quis mortalium excogitare similes posset?

 

Deinde die quarta iterum petita fuit per ipsos consistoriales admissio militis externi, nempe duorum vexillorum, natione Hollandorum, id ipsum importune satis petentes et urgentes, instanter, instantius et instantissime ab omnibus collegiis jaculatorum et truncis, seu vicis, teu-

tonice: blocken ofte wycken, seu potius vicanis. Quae collegia una cum vicis sive truncis vocata coram suis respective ducibus sive capitaneis ad respondendum propositioni eorumdem consistorialium quoad admissionem militis externi per dictum Lokeren et consistoriales ex oppido de Briel vocati. Dederunt unanimiter responsum negativum, sed se gaudere velle libertate sua et immunitate. Similiter responsum fuit die quinta et sexta die.

 

Consequenter die septima ipsa tria membra civitatis coegerunt dictum Lokeren, ut statim procuraret recessum dicti militis externi, tunc temporis appropinquantis civitati, una cum Joanne Bacx asserto praefecto arcis Huesdanae, prout hoc ipsum per eum tunc procuratum fuit. Quid, quaeso, aliud quaerunt consistoriales isti Guesei et Hollandi, quam perditionem civitatis? Ut eam faciant scabellum pedum suorum et communem carnificinam: ut inde, inquam, faciant speluncam latronum et columbarium, necnon conventiculum haereticorum et denique eandem darent in direptionem et in praedam.

 

Veniamus nunc deinceps ad ea, quae gesta fuere die octava, quae dies merito creta vel alba linea notanda venit. Fuit autem dies Mercurii. Hunc Mercurium tunc temporis dicti consistoriales seu schola digladiatoria in pedibus, quod ajunt, habuerunt, id est, fugae se mandarunt, calcaneos ostentantes, honeste quodammodo solum vertentes, partim ob decoctam creditoribus pecuniam, partim ob enormia laesae scilicet majestatis tam divinae quam humanae, necnon perduellionis crimina, una cum tribus vesanis pseudopraeconibus Calvinistis, scilicet, Jacobo, Joanne et Gaspare Mercurialistis, hominibus effeminatis

et uxoratis, multaque prole dotatis. Timor namque et tremor eos invasit. Hac die laqueus contritus fuit et Papistae sive Catholici liberati fuerunt.

Subita, me Hercle, fuit haec mutatio dexterae excelsi, qui miraculose populum suum liberavit, idque per ferventes preces et jejunia bonorum. Illud enim certum est, quod non nisi oratione et jejunio ejectum fuerit in digito Dei genus illud daemoniorum. Pridie quidem dicta scelesta schola digladiatoria susque deque tumultuaverat, coelum et terram necnon sacra prophanis miscendo. Imo et eadem hac ipsa octava die praedicatum adhuc fuerat per dictos pseudopraecones in sacello divae Annae, auditoriumque mirandum in modum tunc animatum. Usque adeo quod post finem pseudopraecationis fuerint publicatae sono tympani integrae vigiliae, ea nocte per integrum scilicet vexillum scholae ejusdem habendae. Modo autem sese in fugam ultro convertunt.

Civitas congregata eadem hac die voluit imprimis et ante omnia cassari et annullari unionem, per magistratum mane propositam a subornato ac falso duce militum seu pseudocapitaneo, fingente se venire ex parte civitatis Trajectensis, deinde voluit cassari et lacerari vexillum scholae digladiatoriae, tertio voluit ut exauctoratis neotericis seu novellis ducibus militum seu capitaneis intrusis, restituerentur in pristinum statum et locum, antiqui duces prius legitime electi et ordinati. Quae tria civitas praedicta fieri voluit pede stante, ut ajunt et e vestigio absque ulla mora, prout mox eadem ad effectum deducta fuerunt. Quo tempore et unus ex judicibus seu scabinis, nimirum, magister Gerardus a Deventher, ab incunabilis haereticus coactus fuit, metus cruciatu pressus, se ipsum ex domo civica subducere et civitatem am-

plius relinquere, eo quod a Catholicis ei improperaretur, quod esset architectus, auctor, artifex, dux et antesignanus totius proditionis, omnis factionis et seditionis, necnon crudelis latrocinii ac stragis, octava abhinc die factae in planitie fori. Hunc ducem factionis statim alius quidam scabinus secutus fuit, aves enim concolores libenter volant una, armis venabuloque in domo civica relictis; secuti fuere hos mox omnes consistoriales, licet non singuli, fugam arripientes utriusque sexus seniorum cum junioribus, partim armati, partim inermes, quae quidem fuga duravit usque ad occlusionem portarum civitatis. Dici haud potest, quantus fuerit undique concursus et excursus instar aquae effusae. Dici, inquam, non potest, quantus ploratus fuerit ubique et ululatus tam a senioribus quam junioribus. Omnes autem metu premente fugiebant, non obstante nec eos remorante edicto publico, mane pro rostris promulgato de libero tutoque recessu et reditu etiam cum bonis sive fortunis, omni semota compulsione ac vi. Satis, me hercle, mirari nequeo istam tam subitam mutationem. Ipsa siquidem prima die Julii moliebantur civitatem debellare et expugnare manusque suas in sanguine Papistarum lavare, nunc vero in ipsa Octava, teutonice: in d'Octaeff, fugiunt laverniones isti levipedes nemine persequente. Consistoriales autem seu schola digladiatoria tunc temporis secum asportavit vexillum suum palo, seu pertica, relicto, teutonice: den stangh, quem Catholici tunc in mille partes fregerunt.

Hoc eodem tempore dictus Lokeren lecto aegritudinis decubuit, caussatae principaliter sive originem trahentis ex ipsa furia et pugna superius mentionata, et secundario contractae ex nimio dolore atque moerore animi, eo quod non poterat voto suo potiri.

Eadem hac die recte ante occlusionem portarum civitatis allatae fuerunt falsae litterae a Theodorico Arnoldi juniore, praeside scabinorum fabricatae et ad neotericos seu novellos centuriones sive capitaneos destinatae, quibus eosdem mirum in modum animavit et confortavit. Catholici enim ipsi tabellario responsum dederunt: Quod regnum ipsius Theodorici Arnoldi esset hodie ab eo ablatum et penitus cassatum: quodque amodo uteretur hujusmodi literis loco avitergii.

Illud reticere nolui, nimirum quod dictus Jacobus pseudopraeco vesanus in exitu suo manum porrigens ipsi locum tenenti Pynappel, eidemque valedicens, dixerit haec verba: Vale domine locum tenens, custodito nunc bene civitatem. Et in comburendis haereticis servato modum, teutonice: Adieu, heer stadthalder, bewaert die stadt nu wel ende ziedt ende braedt met maten. Nec illud, tamquam notatu dignum, quoque silentio praetereundum nec tergiversatione ulla celandum arbitratus fui, et alias nimirum litteras missas fuisse a praedicto Theodorico Arnoldi ad ipsum praetensum gubernatorem Lokeren et consistorium. Quas ipsi excubitores ad portam intercipere volebant, tabellario easdem tradere recusante, tamquam eas volente ipsi gubernatori et quindecim ducibus militum seu capitaneis (erat enim plane ignarus rei gestae in civitate) exhibere. Quid multa? Excubitores dissimulantes rei gestae historiam finxerunt sese velle eum ducere ad dictum gubernatorem et quindecim centuriones, eundem interim ducentes ad aedes cujusdam antiqui capitanei Catholici, qui easdem litteras accepit. Tabellarii ilico aperiuntur oculi, videntis se illusum. Ad contenta litterarum nunc veniamus, in quibus ipse Theodoricus Arnoldi agit imprimis gratias dictis centurionibus et uni-

verso consistorio de laudabili facto admissionis et receptionis praesidii militaris externi, asserens se pro illius rei effectu, nempe militis externi introductione, bene octodecim mensibus strenue laborasse; ulterius promittens se brevi venturum et confortaturum ipsam civitatem praesidio militari quatuor vexillorum, quae secum adduceret. Per praemissa allegans scilicet propriam turpitudinem et proditionem suam, eo quod a tempore exitus praesidii militaris regii, nempe Germani militis, in continuo labore et opere fuerit, ad introducendum aliud praesidium Guesicum ipsius scilicet Abimelech, idque invita regia majestate et civitate; hoc improbo modo et conatu studens civitatem ipsam ad pristinam servitutem reducere perpetuoque servitutis jugo premere. Quid multa referam? Dicta civitas eidem Theodorico Arnoldi statim rescripsit per litteras satis invectivas beneque dentatas, in quibus gratias egit ei haud gratas; eundem certiorem faciens de ablato tam ei quam consistorialibus regno.

Caput decimum tertium.

Vigesima die mensis Decembris, quae fuit dies Dominica, fuit pro rostris facta publicatio pacis, in civitate Coloniensi tractatae et conclusae, diu antea per civitatem Sylvae Ducensem Catholicorum tamquam obedientiae regiae filiam plenis, quod ajunt, ulnis acceptatae et amplexae. Quae quidem publicatio multum fuit celebris ac solemnis, inchoata hora decima durans usque ad unde-

cimam horam, decorata multorum procerum et nobilium praesentia, quorum nomina et cognomina sunt talia: clarissimus dominus doctor Philippus Veusels, senatus Brabantiae consiliarius, commissarius ex parte regiae majestatis deputatus et missus ab ipsa excellentia illustrissimi domini Alexandri principis de Parma, locum tenentis gubernatoris et praefecti militiae seu capitanei generalis praedictae majestatis necnon regionum inferiorum, Claudius de Barlaimont, dominus de Haultepenne, Engyz, Kermpt, gubernator de Charlemont etc., Gerardus de Horn, baro de Boxtel, dominus de Bassingiis etc.., dominus Jacobus a Brecht eques auratus, dominus de Haechgoort, summus praetor sive praefectus civitatis Buscoducensis, et territorii ejus, scabini sive judices, jurati, consiliarii, et decani opificiorum, repraesentantes tria membra civitatis praedictae, dominus Henricus Zibertus a Dunghen sacrae theologiae doctor, canonicus ecclesiae Antverpiensis primarius apostolicus.

Finita publicatione juramentoque a primatibus civitatis ad manus ejusdem commissarii, digitis erectis, praestito, recta iter captum fuit ad ecclesiam cathedralem, ubi omnes multum celebrem missam de Spiritu sancto decantatam audiverunt. Qua finita omnes secuti fuere apprime solemnem supplicationem, publice per ambitum civitatis factam ac celebratam, populo utriusque sexus in multitudine innumerabili et devotione maxima comitante. Supplicatione facta, coepere tormenta bellica aenea grandiora circumquaque explodi sive exonerari in signum laetitiae atque triumphi. Cuncta profecto fuere laudabiliter ac triumphanter absque turbatione ulla peracta. Sequentibus vero aliquot diebus per quatuor collegia jaculatorum una cum vicis sive vicanis seu truncis simile jus-

jurandum ad manus dicti commissarii et praetoris, digitis scilicet erectis, praestitum fuit.

 

Notandum est multas ac diversas proditiones, conspirationes et machinationes pessimas post publicationem pacis factas fuisse a dictis consistorialibus fugitivis et eorum appendice, in diversis locis, ad expugnandam civitatem Buscoducensem, quas recensere singulas longum nimis esset et taediosum. Ex multis tamen unam recensebo relatu dignam, quae facta fuit vigesima quinta die mensis Decembris, qua die de nocte, nempe ipsa nocte natalis Christi, septemdecim vexilla Gueseorum, quolibet vexillo continente numerum centenarium, venerunt in territorium Boemelense in pagum de Driel, Hedel et loca circumvicina. Colluvies nebulonum et tenebrionum, larva malorum undique confluxit instar imbris repente cadentis, partim ex oppido de Venloo, partim ex Gravia, partim urbe Huesdana, partim ex civitate Neomagensi, ex oppido Bredensi, partim ex monte sanctae Gertrudis, et partim denique ex locis vicinis: undique collecta sentina lavernionum accrevit, miles scilicet gregarius tumultuarie undique collectus. Ea autem intentione et proposito venerunt, ut ea nocte hora quinta matutinali, civitatem Buscoducensem oppugnarent idque hoc modo: Interni namque Guesei scelestae proditionis symbolique bellici probe conscii, portam Orthensem armata manu aperuissent, seris vi avulsis, necnon civitate a quatuor ejus partibus seu angulis incensa. Populo autem ad incendium ultro citroque currente, fuisset interim effractio ista portae facta. Loco vero symboli bellici, teutonice: de luez, adhibuissent antependula muliebria alba. Civitate jam occupata, inprimis trucidassent omnes excubitores ad por-

tas; dein omnes Papistas in templis et plateis repertos in medio sustulissent una cum omnibus symbolo, hujusmodi carentibus. Verum illis ita proponentibus impie ac proditorie ipse Dominus Deus aliter disposuit, qui eis misit in via spiritum vertiginis atque dissensionis. Pars namque coepit de victoria diffidere ob nimiam scilicet molem instrumenti dentati, teutonice: de Heeckel, tunc ante portam ab intus dimissi nec ita facile in altum tollendi: pars vero nimiam claritatem lunae, quae tunc pernox erat, culpabat. Adeo quod omnes coeperint nectere moram negotiumque proditorium in diem sanctorum Innocentium, de nocte tunc proxime venturum, differre. Et sic improbus grex noctuarum tandem avolavit haud ferre valens solem justitiae, qui claritate sua eorum impios conatus fregit, qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen. Multi autem praedictae proditionis conscii in dicta civitate apprehensi fuerunt.

Caput decimum quartum.

Merito liberet hic nunc recensere atrox istud cruentumque latrocinium per ipsos sceleratissimos Gueseos ipsa octava die Aprilis anno octuagesimo perpetratum in civitate metropolitica Mechliniensi: quam eo tempore proditorie occuparunt, non quidem more bellico et via regia, sed ex insidiis more latronum. Dici haud potest, quot Papaecidia, homicidia Papistarum, quot ibidem per truces istas feras Calvinisticas perpetrata fuerint, quot virgines sacrae etiam publice in plateis pecudum more stupratae. Quid

multa? Omnia praedae et caedi patebant. Tradita namque erat civitas in direptionem et in praedam. Infandae abominationes factae et iniquitates multiplicatae. Latius hanc historiam explicare liberet: sed quia notoria satis est et manifesta, idcirco desisto. Illud addens, quod latrones isti crudeles utique comederint fructus proditionis suae. Nam maxima pars eorum una cum tribus millibus Gueseorum strata fuit a malecontentis in Flandria idque in mense Maii subsequente, spolio civitatis praedictae amplissimo eis ablato. Quae quidem strages admodum fuit utilis et necessaria. Nam laverniones et latrones isti crudeles amplius decreverant civitatem Buscoducensem, aliasque civitates Catholicas similiter proditorie et ex insidiis, successive occupare et Papistas omnes vita spoliare.

De horribili terrae motu, in hisce regionibus inferioribus, in multis civitatibus ac oppidis et pagis, sexta Aprilis novissime praeterito facto, aliisque signis horrendis visis, necnon monstrosis ac portentosis partubus in diversis Hollandiae partibus factis; ac denique de occupatione oppidi Diestensis mere proditoria per eosdem Gueseos, ipsa octava die Junii facta, necnon spoliatione subsecuta, hic plane reticeo.

Videamus nunc quisnam cacadaemon infernalis istius plantationis infaustae auctor sit? Quisnam totius mali, omnis proditionis, scelestae factionis, conspirationis et seditionis artifex sit? Sequitur hominem apostatam, nempe Guilhelmum a Nassau, principem Auriacae, totius mali artificem esse et causam pestemque et perniciem reipublicae. Hic ille idem est, de cujus fide ac fidelitate dubitare incipiens quidam praelatus, cognominatus Vander Lynden, abbas abbatii Parcensis(1) prope Lovanium, ro-

gabat, tempore pacificationis Gandensis, post recessum militis Hispani ex doctore Erberto Leolino, alias Longolio cognominato, qui et huic homuncioni et prora et puppis erat juxta commune proverbium, utrum tutum consultumque esset principi Auriaco rerum summam, patriaeque salutem committere absque diffidentia ulla. Ad quod dictus Longolius respondendo: vir est, inquit, absque omni fuco doloque; felle caret, miro stupendoque pollens animi candore, ac talis qui suasu meo solius vel cucullam indueret Minoritarum. Vere sub veste ovina lupum egit: praetextu simulatae sanctitatis duplicem exercuit iniquitatem. Quod ipsum cernens dictus abbas pedem ab hoc pestifero homine retraxit et poenitentia ductus prae nimio moerore ac synteresi paulo post exspiravit. Hic est ille ipse quem alius quidam praelatus, abbas abbatiae divae Gertrudis Lovaniensis, Vander Lynden(1) cognominatus, frater praenominati abbatis, eodem tempore salutando dixit: Salve pater patriae; rectius autem dixisset: vae tibi pestis patriae detestanda.

Idcirco operae pretium esse duxi, loco corollarii, et in modum verificationis, hic in medium proferre declarationem quandam hospitalitatis ac proscriptionem, sive in exilium missionem, quam bannitionem vocant, de mandato regiae majestatis, adversus eundem principem Auriacum, ejusque appendicem, hoc anno octuagesimo, factam et publicatam, passim in Artesia et Hannonia: in civitate Namurcensi, Trajecti Mosae, et die undecima mensis Septembris anno praescripto, in civitate Buscoducensi

Catholica, ac aliis oppidis et civitatibus quam plurimis. In qua quidem proscriptione ac bannitione multo impius iste Abimelech, pluribusque titulis aptis et nomenclaturis congruis, sese dignis, per regiam majestatem insignitur, suisque coloribus, vel ad unguem pro merito ita depingitur, ut quilibet sanae mentis ac cerebri illaesi, facile cognoscere valeat ex plumis, qualis avis sit: et cognita, omnibus modis queat vitari. Tenor autem dictae proscriptionis et declarationis de verbo ad verbum sequitur et est talis(1).

Epilogus.

Restat nunc ut epilogi, ac recapitulationis loco, admoneatur pius lector, praesertim incolae aliarum civitatum et provinciarum, ut revertantur ad naturalem supremumque principem seu monarcham, id est, regem suum, nobilemque ac Catholicam civitatem Buscoducensem imitentur.

Haec autem scribo propter externum lectorem adhuc amphibium, id est, dubium, ambiguum ancipitemque, utrinque claudicantem, necnon parti utrique placere stu-

dentem. Ita isti amphibii, et versipelles, teutonice: wepelaers, ab una parte volunt esse seu potius videri Papistae et regii, ab altera parte vero sunt Guesei seu Roboamnistae.

De hoc genere amphibio neutiquam est nobilis illa Catholica civitas Buscoducensis, quae prae caeteris constans et immaculata permansit. Ab hac praeclara constantiae virtute inprimis etiam summaque cum ratione senatus ipse Buscoducensis commendandus venit, una cum quatuordecim modernis ducibus militum, quatuor scilicet collegiorum jaculatorum: truncorum sive vicorum seu vicanorum, et duorum postremorum novorum vexillorum: quorum nomina et cognomina hic obiter recensere libet, quae sunt, magister Jacobus vander Cam, dux sive capitaneus collegii antiquorum balistariorum, teutonice: vanden ouden voetboech of d'ouden Schuts, Joannes filius magistri Goswini Versteghen, capitaneus collegii juniorum balistariorum; Goswinus Pynappel, locum tenens domini praetoris, dux collegii sagittariorum, teutonice: vanden hantboghe; Hieronymus Wynants, dux seu capitaneus collegii chirobombardariorum, germanice: vande Cleveniers; Georgius vander Meer, capitaneus magni fori; Godefridus van Vlierden, capitaneus platearum vulgariter nuncupatarum die Verwerstraet ende Kerckstraet; magister Leonardus Voss, capitaneus planitiei, teutonice: vande Plaetsche(1); Lambertus Stueters, capitaneus plateae Hinthamarensis; Joannes van Weerdt, capitaneus vici Hinthamarensis, teutonice: van t'Hinthamereynd; Paulus Leenput, capitaneus plateae Vughtensis; Walramus van Heez, capitaneus fori piscarii; Reynerus Pottey, capitaneus vici Orthensis, Germanice: van d'Ortteneynd; Paulus Wynants, capitaneus

vexilli noviter per civitatem ordinati, et Hermannus Colen, capitaneus similiter vexilli recenter per civitatem ordinati; viri omnes orthodoxi atque Catholici, constantes et fideles, omnes optimates civitatis, pro aris et focis sedulo pugnantes, luminaria civitatis, qui disciplina bellica bonoque ducatu praestantes, bonum quoque faciunt comitatum militis sui. Nomina vero judicum modernorum, quos vulgo scabinos vocant, sunt haec: magister Henricus Bloeyman, praeses scabinorum, magister Godefridus Lombarts, Joannes Heym, Everardus Berwouts, Paulus Wynants, magister Theodoricus van Vechel, Arnoldus van Brecht et Godefridus van Vlierden.

Haec sunt pie lector, quae brevitatis causa dicere volui.

 

explicit tractatus liber secundus.

[Sequitur in autographo approbatio.]
‘In his duobus tractatibus, quod sanctae Catholicae Romanae Ecclesiae fidei contrarium est, nihil continetur: quod utiliter legi et imprimi posset, censeo. Datum Busciducis anno 1580 die 25 Julii.
Henricus Zebertus a Dunghen,
s.t. doct., can. antverp., lib. censor.’

Vorige Volgende

Over het gehele werk

plaatsen


Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs


datums