|
| |
| |
| |
l'Intruse
De koetsier lei zo knallend de zweep over de paarden, of ze binnen 'n pretje achter de rug hadden.
De éérste ogenblikken zaten ze zwijgend - onder de indruk.
Van 'n begraafplaats kreeg je geen montere stemming en 'n vader, al had-ie nog zo om-je-voor-iedereen-dood-te-generen z'n eigen wil gedaan, was je vader, gaf je herinneringen, nou-ie 't af had geleid...
Gijs, oudste zoon, zélf met twee bengels, snoot hardop z'n neus, keek door de kieren van 't neergelaten portiergordijntje - Hendrik, man van Sientje, uit Den Haag overgekomen, hield bedrukt de hoed tussen de knieën: driemaal had-ie 'm al gedeukt - Bertus, bleke jongen van twintig, maanden geëngageerd, en niet helemaal kwaad van vader gescheiden, omdat-ie 'n filiale in de Kerkstraat op had gericht - zaken waren zaken - leunde moe achterover, de hoge zijden doorstriemd als met vleermuizenvlerken - Jacob, de jongste, met September negentien, keek naar de slijkpunten van z'n bottines en 't moddergesputter op z'n broekspijpen.
De hele lamme, miserabele historie leefde op.
Als vader 'n goed jaar geleden was gestorven, zouen ze an 't sterfbed geweest zijn, niet als vreemden achter 'm an hebben gereden - van af de Hoogstraat...
Meegaan van de grutterij, waar-ie onverwacht in 'n beroerte was gebleven - meegaan van de grutterij uit, hadden ze verdraaid - voor de buren en háár... De weduwe...
...De weduwe... Nog geen twee jaar na moeder's dood... Gijs, Bertus, Jacob - later Hendrik, toen alle redenering op de kop van vader afstiet - hadden honderd uit gepraat, gepraat met overreding, gepraat met drift, gepraat met gezond verstand, gepraat met bedekte dreiging - je kon makkelijker 'n stenen muur bewerken as dié man, die
| |
| |
z'n hele huwelijk z'n wil tot in kleinigheden door had gedreven, nooit tegenspraak hóren wou, met z'n vuisten 't tafelblad behamerde, iedereen 't stilzwijgen opleggend, als-ie in de knel zat.. 'n Man van óver de vijftig - laat getrouwd - met kinderen, waarvan een meerderjarig: hertrouwen dádelijk ná de officiële rouwtijd - zonder iemands raad te vragen - en wat erger was - wat de deur dicht dee - 'n man die 't dikwijls zó an z'n hart had, dat de dokter 'm 't trappenlopen verbood.
Bertus, die thuis sliép, en Jacob, helemaal afhankelijk, waren 't huis uitgelopen, de dag van vader's ondertrouwen. Nóóit met dat mens, die over vader's kwaal ingelicht was, 'm tóch wou - nooit met dié onder één dak.
Ze ging met 'm naar 't stadhuis voor z'n centen - duidelijker kon 't niet - en al wás ze ‘verliefd’ op 'm - hoor, verliefd! - dan vertrapten kinderen op die leeftijd 't 'n tweede moeder in huis te nemen... Vijf maanden na de bruiloft - 't schandaal voor iedereen: 'n bruiloft had ze gewild - was Bertus, die voor 'n afrekening van de filiale in de welbeklante grutterij moest wezen - met de ongelooflijke tijding op komen zetten, dat de tweede moeder met de luiermand in de weer was - en vóóreergister twee maanden later, was 't met vader gebeurd.
De geboorte van z'n vijfde kind, de indringer - de nakomer, die Jácob voor pa had kunnen hebben! - had-ie niet beleefd... Was te voorspellen geweest... 'n Man van over de vijftig mét 'n hartkwaal.
Zachtjes, wel prettig van wiegling, ree de koets in de sporen van 't grintpad.
Nou Hendrik de gordijntjes op had geschoven - neer was hier nog niet nodig - groenden de weiden onder 't wollig gedamp van de hemel.
In de sloten, tussen de heggen van biezen en vers geschepte modder-bermen, beefde 'n ritslen van regen, zo vrindlijk en teer of 'n zwerm vliegen de glazige diepte bestreek. Voor aan de weg, op de rand van de greppel, lei 'n breed- | |
| |
schoftige koe te herkauwen, en benee in 't trillende beeld van kluiten en stoppels en schemerglijdende hemel, bewoog nog eens 'r rustig-malende bek, wit en zwart, met door 't regengestippel schichtige ogen.
Vlondertjes dreven voorbij, groenig-verweerd - luiken die uit 't water schenen te hoeken - en 'n school schapen, de koppen bijeen, de lijven als donzige buidels, stond in besluiping van droom, in loomste, zatste verstarring, enkel met levende, witte builen van adem over de grijze pluizing der vacht.
Dan traagde weer wei aan, dof-groen en geluw beslagen, met strooisel van goud en witte schuimspetjes - en in 'n nieuwe baan donker-heen-norsend groen, in schaduw van wolk, spitste 't fel-rode dak van 'n hoeve met wit-kalkige brug en 'n wingerdprieeltje.
'n Bloot-armige meid, de rok opgeslierd om 'r heupen, boog bij 't water en 'r rosse vleeshanden spoelden 'n emmer met kleurige lappen.
Ze schrikten 'r van, toen de koets van 't grint op de ruwe rijweg voortschokte - 't geraas van de wielen de stilte met hagelstriemen doorschudde.
Gijs sprak 't eerst.
Z'n zwart-garen handschoenen had-ie saam zitten wrikken, rekkend, weer rollend, enkel an dat éne beroerde denkend.
‘Motte we met open gordijne terug?’, vroeg-ie, tegen 't spektakel der koets in - pas ha-je zo lekker gesoezeld. ‘Bij de huize kè-je ze neerlate,’ zei Hendrik, eindelijk wakker:... ‘hier loopt geen kip...’
‘We motte toch nog is prate,’ zette Gijs schreeuwerig in. ‘Kenne we bij jóú beter doen,’ zei Bertus opleunend: ‘we zalle late oprije... ik dacht anders...’
‘Wat dacht jij dan?’
Even zat de oudste zoon met stug-genepen lippen zelf met de ergste bezwaren tegen wat-ie wou zeggen, waarin-ie
| |
| |
geen sikkepit idee had - en wat toch most, as je geen dubbele last met de boedel wou hebben...
‘Ik wou...’ haperde-ie voort, maar dan ineens resoluut liet-ie 't los...:
‘ik wou de koessier waarschouwe bij háár an te rije...’ ‘Bij haar - ben je dol?,’ zei Hendrik met ogen van diepste verbluffing.
‘Bij haar - bij haar?,’ herhaalde Bertus: ‘hoe kom je op de inval?’
‘As jij dan maar alleen gaat,’ giftigde Jacob, die 't 't meest had kwalijk genomen, dat de ouwe de nonsens uit had gehaald.
‘Ja bij haar,’ zei Gijs nog eens, matter.
'n Boerekar, hoog met mest bestouwd, dreunde de koets langs. De hooisprieten raakten de ruitjes.
Maar zó as ze voorbij was, je mekander kón beschreeuwen zette Hendrik driftig in:
‘Scheelt 't je hier?’
‘Nee,’ lei Gijs wrevelig uit: ‘'k ben nóg bij me positieve - voor me plezier valt 't me niet in - maar as de rechtbank honderd tegen een, mijn as vóógd over - dat kind...’
‘...Dat 'r nog niet is!...’
‘...Doet 'r niet toe - al is-ie 'r niet: hij het recht op 'n vijfde as wij! - As de kantonrechter mijn of 'n ander, die 'r zin in het, benoemt - mot 'r met háár worden gepraat - ook over de boedelscheiding - zij zit an 't laatje...’
‘D'r wordt toch getaxeerd...’
‘...Geeft niks geen verandering! Advocate koste cente nóú hebbe we zó as we hier met mekaar zitte de gelegenheid bij d'r an te gaan - later mot je gelegenheid zóéke...’ ‘...En voor de wet wordt-ie je broer of je zuster...’ rekende Hendrik bezonnen.
‘Jullie kunnen doen wat je wil!’ viel Jacob bruut uit: ‘...ik verdom 't - d'r ken nog zo'n boel gebeure eer-ie 'r
| |
| |
is - 't is krankzinnig genoeg dat 'n ongebore kind dezelfde rechte as wij het - 'n goeie advocaat weet 'r 'n mouw an te passé...’
‘Nee, Jacob,’ suste Gijs: ‘'r over naprate hellept jou, hellept ons niet verder... As we tegen de ruit tikke, ken de koetsier bij háár stoppe. - Dat zal ze beleefd vinde - en dan hei-je morrege of overmorrege de kans de boel zónder koste te reddere... 't Geeft tóch 'n omhaal van de andere wereld, 'n geloop zonder eind door... door... Wat 'n historie is 't leven! - Da-je met wat je niet kén - wat je nooit heb gezien - rekene mót...’
‘Nee,’ begon Hendrik te redeneren: ‘...néé - ás je 't doet, zal ze denke da-we om de cente zoete broodjes bakke - ik ga zeker niet mee - doe jij 't! - Kom-ie binnen, dan zal je minstens zo fatsoenlijk motte zijn d'r te kondolere. - Hei-jij daar trek in? D'r zou me geen woord van me lippe kenne...’
‘En hóé wou je d'r anspreke?... Met móéder?... La-we verstandig blijve, asjeblief!... We rij je na joú, om te ontbijte - anders zit Riek met de bolle en koffie te wachten,...’ praatte Jacob, de hoge hoed met z'n handschoen gladstrijkend.
‘'t Gaat niet, Gijs,’ zei Bertus zachter, nou ze weer 'n eindje grint bereden: ‘...zij is zo fel op óns as wij op háár. De twee keer da 'k voor zake in de winkel geweest ben, maakte ze zich weg as ze me schaduw zág... Hád je 't wille doen, dan ha-je van morrege motte prate - dan ware we misschien met z'n alle na 't sterfhuis gegaan... Misschien laat ze ons belle, as ze 'n rijtuig hoort ophoue...’ ‘Goed, dan niét,’ zei Gijs gemelijk: ‘jullie wille 't beter wete - alléén laat 'k me d'r niet voor spanne - nou niet en later niet...’
Er kwam 'n zwijgen of ze geruzied hadden.
Hendrik stak 'n sigaar aan, begon de koets vol te dampen en omdat hij 't voorbeeld gaf, kreeg Jacob de halve sigaar die-ie in de koperen bewaarder had geborgen, uit z'n bin- | |
| |
nenzak. 't Ene raampje hadden ze opengezet.
Toen stopte de koets vóór de spoorbrug, die ze bezig ware te sluiten.
De regen had opgehouden.
Over de vaart, in 'n zwak-luwend zonnetje, laveerde de tjalk, die de brug langs was gezeild.
'n Vrouw met 'n kind aan de borst, hield 't roer met 'r knie en 'n jogje van twee met 'n snuit bruinverbrand onder 't hel-gele haar, zat op de dek-lading 'n korst te bekluiven.
De schipper, in rood-baaien hemd, duwde 'n boom, de haak in de ducdalven ploffend, en bij 't vooronder, de tong in koortsing uit de bek, lei 'n keeshond te hijgen.
Uit 't huisje van de oude brugwachter dreunde 't zeurig geklaag van 'n zuigeling - maar wijder, over de vaart en landen, was 't 'n rumoerende, eindeloze stilte van kabbelend water, buigende takken, zon-toekwelende vogels. In de knotwilgen, sparren en heesters, op de glooiing van de dijk, nestelden ze, kelen vol dronken geluidjes, gurgels van teer-beklonken kristal en 't zilverde op naar 't eerste glanzen der zon, of de dag op komst was en de mensen nog sliepen.
De bruggeketting dompte neer in de modder, de koets bedreunde 't hout, overgrimde de keien.
De stad, rood en rood-bruin, met 't witte gebeits van 'n gevel, 't molmen geslier van rook uit 'n schoorsteen, kromde aan in de bocht van de vaart, en in de wazig van muren en daken keilde ergens de zon 'n wilde weerkaatsing van spartelend licht of 'n vuur was ontstoken.
‘'t Scheelt je 'n paar duizend gulden op je portie,’ zei Hendrik, de as van z'n geklede jas meppend.
‘Meer,’ antwoordde Bertus, die 't best van allemaal wist, wát 'r na moeder's versterf bij was gekomen.
‘Waarom zit je je nóg is op te warremé?,’ vroeg Gijs onverschillig - ‘gedane zake neme geen keer - en 't kind het geen schuld...’
| |
| |
‘Nee, die ken 't 't allerminst helpe,’ knikte Hendrik: - ‘en de femilienaam hóúdt-ie ook...’
‘Natuurlek...’
‘As 't 'n jóngen is...’
‘Da's te hope - 'n jongen het op 'n meissie wat voor...’ ‘Daarom zeg 'k nóg is,’ liet Gijs zich weer gaan: ‘da-we verstandig doen bij háár uit te stappe - we benne niemeer met drié broers en één getrouwde zuster - we benne nóu met z'n vijve - jij en jij én jou vrouw en ik - én de hij of de zij... Ik ben voor schikking...’
In 't hartje der stad moest Gijs driemaal tegen de voorruit der rouwkoets tikken eer de koetsier de paarden met 'n ruk inhield.
De mensen op straat bleven kijken, toen de meneer met de hoge hoed, 't bovenlijf uit 't portier stak, met z'n rechterarm zwaaiend 'n andere richting beduidde - of de stomme koetsier zich in 't sterfhuis vergiste...
Nou ze 't met mekaar eens waren geworden - Gijs wíst wat-ie dee - hadden ze d'r sigaren in de asbakjes gelegd, d'r zwarte handschoenen opnieuw aangetrokken, d'r hoge hoeden geglad.
Zo, niet meer pratend achter de neergelaten gordijntjes, bleven ze stil in de kussens geleund, tot de koets voor de grutterij stopte.
De koetsier sprong van de bok, schelde.
Voor 't eerst sinds ruim 'n jaar hoorden ze 't gezweef van de ouwe koperen bel, zoals ze 'r alle Zondagen, véél- vroeger, gehoord hadden - en zoals ze mét vreemde echo's zoemde, toen ze mét vader van moeders begrafenis terugkeerden.
Hendrik stapte vóór Gijs uit - toen Bertus - toen Jacob. Verlegen liepen ze de winkelschemering met de bekende vakken in - onzeker betraden ze de kamer, waar 'n vrouw opstond.
‘We komme effe an, juffrouw - en gekondoleerd,’ zei
| |
| |
Gijs.
Toen, omdat ze niemand verwacht had, begon de tweede moeder te huilen.
Maar omdat 'r omvang - 't kon goddome 'n tweeling zijn - 'r hinderde, ging ze 'r bij zitten.
En dat deden de anderen ook.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd