Geïllustreerde flora van Nederland

Handleiding voor het bepalen van de naam der in Nederland in het wild groeiende en verbouwde gewassen en van een groot aantal sierplanten

[p. 316]

Lisschenfamilie.
Iridaceeën, Iridaceae.

Planten met knollen, bollen of wortelstokken en lijn- of zwaardvormige bladeren. Bloemen tweeslachtig, alzijdig of tweezijdig symmetrisch. Er zijn drie meeldraden en één stamper met onderstandig vruchtbeginsel, driehokkig met de zaadlijsten in 't midden. Zaden meest kantig, met dikke zaadhuid.

De eenige inlandsche plant, die tot deze familie behoort, is de Gele Lisch, maar zij levert ons vele van onze mooiste en meest bekende sierplanten: zie Aanh., blz. 318.

1

a.	De stengel is in den grond verborgen. Blz. 317, Crocus
b.	De stengel is duidelijk zichtbaar.	2

2

a.	Bloemen met de opening zijwaarts gericht, tweezijdig symmetrisch.	3
b.	Bloemen met de opening omhoog gericht, alzijdig symmetrisch.	4

3

a.

Bloemdekbuis nagenoeg recht, bloemdekslippen zeer ongelijk; bloeistengel onvertakt; 3 ongedeelde stempels. Blz. 319, Zwaardlelie

[p. 317]

b.	Bloemdekbuis naar omlaag gebogen, bloemdekslippen onderling niet zeer verschillend; bloeistengel van boven vertakt; 3 stempels, elk in tweeën verdeeld. Trossen van 12 en meer bloemen. Blz. 320, Montbretia
c.	Evenzoo, maar minder dan 10 bloemen aan een tros. Blz. 320, Freesia.

4

a.	Stempels breed, bladachtig, de meeldraden overdekkend. Blz. 317 en 318, Lisch
b.	Stempels dun, meeldraden zichtbaar. Blz. 319, Ixia

Geslacht: Crocus, Crocus.

a.	Bloemen paars, wit of gestreept, bladeren iets korter dan de bloem, donkergroen met breede witte middenstreep. Bloemen alleen of bij paren omgeven door één scheedeblad, bloemen en bladeren ingesloten in een gemeenschappelijke scheede. Stempels meestal langer dan de meeldraden, soms korter. Sierplant uit de Alpen, hier en daar verwilderd. Febr.-April. ♃ Crocus, C. vernus
b.	Geen gemeenschappelijke scheede, bloemen geel, van binnen nergens gewimperd. Stijlen altijd iets korter dan de meeldraden. Sierplant uit O.-Europa en Azië. Maart-April. Fig. blz. 316. ♃ Gele Crocus, C. aureüs

De crocussoort die in Zuid-Europa veel gekweekt wordt om de saffraan, C. sativus, heeft paarse bloemen en zeer lange, gele stempels, die, gedroogd, de genoemde specerij leveren.

Geslacht: Lisch, Iris.

Bloemen geel; de buitenste bloemdekslippen groot, aan de bovenzijde zonder haren; de binnenste rechtopstaand, kleiner dan de stempellobben. Waterkanten en moerassen. Mei-Juni.

♃ Gele Lisch, I. Pseudacorus

[p. 318]

De meeldraden zijn onder de stempellobben verborgen en zóó beschut tegen regen en dauw. Insekten, die in de diepe honingbakken honing komen halen, raken aan de rugzijde vol stuifmeel, dat zij bij een volgend bezoek afstrijken tegen een driekant slipje aan den top van de stempellob, dat de eigenlijke stempel is. De bloemen zijn nog al veranderlijk van kleur en teekening van het honingmerk op de buitenste bloemdekslippen en in den afstand tusschen stempellob en bloemdekslip (hommelvorm en zweefvliegvorm).

Aanhangsel.
Geslacht: ♃ Lisch, Iris.

Gekweekt worden o.a.:

1. De Stinkende Lisch, I. foctidissima: buitenste bloemdekslippen onbehaard, lila, met lichtgelen, violetgestreepten nagel, binnenste slippen helder geel, langer dan de stempellobben. Zaden prachtig oranje. Juni, Juli.

2. De Duitsche Lisch, I. germanica: bloemen blauw, alle zes de bloemdekslippen ongeveer even groot, de buitenste met een dichte rij van gele haren. Mei-Juni.

3. De Dwerglisch, I. pumila: bladeren meest niet langer dan 1 dM., bloemen violet geaderd met lichtgeel of wit, de buitenste bloemdekslippen aan de bovenzijde behaard en kleiner dan de binnenste. Oostenrijk-Hongarije. April-Mei.

4. De Daklisch, I. sambucina: stengel 4-6 dM., bladeren grijsgroen, korter dan de stengel. Bloemen rieken naar vlier. Buitenste bloemdekslippen violet met donkerviolette aderen en witten baard, de binnenste geelachtig violet. Mei-Juni. Een enkele maal verwilderd.

5. De Florentijnsche Lisch, I. florentina: bloemen wit of zeer licht blauw, buitenste bloemdekslippen met licht-

[p. 319]

gelen baard. Afkomstig uit Zuid-Arabië en Egypte, maar reeds in de middeleeuwen veel aangeplant. Mei-Juni. De wortelstok van deze plant is welriekend en levert de ‘poudre de riz’ (d'Iris).

De Bleeke Lisch, I. pallida: bloemen licht violet, alle bloemdekslippen ongeveer even groot en gelijkmatig van kleur, de buitenste bloemdekslippen alleen onderaan met donkerder aderen en met gelen baard. Alpen en Oost-Europa. Mei-Juni.

De Zwarte Lisch, I. susiana: bloemen zeer groot, grijsachtig blauw, dicht bedekt met zwarte aderen en vlekken, zoodat de bloem eer zwart lijkt. Afkomstig uit Perzië. Mei-Juni.

De Spaansche Lisch, I. Xiphium: bolplant, bollen eivormig, bruin, bladeren rond, grijsgroen; bloemen tamelijk lang gesteeld. Bloem meest violet-purper, de nagel van de buitenste bloemdekslippen grooter dan de plaat. provence, Riviera. Juni.

Geslacht: Ixia, Ixia.

Knolplantje met grijsachtige bladeren. Bloemen met 2 cM. lange buis en witte of rose, donkergeaderde slippen. Helmknoppen even lang als de helmdraden. Uit Zuid-Afrika. April-Mei.

♃ Ixia, I. aristata

Geslacht: Zwaardlelie, Gladiolus (niet Gladiolus!).

Hooge planten (tot bijna 1 M.), bladeren zwaardvormig, spits. Bloemen naar één kant, rood of wit, met allerlei tusschenkleuren; bloemkruin gebogen. Middellandsche Zeegebied, veel gekweekt, soms verwilderd. Mei-Juli. Fig. ook blz. 216.

♃ Gewone Zwaardlelie, G. communis

[p. 320]

Geslacht: Montbretia, Montbretia.

De plant lijkt op een Zwaardlelie, maar is fijner van bouw en gemakkelijk er van te onderscheiden door de vertakte bloeistengels. Bloemen in allerlei tinten tusschen geel en rood. ♃ Montbretia, M. crocosmiaeflora

Dit is eigenlijk geen afzonderlijke soort, maar een bastaard tusschen Montbretia Pottsiï en Crocosmia aurea.

Geslacht: Freesia, Freesia.

a.	Bladeren zwaardvormig. Bloemen geel metroode strepen of wit (var. alba). Uit Zuid-Afrika. ♃ Freesia refr cta
b.	Bladeren breeder en korter. Bloemen geel met donkerder randen. Als voren. ♃ Freesia Leichtliniï