Auriacus, sive libertas saucia

Ex Elegiarum libris ad Illustrem & Incomparabilem

Iosephvm Scaligervm

PRò dolor infelix, Elegi miserabile carmen,

Et sequitur lachrymas languida Musa meas:

Juliades dulces negat ah negat edere faetus,

Pignoribus lucem subtrahit ille suis.

Ergone tot molli ridentes agmine versus

Cunctaque solius carmina noctis erunt?

Obruet ah dulces genitor sua pignora natos,

Et geniti tantum, quò moriantur, erunt.

Scilicet ah mites & adhuc a patre rubentes

Vulnera, quae nondum commeruere, ferent.

Immitis genitor poteris, mea gaudia, doctam

[p. 108]

 

Sub tenebris prolem dißimulare tuam?

 

Ingenijque ardentis opus: fuge maxime rerum,

 

Ne tumulus natis fit domus ipsa tuis.

 

Heu tumulus domus ipsa tua est: his condita tectis

 

Nobilior mentis pars latet illa tuae,

 

Quique domum cernit, bustum simul ille tuorum

 

Cernit, & exequijs funera cassa suis.

 

Ah quoties dixi: quantos tegit illa recessus!

 

Scaligeri quantum poßidet illa mei!

 

Iuliade stirps alta Deûm, miserere tuorum,

 

Et genitor natis parcere disce tuis.

 

Quid, pia progenies, placidi meruere libelli?

 

Quid bene vix nati, cur tumulentur, habent?

 

Scilicet vt Musas caries sibi vindicet illas?

 

Hospitium blattis nobile carmen erit?

 

Ingeniumque tuum tineis tradetur? & atra

 

Sub tenebris voces diruet vmbra tuas?

 

O superi prohibete nefas: prohibete Camenae;

 

O mea gens, animi cura serena mei.

 

Blanda venus lepidi sermonis lactea mater

 

Quâ tenerum nobis praefide surgit opus

 

Iuliades doctos damnauit nocte libellos:

 

Et tenebris nobis quae negat, illa dabit,

 

Eripit ah nobis, tenebris vt tradat & vmbris:

 

Maluit hoc tenebris, quam tribuisse suis.

 

Ah genus infelix, placidi siue crimine fratres,

 

Vos procul ignoto limine carcer habet.

 

Forsitan & summo dum pendet aranea tigno

 

In tenero faedum carmine nectet opus.

 

Heu nimium magni soboles infausta parentis

 

Scaligeri frustrà gens miseranda mei.

[p. 109]

 

Non ego te cernam titulo fulgere superbo,

 

Et domini nomen dulce referre tui.

 

Naenia natalem miseris praecedet: & ipsa

 

Mors prior ah vitâ vestra futura suâ est.

 

Non genitus, moriere tamen, labor ille: nec vnquam

 

Heinsius aspiciet, verbaque pura leget:

 

Jmprimet aut eheu tenerae pia basia chartae,

 

Discet & ad numeros flectere verba tuos.

 

Heynsius vt careat caries habet, atraque noctis

 

Nomina: quaeque mihi non licet, vmbra tenet.

 

Vmbra tenet dulces, animi monumenta, libellos:

 

Ah radios mentis poßidet illa tuae!

 

Ah dolor, ah molles lachrymas effundite Musae,

 

Et lachrymas noster fundere discat amor.

 

Me miserum, tumulumque solo statuamus inanem,

 

Solaque quae restant nomina seruet humus:

 

Scilicet vt nostri mecum gemuisse nepotes,

 

Et lachrymas discant fundere posse suas.

 

Posthuma gens dulces sciet interijsse libellos,

 

Discet & à lachrymis id meminisse meis.

 

Atque aliquis maesto stillabit flumina vultu,

 

Et leuiter dicet: quae tulit vna dies!

 

Tempora quodque alijs, magnus sibi Scaliger ipse est.

 

Quodque dies multis sustulit, ille sibi.

 

Lux hominum, pars magna deûm, miserere nepotum:

 

Hos vocat haeredes mens generosa suos:

 

Hanc sibi progeniem mens ardua poßidet: illi

 

Ingenij sacras ignea seruat opes.

 

Ergóne qui genuit genitum ferus obruet? ergò

 

Ne tibi non noceant tempora tempus eris?

 

Heu dolor, heu lachrymae, heu Elegûm vis tota meorum

[p. 110]

 

Inque meo si quod pectore numen agit.

 

Per superas atauorum animas, aquilasque tuorum,

 

Et consanguineos, numina vestra, deos.

 

Perque tuas, Musasque meas: per Caesaris vmbram,

 

(Sic bene tecta leuem corpore gestet humum)

 

Caesaris ingentemque animum, versasque phalanges,

 

Et toties faciles in tua vota Deas.

 

Sic tibi sublimem vaga mens perrumpat Olympum,

 

Arduaque inuectus sydera tardus eas,

 

Aetheraque illustres, patriamque interritus aulam,

 

Et videas proavis debita regna tuis.

 

Magne pater miserere tui, miserere tuorum:

 

Et tribuas natis viuere posse tuis.

In livorem

Liuoris atri noxiâ abreptus gemis,
Spirans profanam pectoris faedi luem,
Tuique vindex, ne sit impunis caues
Furor tuarum pestilens Erynnidum,
Noxasque fundis, vindicas idem tamen,
Iudex, reusque; punienda qui geris,
Punisque solus: sceleris infandi pater,
Idemque vindex: dum scelesta mens suae
Correpta labis lurida afflatu gemit:
Ridesque nunquam; ni bono elatus tuo,
Máloque nostro: gaudijque fons tui
Dolor tuorum est: nec beata lux tibi,
Nisi immerentes obrui cernas viros.
Lues nefanda, criminum infelix pater

[p. 111]

 

Beata cernas cuncta, te praeter tamen;

 

Bonoque nostro perfruaris, vt tuo

 

Carere poßis vsque & vsque: qui nisi

 

Aduersa cernas, haud secunda noueris.

De fragilitate rerum.

Quacunque vastus liminis magni parens
Censorque rerum flammeum per aëra
Sol candicantes igne deducit rotas,
Caelumque habenis peruagatur aureis;
Rotamur omnes: orbe voluimur vago,
Lususque rerum temporumque nascimur:
Nihilque firmum magnus annorum pater
Dies tuetur: turbinum potentia
Seseque rerum mobiles premunt vices.
Cunctisque ab annis mensibusque ad vltimum
Provoluimurque ducimurque; Se tamen
Perire nemo, sed perisse conspicit.

In naturae prodigia (si sunt tamen) qui ἄθεοι dicuntur.

Quicunque vastas aetheris magni domos,
Sublimibusque regna syderum globis
Gemmalalate, flammeoque cardine
Suspensa mundi maenia immensi vides,
Polumque pictis nocte flammantem ignibus
Phoebumque purâ semper ardentem comâ,

[p. 112]

 

Oculum serenae lucis, & vitae diem:

 

Phaebenque ciues inter audentem suas

 

Surrepta fratri mutuare lumina:

 

Stellasque gentem caeruli vagam polí:

 

Caelo coruscis subsilire vultibus,

 

Fluctusque vastos, impetusque caerulos,

 

Reciprocique turgidas sali vices:

 

Rursusque viuam vere tellurem novo

 

Miti serenos imbre pandentem sinus;

 

Sublimius vagare: celsius sub his

 

Imperuiumque luminum obtutu latet,

 

Mens illa rerum, terminusque, vitaque,

 

Mundique origo, spiritusque; surrigens

 

Fouensque cuncta: mentis vtendum hic ope est:

 

Mens alta perge. remige alarum procul

 

Trans claustra mundi, atque Herculis magni domos,

 

Finesque summos, transque flagrantem aëra

 

Euecta tende: quicquid hic latet tuum est.

 

Surge, illa nostri purior pars, aspicis

 

Sublimiores aetheris sacri fores.

 

Fons inde nostri: condita aspectu patent;

 

Aeterna menti: mens poli polo latet;

 

Humo oßibusque nostra; vinculis suis

 

Obstructa semper impotensque: deuia,

 

Erransque, palpitansque, cassa lumine

 

Dei, suoque, pondus exantlans graue.

 

Suppressa semper, baiulansque; nec sibi

 

Spectanda: tantum mole compacta latens

[p. 113]

 

Infusa terrae. Mentis aeternae tamen

 

Scintilla nostra est, fomitem hinc vitae trahit

 

Viresque ducit, elicitque: debiles

 

Et haec & illa luminum obtutus fugit.

 

Miraris ergo vana gens, quod haud queas

 

Animam vniuersi cernere? haud cernis tuam.

In miseros, mortem tamen optantes.

Pressus superbae viribus licentiae
Demolientis cuncta fortunae; paves
Leges nouercae, quae procacibus rotis
Victrix potentes digerit rerum vices:
Et insolentis turbo mobilis deae
Sortis flagello quassus aduersae tremis,
Saeuis labascens verberum vibicibus:
Mortemque poscis, suêtus optatae prius
Gremio fauentis agere fortunae dies,
Morique votum est. ah miser, miser, queas
Mortemne ferre, ferre qui vitam nequis?

Ad impium.

Quacunque vultus, feruidique duplices
Vagantur orbes luminis, caelum tenet
Haec cuncta circum, penduloque ab aëre
Ambimur omnes & tenemur vndique.
Suspendit illa vultibus magnus pater
Aduersa nostris, aureisque luminum
Signata templa, siderumque motibus,
Quocunque celsa dirigas acumina,

[p. 114]

 

Radiosque verses luminis, polum vides

 

Vrbemque nostram, patriamque: inertia

 

Inuitat ora gentis humanae Deus,

 

Vultusque in alta ducit, & tuerier

 

Iubet micantem lumine aeterno domum.

 

Nolis velisue gens profana, conspicis

 

Regis superba fulgurantis atria,

 

Ardensque semper aetheris lati decus,

 

Inclusaque imminentibus coeli plagis

 

Et hinc, & inde es: pallidoque vertici

 

Arx alta machinantis incumbit Dei,

 

Ceruicibusque caerula impendet via,

 

Reumque cingit. quo vagare? fulgido

 

Teneris orbe, nec fugae patet locus.

 

Ergo O profane, mortuus Deum queas

 

Fugisse, viuus fugere qui coelum nequis?

De conscientia.

Veneris nefando caecus instinctu ruis,
Scelerisque terra pondere, atque aer tui
Gemit, pavetque: nec sat vna nox tegat
Virus scelesta depluens contagia,
Latere cunctos ista dum speras; tui
Oblitus ipse: teste nam carere vis
Te nesciente quod tamen fieri nequit,
Testisque eorum quae latere vis, tibi
Inuitus ipse es, nec sine arbitro, licet
Solus, vagare: iam tibi tergum premit

[p. 115]

 

Celeratque, quo vagaris? ipse ades tibi,

 

Alium velis latere, te ipse non potes.

In Scortationem.

Lascivíentis improbâ tentigine
Scorti vagaris impeditus vnquibus
Manceps proteruae destinatus accubae,
Lubensque faedo colla summissus iugo
Omnem tremiscis abnuentis impetum.
Iocosque mille, mille ineptias iacis
Süauiori deditus tyrannidi.
Miles pusille, tune viribus potis
Martis tot alta dißipare maeniâ
Victis superbis insolenter hostibus?
Domasque ferro: sed domaris osculo.

In paupertem.

Magistra rerum, disciplinarum parens,
Sublimioris dura naturae comes,
Regina egestas, sola quae semper minus
Habendo, nunquam maior esse desinis.

De miseris mortem metuentibus.

Fastidientis sorte Fortunae miser
Gemitus ab imo pectore infelix trahis,
Mortesque mille, mille dum viuis neces
Geris, perisque. nec minus necis tamen
Gelidae flagellum mente percussus tremis.
Ergon' quater miselle, dulce sit tibi

[p. 116]

 

Toties perire, triste sit semel mori?

Quae videntur perire omnia.

Obtusa quicquid luminum vagantibus
Acies pererrat motibus; minax sibi
Mors poscit: immortalia aspectum latent
Sublimiora vultibus nostris, neque
Dum viuis ipse cerneris tibi: leuis
Quod cernis vmbra est, puluis & compes tui,
Animique vestis haud decora, pallidae
Imago mortis, & focus caliginum,
Tumulusque viuus, mortuae vitae domus.
Te cernere ipsum non sinens tibi, neque
Lustrare mentis igneae templum tuae.
Vago hoc solutus ergo carcere; id vide
Videre poßis, quod videre non potes.

In tyrannum.

Ciues superbae viribus potentiae
Nixus, cruentique moderamine imperî
Saeuisque habenis oris improbi minas,
Et intonantis alta linguae verbera,
Et quicquid amens pectoris saeui tumor,
Vel atrabilis, vel superbus ingerit
Insanientis vana naturae rigor
Horrere cogis: cunctaque exhorres prius
Terrens tremensque: namque iustus arbiter
Aliena terrens crimina, tremis tua,
Metuque subdis, subderisque: nec prius
Timere cessas, quam timeri desinis.