|
| |
| |
| |
Mei-zonnetje
Met de handen nog dampend van 't soppie, waarin ze de koppen en ontbijtbordjes blank had gespoeld, schoof ze 't raam op.
‘Pie-ie-iet...’ zei de kanarie, kittig van zwavelstok naar zwavelstok wippend, en z'n zwarte kraaltjes-ogen boorden 't gele lijfje uit, zo'n plezier als-ie in de zonneschijn had, die van de gordijnkier over 't ongeredderd aanrechtje de kooi kwam bestrijken, en 't water fonteintje met 't groenig beslagen bovenste spitsje in tuimel en snijding van tollende straaltjes dee branden.
‘Ja lekkertje - ja pietebaas,’ praatte de juffrouw, zonder zich om te draaien: ‘...da's 't somertje, hóór... da's 'n sonnetje om van te smullen, hóór...’
'r In 't sop blekig-geweekte knuistjes beleien de lauwte van 't kozijn - 'r ogen doordroomden de spiegeling der brilleglazen.
Ja, 't goddelijk lentetje wás 'r - of de luimige lust van één enkele nacht de boel los had gebot - of 'n wonderlijke voorjaars-storm de takken der boompjes, de kale struik-jes, zelfs de dorre wingerden vol, vol van doorschijnend glans-groen, vol van groen zonder schaduwtjes, vol van bevreemdend-nieuw, nog nooit zó groen geweest, had bestoven.
Gister, eergister bij 't grijze gedruil, dat 'r al vroeg de lamp had doen zoeken, was 'r haast niks geweest. En nou. 't Appelenboompje zat van onder tot boven, of 't 'r an fluweelde en 't seringen-struikje groende zo lekker, zo mals, zo of de zwarte takkies zich voor de zon geneerden, dat je of je wou of niet an de goeie God most denken, die dat allemaal kón as-ie wóú...
Voor 't eerst van 't jaar - voor 't eerst na de eindeloze, ruwe winter met z'n gevloek door 't schoorsteentje en z'n rauw geweld tegen de niet te ontdooien ruiten, warmde de
| |
| |
lentelucht 't keukentje binnen - voor 't eerst hadden de zonneplassies hètte...
't Was om je te verkneuteren, om je schoonmaak in de steek te laten en met je blote hoofd 'n paar straten af te kuieren, 't Was, 't was... 't was 'n goswonder... Je vond 'r geen ándere woorde voor... En je oge konden 'r niet genoeg van krijge... Achter 't verveloos schuttinkie, waar de tuin van de Gracht met z'n kastanjeboom, hoog as 'n huis, begon, had je hele plekken van groen, groen zo dun en schriel en toch zo fleurig al, dat je de gevel most gissen, hè?... En de kastanje met z'n dikke bast leek waaratje sinds gister geplant - je kon d'r 'n eed op doen, dat je 'm nog niet had gezien...
‘Pie-ie-iet!,’ riep de kanarie opnieuw en 't kalkige eelt dat de juffrouw om de twee maanden van z'n pootjes probeerde te weken - 'n last voor de beestjes as 't vuil van de kooi anbakte - sloeg rappe tikjes tegen de droogte der stokken: ‘Pie-ie-iet!...’
‘Ja lekkertje,’ praatte de juffrouw, terug in de werkelijkheid - met niks kon ze d'r dag niet verdoen!: - ‘we salie jou ook is late profitere, pietebaas.’
Voorzichtigjes an beklom ze de stoel, de brede pantoffel-voeten bezijden 't vlechtwerk, en de handen om de tralies slaand, suste ze 't wildfladderend dier, dat haar toch most kennen!
‘Nou dan, lekkertje!... De vróúw sel je niet opete piet!... Nou, nou!... Motte we allebei van de stoel valle, piet?... Ja kijk me maar an, hè!’
Zoetjes balancerend, een voet op de zitting van de stoel, een als in polsing van de diepte die ze op de tast weer terug most, hervond ze de veiligheid van 't vloerzeiltje. De kooi nu naar 't zonne-weelderig, geel blakerend aanrechtje dragend, babbelde ze in één zet door, gewend an 't gezellige, knusse, huiselijke van de altijd geduldig-luisterende nooit gehumeurde anspraak, bijna 'r enige sinds 'r man gestorven, 't dagmeisje 'm gesmeerd had en de
| |
| |
kamers voor de commesaals leeg stonden.
Iemand most je hebben. Met al de zorgen in je hersens, de zorgen van je huur, je belasting, je schoonmaak-helemaal-alleen, je gemier met advertenties om de pracht van 'n suite (met vrij kabinet) voor 'n fatsoenlijke som kwijt te raken - met zoveel sjagrijn an je hoofd je mond te houden: dat was om gek te worden - dat hiew geen sterveling uit!
De grootste slag - d'r man niet meegeteld - was 't trouwen van de meneer-die-z'n-bezigheden-buitenshuis-had, geweest. Zó een kreeg ze nooit meer. Je had ééns in je leven lief (tenminste as onbesproken mens) - en je verhuurde ééns, in dat zelfde leven, je door 'n ringetje-te-halen suite an 'n precies op de éérste betalende heer, die geen kapsies met 't boekie maakte, die alles op de minuut dee en hart voor je meubilair had.
Tweemaal, na die leegten in 'r gemoed en 'r bovenhuisje, was de suite heel kort bewoond geworden - de eerste keer door 'n heer, die al de tweede dag de deurwaarder bij zich (in haar suite) kreeg - toen door 'n student die, tot diep in de nacht bezoek van nooit d'r voeten vegende schandaal-schoppende vrienden (en vrouwspersonen) ontving.
Dat had ze 'n maand - dertig dagen, en as gezegd dertig nachten, motten verdragen. En nou in de schoonmaak, zonder meissie, zonder hulp, zelf de plafonnetjes wittend, dikwijls, ja haast ieder uur, met ingehouden woede voor de baldadige, gruwelijke herinneringen van de studente-maand, die meer kringen in de tafels, maar vlekken in de stoelen, meer krassen en andere onbetamelijkheden had achtergelaten dan de meneer-die-z'n-bezigheden-buitens-huis-had in twaalf jaar!...
Had ze in die dagen-des-oordeels 'r leed, 'r klachten, 'r diepe verontwaardiging bij de tralies van 't kooitje gelucht - had ze de kanarievogel bij 't ongehoorde van gebroken glazen, door as en eindjes sigaar verontreinigde bo- | |
| |
tervlootjes, geraas en gestoei (boven) tot getuige genomen, 'm huilend 'r noden in de eenzaamheid van 't keukentje, gezegd - in de herwonnen stilte van 't huis, en bij de restauratie van 't door de vandalen vernielde, steeg 'r gevoel van onverwoestbaar-intieme, behaaglijk-zekere-vriendschap voor de bescheiden kameraad en huisgenoot an wie je enkel vreugde beleefde, die 'r as 'n kind op los piet-te als je 's morgens de keuken in kwam, die je de tranen in je ogen kon zingen as-ie op dreef was, en die de grootste troost van d'r man, toen die zo goed as op sterven lee was geweest. Jan had 'm wel is door 't keukentje laten vliegen... Dat dee zij niemeer. Want zo'n beest wier zenuwachtig door z'n vrijheid - en dat most dan 't koper ontgelden... Maar anders! Niet één kenarie in de stad of 't land kon zo'n hére-leventje as Pietebaas bij haar hebben. Tweemaal in de week kreeg-ie schoon, behoorlijk uitgebrand zand - en zo as 't er was, 'n blaadje verse sla - en in de hete zomer 'n badje - of is 'n hennepzaadje - of 'n snuffie van 'n kers - of 'n klontje suiker...
Soms in de beangstigende avondstilte, as ze 'r krantje uit had en de zwijgenis der dingen van 'n ophitsende vijandigheid werd, kon ze 'r ineens behoefte in vinden 't als 'n geel balletje op 't stokje versteend dier wakker te praten... En 'r Zondagen, na de kerk, verdeed ze met uren schel en betogend gebabbel. De vogel, zich vervelend, opgewekt door 'r gescharrel met potten en pannen, zei duizend keer ‘Pie-ie-iet!’ - zij verhaalde, redeneerde hardop, móést 'r geluid horen...
Nu met 't wonder van 't Mei-zonnetje en de in feestgroen gestoken planten en bomen, had ze 'n bijna moederlijke vertedering bij 't nerveus-verrukt getrippel van de kanarie, die als 'n gele vlam door de zonnebaan bewoog en bij 't gesjilp der mussen buiten onrustig-schril antwoordde. ‘Lekker, hè - wat? - hè, Piet?’ praatte ze z'n slank rugje toe: ‘ja, en nou salie we je meteen ook maar is voorsien, hè?... Je ben me weer aardig an 't hannesen met je saad
| |
| |
en je water geweest! Nou, nou! Most je d'r so wild mee omspringen, kind? Foei! Foei! Je kooi siet 'r as 'n stedentekamer uit, Piet! En wat je met je watertje uitvoert, nou nou - 't lijkt of-ie d'r wat indoet so groen as je fonteintje tellekens beslaat... Ja, ja - 'k heb 't tegen jóú - en niet tegen de jonges buiten...’
De schuif met 't zand had ze uit de kooi getrokken, en met de ellebogen 't kozijn beleunend, beblies ze met niet té wild-gespannen konen, zachtjes-an, bang dat nog eetbare zaadjes mee zouen dwarrelen, de platte, zinken bak. De hele kooi vandaag 'n beurt geven kon niet, was ook niet nodig - maar 'm met zoveel herrie in 't zonnetje, dat 'r plezier in had de minste spetjes op te letten, te laten, kon ze niet over 'r proper hart brengen. Dat voelde ze as 'n verwaarlozing. En as 'n niet zó grote vreugde voor Pietebaas. As-ie met 'n schoon-geblazen zandbak en met fris voer en met 'n kraak-helder fonteintje in de eerste lentezon van 't jaar stond, most-ie zich tienmaal lekkerder as met de smurrie voelen. 'n Mens kon gos-onmogelijk 's Zondags helemaal-lekkertjes voor 't spionnetje de straat af zitten neuzen as de boel niet an kant was - enne dat bleef voor 'n dier glad 't zelfde, wat?...
Voor de blaasbalg van 'r ouwe lippen, 'r lippen met oneindigheid-van-levensweten, stoven, spotten, kolkten de zaad-pelletjes, en 'r tussen door buitelden als opgejoelde sneeuwvlokken de gele donsveertjes van Pietebaas, die werendig te ruien scheen. 't Zoele windje droeg ze mee over de nimbus van groen rond de struikjes, over 't schuttinkje, tot diep in de tuin van de Gracht - waar, dat zag ze eerst nou - hoe de mensen 't konden! - an 'n appelenboom, met blaadjes as grassprietjes, luren en kindersokken hingen te drogen...
‘Zo, Pieteman,’ praatte de juffrouw weer, nu 'r lippen niet meer te blazen hadden - en ze bukte 't venster in: ‘...nou ga je me niet zo wild te keer, hóór!... De vrouw sit midden in de schoonmaak, mot je denken, hóór!... En
| |
| |
nou salie we nog je watertje...’
Meer zei ze niet. Verder had ze niet gekund, al had 't 'r leven met 'n dozijn jaren verlengd. Met de zandbak in de handen, de mond in schrik verstard, 'n haast niet kloppend hart en 'n bestervende verzwikking in 'r leden - zag ze 't ontzettende, 't vreselijk-onverklaarbare - aanstuipte ze 't visioen van de vogel, die met schuwe tastbewegingjes boven op de kooi zat...
Ze dacht 'r niet over hóé 't gekomen kon zijn - dacht niet - kon niet denken - ze wist alleen als 'n reflex-van-weten, dat-ie in 't fel-valse zonnetje - buiten z'n tralies - lieve God nog an toe! - voor 't wijd open raam zat - dat één onvertogen ademgerucht 'm naar de smerige bomen kon jagen - naar de kou - naar de poesen - naar de ellende van de blote hemel, regen en geen vreten-bij-de-hand... Eerst na 'n lange bewusteloosheid, zich niet verroerend, zonder 'n schuivinkje van de ellebogen, zonder 'n vingerstrekking, zei ze zachtlokkend, hopend dat-ie om zou kijken en 't raam vergeten...: ‘Piet! Piet! Piet!’ - iedere ‘Piet’ met 'n nadrukkelijker vertedering.
Even bewoog-ie de zwarte kraaltjes-ogen naar de zij van 't rekje met de busjes ‘notemuscaat’, ‘peperbollen’, ‘kamperfoelie’ - even riep-ie 'n ouwerwets ‘Piet!’ werom - maar toen ze dodelijk voorzichtig 'r arm naar 't raam strekte, om te proberen 't neer te duwen - gebéurde 't - 't - hét - werd de keuken plots wit van leegheid - de kooi drie-, viermaal zo groot - 't raamgat van 'n dreigende verschrikking...
De zandbak ontglipte 'r handen - de kooi stiet ze driftig opzij, en 't bovenlijf over 't kozijn wringend, zo ver als ze kon, zocht ze, doorwoelde ze 't belabberd groen en de ha-telijke takken. En omdat-ie scheller dan al de mussen bij mekaar ‘Piet’ riep - en z'n geel lijfje in de zon glánsde, zag ze 'm al gauw tussen 't donzig, in 't winde-gewieg schijnbaar schuimend groen van 't appelenboompje in de Grachttuin. Ze sloeg geen doek om - zette geen hoed op
| |
| |
- vergat 'r toffels.
Of 'r rokken in lichtelaaie stonden - of Jut met z'n broodmes 'r na zat - of 'n dolle hond zó-met-'t-schuim-an-z'n-bek an 'r stootkanten hing - of 't de dag-des-oordeels was en de dikste helft van de aardkloof al áf was gebarsten: zó spurtte ze 't zijstraatje door, de punten en bobbels der keien niet vóélend.
Op 't hoge bordes van 't grachthuis hijgde, hoestte, praatte, jachtte ze in één koortsige verwildering, telkens bij 't stomme niet-begrijpen van 't dienstmeissie herhalend ...‘Me kenarie sit bij u in de tuin, juffrouw... Me besie is losgebroke!...’
En as 't dan eindelijk gesnapt wier - God, wat 'n hersens! - liep ze mee de lange, donkere gang met an 't eind zon en groen bij 'n glazen deur, door - en over de nou werachies stekende kiezels haastend, zocht ze met gretige ogen.
Maar in 't appelenboompie was-ie niet meer, de ondankbare judas! 'r Hand boven de ogen, die niet tegen de zon in konden, schorend, hoorde ze 'm meer dan ze 'm zag tussen 't groene gedamp van de kastanje, waar-ie zo vrij zong, of-ie in z'n kooi, in 't keukentje, zat.
‘Nou, die het u voor 't láátst gesien juffrouw...’ zei 't meissie, 'n paar ramen begrunnekend, waarachter hoof-den nieuwsgierigden - de buren begonnen 't ook in de spiezen te krijgen.
‘Pischt! Pie-ie-iet! Pie-ie-iet!’ riep de juffrouw, door de spleetjes van 'r in rimpels verperste oogleden enkel schreeuwende zonne-schelheid en geel-groene boomfranje grijpend, en omdat dat 'r tureluurs maakte, viel ze kwaadaardig uit: ‘...siet ú wat door die lammenadige son?... En dat groen nou ook net, hè?... kom nou Pietebaas - kom nou lekkertje!... Je kooitje is toch so warrem!... Wat mot je nou hier! Daar ken je ommers niet meer tegen!... Pie-ie-iet!... Pie-ie-iet!’ Onzichtbaar in 't tere gekoepel boven - dan zwijgend - dan met 't zingen van 't zonne- | |
| |
tje maat houdend - school 't lijfje met 't soms zó zwaargaande fluitend gejoel, dat hoe langer hoe meer hoofden over de bloemrekken en kozijnen kwamen. En die keken van de zingende vrijbuiter in 't malse lentegroen naar de juffrouw in de grachttuin. En ze lachten. Want 't was 'n komiek gehoor, dat geroep van 't mens op d'r kousen...
Toen-ie over de daken weg was - zo weg dat je geen ‘Piet’ meer te slikken kreeg - hing de juffrouw de lege kooi aan de spijker.
't Meizonnetje beplaste de koperen bullen, fleurde de figuurtjes van 't zeil op, overlaaide de witbekalkte wanden met 'n gedaver en 'n geglitter dat 't keukentje 'r jong van wier.
Zij, met 'n hoofdje zwaar van ellende, die 'r dagelijks gedoetje, 't drogen van 't beetje vaatwerk, 't schillen van de aarpels - een voor een - ordelijk - zonder 'n ingelaten pit - terwijl 't water al stoomde - maar om 'n haverklap, bij ieder vogel-schaduwtje langs 't raam, bij elk gesjilp dat anders leek, bij elk gepraat naastan of benee, boog ze zich over 't kozijn, zocht de glanzende luciede-blauwe hemel af, 't seringenstruikje, 't appelenboompje, de kastanje, 't klimop...
Allemachtigste God - as 't voor 'n week was gebeurd, had ze overal door de takken kennen kijken - nou hingen d'r groene gordijnen... Ze doorstommelde 't bovenhuisje, de kamers voor de commesaals 'n laatst handje gevend - bewoog, redderde, ging boodschappies doen - 'n half pondje groene zeep en 'n pak lucifers - later nog 'n ons margarine - ze las, na de koffie, as altijd de ochtendkrant met de advertenties - ze liet zich an eten en drinken niemendal mankeren - maar toch - maar toch... 't Wier 't zelfde gevoel of d'r 'n dooie in huis was - zo stil - zo angstig... En nog 's avonds om acht en om negen en om over tienen, toen ze na bed ging, schoof ze 't venster op, denkend dat-ie terug zou kommen... Zwaar zuchtend
| |
| |
aanzag ze 't strakke, glad-zilveren maansinkkeltje, dat de plaats van 't Meizonnetje in had genomen... En onder 't bidden door, of ze wou of niet, dacht ze an Piet z'n gele lijfie in 't appeleboompie - buiten, in de kou.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd