Logo DBNL
De contemptu mortis (1621)

De contemptu mortis

(1621)–Daniël Heinsius–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Dan. Heinsii De contemptv mortis
Lib. II.

Argvmentvm.


Secundus liber multis rationibus ac copiose docet, quare mors fit contemnenda. Ac primo, quanta vitae sit calamitas: tum quo pacto animus ad contrariam de morte opinionem, & contemptum ejus, praeparandus sit. Quae agenda in hanc rem, quae fugienda. Qua occasione inter caetera, multis argumentis animae probatur immortalitas.
 
HActenus affixam tenebris, vitamque per omnem
 
Sensibus obsessam, coeli ad primordia mentem
 
Duximus, & patriae errantem donauimus, ante
 
Funere quam summo mortales exuat artus.
 
Nunc munire animum vera ratione docebo
 
Ante obitum. da, nate Deo, dum pectore maior
 
Spiritus exoritur, felixque illabitur ardor,
 
Hactenus ignotum populo decurrere campum.
 
Regum ordimur opus, terrorem attollere supra
 
Fatorum, letique auidi semperque minantis,
 
Palanteis animos. quo nec suprema potestas
 
Sponte sua vexit trepidos; nec purpura, nec quae
 
Signa per euictas attollunt plurima gentes.
 
Hoc circum, quodcunque poli fulgentia tecta,
 
Et late extremis describit finibus aether,
 
(Vt vero semota procul sententia dictat)
 
Fortunae domus est. Quam magni rector Olympi,
 
Mutantem summis ima, & sine more ruentem,
 
Dirigit, ac pressis ex alto adducit habenis,
 
Providus: ipse autor rerum ac suprema potestas.
 
At quantum penetrare homini ratione negatum est,
 
Euentusque animo, & caecas distinguere causas,
 
Fortunam miseri dixere. Hanc tristis Egestas,
 
Et Labor, & miseranda Fames, & mille dolores,
 
Et totae morborum acies comitantur euntem.
 
Ergo vbi curarum in medio saeuissima mater
 
Deposuit Natura hominem, coelestibus ortum
 
Seminibus, vitae impatiens in limine primo,
 
Personat ingratas querulis vagitibus auras,
 
Et nasci inuitus, superos testatur & astra.
 
Quoque magis flammae liquidos sub pectore motus
 
Hausit, & aeterni radios libauit Olympi,
 
Hoc magis ignaui detrectat corporis artus,
 
Vt male conueniens animo atque ignobile pondus.
 
At quibus egelidus circum praecordia sanguis
 
Torpet, hebentque animi moribundo in corpore vires,
 
His neque libertas studio, neque meta laborum est.
 
Quin magis atque magis portu tremuere sub ipso:
 
Admoniti quanuis Fortunae crebra minantis
 
Fluctibus, & saeuas experti numinis iras.
 
Vsque adeo totis insedit sensibus error.
 
Quocirca, trepidae meditari incommoda vitae,
 
Suadebo, ancipitesque vias tristeisque dolores,
 
Funditus ex imo pauor ut se pectore migret:
 
Jllius inque locum subeat tranquilla voluptas,
 
Et vitae despectus, & alta incuria leti:
 
Queis sine nec dulces fas est deducere luces,
 
Nec coelo, oblitam terrarum, attollere mentem.
 
Ac neque monstrandi labor impendendus inanis,
 
Quae sua quemque premat sors, aut inuisa sequatur.
 
Ante oculos namque innumeris volitantia formis
 
Objecere Dei damna, ingratosque labores,
 
Funeraque, ignaris mortalibus, impius ex quo
 
Japetionides aeternum sustulit ignem,
 
Et nondum genitas damnauit munere genteis.
 
Siue, vt prisca canunt maiorum oracula vatum,
 
Et melius chartis diuini prodita Mosei,
 
Postquam interdicta libauit ab arbore fructus,
 
Telluris soboles, & nostri sanguinis autor.
 
Hinc fera diluuies seriesque immensa malorum
 
Protinus incubuit generi: comitesque dolores
 
Et maiorum agitant contagia foeda nepotes.
 
Cuncta autem, neque qui numeros rimatus arenae est,
 
Delius, & veteres populorum oracula Delphi,
 
Nec Dodonae referant ex ordine quercus.
 
At libertatem, coeli super ardua tecta
 
Aetherius posuit genitor: quo pergere magnae
 
Festinant animae, moestisque excedere rebus
 
Corpore deposito, totamque intendere mentem.
 
Jn primis, ne quae fati venientis imago
 
Occurat trepidanti, interque, errore recepto,
 
Nequicquam capiat securae gaudia vitae;
 
Virtutem excelsam induitor, quae pectore toto
 
Contemptum insinuet rerum, vitaeque, necisque,
 
Ardenteisque intus stimulos accendat honoris.
 
Quam tibi, vel vitae ratio regina tuendae,
 
Et leti sola imperio sapientia maior,
 
Vel veterum repetita dabunt exempla virorum:
 
Seu Phoebo, seu quis Mauorte inuictus & armis,
 
Pertulit instantem sublimi pectore mortem:
 
At seruare alios longeque arcere decebit,
 
Quos pauor ille agitat, sensusque obsedit inertes.
 
Nec tam contagem horruerim, aut quae crimine coeli
 
Ducitur, & totam paulatim pascitur vrbem,
 
Orta lues. fuge singultus lamentaque, pubes,
 
Et moestos gemitus, saevasque in pectora palmas,
 
Et quaecunque adhibent natorum in funere matres.
 
At non sic Scythiae populi, & quos Thracia nutrit,
 
Thracia frigoribus damnata, & tristibus auris;
 
Namque vbi quisque videt coeli spirabile lumen,
 
Et primum admissus sub lucem vagijt infans,
 
Exululant cuncti pariter, gemituque sequuntur,
 
Et mistum lachrymis plangorem ad sydera tollunt.
 
Scilicet errorum memores, memoresque malorum,
 
Et quibus infelix sub curis ducitur aetas.
 
Contra autem, laeto venientem murmure mortem
 
Excipiunt, faustosque vocant, quos optima rerum
 
Eripit è tenebris, tutaque in sede reponit.
 
Sed neque facundos suadebo accedere vates,
 
Plurima dictantes, teneris quae mentibus hausta,
 
Terrorem leti ingeminant, & imagine multa
 
Circumerrant animum: ne coelo attollere pectus
 
Discat, & infractos gelida formidine sensus.
 
Siue ater Phlegethon mista caligine & igni,
 
Vndantem exhalat nebulam: siue vndique, caeco
 
Pallenteis nouies Styx ambit gurgite manes:
 
Seu cum Tisiphone tortos implexa colubros
 
Jntonat, & tristes intendit sontibus iras.
 
Seu Curae in foribus stabulant, Luctusque, Dolorque,
 
Scyllaeque, Harpyiaeque, ardentiaque ora Chimaerae.
 
Seu Priami magnusque Asiae populator Achilles,
 
Deiectis nequicquam oculis, Acheronte sub imo,
 
Multa gemit, lucisque animum dulcedine pascit.
 
Demens! quem nec seruitij pudet aethere in alto,
 
Vt dulces redeat post fata in luminis oras.
 
Hos illi Troiae proceres, hos maximus Hector,
 
Optarent animos, cum Xanthus caedibus atris
 
Heroum traheret spumantem turbidus amnem:
 
Aut cum Priamiden perfossum vulnere multo,
 
Traiectumque pedes ambo, ter moenia circum
 
Volueret, & Phrygio gemeret sub pondere tellus.
 
Dij vocem, Dij custodes virtutis auitae,
 
Tollite de medio. nec sit mihi discere tanti,
 
Sub gelida quaecunque latent tellure reposta:
 
Tota licet longas meditetur Graecia laudes,
 
Fortunatorum nemorum, similesque recessus
 
Roma antiqua canit. quos puro candidus amni
 
Irrigat Eridanus, praeterque innoxia rura
 
Labitur, & nunquam morientes educat herbas.
 
Nec minus, imbelles animas, quibus igne medullas,
 
Mobilis Aeneadum genitrix, Cythereia fixit,
 
Vitare admoneam: dum leni carmine fingunt
 
Molle genus, sexumque colunt rationis egentem,
 
Et cui rara viam coelo constanta fecit.
 
Virtutem quippe excutiunt, neruosque rigentes
 
Pectoris, illecebrae, mentique exosa voluptas.
 
Quin potius, doctis Academi insistere syluis
 
Expediet, dulcesque senis demittere in aures
 
Cecropij monitus, & dicta vndantia melle.
 
Est quoque culta viris antiqui porticus aeui,
 
Munimentum ingens, & duro robore fultum,
 
Tempestatem animi contra, letique pauorem:
 
Quo non vlla magis trepidos sententia firmat,
 
Nulla magis duros adigit perferre labores,
 
Et fati immodicas elidit pondere vires.
 
Prima, vt fama tenet, posuit fundamina quondam
 
Amphitryoniades, iussis agitatus iniquis
 
Rege sub Eurystheo: postquam Styga reppulit atram
 
Victor, & emeritus laudum, tulit aurea mala,
 
Magnorum postrema operum. quem pone secutus,
 
Impiger, & multi patiens sudoris Vlysses;
 
Mox alij atque alij: gens nulli peruia sorti,
 
Casibus aut dubijs, ipsique imperuia leto.
 
Nil deforme viris, nisi quod pulcherrima virtus
 
Nescit, & intactum vitio damnauit honestum.
 
Nec metuendum vltra. non si ruat aethere toto
 
Iupiter, & rupto subsidant omnia coelo.
 
Caetera Naturae imperium, ceu sidera mundum
 
Lapsa per immensum, communi lege sequuntur:
 
Nec secus excessere orbi lucemque relinquunt,
 
Quam cum purpureum Lunae premit orbita solem,
 
Aut Lunae exclusit radios Cybeleia mater.
 
Aut motus cum terrificos haustusque locorum
 
Accipit, obsequiturque eadem justissima tellus;
 
Fatorum comites, & mundi ingentis imago.
 
Hi neque Naturae fieri ratione docebunt
 
Terrorem leti egelidum. quia quicquid ab illa est,
 
Aeternum immotumque manet, neque tollitur arte,
 
Aut vsu assiduo. nec enim non vsserit ignis,
 
Aut sursum ferri assuerit densissima moles.
 
Jlle autem, neque cunctorum praecordia juxta
 
Sollicitat, sensimque ingens dediscitur horror.
 
Hos sectare igitur, curamque interfice leti.
 
Nec forte obfuerit versantem extrema Catonem
 
Obiecisse oculis, dum saeui in limine fati,
 
Fortunam increpitat, libertatique jacenti
 
Jmmolat inconcussum animum, pectusque resoluit,
 
Et quaecunque tulit gentis documenta seuerae,
 
Zenonis prolapsa domus magnique Cleanth[ae].
 
Ni rigor exsuperans atque inclementia multos
 
Arceat, ingenuos Naturae excindere motus
 
Aggressa audaci studio, duroque labore:
 
Et magis inuitet facilis sapientia mentes:
 
Nec nisi sponte Dei praescriptam abrumpere lucem,
 
Actaeus sub morte canens oracula vates,
 
Censeat, & patri soboles aequaeua Tonanti;
 
Vna salus nostro generi, & vitalis origo.
 
Quin potius, magnum Othryaden, Thebisque profectum
 
Ductorem intuitor: clypei qui tegmine saluo
 
Exultantem animam medijs immiscuit astris.
 
Romanos autem ante alios, interrita bello
 
Pectora: tum quoties trepidae in discrimine palmae
 
Fata manus, patriaeque anceps fortuna poposcit,
 
Et blandae vetuit libertas parcere vitae,
 
Deuicta toties referentes morte trophaea.
 
Contemplator item spatium seriemque vetusti
 
Temporis, ac metire animo quodcunque peractum est;
 
Aspicies raptis alios succedere: porro
 
Ex illis aliam atque aliam succrescere prolem.
 
Non aliter, quoties elato gurgite Rhenus,
 
Siue imbri insolito, seu tempestatibus auctus,
 
Innumerum post se veniens rapit agmen aquarum.
 
Vnda vndam trahit: illa nouam super attrahit vndam.
 
Six atauis proauisque, superuenere parentes,
 
Et longe post nos venturum ducitur agmen.
 
Praeterea, si rite animo subieceris ante,
 
Jllorum quos quemque suo tulit ordine letum,
 
Virtutem, mentemque altam, praeclaraque facta:
 
Lumina tot perijsse virûm, tam certa videbis
 
Pectora, sanguinei tot fulmina tantaque belli:
 
Aenean Anchisiaden, superisque minantem
 
Ardentem Aeaciden, & vim Telamone creati,
 
Jmmanes septem voluentem in proelia tauros.
 
Adde tot egregias animas, Heliconis alumnas:
 
Moeonidae decus aeterni, magnumque Maronem,
 
Et Coum Samiumque senem, superisque secundae
 
Mentis Aristoclen: diuino cujus ab ore
 
Dulcius aërio manauit nectare sermo:
 
Quanquam illum & coelo, & longis maioribus ortum
 
Neptuni de stirpe, tenet mirata vetustas.
 
Adde animas, adde heroas quos vidimus ipsi;
 
Juliaden magnum inprimis: qui mente sub vna
 
Omnia complexus, perque omnia saecula vectus.
 
Gentibus eripuit lumen, coeloque dicauit.
 
Ergo tot populi attoniti didicere, tot vrbes,
 
Egressum terris: & sensit turbidus aether,
 
Nec soli radios expressit pallida Phoebe.
 
Ante & magnanimo nil quicquam Caesare maius
 
Tempora per fastosque suos distincta vetustas
 
Produxit: quem summa dies tamen addidit vmbris;
 
Et nunc vndoso praelabitur amne Garumna.
 
Quin etiam cecidisse altas cum molibus vrbes
 
Aspicies, simul effusam per saecula retro
 
Jncipies, totumque aeuum dimittere mentem.
 
Jpse vides: jacet ante oculos, orbique ruinam,
 
Et sparsam tota ostendit per moenia mortem
 
Roma parens: quanquam spolijs immanibus alto,
 
Et tot culminibus quondam se inferret Olympo.
 
Parua loquor: nec digna satis vertigine tanta:
 
Saepe etiam virides paruo post tempore campos,
 
Vidimus e medio Neptuni assurgere regno.
 
Et mare nunc medium est, vbi veris tempore primi
 
Securos memini duxisse in gramine somnos.
 
Praecipue, tecum ipse puta, quot moestus amicos
 
Extuleris. quoties lachrymas excusserit ingens
 
Moeror, & infelix alieno in funere luctus:
 
Et quantus comitum paulatim excesserit ordo.
 
Nec non & proprias cuiusque introspice laudes,
 
Et percense animo, & veluti praesentia volue;
 
Hunc laetum, hunc niueis conspectum moribus: illum
 
Eloquio, & captos mulcentem carmine sensus.
 
Hunc indivulsae conjunctum foedere vitae,
 
Omniaque expertum quondam: perque aspera tecum,
 
Et casus dubios vitae, & discrimina raptum.
 
Iam grati soles, exactaque tempora noctis
 
Mille modis, parcusque latex rorantis Iacchi,
 
Sermoni infusus medio, blandique lepores,
 
In mentem veniant, & non reditura voluptas.
 
Iam loca congressu celebrata, acceptaque quondam,
 
Seu iuga, seu ripae virides, muscosaque saxa.
 
Credo equidem, gemitum ex alto, & suspiria duces,
 
Optabisque sequi tandem; jam solus & vnus,
 
Et toties miser, & dulci frustratus amore.
 
Haud secus ac quondam diuulsus ab agmine magno
 
Aut dama, aut caprea infelix, quam feruidus Vmber
 
Dum premit, & syluam latratu personat omnem,
 
Speluncae pastor subeuntem clausit. At illa
 
Stat noctem, mutumque premit conclusa dolorem.
 
Longe illi fontes iam viui, pascua longe,
 
Consuetique greges, & amicum frigus ab vmbra:
 
Nec nostro infixi labentur pectore vultus,
 
Vel Vrinti, vel, Dousa, tuus, dum vita manebit.
 
Nec tuus (heu antiqua fides ignotaque terris!)
 
Lernuti: quem nunc medium dum findimus aequor,
 
Eripuit non aequa dies. ne laetus abires,
 
Et plenus plenusque mei, cum fata vocarent,
 
Elysias sedes: haec tecum saepe revoluens,
 
Et tristem nostro solatus carmine mortem.
 
Quid fratres, gratasque nurus, castasque sorores,
 
Et quos blanda tibi coniunxit gratia lecti,
 
Iam referam? comitemque thori, dulceisque propinquos,
 
Et quae prima tibi quondam dedit vbera nutrix,
 
Et prima excepit gremio, charosque parentes,
 
Jam raptos, laetosque alibi, jam tristia rerum
 
Euectos? Nam posse ipsas cum corpore mentes
 
Extingui, res nulla docet. furor impius egit
 
Mortales, diuersa sequi vestigia vero,
 
Brutorumque animis torporem affingere nostris.
 
Ah tibi ne tam foeda, puer, persuaserit autor
 
Imbellis. quanquam & patrias praescribat Athenas,
 
Et multam referat Romano e carmine laudem.
 
Heu fuge crudeles scopulos, & naufraga saxa.
 
Quippe etenim, si corpus humo cum cedere jussum est,
 
Jam nusquam est pars haec ingens, qua viuimus vna,
 
Omniaque in terris gerimus; jacet ilicet omnis
 
Et spes, & ratio virtutum, & nomen inane
 
Relligio, cultusque Dei, quem tota vetustas
 
Amplexa est, vitaeque olim promissa voluptas
 
Venturae, laetusque ardor, qui pectora famae
 
Admonet, instantemque docet contemnere mortem.
 
Adde, quod in terris nihil est velocius illa,
 
Et formas subit extemplo quascunque locosque;
 
Nunc fera, nunc volucris: nunc priscae moenia Romae,
 
Nunc petit Aegyptum viridem, fontesque latentis
 
Ambiguos Nili, & Libyae deserta peragrat.
 
Abdita nunc terrae ingreditur. nunc proxima Soli,
 
Inter & errantes per coelum voluitur ignes:
 
Et sola aeternum videt indefessa Tonantem,
 
Proximaque assequitur, coeptisque audacibus vrget.
 
Quoque magis toto diuersa a corpore fertur,
 
Hoc magis immensas diuersa à corpore vires
 
Explicat; ac victrix membrorum incedit; & vltro
 
Euolat ad superos, proprijsque enititur alis;
 
Parte carens omni: ne iunctam ex partibus vllis,
 
Diducat suprema dies. His adde, quod intra
 
Se rapitur, magnaeque instar conuertitur aethrae,
 
Quo properat, formaque habilis iam tendere certat,
 
Jn gyrum assidue, & circum metatur eundem,
 
Fons motus & causa sui: vitamque ministrat
 
Prima, nec alterius deductam e fontibus haurit:
 
Adde his imperium soli quod conuenit: & quod
 
Corporeasque premit pestes, omnemque coërcet
 
Jmmunem ratione animum, turbasque cientem:
 
Adversumque nihil, nihil est quod destruit intus
 
Puram in se, longeque alia contage remotam;
 
Nec ferrum capit, aut incussi vulneris ictum.
 
Adde, quod in toto nihil est, quo vergere possit,
 
Quod fieri pars illa iterum. non terra, nec aër,
 
Nec mollis liquor, aut rerum purissimus ignis.
 
At neque pars (ne falsa adeo consuesce doceri)
 
Corporis est animus. tenues vt fusus in auras
 
Occidat extincto. nec enim conclusus, & vtre
 
Conditus, aut sparsa veteri fuligine testa,
 
Deficit effracta, pariterque extinguitur humor,
 
Aut vestem sequitur diductam immobile corpus.
 
Adde his praecipue, blandae quod tempore vitae,
 
Ingluuie, longoque aeuo, tardaque senecta,
 
Et morbis trahitur mens, internuncia tantum
 
Aeternae intactaeque animae, non ipsa. nec vnquam
 
Carpitur infelix, aut solui posse fatetur.
 
Longe igitur molles Gargetti excedere fines
 
Praecipio, blandosque hortos. saepe inter amoenas
 
Vmbrarum latebras, & qua se plurima tellus
 
Induit in florem, vario formosa colore,
 
Occultus tegitur, furtimque allabitur anguis.
 
Heu quanto melius diuinae oracula vocis
 
Excuties, vatesque ipsos (non omnia vates
 
Vera negant, aut falsa canunt) seu dirus Vlysses,
 
Seu pater Aeneas, populos, post funera, raptos,
 
Ante obitum videt, & seriem perlustrat auorum:
 
Seu cum Tantalides furijs agitatus Orestes,
 
Multa pauet, quacunque pedem vestigia fixit,
 
Et matris nondum extinctam circumspicit vmbram.
 
Nec nihil est, quod summo honos Acheronte sub imo
 
Soluitur, & tanquam praesentibus omnia reddunt
 
Qui superant. quod vix Siculis allapsus arenis,
 
Et ludos, & sacra parat Troianus, & omnes
 
Euocat ad cineres, tumuloque affatur ab alto.
 
Saepe igitur, tecum ipse,, tuos iam lumine functos,
 
Percense, & rebus jam nunc assuesce futuris.
 
Paulatim incipies viuendi addiscere finem
 
Esse aliquem, quo sponte sua delabitur aetas.
 
Non secus ac neruo si quando excussa sagitta est,
 
Jlla volat, tenuesque secans perlabitur auras
 
Protinus, & nusquam, nisi jam defixa, quiescit.
 
Aut velut in circo, cum se effudere quadrigae
 
Faucibus epictis; volat irrevocabilis axis
 
Raptus equis: donec spatijs exinde peractis
 
Substitit, & summum circumiuit cursibus orbem.
 
Ipsa monet mors quemque sui. Nonne aspicis vltro
 
Ante oculos, vt nulla dies sine funere, Solis
 
Condat equos pelago, roseisque emergat ab vndis?
 
Quin etiam, tellus tumulos ante ora tuorum
 
Exhibet ipsa tibi, monumentaque luce carentum
 
Cernimus assidue, medijsque erramus in vmbris.
 
Haec tacite demissa iuuant in pectora: ne mors
 
Obruat immemores, subito quo inuadat inertes.
 
Omnia praetereunt, finisque ab origine prima
 
Fit propior propiorque sibi. Sic laeta iuuentus
 
Paulatim moritur, tarda accedente senecta:
 
Morsque sui est quodcunque fuit, quodcunque sub oras
 
Excipit aetherias venientem, & limina vitae.
 
Naturam quoque saepe animo peccurre parentem,
 
Haud ingrata dabit tantae solatia curae.
 
Corpora prima vides quanto molimine rerum
 
Intereant, magnam meditentur vt omnia mortem:
 
Vt funus terrarum, & vasti indicat Olympi,
 
Jn se qui assidue mutando labitur ordo:
 
Donec summa dies, haec circum ingentia texta
 
Soluerit, & cinerem supremum exegerit ignis.
 
Jpsae etiam pecudes armentaque laeta per herbam,
 
Sponte sua, seu vi, concedunt omnia leto.
 
Ipsae etiam volucres, liquido cum murmure, dulces
 
Deposuere animas: quamuis incommoda nulla,
 
Nullam aut pauperiem, aut vitae sensere dolores.
 
Innocuum leuibus transmittunt aëra pennis,
 
Quaque volant, reperere aliquam sedemue laremue,
 
Fluminaque, & syluae, victum tribuere volentes,
 
Curaque parua, domi similes educere natos.
 
Nec requies, quin vel moriens philomela sub vmbra
 
Dulce canat: quin & funesto gutture cygni,
 
Maeandri ripas, & flumina nota Caystri,
 
Pertentent, laetamque inuitent carmine mortem.
 
Siue illis stimulos imo sub pectore numen
 
Versat, agitque animum maioris lumine veri:
 
Siue illis ratio, nostris e mentibus, addit
 
Exiles radios: quos vitae tempore summo
 
Elicit, & virtus Naturae educit in altum.
 
Vere nouo, quaecunque comis felicibus arbos
 
Nascitur, aut viridis prolectat semina tellus
 
Herbarum, e gremio, vitam illis frigore duro
 
Jntercepit hyems. vstaeque, haud saepe resurgunt,
 
Candenti glacie, & Boreae stringentibus alis.
 
Saepe etiam Nymphae, medijs in montibus ornum,
 
Saepe etiam Nymphae, contactam aut fulmine quercum,
 
Aut vlmum, aut saeuo percussam vulnere pinum,
 
Ludorum memores, & quas duxere choreas
 
Sub folijs, luxere: illa haud reditura sub auras
 
Occidit, & nullas iam texit frondibus vmbras.
 
Quid florum genus omne canam, dilecta parenti
 
Pignora? quanquam illis angusti terminus aeui
 
Jncludit volucrem prima cum pube iuuentam.
 
Nec tantum posuere caput, cum grandinis horror,
 
Aut Eurus, grauiorque decus breue perculit imber;
 
(Quam mallent roseos formosi pascere vultus
 
Luciferi, & niueos Aurorae ducere succos!)
 
Quondam etiam, immites radios Hyperionis alti
 
Expertos, penitus vitalis deficit humor,
 
Et moestam lapso planxerunt corpore terram.
 
Sol quoque deficiens, leti argumenta futuri
 
Saepe dedit, quotiesque attollit lumina vesper,
 
Occidit, & nata moriuntur sidera luce.
 
Jlla quidem reditura, vale, vale, omnia dicunt,
 
Sub tenebris quoties texerunt tristibus ora,
 
Aut cum laeta dies poscente accedit Eoo:
 
Multa tamen latuere diu, fugiuntque videri,
 
Aut prorsum intereunt, postquam impleuere tremendos
 
Fatorum monitus, & laesi numinis iram.
 
Nec non arcta tenet leti confinia somnus,
 
Seu cum multa quies victosque altissima sensus
 
Alligat, ignarosque alibi quodcunque malorum est:
 
Seu cum errantem animum diuerso a corpore soluit,
 
Jmmensamque docet per se consistere mentem.
 
Quae saepe excussis, ceu libera, fertur habenis,
 
Per loca corporibus clausa, & distantia longe,
 
Et libertati nondum praecludit adepta.
 
Iamque monet properare alio, quo maxima quemque
 
Euocat, & misso petitur certamine palma.
 
Nec vos arguerim, coeli qui limina, quique
 
Venturam vitae faciem, lucemque serenam,
 
Gaudiaque, aeternam posito quae corpore mentem
 
Excipiunt, multo jam nunc praecurritis ante;
 
Sensibus euecti, quantum sors corporis aegri,
 
Imbellesque sinunt leges, diuisaque jura.
 
Ante alios, genitorem ipsum: quem mille cohortes
 
Aligerae circumuolitant, iussisque ministrat
 
Jn turmas glomerata, poli formosa iuuentus:
 
Quaeque homini praenosse licet, quantumque futuri
 
Conscia, divino monitu praedixit Idume;
 
Alloquio coeli, & superûm dignata fauore.
 
Nec vos, qui mundi extremum quo vescimur omnes
 
Aëra, morborum auspicium, causamque malorum
 
Asseritis: saepe autumno letalibus austris
 
Impulsum, subitoque aestu, subitisque malignum
 
Frigoribus: saepe accenso diuinitus igni.
 
Quem nec Poeoniae potuerunt flectere curae,
 
Sed mors sola potest; nullorum causa dolorum,
 
Sed requies finisque altae placidissima mentis.
 
Quippe illam, sedes animarum, innoxius aether
 
Excipit, & tristi defunctos corpore cingit.
 
Nec qui corpoream e leto consistere molem
 
Arguitis: quippe & tellus, & debilis aër,
 
Et flammae vigor, & flammae contrarius humor,
 
Materiem leti moribundo in corpore versant.
 
Sunt, quibus horrorem immodicum letique pauorem
 
Conciliant, vanae species, & mortis imago,
 
Aut menti modus ante diu praecognitus: acsi
 
Mors aliud foret atque aliud, grauiusue minusue
 
Extincto. seu tela manu fabricata Cyclopum
 
Immittat pater, & tanto caput obruat igne,
 
Terrifico insurgens tonitru, coelumque per omne
 
Inter se fracto impellens cum murmure nubes:
 
Seu centum super incumbat crateribus Aetna,
 
Seu totum fugientem animam circumstrepat aequor,
 
Aut montis simulachrum, ingens e gurgite monstrum
 
(Qualia multa mari medijsque in fluctibus, altas
 
Circumerrant puppes, armenta immania Nerei,)
 
Hauriat: aut lato tellos discedat hiatu.
 
Saepe metum peperit vis importuna doloris
 
Conspecta ante oculos, impressaque sensibus: aut cum
 
Jncubuit morbus grauior, vel vulnus ad ossa
 
Incussum totis descendit viribus. Atqui
 
Nec dolor est in morte grauis: dolor omnis abactus
 
Ante obitum, cum luce perit. Quaecunque timemus,
 
Aut tulimus, dum vita manet, dum spiritus; vna
 
Abscedunt, cum blanda suo de corpore vita
 
Diffluit, & tenues animus differtur in auras
 
Quin etiam vitae fungentem munere, sensus
 
Deficiunt, linquitque animus, puramque quietem
 
Praebet, & extremae similem, nulloque dolore
 
Torpet, & attonitam trahit in consortia mentem.
 
Vanum igitur causamque sui dedisce timorem,
 
Aut supera, morbumque fuga virtutibus hostem.
 
Atque ideo (saepe illud enim quoque profuit illis
 
Quos deformis agit leti metus) aspice crebro,
 
Quos saeui ante obitum morbi durique dolores
 
Exercent, aut queis fugientis tempore vitae
 
Imminet, & nigra mors circumvoluitur ala:
 
Nec non & quos illa tulit, quos vita reliquit,
 
Aspice: collapsasque genas, pallentiaque ora,
 
Oblitosque oculos iucundam ducere lucem.
 
Et quaecunque patent moesta ac deformia visu
 
Sensibus humanis; cum magnus transijt hospes,
 
Et, coeli, excedens, sese in conuexa recepit.
 
Qui simul angusto vacuum pro corpore mundum
 
Induit, & spacium immensi possedit Olympi,
 
Jpse suos longe collustrans despicit artus:
 
Vt quondam celsa e specula, aut e rupe, viator,
 
Neglectos positosque procul despexit amictus.
 
Sunt quibus illecebras pauidis, vt vincula captis,
 
Jnjiciunt, l[i]nquenda domus, patrijque voluptas
 
Ruris, & exculti proauis felicibus horti:
 
Aut dulcis coniux, natique parentibus orbi.
 
Corpore quae posito, nec jam superesse putandum est,
 
Si non angustos excedunt corporis vsus,
 
Nec desiderium superest aut cura fruendi.
 
Sed neque tempus idem fati, neque terminus aeui,
 
Metaque. namque alij subito, nil tale timentes,
 
Corporibus teneris (ceu flos quem conspicit Eos
 
Tollentemque caput coelo & formosa rubentem,
 
Hesperus immiti veniens proscindit aratro)
 
Surgentem prima vitam cum luce relinquunt.
 
Felices, quibus ante annos, secura malorum,
 
Atque ignara sui, per ludum elabitur aetas.
 
Seram alij mentisque inopem venere senectam.
 
Heu quibus impulsi vitae (dum vita manebat)
 
Fluctibus! heu quoties ingratos surgere soles
 
Videre, & soli ingratas succedere noctes.
 
Ah miseri, quibus acer amor luc[i]sque cupido
 
Corde haesit pauido. luctantes gurgite vasto,
 
M[i]lle inter scopulos, saxisque haerentia saxa,
 
Littoribus proram obuertunt, sedesque quietas
 
Naufragio in medio fugiunt, patriamque vocantem.
 
At quondam optato cum primum in littore puppes
 
Const[i]terunt, pelagi emensae quodcunque pericli est,
 
Post Scyllae rabiem, formidatamque Charybdin,
 
Et sale quassatam dubio ventisque carinam,
 
Oceano, patri rerum, & tibi maxime Nereu,
 
Vota coronati soluebant debita nautae.
 
Nec tamen infelix Hecube, cum Pergam[à] flammis
 
Versa videt, captosque Deos, tractumque per aras
 
Laomedontiaden, crudeli occumbere ferro,
 
Et caedem Polydore tuam, sparsosque cruore
 
Pelidae thalamos, longaeuae incommoda vitae
 
Nescit, & immites nequicquam plurima Diuos,
 
Voce vocat, moestamque optat non ducere lucem,
 
Et Priamus, Pyliusque parens. Sed laeta iuuentus
 
Fortunae obsequijs, & adhuc intacta dolore,
 
Felicem metuit viuendi absoluere cursum.
 
Quid memorem, quemque vt doceat iam serio[r] aetas,
 
Aspera quanquam absit durae violentia sortis,
 
Velle mori? cum tardus hebet sub pectore sanguis,
 
Et morbi adueniunt: nec iam pars corporis vlla est,
 
Vtilis aut curis, aut fortibus vtilis armis.
 
Ipsaque mens, veluti, cum jam Titanius orbis
 
Pallentes radios caligine tingit & vndis,
 
Languet, & extremam patitur succedere noctem.
 
At vos, dum superat vigor ille intactus & acer,
 
Dumque calent feruentque animi, dum robora corpus
 
Sufficit indomitum, venturi in tempore leti
 
Contemptum exercete viri. Sic magnus Achilles,
 
Totus adhuc plenusque sui, Phoebeïa tela,
 
Et flammam Alceides funesti pertulit Oetae.
 
Hinc adeo, veri studium mentisque vigorem,
 
Moerorem contra assiduum, foedosque tremores,
 
Et breue viuendi spacium, sub pectore cuiuis
 
Condidit omnipotes genitor: quo maximus ille
 
Exuitur leti pauor, atque extenditur aetas.
 
Sic Graiûm antiqui proceres, quos fama reponit
 
Dis ipsis inter genitos, magnique Quirites,
 
Concessere quidem fato, quo tempore fixa
 
Eripuit series quemque, atque immobilis ordo;
 
Sponte sua; seu quem saeui tulit area Martis.
 
Quod superest, totum venturi temporis aevum
 
Adjecere suo. clausi[s]que in corpore, saepe
 
Robustos gemitus hirsuto è pectore mittunt;
 
Virtutis memores, & libertatis amore.
 
Vt cum fortis equus Pisaeae victor oliuae,
 
Aut quem sanguineus saeua ad certamina Mauors
 
Deposcit, fremitusque virûm, lituosque tubasque,
 
Nunc misero datus agricolae, pede creber inertem
 
Pulsat humum, patriamque domum testatur & ignem
 
Naribus, & curuum collo auersatur aratrum.
 
Tum quoties tota ante oculos consistere visa est
 
Posteritas, quoties extemplo gloria dulcis
 
Viuendi post fata, ardorem incussit honestum;
 
Continuo totis vanescit mentibus horror
 
Jmbellis, laudumque vltro succedit imago.
 
Nec tristis leti facies, nec nomen inane,
 
Euertent solido firmatas robore vires
 
Pectoris, aut coeco quatient molimine mentem.
 
Hoc vero auxilium inprimis adhibere memento,
 
Fatorum terrore animum perculsa iuuentus.
 
Nec frustra toties, iterumque iterum, monebo,
 
Exercere aciem mentis, fatique latentem
 
Expectare diem, cunctosque inuadere factis
 
Quotquot ab Eoo venientes littore soles
 
Exerit Oceanus. Sic vitae impenditur omnis,
 
Et late producta patet quae ducitur aetas,
 
Virtutis spatio descripta, & laudis honore,
 
Quam nec summa dies, nec sors intercipit vlla.
 
Nam patet immensum, longeque extenditur extra
 
Fortunam vitamque animus, suaque omnia secum
 
Vindicat, & terris non interitura relinquit.
 
Nec labor insolitus veniat, nec credere coelo
 
Neglectos non aude artus: seu Sirius agris
 
Flauentem exurit segetem, seu frigore saeuo
 
Adversis Boreas defixit flumina ripis:
 
Nec totis dubita sudorem indicere membris.
 
Paupertas durusque labor, fregere pauorem
 
Jmmitis leti. Nec raro incomptus arator,
 
Callosusque manus, & multo sole perustus,
 
Jncumbens stiuae, & sterili, dum viueret, aruo,
 
Aut pastor, Ioue sub gelido producere noctem
 
Consuetus, veluti redituram tempore paruo
 
Deposuit vitam, patriasque effudit in auras.
 
Nec mihi displiceat, qui saepe pericula gaudet,
 
Stare caput circum, dubijsque increscit, & altam
 
Virtutum segetem, media depascit in herba;
 
Fortis ab aduersis, meliorque ad singula, rebus.
 
Sola docent aduersa mori. res pectora figunt
 
Sensibus, & coelo non respexere, secundae.
 
Adueniet tempus quondam (ne quaere moneri
 
Praecepta, & nigri contemptum addiscere leti,
 
Cum tristes animis infligunt vulnera curae)
 
Adveniet, cum sponte tua discedere vita
 
Et moestam optabis nequicquam abrumpere lucem:
 
Seu rapta infelix desertum coniuge lectum
 
Plorabis: seu, nata, procis jam mille petita,
 
Iam deuota thoro, jam primos pacta nepotes,
 
Ante fores thalami, & ridentis Hymenaei,
 
Occidit, & fato spes intercepta fefellit:
 
Seu patri similes ipsa inter gaudia natos
 
Extuleris, nequicquam amens victusque dolore.
 
At nos vrgenti rationem opponere morti
 
Tendimus, apprime tunc, cum laetissima ridet,
 
Nec quicquam ingratum sors non aduersa minatur:
 
Nunc saeua, interdum facilis. quanquam omnia dura
 
Expedit, & tristes penitus cognoscere casus,
 
Et rerum scopulos, & moestae incommoda vitae.

Vorige Volgende