|
| |
| |
| |
De zieke
Twee dagen voor 't concert, toen Mijkel Kaneel, uit z'n humeur door de ellende van natte straten en stukkende zolen - z'n voeten zwommen in 't water - de oude parapluie in de standaard nijdigde, bonsde de kamerdeur tegen de punt van de ladenkast en eer-ie de tijd had gehad de sieplende jas aan de haak te hangen - laat staan op verhaal te komen - jachtte moeder de gang in. 'r Spitsig gezichtje met de opwippende neus scheen in zorgen en nerveuze besluiping witter, scherper dan gewoonlijk, 'r wriemelende vingers waren groezel-zwart met roet-gore toppen.
‘Mijkel,’ zei ze bedwongen - ineens kwam, kón 't 'r niet uit -: ‘Mijkel - d'r is ons 'n groot ongeluk overkommen - je mot 'r niet van schrikken...’
Stommer had ze geen anloop kunnen nemen.
‘Watte dan?,’ vroeg hij, de druipende mouwen slap neer op de bruinig-verpapte manchetten. Z'n adem stokte bij 't zien van de onthutsing op 'r gelaat.
‘Hij piept,’ zei ze - en plots roodden 'r ogen in 't tanig gerimpel bij 'r slapen.
‘Hij piépt? Hij piépt?’ praatte Mijkel na, dát niet dadelijk snappend.
‘O God, vader - hij piept om 'r naar van te worden - hij piept as 'n gruwel,’ zei Mijntje, nou ook in de deurpost.
'r Haar had ze in de verbouwereerdheid nog niet opgemaakt, enkel in 'n wrong geknoet met wat uitsprietende haarspelden, en 'r sproeten-gezicht leek door zwarte striemen belittekend, zo as ze an 't werk was geweest. 'r Voorschoot was vuil, 'r handen waren één bonk roet.
‘As jullie...,’ begon Mijkel te ondervragen - begrijpen kon 't geen sterveling... ‘as jullie...’
Toen verscheen ook Morritz in de deuropening en achter
| |
| |
'm an, as 'n nimbus, spuide 'n vettige walm in de gang, sliertjes rook of iets smeulde.
‘De boel leit in duige, vader,’ zei-ie waarlijk doodsbleek: ‘hij piept - hij piept as 'n zaag...’
‘Piept... Piept... Piept...,’ viel Mijkel driftig uit: ‘wie piept 'r nou?’
‘Gotogot, wat 'n hoofd van steen,’ zei moeder in barstende verwondering: ‘wie zal d'r anders piepe as de sjello?...’
‘De sjello van Morritz, vader!’
‘Hij piept as 'n scharnier,’ dikte Morritz huilerig aan - nou vader 't eindelijk - eindelijk verstond: ‘hij piept dat-je hart d'r van draait...’
‘Hoe kómt dat dan?,’ vroeg Mijkel, onnozel as 'n kind van nog geen twee jaar - wist-ie veel wát-ie vroeg! - de schrik zat 'm in z'n benen, in z'n rug, in z'n lenden, in z'n hele lijf - de schrik dat 'r wat an de dure cel kapot was gegaan, net nou-ie in de sigarenwinkels, letterlijk overal, Morritz z'n portret ten voete uit - 'n jongen van nog geen zeventien - 't láátste wonderkind van de wereld - telkens van voren-af-an en met niet te verzadigen gretigheid had bekeken...
‘Hoe 't kómt... Hoe 't kómt...’ lijsde moeder verbolgen door zo'n vraag-van-niemendal: ‘...hoe 't komt - wat schiete me dáár mee op?... Ze piept... Ze piept of de snare versleten benne... En hij mot wete hoe 't kómt!... Vraag hoe me d'r áfkomme!...’
‘Begrijp 'k geen woord van,’ zei Mijkel, de natte jas afstropend en de grauwe lekstraaltjes van z'n nek vegend: ‘Morritz het 'r nog gisteravond 't concert van Dvorak op voorgespeeld... Hoe piept-ie dan zo in ene as d'r niks mee gebeurd is?’
‘Van de vocht, vader,’ lei Mijntje uit - of 't niet eerder gekend had - had-ie 't zónder omslag begrepen.
De jas hing aan de kapstok - de schoenen met de stukkende zolen stonden bij de parapluiebak - de plasjes- | |
| |
huilende hoed rustte op de gasmeter.
Suffig, met één slag onder de indruk, perste-ie de manchetranden, liep de voorkamer in, waar Mijntje alweer voor de potkachel hurkte. Met d'r drieën: moeder, hij en Morritz, hadden ze 'm van zolder gesjord - nou de bassist van de overzij die verstand van muziekinstrumenten had as geen ander, ze gezeid had, dat 't vochtige weêr van de laatste weken - was dat 'n zomer! - in 't hout was geslagen. Stoken mosten ze de kamer lekker heet - niet té heet - enkel lékker - tot 't piepen ophieuw - en as-die tóch piepen bleef - kon 'r niks van 't concert kommen - want de heren van de kranten zouen natuurlijk zeggen, dat de streek van Morritz, de goddelijke streek, die zelfs de dove grootmoeder tranen in d'r ogen gaf, de streek as mogelijk alleen Cásals in z'n jonge jaren had bezeten nog niet zuiver was... An 't publiek - d'r was voor vijftig gulden besproken - kon je moeilijk vertellen dat de sjello piepte...
Stoken. Lekker stoken. Dan trok 't piepen 'r uit...
Met d'r drieën waren ze bezig geweest, langs de nauwe zoldertrap langs de nauwer trap van de tweede verdieping - de treden met kalkschilfers bezaaiend, 't hout schrapend, d'r vingers knellend - behalve die van Morritz zelf.
Om beurten hadden moeder en Mijntje geroepen: ‘Morritz, as jij je vingers op de koop toe bezeert, kè-je helemaal niet spele! Morritz pas op de hoek van de trap! Morritz pas op de leuning...’
En toen Mijntje, die haast de hele vracht droeg, omdat moeder niet met 'r sámen op 'n tree dorst staan én bang voor 'r spataeren was, natuurlijk 't vel 'r vingers bij 't gewrijf langs de trapleuning kwijtraakte, zei ze met 'n pijnlijk-huilerig gezicht, dat ze God dankte dat 't niet an de vingers van Morritz overkomen was. Met lappies an je handen zou 't wat schijns voor 't publiek zijn... 'n Piepende sjello en - stel je d'r voor! - pleisters of 'n paar vin- | |
| |
gers van 'n handschoen...
In de kleine voorkamer - waar ze álles deeën - Morritz sliep 'r in de bedstee - Mijntje had 't kabinetje - vader en moeder de achterkamer - was 't 'n moeite-van-belang geweest de roestige kachelpijp in 't schoorsteengat te wrikken, na 'r de ouwe kranten uitgepeurd te hebben, en toen-ie eindelijk na 'n gerook van de andere wereld, begon te trekken - je kon 'm daar, een, twee, drie laten vegen, de schoorsteen! - gaf-ie 'n stank in de kamer, dat je longen je geregeld begaven... De bakolie, waarmee-ie ingesmeerd was geweest, stoomde de kamer vol grauwig-slierende damp. Mijntje met 'r bezeerde vingers stond bij 't open raam as 'n hond zo te hoesten, en moeder, bij de deur, huilde of 'r 'n dooie in de familie was. Morritz mocht er niet bij blijven...
‘Morritz - ga jij de kamer uit - wij zalle 't wel doen! Morritz - me kenne 't zonder jou af! Morritz - mot je 'n bezetting op je borst krijge? Morritz - je loopt 'n ziekte op!’
Na 'n uur stond de buik van de kachel vuurrood, dreef de stank af, walmde enkel de pijp nog, werd de violoncel, die de jongen van 'n kunstbeschermer cadeau had gekregen - tweede-hands-cel met 'n pracht van 'n foedraal-met-koperbeslag - op 'n deken van Mijntje d'r bed op tafel gelegd - niet te dicht bij 't vuur, niet te dicht bij 't raam - en omdat 't buiten wel mistig regende - hondenweer in plaats van zomer - maar 't toch in die buitengewone Augustusmaand niet bepaald kóud was - werd 't in de kamer, ongemerkt voor wie 'r eenmaal was, 'n meer dan tropische hitte.
Mijkel, op z'n natte kousen, zó van de straat binnentredend, blies 'r van, keek met schamper-kleine ogies of-ie van de schemer in 't felste licht kwam, betastte bezorgd 't hout van de cel.
‘Puf,’ zei-ie, ‘puf-puf, wat 'n hette om te bezwijke!... Dat hou ík niet uit...’
| |
| |
‘O...,’ verweet moeder onmiddellijk: ‘hoe is 't mogelijk dat die man altijd 't eerst aan z'n éigen denkt...’
‘...Da's goed om 'n beroerte te krijge,’ zei Mijkel 'n weinig zwakker: ‘as dát maar voor Morritz z'n sjello deugt...’ ‘Nee - 't zal d'r niét voor deuge,’ zei moeder, met de meest voelbare behoefte om zich over 't gesjouw langs de trappen en de herrie met de roetrommel in 't huis aan iemand te wreken: ‘...'n sjello die zo piept da-je mekaar's woorden niet verstaat - waar of niet, Morritz? - zalle me nát laten... Komt 'r van da-je gelijkvloers wou wone - of 'k 't zo heb hóre ankomme...’
Zwijgend - kenner van de onweerswolkjes in 't geluid van z'n vrouw - zat Mijkel zo dicht mogelijk bij 't raam. Nou-ie er an begon te wennen, nou z'n sokken in de benauwenis dampwolkjes gaven, vertelde-ie van de uitstalling van de portretten in de sigarenwinkels - de hele stad door - hoe ze Morritz z'n naam Morritz Kaneel - die in 't Hollands zo gewoon voor 'n solist klonk, in Maurice Kannell hadden veranderd - je zou zwere iemand uit 't buitenland - en hoe d'r twéé dagen van te vore al voor vijftig gulden genomen was - door wildvreemden...
Mijntje dekte, snee boterhammen, schilde de korsten der kaas, schonk koffie.
En achter de tranende, riggeltjes-zwetende ruiten begonnen ze te ontbijten, allemaal kieskauwend, zonder trek, wee door de warmte in de kamer, die voor de zieke cel as brood zo nodig was. Buiten tekkerde de regen minder. De mensen liepen al zonder parapluies en tegen één uur - bijna voor 't eerst in die zomer - fleurde 't op de dakpannen van 't overzijdak, luwtjes en aarzelend door 't kwijnend gedobber der als 'n zeepbel zo bleke waterzon.
‘Zoue we 't raam niet effetjes openschuive, om 'n piezeltje te luchten?’ praatte Mijkel met 'n niet-te-verslikken deegknoedel in z'n keel - hij stikte.
‘Om zó de sjello weer te bederreve - denk d'r niet an,’ zei moeder, met perreltjes zweet bij de inplanting van 'r
| |
| |
altijd in ruiking wippende neus - 'r gebogen rugje voelde gloeiend an: zij zat 't dichtst op de kachel - de leuning van 'r stoel bladderde haast.
‘En as de lijm van de sjello smelt?... Wat ken 'n piezeltje frisse lucht voor kwaad?,’ hield Mijkel an - zelfs met 'n slok koffie wou de deegknoedel niet door z'n keelgat - 't was de hitte van 'n machinekamer en nou ook de kachelpijp rossig lichtte, met verschietend gepulver van heenvonkende stofpluisjes, broeide 'n stank van inbrandend vet en smeulend hout, dat je neus 'r hard van werd. ‘De lijm!’ schrikte Morritz, z'n boterham in de steek latend.
De violoncel nam-ie van tafel, bekeek 'r op de naden, dan - om z'n vader te overtuigen hóé 't piepte, zette-ie 'n paar streken in - en waarachtig, bij 't télkens weer krasserig gehijg - precies 'n kind met bronchitis - keken ze mekander met dikke ogen van zorg an - zorg om 't kostbaar instrument - zorg om Morritz z'n toekomst, die op 't spel stond - en toen de cel opnieuw op Mijntje d'r deken rustte, kieskauwden ze zwijgend, dacht niemand meer an de klemmende, hoofdpijngevende warmte.
's Middags kwam grootmoe op bezoek, schudde 'r hoofdje, zei 'r beklag - ach, ach daar was ze nou met zó'n trots, zo'n heerlijkheid binnen komen vallen, vol van de portretten in de stad, portretten van hááír kleinzoon, portretten waar je maar liep... of ál de mensen an niks anders dachten... en daar piepte de sjello!
Om beurten veegden moeder, Mijntje, Mijkel, Morritz de ruiten droog, naar 't nou heus mals zonnetje kijkend. En om beurten deeën ze 'n loopje, de sigarenwinkels langs, mekaar bij de cel aflossend, blij as ze adem konden happen in 't plots omgeslagen lente-weer - puffend, hijgend, blazend bij 't betreden der ziekekamer, waar de bruine buik der violoncel de harige deken belei.
Tegen de avond, met de lamp aan, hield Mijkel 't niet langer uit, ging-ie in de slaapkamer bij 'n eindje kaars de
| |
| |
krant lezen, terwijl moeder onder de lekkere koele wol lei en Mijntje bij de bovenburen op visite was. Morritz, gevlucht in 't kabinetje, bespeelde 'n gehuurde cel, om zich te oefenen, liep af en toe de hete kamer in om de kachel te voorzien en te luisteren of 't nog piepte. Zij dee 't al minder. 't Hielp, goddank. En ómdat 't hielp, omdat de vochtigheid 'r sekuur uit trok, bleven ze de hele volgende dag geweldig stoken, terwijl 't buiten volste zomer was, de mensen in luchtige zomerkleren liepen of voor de open ramen van 't heerlijk weer profiteerden.
‘Komplement van grootmoe - of-die nog piépt?,’ vroeg om 't uur 'n meissie an de deur.
‘Komplement - en dat 't piépen veruit gaat.’
't Concert van Maurice Kannell liep uitstekend af, maar de familie zelf genoot 'r 't minste van, omdat ze zich állemaal slap van 't gebraai in de kamer voelden en in duizend vrezen zaten, dat 't gepiep werom zou komen, 't schrikkelijk gepiep, waarvoor ze twee dagen as otters gezweet hadden.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd