Geïllustreerde flora van Nederland

Handleiding voor het bepalen van de naam der in Nederland in het wild groeiende en verbouwde gewassen en van een groot aantal sierplanten

[p. 310]

Narcissenfamilie.
Amaryllidaceeën, Amaryllidaceae.

Meestal bolplanten met afwisselend geplaatste bladeren. Bloemen alleenstaand of in grooter aantal aan het eind van een onbebladerden stengel. De bloemen gelijken veel op die van de Leliefamilie, doordat zij ook bestaan uit twee kransen van drie bloemdekblaadjes, twee maal drie meeldraden en één stamper. Het vruchtbeginsel echter is onderstandig. De vrucht is meestal een doosvrucht, soms een bes.

Tot deze familie behooren vele fraaie sierplanten (zie Aanh, blz. 313), wellicht zelfs moeten de soorten, die bij ons in 't wild voorkomen, als verwilderde tuinplanten beschouwd worden.

1

a.	De bloeistengel draagt één, zelden twee bloemen.	2
b.	Bloemen ten getale van 3-40 langs of aan 't einde van den bloeistengel.	5

2

a.	De witte bloemdekblaadjes hebben groene vlekjes en strepen.	3
b.	Bloemblaadjes al of niet wit, maar steeds zonder groen.	4

3

a.	Alleen de drie binnenste blaadjes zijn groen gevlekt of gestreept. Blz. 312, Sneeuwklokje
b.	Alle zes de bloemblaadjes hebben groene toppen. Blz. 312, Leucojum

[p. 311]

4

a.	Binnen de zes bloemslippen bevindt zich nog een schotel- of vingerhoedvormig omhulsel om de meeldraden. Blz. 312, Narcis
b.	Er is geen aanhangsel binnen de bloem. Blz. 314, Sternbergia

5 (1)

a.	Bloemen ten getale van drie of meer bij elkaar ontspringend uit den top van den gemeenschappelijken bloeistengel.	6
b.	Bloemen op verschillende hoogte langs den gemeenschappelijken bloeistengel.	9

6

a.	Bloemblaadjes met groene toppen. Blz. 312, Leucojum
b.	Geen groene toppen, maar een schotelvormig of vingerhoedvormig aanhangsel binnen in de bloem. Blz. 312, Narcis
c.	Geen groene toppen, ook geen aanhangsel.	7

7

a.	Tijdens den bloei zijn nog geen bladeren aanwezig. Blz. 314, Amaryllis
b.	Bloemen en bladeren tegelijk aanwezig.	8

8

a.	Bloemen geel of oranje. In elk hokje van 't vruchtbeginsel niet meer dan 6 eitjes. Blz. 313, Cliria
b.	Bloemen rood. In elk hokje van 't vruchtbeginsel meer dan 10 eitjes. Blz. 314, Vallota

9 (5)

a.	Bloemen met korte buis en groote slippen. Bladeren dun en slap. Blz. 315, Tuberoos
b.	Bloemen met lange buis en korte slippen. Bladeren dik en hard. Blz. 315, Agave

[p. 312]

Geslacht: Sneeuwklokje, Galanthus.

Bolplantje. Bloem alleenstaand op een stengel, die boven de beide bladeren uitsteekt. Buitenste bloemdekblaadjes eivormig; binnenste hartvormig met een diepe bocht, aan de buitenzijde met een halvemaanvormige groene vlek, aan den binnenkant met 8 groene lengtestrepen. Meeldraden met een spits aanhangsel. Bosschen, hagen, langs dijken en zeer veel in tuinen. Januari-April.

♃ Sneeuwklokje, G. nivalis

Ofschoon de mooie bloem door geur en kleur de insekten lokt, die den honing zuigen uit de groene strepen aan de binnenzij der binnenste bloemdekblaadjes, en elk bloempje door zijn langen levensduur kans heeft op voldoend insektenbezoek, krijgt dit plantje zoo goed als-nooit rijpe vruchten.

In tuinen wordt tegenwoordig veel gekweekt het sneeuwklokje van den Kaukasus, G. Elwesii, dat op de buitenzijde van de binnenste bloemdekblaadjes twee groene plekken heeft, in plaats van één.

Geslacht: Leucojum, Laucojum.

a.	Aan 't eind van den bloeistengel bevindt zich slechts één, dikwijls ook twee bloemen. Bloemdekblaadjes wit (soms geelachtig) met groene punt. Zeldzaam in bosschen, soms in tuinen gekweekt. Februari-April. z.z.z. ♃ Lenteklokje, L. vernum
b.	Meestal meer dan drie bloemen aan 't eind van den bloeistengel. Bloemen wit of geelachtig wit met een groene plek aan 't eind der dekblaadjes. In moerassen en langs rivieroevers; oorspronkelijk aangeplant bij kloosters en kasteelen; waarschijnlijk vergiftig. April-Mei. z.z. ♃ Zomerklokje, L. aest vum

Geslacht: Narcis, Narcissus.

1

a.

De bijkroon is ongeveer even lang als de bloemdek-

[p. 313]

slippen. Meestal één bloem aan elken bloemstengel, zelden twee. De rand van de bijkroon onregelmatig ingesneden. In bosschen en langs hagen verwilderd, veel in tuinen. Maart-Mei. ♃ Gele Narcis, N. Pseudonarcissus

Een vorm met kleinere bloemen en bijna gaven bijkroonrand wordt ook veel geweekt: Kleine Narcis (Narcissus minor).

b.

De bijkroon is veel korter dan de bloemdekslippen.

2

2

a.	Bijkroon half zoo lang als de bloemdekslippen, evenals de bloem zelf, geel. Bladeren bijna rond. Bloeiwijze 2- tot 6-bloemig. Sierplant. April. ♃ Jonquille, N. Jonquilla
b.	Bijkroon niet langer dan ¼ der lengte van de bloemdekslippen.	3

3

a.	Rand der bijkroon vliezig doorschijnend. Bloeistengel saamgedrukt met twee scherpe randen. Bloemen meest alleenstaand, dekslippen sneeuwwit, bijkroon rood. Sierplant, af komstig uit de zuidelijke en zuidwestelijke Alpen. April-Mei. ♃ Witte Narcis, N. poëticus
b.	Rand der bijkroon niet vliezig. Bloeiwijze 3- tot 18-bloemig. Dekslippen meestal wit, bijkroon geel. Sierplant uit Zuid Europa. ♃ Tazetnarcis, N. Tazetta

Van al deze soorten worden verscheidene variëteiten gekweekt.

Aanhangsel.
Geslacht: Clivia, Clivia.

a.

Geen duidelijke bol, maar een wortelstok met uitloopers. Vele lange, breede bladeren, die jaren aan de plant blijven. Bloemen oranje, in groot aantal (40-

[p. 314]

	50) aan 't eind der bloemschacht, dikwijls knikkend, tweezijdig symmetrisch. Sierplant uit Kaapland. ♃ Edele Clivia, C. nobilis
b.	Bloeiwijze meestal met minder dan twintig bloemen, die alzijdig symmetrisch zijn. Sierplant uit Kaapland. ♃ Clivia, C. miniata

Dit is de gewone Clivia, die tegenwoordig ook dikwijls Himantophyllum wordt genoemd. De Clivia's worden bij ons als kamerplanten gekweekt en kunnen alleen 's zomers buiten staan.

Geslacht: Amaryllis, Amaryllis.

Bolgewas, bol tot 1 dM. dik. Bloeiwijze met 6-12 rose bloemen, die zich ontwikkelen voordat de 7-9 platte, 2 cM. breede bladeren te voorschijn komen. Potplant uit 't Kaapland.

Amaryllis, A. Belladonna

Geslacht: Vallota, Vallota.

Bolplant; de bladeren verschijnen tegelijk met de bloemen, die bij 3-6 aan 't eind van de bloeischacht staan. Bloem rood. Potplant uit 't Kaapland.

Vallota, V. purpurea

Geslacht: Sternbergia, Sternbergia.

Bolplant, in den herfst bloeiend met gele bloemen, alleen of bij paren aan 't eind van de bloemschacht. De vrucht rijpt gedurende den winter en in 't voorjaar komen de bladeren te voorschijn, juist zooals bij den Herfsttijloos. Wordt als droogbloeier gehouden, afkomstig uit 't Balkan-schiereiland.

Gele Amaryllis, S. lutea

[p. 315]

Geslacht: Tuberoos, Polyanthes.

Tuberoos, Polyanthes tuberosa. Knolgewas, afkomstig uit Mexico. Bij ons niet winterhard, maar zeer veel als snijbloem gekweekt. Stengel tot 1 M. hoog, grondstandige bladeren half zoo hoog als de stengel, gootvormig. Bloemen in een enkelvoudige tros, wit, meestal gevuld, maar anders met een lange kroonbuis en zes slippen, stijl draadvormig met drie gebogen stempels. Zeer geurig.

Geslacht: Agave, Agave.

Van de vele soorten is het meest bekend de Agave americana, gewoonlijk honderd-jarige Aloë genoemd, maar 't is geen Aloë en de plant wordt ook doorgaans geen honderd jaar oud; in warme landen zelfs slechts 8-15 jaar. Na 't bloeien gaat de plant dood. Bladeren taai, met stekels. De bloeistengel wordt wel meer dan 10 M. hoog en heeft vele vertakte zijtakken, met wel 15000 bloemen; deze ziyn rijk aan honing en geurend, geelwit, met meeldraden, tweemaal zoo lang als het bloemdek.

In de 16e eeuw ingevoerd uit tropisch Amerika, aan de Middellandsche Zee verwilderd, bij ons kuipplant. Uit het sap van de in den bloeitijd verwonde plant wordt, of werd de bekende pulque bereid, de alcoholische drank der Indianen.