|
| |
| |
| |
Van de Antwerpse trein en de pech
Nog laat in de nacht en 's morgens overnieuw bij de lamp, omdat 't pikkedonker was, hadden ze 'r met zenuw-gezichten bij zitten dillebereren - as oom Mijkel honderdmaal hardnekkig herhaalde - of d'r 'n viesjelant of de kruier-van-naast-de-pekelkomkommer-winkel most worden besteld. Met de grote koffer van tante Sofie - die geleend was met ommegaand werom - en oppasse in gosnaam voor de bojem, die keduuk van de laatste reis was geworde - met dat bakbeest van 'n kist, kon je niet op de electrische - jammer genoeg! - had je te kiezen tussen 'n viesjelant en de kruier. Eerst hadden ze oom Mijkel, die liever lui as moe werd, die de koffer op de imperjaal wou zetten, om dan zelf met z'n zessen in de koes te kruipen - reken is an: zes passies van de tram gespaard! - gelijk gegeven, maar omdat moeder de stuipen op d'r lijf kreeg, as ze an de grachten dácht - de grachten waarin de viesjelant terecht kon kommen as 't paard van god-weet-wat schrikte - sinds d'r trouwen had ze niemeer gerejen - vielen ze de oude vrouw weer bij - most 't de kruier-van-naast-de pekelkomkommer-winkel wezen. Drie-, viermaal veranderden ze van idee, vooral in de kille, regenachtige vroegmorgen. 't Was 'n wip van meninkjes en besluiten - dan met 'n vaart omhoog, dan met 'n bons na benejen. Zo zou 't 'n poos geduurd hebben, as moeder dood-op van zenuwen, an 't dillebereren geen end had gemaakt door de huilerig-gejaagde verklaring, dat ze liever thuis bleef as langs de grachten te rijjen. 't Was me 'n herrie geweest. De trein ging om 8.28 greenitsche tijd - dat was twaalf minnute voor negenen. Met lamplicht zaten ze te ontbijten, brokkend tegen de zin van d'r maag - moeder slokte met moeite 'n kop thee met 'n beschuitje - oom Mijkel dee over 'n hap gewoonweg 'n half uur, asof-ie lijm zat te kauwen - Bets, om
| |
| |
wie al de drukte, de hele bereddering an de gang was, omdat ze 'n maand in Antwerpen bij de ouwers van d'r aanstaande, die daar diamantslijper was, zou logeren, stikte letterlijk in 't ouwbakken brood - Rachel, de andere dochter, opgewonden door 't gepak voor 'r zuster en 'n verstelling die in de haast most gebeuren, piekte en hapte tegelijk - alleen Davidje, die bij 't gedillebereer al maar had zitten zaniken of-ie bij de koessier op de bok mocht, schrokte de besuikerde boterhammen, gulzig kijkend na de droge broodjes met pekelvlees, die Bets mee in de trein zou nemen, as ze onderweg belust werd - je kon nooit weten - 't was me 'n zit.
Tante Sofie en de kruier-van-naast-de-pekelkomkommerwinkel, kwamen samen de trap op. Toen mosten 'r in 't laatste ogeblikkie de toffels van Bets bij en 'r kam en 'r borstel en 't stukkie zeep - en omdat de koffer niet dicht wou, ging oom Mijkel op 't deksel zitten, beschreeuwd door Bets, Rachel, moeder en Sofie, bang as ze waren dat de goeie rokken te erreg zouen kreukelen, dat 't deksel zou splijten, dat de pot met olijven die voor Sem in Antwerpen was ingeslagen op Bets 'r kousen en onderlijfies zou breken. Oom Mijkel most niet zo scheef zitten. Oom Mijkel most niet zo averechs persen. Oom Mijkel most niet met z'n hakken tegen de verf van de koffer schrapen. Oom Mijkel most niet zo heen en weer wiebelen. Hij, maar zo-zo wakker, kiespijnachtig door de suiker van z'n kom thee - in elk oor had-ie voor de verwarming 'n stukkie watten met Haarlemmerolie gedraaid - werkte verveeld met z'n schouders en 't wit van z'n ogen. De kruier as man van 't vak - die de akkevietjes dag an dag dee - wou 'm 'n handje geven, maar omdat ze allemaal door mekaar praatten en in de hoogste nood inene de beugel 't slot greep, hoefde oom Mijkel nog alleen maar an 't na benejen dragen te helpen.
‘Kruier,’ zei tante Sofie, die as je in 'r binnenste kon lezen, spijt over de geleende koffer had: ‘kruier, zei u d'r
| |
| |
voor zorrege, dat 'r niks mee gebeurt, dat-ie niet van de wagen valt, zel u asjeblief?’
‘Kruier pas u op de muren voor de kalk?’ zei moeder beangst.
‘Kruier, denk u d'r an, dat 'r 'n pot met olijven bij is?,’ riep Rachel, zo dicht achter oom Mijkel an lopend, dat ze 'm op z'n hielen trapte.
‘Kruier, hou u 'm plát, voor de vere van me hoed?’ zei Bets, bleek, nou 't zo ver was.
De kruier antwoordde niet, omdat-ie bij al dat gekles niet wist, wie die 't eerst asem most geven en omdat oom Mijkel, die 'n gezicht trok of 'm de spieren uit z'n lijf werden gescheurd, 't hele vrachie op hém liet ankommen.
‘Wat is dat voor 'n áárdige koffer!’ klaagde oom, in de ronding van de trap bekneld: ‘hoe neemt men zo'n óngein van 'n koffer om mee te reizen - ik hou 'm niet - me vingers snije af!’
‘Laat 'm in gosnaam niet vallen!’ riep tante Sofie, boven an de trap: ‘doe je zaddoek om 't oor, Mijkel!’
‘Daar kommen ongelukken van!’ zei moeder ongerust. ‘As de pot met olijven maar niet bárst,’ spon Rachel 'r tussen door.
Oom Mijkel blies van inspanning. In 't trappe-donker zag je enkel 't witten der watten-propjes in z'n oren en de rand van z'n boord. ‘Wat trek je!’ riep-ie de kruiersrug toe, ‘me handen gaan mee!’ De koffer dompte op 'n tree, en de vingers pijnlijk beblazend, sprak-ie 't traphol, waar de vrouwen op 'n hoopje drongen, klagelijk toe: ‘dat komt 'r van dat we geen viesjelant hebbe genome!’ ‘Asof-ie dan ook niet op 't rijtuig had gemotte,’ zei Rachel: ‘hoe ken men zo'n verstopt hoofd hebbe!’
‘Ik til me 'n dubbele breuk,’ praatte oom nog eens, en nou met de hand in z'n zakdoek vatte-ie opnieuw 't oor van de koffer, die met stoten en horten eindelijk in 't beneden-portaaltje belandde.
Toen liep Rachel de trap af, om zich te overtuigen of 'r
| |
| |
geen nat uit de bojem lekte - en toen-ie zo droog as kurk anvoelde, bleef ze toekijken tot-ie op de wagen getild was. ‘Voor Antwerrepe,’ zei oom, de laatste instructies aan de kruier gevend.
‘En 't reçu?’
‘Daar zorrege we zellef voor,’ antwoordde-ie uit z'n humeur - strieme en bladders zatte d'r an z'n hande - vraag ja, wat 'r ingepakt was geworde! - keistene!...
Bij de tramhalte hadden ze 'n dikke tien minuten motten wachten, want de eerste tram die langs kwam, had nog enkel twee plaatsen op 't voorbalkon. Oom Mijkel, die nou zo'n goddelijk gelijk van de viesjelant kreeg - zes passies én de kruier én misschien net op 't nippertje an 't statioon! - hield in martelaarschap z'n mond. Hij was pips van ergernis en kou. De regen, sterker geworden, opgezweept door 'n nijdige wind, siepelde van z'n hoed in z'n opgeslagen jaskraag, verpapte de oorwatjes. En toen 'r na de volle tram 'n tweede kwam, kregen moeder, Sofie, Bets en Rachel nog net plaatsen binnenin, most hij met Davidje voorop. Met vrouwen had je als voort 't zelfde! Als voort!
Doch in 't Centraal-station, waar ze nog veertien minuten tijd hadden, most-ie zich laten gelden, wou niet alles in 't honderd lopen. Moeder stond al te huilen dat ze Bets in 'n volle maand niet weerom zou zien - tante Sofie wou zonder perronkaartje door de kontrolle, zette 'n grote bek tegen de beambte die 'r tegenhield - Bets en Rachel deeën of ze in de drukte van reizigers en bagage geen tien konden tellen. Van 'n bedaardheid om te zoenen - hoezeer bleek van ongewoonte - nam-ie 'n derde enkele Antwerpen en vijf perronkaartjes. 't Kostte 'n centen om van te schrikken - as-ie nou nog de kruier betaalde, was 'r 'n weekloon mee gemoeid. Vijf en vijftig centen over! Gejaagd, de een voor de ander na, op van zenuwen, wiegelden de vrouwen de tunnel door, moeder helpend die zo
| |
| |
gauw niet kon, sneller van stap bij 't verwijderd gefluit van 'n rangerende locomotief. Dan, of 't toeval met ze was, zát Bets ineens. Ze zát in 'n coupé ‘Dames’ - en volop tijd. Daar hadden ze voor gedraafd en gejaagd. Al de portieren stonden open - d'r kwammen mensen zo doodbedaard anzetten, of d'r niks gebeurde. Moeder, nahijgend, 'r bandeau verschoven, 'r hoed scheef van 't onmogelijk gehol, keek dagschuw, lichtelijk-bevreesd 't gevaarte van de trein af, de wagens as reuzen met tafeltjes d'r in, allenig 'n deur an de achterkant. 'n Wonder! Of je 'n sallon zag. 't Stomen en snuiven van de locomotief, die van de stations-overkapping 'n wolk maakte, bedremmelde 'r. 'r Lippen kon ze niet stil houen van de koortsende angstbesluipinkjes, dat 'r dochter met die gevaarlijke meschien over zo'n afstand most.
‘David niet zo dicht 'r op,’ sprak ze vreemdelijk lachend: ‘as die vort gaat leg je d'r onder eer je 't weet! - Mijkel - in gosnaam hou geen voet op de tree - doe mijn 't plezier en ga achteruit...’
Hij, meer dan eens na Den Haag en Rotterdam geweest, schokte kregel z'n druipnatte voering-schouders. Zeven minuten nog.
‘Je mot mijn leren reizen,’ zei-ie gemelijk, Davidje 'n tik op z'n vingers gevend - ibbel wier je van 't nagelkluiven dat de jongen zonder ophouen dee: ‘as je weer op je vingers bijt, krijg je 'n draai om je oren! Mot 't 'n verzwering an je hande worde?’
‘As d'r nou maar 'n dame bijkomt,’ zei Bets angstig voor de reis in 'n coupé alleen.
‘Waarom?’ vroeg oom Mijkel: ‘boven je hoofd hangt de noodrem - as d'r wat gebeurt - d'r gebeurt niemendal! - heb-ie zoveel hulp als je nodig heb! En an de douane hou je je sleutel bij de hand voor de visitatie - voor de olijve hoef je geen rechte te betale - anders eet je d'r eerst 'n paar, dan is de pot angebroke, hoor je?’
Of ze gestoken werd stond Bets ineens op. De sleutel. De
| |
| |
koffer! Allemachtig ze had nie-eens 't reçu van de kruier! ‘Heit ú 't reçu, oom Mijkel?’ vroeg ze driftig.
Z'n ogen doken in z'n behaard gezicht, dan schichtig naar de stationsklok. 8.22... 8.22... Zonder te antwoorden schoot-ie als 'n vluchtende misdadiger naar de trap, bijna tegen aankomende reizigers botsend. Bets, moeder, tante Sofie, Rachel, Davidje keken 'm in één ontzetting na. Hoe men 't reçu kon vergeten! Hoe de kruier 'r uit z'n eigen niet an gedacht had! Hoe men zo stom kon wezen! En dat ze 't allemaal in de haast door d'r hoofd was gegaan!
‘As oom hard loopt haalt-ie 't!’ zei Rachel, de wijzers van de klok met benepen ogen vasthoudend. Je zag de grote verspringe! 8.23.
‘Zal 'k 'r zolang uitkomme?’ vroeg Bets wit van schrik. ‘En as-die vortgaat! As ze in Antwerrepe voor niks an 't statioon wachte?’
‘We kenne toch 'n teelegram zende!’
‘Bets - je blijft zitte! Oom Mijkel haalt 't makkelijk!’ ‘Pas op!’ zei de conducteur, 't portier sluitend.
Even waren ze stil, ondersteboven van de ellende met 't reçu. Ze keken naar de klok, naar 't gat van de trap, waardoorheen oom Mijkel verdwenen was. Bets uit 't raampje gebogen, met schellen onder 'r ogen en 'n neus die snoof asof ze Narciss bij Van Lier in de Amstelstraat op 't lijk van de markiezin De Pompadour zag liggen - beet op 'r lippen van hitsende spanning. Gotogot, geen nachthemd, geen haarkam, geen stuk klere as je aankwam - niks in Antwerpen te krijge door de douane die alles an de grenze hield! Rachel, fel, -rood van angsten - met oom Mijkel had je toejoer avonture! - was 'n eind na de trap gelopen telkens, omkijkend of de trein 'r niet vandoor ging. De witte adembuiltjes ploften 'r neus uit, wilder, onstuimiger as de grote wijzer 'n zetje verschoof. Moeder, in diepste verlatenheid, telkens naar de verkeerde zijde voor elke haastig-aanstappende reiziger
| |
| |
wijkend, houdingloos in 't gestommel van karren, 't slaan van deuren, 't binnelopen van 'n trein, 't jachten van mensen en mensen; moeder uit 'r sfeer van warm-besloten, zelden verlaten kamertje met beste benejen- en bovenburen, stond verward en beduusd, huilerig en hulpeloos, niet goed begrijpend waarom Mijkel zo weggehold was, toch met de aanvoeling van 'n allerverschrikkelijkst gebeuren. De enige die 'r positieven bij mekaar had, was tante Sofie. Die was eerst na de conducteur gedribbeld, toen na de hoofdconducteur, en over 'r woorden struikelend soebatte ze effen te wachten, 'n páár minuten te wachten, tot Mijkel met 't reçu voor 'r nichtje werom kwam - dat 't de schuld van de kruier-van-naast-de-pekelkomkommer-winkel was. Davidje, onthutst door 't grommend antwoord van de man met de brede rooie bandelier, kloof z'n nagels tot 't vlees.
Dan zwaaide Bets ineens verrukt met 'r arm. Boven de trapgrot daagde 't hoofd van oom Mijkel met de watten propjes. Hoestend op stikken af - dat was geen beweging voor 'n man, die bronchitis te pakken had plompte-ie van 't ene been op 't andere, haast vallend over de boom van 'n postkar - en toen-ie vlak voor 't portier met 'n adempiepende, zwak-reutlende borst stopte, hakkelde-ie met weerbarstige stuip-hijgingen, dat 't een gulden zeven en veertig an vracht kostte, dat-ie maar vijf en vijftig cente bij zich had, dat ze zonder geld geen reçu woue geve, de gammers.
‘Daar blijft-ie al die tijd voor weg!’ zei Rachel op grienen af.
‘Daar! Pak an! Pak an!,’ riep tante Sofie 'm 'n rijksdaalder voorhoudend: ‘we hebben nog drie minute - voor-uit.’
Hij kon niet meer. Van 't rennen was-ie z'n longen kwijt. Al had 'r z'n leven van af gehangen...
Toen, kordaat, de rijksdaalder uit tante's hand grijpend, probeerde Rachel 't met daverende knieën en flapprende
| |
| |
rokken. Asof ze werd nagezet sprong ze de trap met twee, drie trejen gelijk af naar 't bagagelokaal, waar ze nog nooit was geweest, an de eerste de beste vragend waar ze most wezen voor 'n koffer na Antwerpen. Doch toen ze eindelijk boven kwam met 't reçu in 'r trillende hand, was 't baanvak, waar de trein met Bets had gestaan, onmiskenbaar leeg, 'n leegte van twee glimmende, lange rails, en bij 't buffette-huissie klitte de verstoorde familie, in verbolgenste stemming analyserend wiens schuld 't geweest was - van de niet genomen viesjelant - of van de kruier...
De volgende dag kreeg Bets 't reçu over de post - maar eerst de daaraan volgende aten ze in Antwerpen olijven.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd