Geïllustreerde flora van Nederland

Handleiding voor het bepalen van de naam der in Nederland in het wild groeiende en verbouwde gewassen en van een groot aantal sierplanten

[p. 930]

Zijdeplantfamilie.
Asclepiadaceeën, Asclepiadaceae.

Een groote familie van meerendeels tropische planten, met meestal kruiswijs staande bladeren en een dikwijls vergiftig melksap. Er zijn twee stampers, die echter van boven tot een grooten, vifkantigen stempelknop zijn samengegroeid (zie fig.), die aan zijn onderzijde de eigenlijke stempelvlakten draagt. De twee kokervruchten bevatten talrijke zaden, meestal met een fraai zaadpluis.

Van alle andere planten, behalve de Orchideeën, onderscheidt deze familie zich door het bezit van stuifmeelklompjes (polliniën); hiervan bevatten de 5 helmknoppen er elk twee. Ze zijn twee aan twee (van de naburige helmhokjes) door middel van steeltjes bevestigd aan gespleten ‘klemmetjes’, die losjes aan den stempelknop bevestigd zijn en zóó geplaatst, dat òf de zuiger, òf een poot van het bezoekende insekt er door ingeklemd moet worden. Zie fig. Trekt het diertje nu dat lichaamsdeel terug, dan wordt het klemmetje van den stempelknop losgerukt en de beide stuifmeelklompjes gaan mee. Bij het bezoek aan een volgende bloem wordt het stuifmeel dan op den stempel overgebracht.

Voor sierplanten zie Aanh., blz. 932.

Geslachtentabel.

a.

Bloemkroon in den vorm van een vijfpuntige ster met uitgespreide of iets naar binnen gebogen slippen. Zie fig. Blz. 931, Engbloem

[p. 931]

b.

Bloemkroon diep ingesneden, met 5 achterovergebogen slippen. Zie fig.Blz. 931, Zijdeplant

Geslacht: Engbloem, Vincetoxicum.

De stuifmeelklompjes en de klemmetjes zijn bij dit geslacht zeer klein. Laatstgenoemde liggen recht boven de 5 honingbakjes, aan het begin van 5 groeven in den stempelknop; wanneer nu een insekt, welks zuiger met haren bezet is, dezen door de groeven in den honing steekt, hechten de stuifmeelklompjes zich door middel van de klemmetjes aan die haren vast. Vooral is dit het geval bij sommige vliegen (Musciden). Fig. vorige blz.

Lagere bladeren hart-eivormig, de hoogere smaller. Steel van de bloemtrosjes veel langer dan de bladsteel. Bloemen wit of roodachtig. Op kalkhoudenden bodem, alleen in Z.-Limburg en Gaasterland gevonden. Vergiftig. Mei-Juli. z.z.z. ♃ Engbloem, V. officinale

Geslacht: Zijdeplant, Asclepias.

Bij dit geslacht zijn de klemmetjes ook aan het begin van groeven in den stempelknop geplaatst. Bij het loopen over de gladde, tot een scherm vereenigde bloemen glijden de bezoekende insekten telkens met hun pooten in zulk een groef en nemen bij het terugtrekken daarvan de stuifmeelklompjes mee. Zie fig. Dit geschiedt voornamelijk door bijen en wespen. Zwakke insekten kunnen zich niet losrukken en komen daardoor vaak om het leven.

Bladeren kruiswijs geplaatst, langwerpig eivormig, van achteren grijsachtig behaard. Bloemschermen eenigszins overhangend. Bloemen roodachtig, met sterken honinggeur. Oorspronkelijk sierplant uit Noord-Amerika, bij Haarlem en in Z.-Limburg verwilderd gevonden. Vergiftig. Juni-Aug.

z.z.z. ♃ Zijdeplant, A. Cornuti

[p. 932]

Aanhangsel.

Geslacht: Zijdeplant, Asclepias.

a.	Bladeren kruiswijs of in kransen van 3, smal, onbehaard. Bloemschermen 2 aan 2 zijdelings geplaatst, rechtopstaand. Bloemen rood. Sierplant uit Noord-Amerika. Aug.-Sept. ♃ Roode Zijdeplant, A. incarnata
b.	Plant ruwharig. Bladeren meest verspreid langs den stengel (dus niet tegenoverstaand of in kransen), smal. Bloemschermen aan de toppen der stengels. Bloemen oranje, welriekend. Sierplant uit N.-Amerika. Aug.-Sept. ♃ Knolzijdeplant, A. tuberosa