Logo DBNL
De contemptu mortis (1621)

De contemptu mortis

(1621)–Daniël Heinsius–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Dan. Heinsii De contemptv mortis
Lib. I.

Argvmentvm.

Primus liber continet doctrinam Platonicam, de vita secundum mentem: quae in separatione animi à corpore ac sensibus, & in vera cum Deo conjunctione, consistit. Quod, eodem teste, vnicum Philosophi est munus: vnicum initium mortis. Quae est, animae à corpore solutio, & conjunctio cum summo Bono. Caetera e compendio librorum singulorum, quod in fine legitur, petantur.
 
QVid mentem eripiat tenebris, quid pectore letum,
 
Seu mors sponte vocat, seu tela adversa minantur,
 
Eximat attonitis, animasque asscribat Olympo,
 
Sanguine lustratas, terrae pelagique potentis,
 
Et fati, nostrique, canam. Tu virgine natus,
 
Et vitae Rex ipse, faue. tu, maxime, vati
 
Auxilium, tu finis eris. Tibi nostra carina,
 
Sistat inoffensum supremo in littore cursum.
 
Namque tibi Graiorum omnis sapientia seruit,
 
Et Musae quaecunque tibi famulantur, & omnis,
 
Vt semel exorta est tua lux animoque refulsit,
 
Jnterit extemple, longeque avertitur error.
 
Nec minus & nobis, Rutgersi, in limine primo
 
Advenias, auresque adhibe. seu munera nostra
 
Jam tangis, floresque legunt tibi mille, Camoenae,
 
Vt nuper, variasque legunt cum floribus herbas.
 
Codanum seu jam superas mare. seu tua Mavors
 
Regius, extremum patriae conversus ad axem,
 
Ocia tota tenet, debellatorque trionum,
 
Jam triplici effulgens auro formaque decorus,
 
Districtum, nullaque tibi jam parte vacantem,
 
Possidet, & Moscho sperata e frigore laurus;
 
Quicquid id est, quocunque agitas in littore curam,
 
Heic mecum ignavi paulum obliviscere leti,
 
Et foedum indignumque viris dimitte timorem.
 
Jpse tibi, qua Mosa pater, pulcherrimus errat,
 
Et Lingam Vahalimque uno complectitur amni,
 
Arboribus cinctam, & foecundo gramine, ripam,
 
Dispiciam, vento expertem, Phoeboque furente.
 
Heic te Cecropides Musae, & mea maxima cura,
 
Magnus Aristocles jam nunc expectat, & aurae
 
Jndigenae, viridesque parant occurrere Nymphae,
 
Extremo Borea redeunti, & finibus Arcti.
 
Principio pueris (namque hinc exordia prima
 
Ducere praecipio) cum sensum intendere mentem
 
Coeperit, & vocem moliri infirmior aetas,
 
Custodem junge assiduum, vitaeque magistrum,
 
Qui vitiorum odia, ac cultum virtutis honestae,
 
Et dulcem sensim discendi instillet amorem.
 
Illum adeo neque foeda Venus, neque Massicus humor,
 
Afflarit resides animos, & inertia corda,
 
Ne furtim incautus contagia ducat alumnus,
 
Jllum autem primis mirari discat ab annis
 
Protinus: illius primos ab origine fontes,
 
Mente adeat secum, divinaque semina lustret:
 
Vt quondam omnipotens genitor, postquam humida regna,
 
Et terram, & vigiles coeli suspenderat orbes,
 
Vnum inspirarit, totiesque inspiret ab alto,
 
In lucem quoties venturus concipit infans
 
Aetherium motum, & iucundae exordia vitae:
 
Omniaque ex ipso iam tum deducat Olympo.
 
Nec de corporibus fluat, & post corpora restet,
 
Non mixtus, non compositus, purissimus in se,
 
Non vndae pars aut flammae, non simplicis aurae,
 
Non terrae. quanquam omniparens, quanquam omnibus altrix,
 
Quanquam tot facies animantum vberrima gignit,
 
Omnibus & dulcem pariter respondet amorem.
 
Quanvis & Cererem, quanvis & munera Bacchi
 
Didit, & arboribus gelidaque exuberat unda:
 
Vt ventura simul transactaque saecula voluat,
 
Et rerum eventus dubios, formasque locosque:
 
Tum mille egregias paulatum excuderit artes
 
Vsibus humanis; cum vita informis & excors,
 
Volueret in solis ignauum montibus aevum.
 
Quod neque flamma potest, nec humus, nec mobilis unda,
 
Nec purus mixtusue aër. nec si quid ab illis
 
Aut partem trahit, aut vireis deducit inerteis.
 
Ergo, non stellarum orbes, non lucidus aether,
 
Nec Lunae albentes radij, aut Titanius orbis,
 
Quanquam igni illustris formoso, & cornibus aureis,
 
Et picturatum toties decurrit Olympum,
 
Quantum animus possunt. nec se illi aut sedula tellus
 
Audeat, aut vasti facies componere ponti.
 
Nec vero immensus quanquam in se vertitur orbis
 
Aetheris aurati, terramque amplectitur omnem,
 
Quanquam tot populos vrbisque ingentibus vlnis
 
Continet, includit meditantem assurgere, supra
 
Coelum omne, & proprium naturae accedere fontem,
 
Aeternum coeli regem, vitaeque parentem.
 
Praecipue, quoties altae penetralia mentis
 
Reclusit, quoties in se divertitur ipse,
 
Aversatus opum splendorem, & commoda vitae,
 
Et quos ambitio mendax suspirat honores.
 
Ille etiam, vitiorum vndas, foedosque tumultus,
 
Et tempestates subicit: populoque subacto,
 
Praecipiti insano, turbasque inferre parato,
 
Ipse sibi imperium & fasces transcribit honestos,
 
Purgatam includens intra sua gaudia mentem.
 
Illa autem, excelsa sedem sibi legit in arce,
 
Indefessa, vigil: quantoque e corpore tardo,
 
Longius exierit, tanto magis ardua fertur,
 
Orbem extra, & geminos coeli septemplicis axes.
 
Non secus ac quondam tenebris & carcere rupto
 
Jmmitis caueae, volucrum regina, repente
 
Dat plausum coelo ingentem, nubeisque relictas
 
Praeterit, & versis ad Phoebum elabitur alis,
 
Seque auras inter liquidas & nubila condit.
 
Ipsa igitur jungenda sibi est, in seque vocanda,
 
Omnibus a rebus quas circumvoluitur aër,
 
Et quaecunque agitant mortales pectora curae,
 
Aut conjurati collectam abducere sensus,
 
Mente relegandi tota, sensimque domandi.
 
Ne procul evectam terris, secumque putantem,
 
Aut rerum causas, aut magni semina mundi,
 
Culmine dejiciant tanto, voluantque deorsum
 
Reginam, famulorum instar, quos nulla lubido
 
Pulchrorum, nudique animum percussit honesti.
 
Namque vbi tranquilla sese in statione locavit,
 
Atque in se abscessit penitus, seque ipsa recepit;
 
Tum neque mors illam, nec iners Acherontis avari
 
Circumstat formido, atque illaetabilis horrore.
 
Ac neque pauperies, neque vis inimica, nec ullus
 
Fortunae sative aries, tum moenia pulsat
 
Pectoris indomiti, terrorve advertitur ullus,
 
Cum semel ascendere arcem delubraque mentis
 
Illustres animae, caeloque autore creatae:
 
Nec si terrifico fremitus ruat arduus aether,
 
Sentiat, aut tantae speret superesse ruinae.
 
Hanc adeo vitam, ex vero quae vita vocanda est,
 
Principium leti divino prodidit ore
 
Magnus Aristocles: quia sensim excedere re[b]us,
 
Et nullo insuescit paulatim corpore niti
 
Mens animi, sensusque excelsa avertitur omnes.
 
Hinc quibus affixa est penitus praestantibus ausis,
 
Hanc animi vim nitentis pulchramque quietem,
 
Continuant leto, dulcique in imagine perstant,
 
Jgnari necis, & vitam inter gaudia fundunt,
 
Terrore haud ullo, haud ullo intercepta dolore.
 
Hanc vitam in terris coelo delapsa canebat
 
Phaenaretae soboles. cui nulla a stirpe relicti
 
Iugera ruris erant, nulla usquam armenta per herbam
 
Pascebant, nulli vertebant arva iuvenci,
 
Nulla domus, nulli maiorum in limine vultus,
 
Nullus honos, nulla in patriam populumque potestas.
 
At supra fortunam animo processerat omnem,
 
Liber & intrepidus; primaque in origine pulchri
 
Fixus & attonito similis, dulcique furore
 
Suetus humum fugere, & mortales linquere curas:
 
Praecipue, venturum olim praevertere secum,
 
Molirique animo, & paulatim addiscere letum;
 
Mentem abducendo rebus, corpusque premendo
 
Jngenti imperio. dum sensus sub juga victor
 
Mitteret, atque omnem rationis subderet hostem.
 
Totam illum perhibent hyberno sidere lucem,
 
Et gelidam hyberno medioque sub aëre noctem,
 
Duxisse, immemorem juxta vitaeque necisque,
 
Et libare dapes, & inertes ducere somnos;
 
Dulcibus affixum curis, animoque fruentem.
 
Ac neque praecipitem pluviam, coeloque ruentem,
 
Nec super excussa crepitantem grandine nimbum,
 
Nec Boreae horrorem immitis sensisse nec Austri:
 
Vsque adeo cunctos requierat pectore sensus.
 
Ipse autem, membris, & inani parte relicta
 
Corporis, ignarusque sui, super ardua tecta
 
Caelicolûm errabat, celsoque instabat amori,
 
Deuius, & pulchri divino percitus igni.
 
Cuius ab obiectu, radios, & pontus & aër
 
Concipit, & lato quae pendet in aëre tellus.
 
Candenti quales per noctem absistere ferro
 
Cernimus, & crebram tenebris aspergere lucem.
 
Hinc pulchrae in terris facies, campique virentes,
 
Hinc fontes, nemorumque oculis gratissimus horror:
 
Hinc pecudes, formasque avium, vitasque natantes,
 
Exiles vtcunque sibi deducere partes.
 
Haec idem, gelidam formosi ad fluminis undam,
 
Sub noto platani hospitio, proiectus in herba,
 
Cantabat, multum verba inter singula mulcens,
 
Caesariem Phaedri liquidam, atque argentea colla.
 
Hactenus ut foedis populum Pandione natum,
 
Jgnibus arceret, mentemque ab imagine pulchra
 
Duceret ad fontem. cujus, licet aethere ab alto
 
Tot riui in terram, & species, & nomina manant,
 
Ipsum haeret, fixumque manet, neque cedit Olympo:
 
Et longe attonitam trahit ad spectacula mentem.
 
Sic cum purpureus radios per tecta domorum,
 
Aut nemore in magno, per opacas arboris umbras,
 
Sol jacit. ipse ingens ingenti corpore, nusquam
 
Vel coelo egreditur, vel nostro intervenit orbi.
 
At laetis ea signa oculis cum luce viator
 
Intuitus, surgitque animo, totumque repente
 
Cogitat absentem: quantus, cum mane recenti
 
Attollens caput Oceani rutilantibus undis
 
Fertur in occasum, vel cum sua signa recenset,
 
Et magnum coelo ingrediens convertitur annum.
 
Idem ubicunque dabat latebram nemus, aut specus atrum,
 
Aut late diffusa comis errantibus arbos,
 
Omnia diuinis loca vocibus, omnia dulci
 
Implebat monitu, & coelestis murmure linguae.
 
Qualis pampinea pendens e fronde cicada,
 
Solamen senis agricolae, rurisque voluptas.
 
Curae illi virides rami, totumque per aestum,
 
Rore madens paruo, paruosque amplexa penates,
 
Pura inter laetum deducit gaudia carmen.
 
Haec idem moriens, dulcesque amplexus amicos,
 
Singultus inter medios abitumque canebat;
 
Haud aliter summo digressus limine & aeui
 
Finibus, ac si lento olim confectus amore,
 
Nequicquam lento patriae confectus amore,
 
Post longas hyemes, & taedia mille laborum,
 
Linqueret exilium: paruos tum denique natos
 
Visurus, castamque domum, notumque cubile.
 
Nec secus educens gelidae medicata cicutae
 
Pocula, quam si vere nouo cum pingitur annus,
 
Et lux Cecropidis, Baccho gratissima, vênit,
 
Flore comam multo, & frondenti vinctus anetho,
 
Nectaris in mensa latices libaret, & vltro
 
Rorantem pateram sublato educeret auro.
 
Jllum ergo patriae frustra fleuistis Athenae,
 
Jllum Nymphae omnes, illum Nereides omnes
 
Extinctum fleuêre. illum Tritonia virgo,
 
Actaeos inter colles, desertaque Thesei
 
Littora. nec questu assiduo cessauit Hymettos.
 
Jllius quanquam volucres, quanquam omnia mella
 
Vicisset moriens suppressae flumine linguae.
 
Te furijs, saeuisque odijs moriente tuorum,
 
Phaenaretae puer, albentes ter rupit amictus,
 
Ter laniata comas, terris discedere visa est
 
Jnfelix Sophie: ter euntem maxima Pallas
 
Obuia detinuit. tandemque in pectore magni
 
Haesit Aristonidae, gentique insedit iniquae.
 
Hos igitur ductus atque haec exempla premendo,
 
Prima quidem pulchro pandetur semita leto,
 
Et recta e terris dabitur via; si neque rebus
 
Haereat, aut curas in se traducat inertes
 
Semotus fixusque animus, neque cedat amori,
 
Luminibus qui sponte sua gratissimus vsque
 
Jnsinuat, nareisque aliquo contingit odore,
 
Aut tactu mille insidias molitur & ori,
 
Aut captas totidem insidijs circumuenit aureis.
 
Quippe hinc, principio non intellecta voluptas
 
Nascitur, & lenes intentat pectore motus
 
Illa quidem primo, multaque interuenit arte.
 
Mox autem, & sceptro patrio, pulchraque tiara
 
Exuit, & formas paulatim vertit in omnes
 
Palantem, & magnis nequicquam ardoribus actum.
 
Exilium quamuis saepe indignatur, & aethram
 
Suspicit infelix, & quem dimisit Olympum
 
Fixus humi, multaque inter caligine septus.
 
Scilicet ignavos deludunt plurima sensus,
 
Perque vias quinque ingenij mentisque ministras,
 
Obscurus vitio, morboue illabitur error,
 
Aut spatio. Nam sponte sua concurrere menti,
 
Vt magno inter se deuincti foedere reges,
 
Festinant oculi: nec mens auersa tuetur,
 
Jmperio postquam est dejecta, & culmine veri,
 
Fallentes: gaudetque adeo, deceptaque turbam
 
Decipit, & densam diffundit plurima noctem
 
In populos, nullamque fidem non inuenit usquam.
 
Nonne vides, ut saepe alios mentita colores
 
Aëra per liquidum formosa expanditur Iris,
 
Sole sub adverso, radijsque obliqua refulget?
 
Hoc sine nil magnum fieri & memorabile jactant
 
Attoniti vates, oculisque autoribus usi,
 
Paulatim blandis suadentes omnia dictis.
 
Nam modo praecipitem coelo Saturnia mittit,
 
Audacem ad Turnum: nunc toruum affatur Achillem,
 
Inspiratque animos, & saeuas sufficit iras.
 
Illa quidem nusquam est. quippe igni illustris & auro,
 
Fulgentes radios, multoque ardore trementes,
 
Nubibus impingens medijs Phoebeius orbis,
 
Decipit incautos aduerso lumine visus.
 
Sic oculis pulchrum mirati currere Solem,
 
E terris, dixere Deum: Lunamque per aras,
 
Supplicibus votis, & salso farre piarunt.
 
Nec visu tamen ulla magis cui credere possis,
 
Discendi ratio est: cum saepe & lumina fallant,
 
Seu facie decepta loci, sive aëris ictu,
 
Et magis incertos frustrentur caetera sensus.
 
Hinc amor, hinc pestes animorum: hinc credula semper
 
Spes, hinc relligio fallax, vanusque Deorum
 
Error, agens nubem immensam, populosque per omnes
 
Europae, lapsusque Asiae, qua maxima Roma,
 
Victrices Aquilas emenso praetulit orbi.
 
Hinc metus ille acer, primoque in limine leti
 
Haud raro exhaustis incumbens viribus horror.
 
Quem ni docta parens, arcani conscia veri,
 
Dum molles animi, dum sponte inflectitur aetas,
 
Evertat ratio, mox ipsa invita recedit,
 
Et victo haud laetos auertit pectore vultus.
 
Nil igitur credendum oculis. mens sola tuetur,
 
Nec fallit: mens sola audit, neque decipit unquam.
 
Quin etiam pulchro conatu auertit, & vsu
 
Vitali, aeterno libatam numine mentem,
 
Quicquid agit sensus, sensuque illabitur acto.
 
Nonne vides, quoties nox circumfunditur atra
 
Jmmensi terga Oceani, terramque polumque,
 
Cum rerum obduxit species obnubilus aër,
 
Nec fragor impulsas aut vox allabitur aures,
 
Vt nullo intuitu mens jam defixa, recedit
 
In sese, & vires intra se colligit omnes?
 
Vt magno hospitio potitur, seque excipit ipsa
 
Totam intus: ceu jussa Deûm discumbere mensis.
 
Nam neque sic illam solido de marmore tecta,
 
Nec cum porticibus capiunt laquearia centum
 
Aurea, tot distincta locis, tot regibus apta,
 
Quaesitaeque epulae, Tyrioque instructus ab ostro,
 
Vt gaudet sibi juncta, sibique intenditur ipsa,
 
Jpsa sibi tota incumbens, totamque pererrans,
 
Immensa, immensam spatio, longeque patentem.
 
Seu dulces inter latebras Heliconis amoeni,
 
Et nunquam arentem nemorum diuertitur vmbram,
 
Foecundum pleno exercens sub pectore numen:
 
Seu magno forte in populo dicturus, inerteis
 
Explorat voces, & verba decentia pectit,
 
Cuncta animo saepe explorans, cuncta ante pererrans,
 
Quam linguae temere officio committit, & oris.
 
Seu causas rerum occultas & semina voluit,
 
Et queis foederibus conspirat maximus aether,
 
Neptunusque pater, tellusque, atque omnia gignant:
 
Siccaque concurrant liquidis, frigentibus ignea,
 
Quae nunquam passa interitum voluuntur eodem
 
Ex alijs: eademque manent, mutataque surgunt.
 
Siue altum virtutis iter subducit, & almas
 
Molitur leges, queis fortunata iuuentus
 
Pareat, ac pace imperium tutetur & armis.
 
Nam neque tum primi comites surgentis Eoi,
 
Sub ramis volucres incendunt aëra cantu,
 
Latratusue canum, fremitusue auditur equorum.
 
Quippe tacet nemus omne: tacent vrbesque feraeque.
 
Sed neque tum pictis gemmantes floribus horti,
 
Nec liquidi fontes, nec saxa virentia musco,
 
Nec coeli apparent aulaea, & splendidus ordo
 
Astrorum, volucresque vagae, faciesque ferarum,
 
Nec magno Oceani diffusum gurgite corpus:
 
Caeteraque inter se innumeris distantia formis.
 
Namque & humus spatiosa, suos induta colores,
 
Quos Phaëtonthis equi illustrant caligine pulsa,
 
Cum lucem infundunt rebus, jam nocte peracta,
 
Circum oculis mille illecebris, & mille figuris,
 
Blanditur, passimque aciem traducit ouantem:
 
Multaque per noctem, quoties Latonia vultum
 
Exerit, & totum subduxit nubibus orbem,
 
Objicit attonitis, incorruptissimus aether,
 
Lumina quae rapiunt oculorum, ea concita porro
 
Jlliciunt mentem: ne qua consistere possit,
 
Et vitae assiduum nectunt mortalis amorem.
 
At neque virtutem, neque si quid corpore toto
 
Pulchrius est, oculorum acie lustramus: vt artes,
 
Quaeque tenet primas vitae Sapientia; coeli
 
Inconcussum, ingens, & non mutabile donum:
 
Nec pulchrum, pulchrique apicem, cui nascimur omnes.
 
Adde quod in sese rapitur mens sola, Deumque
 
Fertur in autorem, sursumque attolitur ultro,
 
Quanquam aliena loco, proprijsque ex sedibus acta:
 
Vt grauis incerto si sidat in aëre tellus,
 
Aut leuis incumbat terrae penetralibus ignis.
 
Huc autem, in sese reuocata, a corpore toto,
 
Omnibus & rebus, tandem vt seclusa feratur,
 
Proximus huic labor, & vincendi ianua leti est.
 
Nonne vides, vt terra sibi festinat & aër
 
Conjungi, flammaeque leves, & mobilis humor?
 
Non aliter primae mens nostra accedere menti
 
Ardet, & ex ipsa rapitur caligine sursum,
 
Vulcano assimilis: subito seu forte coortus
 
Vrbibus in medijs, siue illum incautus arator
 
Sparsit, & vndanti nequicquam occurrit, in altum
 
Sponte sua rapitur, nubesque & sidera lambit.
 
Iam quoque sponte sua, flammaeque assurgeret instar,
 
Intendentis iter sursum, flammamque petentis,
 
Ni gelida & coelo premeret contraria moles.
 
Quae prius heic subigenda diu, multumque domanda est,
 
Non rastris, durisue ligonibus, aut boue iuncto
 
Multum inuertendo. Sed enim vi mentis & vsu
 
Expugnanda prius tardae contagia matris,
 
Et luxus elementa, modis haerentia miris.
 
Nec magis agricolam suadebo intendere messi,
 
Ne sterilis vires impune assumat auena,
 
Aut infelices dominentur frugibus herbae:
 
Quam male foecundas vitiorum incidere fibras
 
Pectore, quam totas errorum exurere syluas,
 
Si quem cura manet divinae incumbere menti.
 
Vt domita tandem tellure, exsurgat in altum
 
Ignis, & occultae purgentur semina flammae:
 
Nec depressa solo maneant, cum postulat vsus,
 
Lustratas animas aeternis jungere rebus.
 
Nec tibi sit victus ratio postrema, sed acres
 
Desidiae stimulos modicis auertere mensis,
 
Et quas Naturae sponte indulgentia donat.
 
Si non appositas incuruant pondere lances
 
Viscera tosta boum, volucremque incognita mittit
 
Phasis, & extremo quae pascit in aequore Nereus.
 
At virides adsunt herbae, telluris alumnae,
 
Lactucae, maluaeque leues, coenaeque Deorum,
 
Innocuae caules, lapathumque, acceptaque ventri
 
Intuba, nec crassum mox inductura soporem,
 
Et quae Palladia carpuntur ab arbore dona;
 
Vuaque pampinea paulatim educta sub vmbra,
 
Seu noua, seu veteres expressa est arida succos,
 
Aut malum irriguum, aut prunorum cereus ordo.
 
At Cererem non celat humus, nec deficit vnquam,
 
Exiguus, natusque sitim restinguere riuus.
 
Has epulas mensasque olim posuere Cleanthes,
 
Carneadesque pater. Spectabant sidera magnos
 
Artifices veri, deserta in valle sedentes,
 
Et totus dabat aspectum coenantibus aether.
 
Obducunt animum distentae sanguine vires,
 
Ne coelo attollat faciem, sed mollis, & excors,
 
Jn Venerem ruat, & foedos suspiret amores:
 
Nec magnum leti contemptum in pectore versat
 
Vuidus assidue, multoque oppressus Jaccho:
 
Oblimatque aciem versae ad sublimia mentis.
 
Contra autem, quoties in se tenuissima fertur,
 
De rebus quanquam exiguis, ceu numine tacta,
 
Jam felix, jam plena sui, defixa moratur.
 
Votorum vt penitus, penitusque oblita laborum,
 
Non nocti, non Phoebe tibi, discedere victa
 
Gestiat, aut alias meditetur voluere curas.
 
At magis, immotae quoties jam dedita formae
 
Haeret, & aeternae; mundi praevecta quod vsquam est,
 
Et rerum quasqunque tenet vastissima moles.
 
Quae licet immensos aperit qua cernitur artus,
 
Vndique, tot membra ostentat, quot terra polusque
 
Explicat ante oculos; tamen, & compagibus ijsdem,
 
Jisdem principijs, atque ortu surgit eodem.
 
At supra, rerum genitor sedet, omnibus expers
 
Seminibus, menti occurrens, supraque locatam,
 
Sublimem hunc aequo suspensum examine circum,
 
Vltima quam proni definit linea mundi,
 
Supra materiem leti, supra omne, quod vsquam
 
Carpitur, & primum vitales exit in auras,
 
Natali luce involuens. ea prima voluptas,
 
Hoc vitae auspicium venturae fata dederunt,
 
Hoc pignus pater omnipotens, hoc denique leti
 
Dulce rudimentum: mens vt lustrata, suique
 
Assueta imperio, naturae iuncta quiescat
 
Aeternae fixaeque, Deumque intelligat vna;
 
Iam pulchri patiens, quantum fas corpore iunctam,
 
Ignauosque habitantem artus, terrenaque membra.
 
Illum autem, nostris iterum seiungere rebus
 
Conuenit. Haec via prima datur, qua discere numen
 
Jncipiunt animi, primaeque occurre menti.
 
Vt si corporeum, & nigrae concedere morti,
 
Aut genitum factumue neges, quae singula nobis
 
Conueniunt, nescitque Deus. Sic surgere primum
 
Aude hospes, limenque aperi flammantis Olympi.
 
Quin etiam, immensus veluti atque illustris amictus,
 
Quem mille artifices vultus ac mille figurae
 
Vndique circumeunt, & lato circulus auro,
 
Deducenda tibi, tellusque, & pontus, & aethra,
 
Corpora nunc oculis quaqua obuersantia nostris;
 
Vt magnum inuenias ac non mutabile numen.
 
Huc vbi peruenit nostrarum maxima rerum,
 
Crescit, & vlterius, seu per vestigia, tendit:
 
Iamque illi omnipotens, posito velamine, circum
 
Apparet. videt aeternum, immensumque tuetur:
 
Oceanum vitae ingentem formasque caducas
 
Eluctata, vagas semper, semperque natantes:
 
Vt cum Carpathio, aut Ionio in magno,
 
Voluitur, & ventis & fluctibus obuia pinus.
 
Atque ea ne certo nequeas deprendere, neu te
 
Tristis, & infelix, nequicquam exerceat error,
 
Vtque animo penetrare acri magis ardua possis,
 
Jpse Deus toto manifestus numine terras
 
Jntrauit; pulchri effigies totius, & omnes
 
Detulit ignaris aditusque expressit Olympi.
 
Hinc trinum, non nota prius, miramur in vno,
 
Et semper geniti damnatam sanguine mortem.
 
Quippe adeo pater omnipotens, lex vltima rerum,
 
Deflectens in se assiduo, seque ipse volutans
 
Purum intus, letique omni contage remotum,
 
Concepit, fuditque suo de numine numen,
 
Mens totus, mentemque suam, totumque quod ipse est.
 
Cujus in amplexu, dum se, pariterque quod vsquam est,
 
Aspicit, & nati foecundum exercet amorem,
 
Omnia produxit, vastumque effinxit in orbem,
 
Sublimesque animas ignauos fudit in artus.
 
Hinc lucem dulcemque diem libamus, & auras
 
Ducimus aetherias, magnaeque exordia vitae,
 
Cuius in excelsa defixit semina mente.
 
Quae, velut attritu silicum, cum flamma repente
 
Dissilit, ingentes, in se decurrere iussa,
 
Concipit & radios, & magnos concipit ignes.
 
Quos fam[a]e in gremio positos, Dea laeta per auras
 
Abripit in populos, serosque amplexa per annos
 
Posteritas tenet, & leti secura vetustas.
 
Nam sacer aeternusque, nihil contingere maius
 
In terris animus, coelo demissus ab alto,
 
Se potuit. non si pulchro se inuoluere Phoebo
 
Tendat, & astrorum medijs immittere formis.
 
Nec natum Clymene, summo licet aequore coeli
 
Flecteret alipedes, patriosque accenderet ignes,
 
Altius excessisse homines terramque putandum est,
 
Quam cum seposito diuersae a corpore mentes,
 
Admisêre Deum. quam cum, formosus Aristo
 
Quem genuit, jam magna canens, nec cognita vulgo,
 
Aspicit alato genitorem incedere curru,
 
Coelicolûm: quem tota acies comitata Deorum,
 
Viginti circum ordinibus diducta, cohortem
 
Explicat, & magnos in se conuertitur orbes.
 
Hoc opus, illustres animae, dum corpore clausae
 
Degitis, exercete. hoc jam considite portu:
 
Huc versam pelago e medio subducite puppim:
 
Heic supra populorum vndas, & inertia vota,
 
Et regum solia, & dominorum assuescite sceptra,
 
Jre viam, terrae ignotam, & mortalibus aegris.
 
Primus ego, magna ingrediens sacraria vates,
 
Arboribus clausa, & circum obnubentibus vmbris,
 
Aoniam qua nulla notant vestigia rupem,
 
Jnstituam lustrare animos rationis egentes,
 
Et secum exortam coelo secedere mentem,
 
Praecipiam, licet in media tellure vagantem.
 
Atque heic depictae facies in limine primo
 
Astabunt, fractis immanes cornibus amnes,
 
Cocytus, tristisque ardor Phlegetonthis auari,
 
Et Leti tremor, & nigri vis pallida Leti.
 
Tum pulchri quaecunque animos sub nomine ducunt
 
Intexam, dum vita manet, dum corpus inane
 
Voluimus, & primo ignari deflectimus ortu;
 
Clari ingens operis, vixque enarrabile textum.
 
Principio, quicunque poli venere sub auras;
 
Sponte sua, siue hoc ratio dedit inclyta; pulchri
 
Sublustres radios, mortali in corpore versant,
 
Vestigantque alte, & magno rimantur amore.
 
Namque alij (lato suspensam hanc aspice coelo
 
Congeriem) verrunt abiegnis marmora palmis,
 
Aut freta decurrunt gelidis exercita nimbis,
 
Et versas alio convectant littore merces.
 
Effodêre alij venas & viscera matris,
 
Ditem vsque, atque Acheronta atrum, noctisque recessus.
 
Tantus amore terrae, tantumque ab origine primae
 
Deficiunt. Mauortem alij letumque lacessunt,
 
Vt patriae ingentem referant cum laude triumphum.
 
Atque hos, magnanimi fasces, & eburneus axis,
 
Ereptos populo, trahit ad fastigia rerum.
 
Educunt natos alij, paruosque nepotes,
 
Venturam generi seriem, & solatia leto.
 
Occupat interea non obseruata senectus
 
Errantes animas, versasque ad caetera mentes,
 
Nec pulchri memores, nec soli incumbere vero.
 
Mors autem, longe absentes, longeque vagantes,
 
Interea dum vota calent, dum ducitur aetas,
 
Anteuenit. Qualis celsa sub rupe columbam,
 
Illa quidem natos dulceisque reuisere nidos
 
Deproperat, gratamue suis circumspicit escam,
 
Venator subito accipiter deprendit, & atris
 
Vnguibus impedijt, spesque intercepit inanes.
 
Illa autem, secura prius, neque conscia leti,
 
Vitam interceptam media sub nube relinquit.
 
Haud aliter mors saepe manum voluentibus ardua
 
Jnijcit in medio, primaque in sede reponit
 
Errantem, & caeco luctantem in carcere mentem.
 
Cuius opus, non argenti fulgentis, & auri
 
Caelati infectique ardor: non gloria Martis
 
Didita per populos, nec ebur fascesque superbi,
 
Quae nunc attonitis accendunt pectora curis.
 
At vero, immotos in se conuertere vultus
 
Lustratae puraeque animae: quam grandia semper
 
Gaudia circumstant, & non aliena voluptas.
 
Quo neque degeneres fluxaeque e corpore curae,
 
Nec leti imperium moestusque admittitur horror.
 
Quippe & principium viuendi, & terminus, heic est:
 
Vnde & sidereae coelestia semina mentes
 
Deducunt, tenduntque iterum, cum mole subatra
 
Corporis, e tenebris veluti, aut e luce maligna,
 
Ingentes oculos intendunt lumine toto.
 
Exutaeque, nihil maius, nihil amplius vsquam
 
Inueniunt, neque iam vlterius contendere possunt.
 
Vt cum flumina vasta, diuque exercita cursu,
 
Seu pater Euphrates, seu longe exortus Hydaspes,
 
Oceanum inuenere, manent. neque labitur vltra,
 
Nusquam circumscripta suis jam finibus vnda.
 
Haud secus illa, diu facies iactata per omnes,
 
Sistitur heic tandem, factoque heic fine residet,
 
Aeternum mansura polo terrisque superstes.
 
Namque illud, quacunque patet pulcherrimus aethra
 
Flammifera polus, incumbens pelagoque soloque,
 
Ardebit, mente incolumi, mentisque paronte.
 
Scilicet & rerum nunc foecundissima tellus,
 
Vna parenes frugumque eadem, pecudumque virûmque,
 
Stabit, anhela, tremens, squallenti torrida vultu,
 
Flammarumque globos liquefacta ad sidera mittet,
 
Cum gemitu fluuiorum, atque indignantibus vndis.
 
At super horrendo mugitu maximus aether
 
Concutiet trepidantem; abruptis vndique nimbis
 
Fulmina praecipitans , tempestatesque coruscas,
 
Et late ambusti voluent incendia montes:
 
Vastus Athos, multaque coma conspectior Haemus,
 
Gargaraque, & Rhodope, Tmolusque, & Pindus, & Oeta,
 
Emathiusque Erymanthus, & imbrifer Apenninus.
 
Ipse pater densam prouolens pectore noctem,
 
Immanesque humeros glacie liquefactus & ora,
 
Excutiet lapsis axem ceruicibus Atlas.
 
Pondere quo polus omnis humo ruet, & ruet omnis
 
Tellurem sparsis inuolens ignibus aether.
 
Aurea nec coeli euadent simulachra, nec ipse
 
Oceanus genitor, spumoso turbidus alueo,
 
Gurgite qui rauco solidum circumtonat orbem.
 
Quare agite, & mentem peritura euoluite mole,
 
Aeternosque animos certis affigite rebus.
 
Hoc opus, obscuro digressus corpore & vmbris,
 
Spiritus, & caeca membrorum lege solutus,
 
Persequitur, totusque in se diffunditur ipse.
 
Et letum, non exigua jam parte peractum,
 
Excipit, atque animum poscenti reddit Olympo.

Vorige Volgende