Geïllustreerde flora van Nederland

Handleiding voor het bepalen van de naam der in Nederland in het wild groeiende en verbouwde gewassen en van een groot aantal sierplanten

[p. 440]

Berberisfamilie.
Barberidaceeën, Berberidaceae.

Kruidachtige planten of heesters met losbladige kelk en bloemkroon. De 4-6 meeldraden zijn ingeplant voor het midden van de kroonbladeren, en hebben helmknopjes, die met kleppen openspringen. Er is een stamper met bovenstandig, eenhokkig vruchtbeginsel. De vrucht is een bes of een doosvrucht. In ons land komt in 't wild slechts één soort voor: de Zuurbes (Berberis vulgaris), maar vele soorten worden als sierplanten gekweekt.

Tabel der Geslachten.

1

a.	Kelk en bloemkroon zijn beide geel en bestaan elk uit zes blaadjes; heesters.	2
b.	Kelk en bloemkroon vierbladig; kroonblaadjes rood, gespoord. Kruidachtige plant. Blz. 443, Epimedium

2

a.	Bladeren enkelvoudig, vaak aan zeer korte takjes in bosjes bijeen. Blz. 441, Berberis
b.	Bladeren samengesteld; geen bladbundels aan korte takjes. Blz. 442, Mahonia

[p. 441]

Geslacht: Berberis, Berberis.

1

a.	Bladeren slap, alle in den herfst afvallend.	2
b.	Bladeren leerachtig, 's winters blijvend.	3

2

a.

De bloemtrossen hebben doorgaans meer dan tien bloempjes. Bladeren langwerpig, het breedste gedeelte dicht bij den afgeronden top (spatelvormig), de bladrand met borstelige tanden. Jonge takken rechtopstaand, oudere boogvormend en overhangend, en bezet met ‘korttakjes,’ die bundels van bladeren en ook bloemtrossen dragen. Zandgrond, vooral in de duinen. Ook gekweekt, soms met bruine bladeren (var. purpurea en atropurpurea). Mei-Juni. ♄ Zuurbes, B. vulgaris

De helmknoppen springen met kleppen open, de helmdraden zijn aan de binnenzijde prikkelbaar en buigen plotseling om, wanneer zij daar worden aangeraakt. Zie fig. Honingklieren onderaan aan de binnenzijde der kroonbladeren. Honingbijen en vliegen bewerken kruisbestuiving. De mooie roode, zure vruchten kunnen worden gekonfijt en worden veel door lijsters gegeten, die zoodoende de zaden verspreiden. Sommige bladeren zijn tot dorens vervormd en beschermen de plant tegen vraat van dieren.

Op de bladeren, bloemen en vruchten komt een roestzwam voor (Aecidium Berberidis), die sporen voortbrengt, welke zich op granen en grassen ontwikkelen en daar den schadelijken ‘graanroest’ (Puccinia Graminis) vormen. Sedert dit bekend is, heeft men in sommige graanbouwende streken de Berberis uitgeroeid. Vergelijk blz. 135.

b.

Bloemen meestal alleenstaand, zelden in trossen van 2-10. Bladeren klein, gaafrandig of slechts met enkele tandjes. Bloemen lichtgeel met groenachtigen

[p. 442]

kelk, de drie binnenste kelkbladeren veel langer dan de kroonbladeren. Afkomstig uit Japan. Mei. ♄ Japansche Berberis, B. Thunbergii

3

a.	Bladeren lijnvormig, met teruggerolden rand, bloemen alleenstaand of in groepjes van twee, goudgeel, vrucht zwart. Afkomstig uit Chili en Vuurland. Mei-Juni. ♄ Kraaihei-berberis, B. empetrifolia
b.	Bladeren niet lijnvormig.	4

4

a.	Dorens bladvormig verbreed, bloemen in trossen. Bladeren eivormig met stekelig getanden rand, takken behaard. Bloemen geel, aan de buitenzijde meestal met roode strepen, vrucht blauwzwart. Uit Chili. Juni. ♄ Darwin's Berberis, B. Darwinii
b.	Dorens gewoon, bloemen alleenstaand. Bladeren eivormig, gaafrandig of hoogstens met twee tandjes. Bloemen goudgeel, aan vrij lange stelen, vrucht blauwzwart. Uit Chili. April-Mei. ♄ Palmboom-berberis, B. buxifolia

Al deze uitheemsche soorten (er zijn er nog veel meer) hebben, evenals de gewone Zuurbes, bloemen met prikkelbare meeldraden.

Geslacht: Mahonia, Mahonia.

Bladeren samengesteld, oneven gevind, glanzig en met stekelig getande randen, leerachtig, 's winters blijvend, dikwijls rood. Bloemen geel, in rijke trossen, vrucht blauw, berijpt. Afkomstig uit Westelijk Noord-Amerika. Maart-Mei. Fig. blz. 443.

♄ Mahonia, M. Aquifolium

In Amerika wordt uit de vruchten wijn en alkohol verkregen; ook wordt met het sap ‘roode wijn’ gekleurd. De bloemen komen in bouw en inrichting overeen met die van de Berberis (zie blz. 441) en hebben eveneens prikkelbare meeldraden. De vruchten worden gaarne door lijsters ge-

[p. 443]

geten en zoodoende komt de plant nog al eens verwilderd voor in bosschen, waar die vogels digereeren.

Er bestaat ook een bastaard van de Zuurbes en de Mahonia. Deze heeft dorens (wat de Mahonia niet heeft) en meest drietallige, leerachtige bladeren. In ons land nog niet gevonden.

Geslacht: Epimedium, Epimedium.

Kelkblaadjes geel, kroonblaadjes rood met gele, zakvormige aanhangsels (sporen). De stengel draagt, behalve de bloemtros, nog een dubbel drietallig blad. Sierplantje, afkomstig uit de Alpen. April-Mei. Fig. blz. 440.

♃ Epimedium, E. alpinum

De helmknoppen springen met kleppen open, evenals bij de Berberis. Ze liggen vlak voor den stempel; eerst hangt de bloem, later richt zij zich op, zoodat dan gemakkelijk zelfbestuiving plaats heeft. Kruisbestuiving wordt bewerkt door honingbijen.