Den hof en boomgaerd der poësien

[p. 50]

Sonetten

XLaant. An mynen Heere van Watervliet & ç.

De Chronijcken gheeftmen dese eere en glorie,¹

Datse sijn ghetughen van zaken voorleden,⁺²

⁺Meestersse des leuens, d'leuen, de memorie,^3b

Het licht der waerheit, ende ooc des outheits zeden.^4baant.

Want men siet daerinne wat alle andere deden,

Ende waermede dat si wel voeren eenpaer,⁶

Ofte waer deur si quamen in druck en onvreden:⁷

D'welc heet met d'sanders schade wijswerden voorwaer.⁸

Maer wat verdient sulx d'welc de cronijcken (zom swaer

Tweedragtich, en besmet met faulten bouen schreuen)¹⁰

Maect verstandich, suuer, accordigh ende claer?^9-11

Dit doen de Medaillen; maer wat zijnse alle gaer,

Zonder het uutlegh dat ghy daerop cont gheuen,¹³

Dan een doot lichaem? d'welck ghy gheeft gheest en leuen?

1 De Chronijcken: meewerkend voorwerp.

+ Cicero.

2 van...voorleden: van vroegere zaken.

+ [pag. 56]

3b foutieve vertaling: zie Aant.

4b idem.

6 voeren: zich bevonden; eenpaer: altijd.

7 druck: benarde omstandigheden; onvreden: verdeeldheid.

8 d'sanders: van iemand anders.

10 bouen schreuen: bovenmate.

9-11 Maar wat verdient dit, hetwelk de kronieken (die het soms in hoge mate oneens zijn en...) begrijpelijk, onvervalst, eensgezind en duidelijk maakt.

13 uutlegh: opheldering.

XLIaant. An M. Pieter de Rijcke, Aduocat.

Dit boos lichaem' begheert tsine ghenesen¹

(Eersame vrient): maer den geest willet laten²

Als een vuul vanghenesse waert mespresen,³

D'een bemindt de weerelt, d'ander wilt z'haten.

D'lichaem om blyuen zouct zijn eighen baten,⁵

Bringht ons tsweerelts vreucht voor ooghen altijt:

Maer den gheest die berespt dat bouen maten,

Doende ons ghedijncken des hemels iolijt.

D'lichaem seit, moet ic wegh, sonder respijt:⁹

1 tsine: te zijn.

2 laten: achterlaten.

3 Als een vuile gevangenis, waard misprezen te worden.

5 om blyven: om te blijven; baten: voordeel.

9 respijt: uitstel.

[p. 51]

10

Den gheest seit, hoe salmen dat so seer vlieden?¹⁰

 

⁺D'welck ghy b'hoorde te zoucken, wie ghy zijt.¹¹

 

Aldus isser in ons (siet) eenen strijt:

 

Maer laett ons beslaten naer Schrifts ghebieden:¹³

 

Dinen will' Heere moet in als gheschieden.aant.aant.

10 hoe: waarom; vlieden: ontvluchten.

+ [pag. 57]

11 D'welck: antecedent: dat(v. 10); wie: wie... ook.

13 ghebieden: gebod.

XLIIaant. An Ioos Borluut, Heere van Bouckele, ende an Guillame ghebroeders.

Alexander de groote, verwhider van al,¹

Beminde soo de schilderye en schilders mede,

Dat hi hem verneerde te sine van tghetal

Der disciplen Appellis, en tschilderen dede.⁴

Den keyser Hadrianus, naervolghde ooc die zede,⁵aant.

Voughende den scepter bi de verwe en tpinceel,⁶

En was ooc constigh inder ronde beelden snede:⁷

Alexander seuerus naervolghde hem gheheel⁺.

En Gordianus maecte menigh tafereel,aant.

Onder Diogenem leerende uut liefde en ionste:¹⁰aant.

Ons Coninc is desghelijx van dese onzer conste.¹¹

En ghilien naervolghende desen hoop van waerden,¹²

Hebt dees hemelsche const omhelst binnen mijn woonste¹³aant.

Die u maect me'ghesellen vande meeste der aerden.¹⁴

1 al: alles of allen.

4 Appellis: genitief.

5 naervolghde: volgde.

6 Voughende: verbindend.

7 inder...snede: in het snijden [in hout] van vrijstaande beelden.

+ XLII, 8 gheheel: gheheeel

10 ionste: voorkeur.

11 Ons Coninc: Filips II.

12 ghilien: gijlieden; hoop...waerden: groep aanzienlijken.

13 woonste: woning.

14 meeste: voornaamsten.

XLIIIaant. An M. Laurens de Mets.

Nv wi de weerelt sien soo vul alder boosheden

Ende soo veel mesbruux in alle lie'n en staten,²

Zoo menigh quaet erreur, het volc soo onbesneden,³

T'bedrogh so ghemeene in allen plaetsen en steden.⁴

2 mesbruux: misdrijf; staten: standen.

3 erreur: dwaling; onbesneden: onbehouwen.

4 ghemeene: algemeen.

[p. 52]

5

Nu wi sien d'een broeder den anderen ooc haten,⁵

 

⁺Ic zwighe dat si elcanderen verlaten:⁶aant.

 

Nu wi de zonde sien doen met soo stauten haert,⁷

 

Als oft si ware deught, eerlic, en goet bouen maten.

 

En naer dien den goeden (soo langhe als hem God spaert⁹

10

Int sondich lichaem) ooc lanx' so meer sonden gaert¹⁰

 

En onderworpen is d'ellenden, naer Viues segghen⁺aant.

 

Waerom minnen wi dees helle, en sijn wi vervaert¹²

 

Voor tgeunt dat ons daeraf vrijtt ende bewaert?¹³

 

Om dat wi ons crancheit te veel oorcussens leggen.¹⁴

5 ooc: evenzeer.

+ [pag. 58]

6 zwighe: spreek er niet van.

7 met...haert: op zulke vermetele manier.

9 den goeden: onderwerp van gaert.

10 gaert: verzamelt.

+ Ludouicus Viues.

12 vervaert: afgeschrikt.

13 vrijtt: bevrijdt; bewaert: beschermt.

14 crancheit: gemakzucht.

XLIVaant. An M. Ian van Safle.

Cvpido en is gheen God, tis een toouenaer

Die d'herten soo betoouert ende weet te vanghen
Onder t'decsel van ghenoughte goet en eerbaer,³
Dat si naer haer helle ende doot zeere verlanghen.

Ende maect dat si sonder verworghen hanghen,⁵

Ooc dat haer de vangh'nesse dinct vriheit te sine:
Zoo soetelic weet hemlien dit boufken te pranghen⁷
Hemlien vergheuende (elaes) met sinen venine.⁸

Dus is hi bet een verrader ghenaemt ten fine,⁹

En een moordadich tiran dan een God expres,¹⁰
Ofte vrau Venus kint d'welck hy toch niet en es.

Want waer hi van Venus commen, hi waer wat vroeder,¹²

(Al en will'ic om haer deucht niet nemen proces),¹³
En zoude wat houden van zulc een zachte moeder.¹⁴

3 decsel: voorwendsel; ghenoughte: vergenoegdheid.

5 verworghen: stikken.

7 soetelic: lieflijk; pranghen: knellen.

8 vergheuende: vergiftigend.

9 ten fine: tenslotte.

10 expres: uitdrukkelijk.

12 Want...commen: Want ware hij uit Venus voortgekomen; vroeder: verstandiger.

13 om: voor; nemen proces: een geding instellen.

14 houden: hebben.

[p. 53]

XLVaant. An Carolum Vtenhoue, Griecsch, Latijnsch, en François Poëte.

⁺Vtenhoue ghy zijt, en blijft schuldigh eenpaer¹

De weerelt, v lant, en ooc v seluen ten fine,

Ons ontreckende aldus u schoon dichten (voorwaer)³

Die ons en elcken behoorden ghemeen te sine.⁴

Wel is waer ghi hebt ghesayt wt uwen latyne,⁵

Griecsche ende Fransoysche eenige blomkens expeert,⁶

Die wi vinden soo goet bi ander, als de myne,⁷

Dat wi sichtent altijt veel meer hebben begheert.⁸

Deelt dan mildelic: (want het is de pine weert)⁹

D'welc u God mildelic gheeft in alder maniere:¹⁰

Tooght tguent dat ghi sijt, op dat elck zegghe en crihiere:¹¹

Ziet daer een Ghentenaer te recht edel en wijs,

Zinghende soo constigh op sijn hemelsche lyre,

Dat God, zijn land, en hy, hebben lof en prijs.

+ [pag. 59]

1 schuldigh (tegenover).

3 ontreckende: onthoudend.

4 ons, elcken: meew. vw.; ghemeen: openbaar.

5 uwen latyne: uw kennis van het Latijn.

6 expeert: ervaren.

7 Die wij in vergelijking met andere blomkens (= gedichten) zoals de mijne, zó goed vinden.

8 sichtent: van die tijd af.

9 Deelt: imperat. enk.; mildelic: onbekrompen; pine: moeite.

10 D'welc: lijd. voorw. van Deelt (v. 9).

11 Tooght tguent dat: toont wat; crihiere: roepe.

XLVI Den Autheur tot sijn huusvrauwe.

Lief, ons liefde begonst ghelijc op eenen tijt¹

Van God ghejont, die ons dese gracie dede:²

Welcke liefde blijft eenvoudigh, mids dat ghi sijt,³

Van minen sinne, en ic ooc vanden uwen mede.⁴

Dies en heeft twist, noch onruste bi ons gheen stede,⁵

En wi leuen aldus, in rechte weelde eenpaer:⁶

Want daer sodanigh accoord is, paeys ende vrede⁷

Ghebonden met Gods hant, wat can ghebreken daer?⁸

Naer dien ons liefde is zulc eenen stercken pilaer⁹

Dat si ons inde doot selfs niet en sal begheuen,

Laet dit op ons graf (als wi steruen) zijn gheschreuen:

⁺Hier light man en wiif, nochtans gheen twee lichamen,

1 ghelijc: tegelijk; tijt: tijdstip.

2 gracie dede: gunst verleende.

3 eenvoudigh: één in haar wezen; mids dat: doordat.

4 sinne: gezindheid van harte.

5 stede: plaats.

6 rechte weelde: waarachtige vreugde.

7 accoord: eensgezindheid; paeys: rust.

8 ghebreken: ontbreken.

9 Naar dien: Aangezien.

+ [pag. 60]

[p. 54]

 

Die gheliic en accordigh waren in haer leven,¹³

 

Storven ooc gheliic: en leven weder te zamen.¹⁴

13 gheliic: onderling gelijk; accordigh: eensgezind.

14 gheliic: tegelijk.

XLVIIaant. Sonet ghetranslateert by d'huusvrouwe vanden Autheur, uut een. Françoys sonet bi hem ghemaect op een schilderye van M. Willem Key t'Andwerpen: twee ghesellen spreken tsamen.

A   Av gheselleken wat is hier, daer voor v siet?¹

Ic sie ghinder een naecte vrauwe seer bequame²

B   Maer mi dinct si en verroert haer weinich oft niet

Slaept si? neens, want ic zie open d'oogskens eersame.⁴

A   Van haer bi te commen niemant van ons en schame:⁵

Want wie sou verschrict sijn van dat ghesichte claer⁶

B   Maer my dinct van onse comste (naer den betame)⁷

En verschiett si niet, haer haudende still' eenpaer⁸

A   Is dat niet een goet stic, als ict werde ghewaer⁹

Tis schilderye, tast wilt u hant gheloof gheuen:¹⁰

Zijn wi niet wel bedodt, ende uutghestreken daer?¹¹

B   Neen, neen, wi en sijn niet bedroghen teenegaer,¹²

Hebbende voor een leuende vrauwe beseuen¹³

De beelde die soo wel is gheschildert naer d'leuen.¹⁴

1 Av: hél; ziet: imperat. 2de pers. enk.

2 bequame; mooi.

4 eersame: heerlijke.

5 Niemand schame er zich voor haar te naderen.

6 verschrict sijn: terugschrikken; dat...claer: dat schitterend schouwspel.

7 naer...betame: gelijk het betaamt.

8 verschiett: schrikt; haer...eenpaer: zich steeds onbeweeglijk houdend.

9 stic: handeling, prestatie; als...ghewaer: zoals ik het waarneem.

10 u hant: meew. vw.

11 uutghestreken: bedrogen.

12 teenegaer: geheel en al.

13 beseuen: (waar)genomen.

14 beelde: afbeelding.

XLVIIIaant. An me Vrau vanden Nes, Nazaretten & ç.

Men weet wel tis een verdriet'licke zaecke

Voor een ionghe vrauwe te sine absent,²

Van haren lieuen man, die si bekent

Voor goet, ende seer wel t'haren ghemaecke.^3-4

2 te sine absent: verwijderd te zijn van.

3-4 Die ze als goed heeft leren kennen en geheel naar haar zin heeft bevonden.

[p. 55]

5

Want hoe wel si haer door⁺ die felle draecke⁵

 

⁺Der ialoursie, niet en laett verleeden,⁶

 

En niet en acht de ghemeen achterspraecke,⁷

 

Die ghebeurt als twee ghehuwde soo scheeden.

 

Ende al sijnse ghetrouwe onder hem beeden,⁹

10

Deur Gods gracie, diet al vermagh alleene,

 

En doet dat zwaer is, wesen licht en cleene.

 

Nochtans soo heeft si oorzaeck' ongheblaemt¹²

 

Om vreesen dat eenighe dief'ghe onreene,¹³

 

Haer sau roouen den schat die haer betaemt.¹⁴

+ XLVIII, 5 door: voor.

5 Want hoe wel - daaraan beantwoordt: Nochtans (12).

+ [pag. 61]

6 verleeden: misleiden.

7 de...achterspraecke: de algemene achterklap; zie Aant.

9 onder...beeden: aan elkaar.

12 ongheblaemt: zonder vlek.

13 dief'ghe: dievegge, hier kwaadspreekster; onreene: laaghartige.

14 schat: nl. onberispelijkheid.

XLIXaant. Sonet, van het excellent stick van schilderyen, staende in het huus van Iacob Weytens te Ghent. Een van de gheschilderde vraukens spreeckt.^Titel

Wy zijn geschildert hier, al schinen wi leuende

Bi Hugues vander goust, een meester excellent²

Die in ons sijn const' was tooghende en uutgeuende,³

Ter liefden van eene onder ons eerbaer en gent.⁴aant.

Wt welcke men de liefde, die hi haer drough, kent⁵

Zomen uut de beelde van Phryna mogt anschauwen⁶aant.

De liefde die Praxiteles haer drough ten hent:⁷

Want si neemt uut buten alle ons dochters en vrauwen.⁸

Hoe wel het isser al constigh in alder vauwen,⁹

Tsi mannen, vrauwen, esels (welke sijn ghemeene)¹⁰

Tsi peerden, oft tschoon coleur gheduerigh en reene.¹¹aant.

Maer voor al tooghde hi an ons sijn constigh ingien:¹²

Want niet en faelt doch an ons dan de sprake alleene¹³

Welcke fault en zelden is in vrauwen ghesien.¹⁴

Titel stick van schilderyen: schilderij.

2 Bi...goust: Door Hugo van der Goes.

3 uutgeuende: bekend makend.

4 eene: zie Aant.; gent: bevallig.

5 Wt welcke (conste); drough: toedroeg.

6 Zomen: Zoals men.

7 ten hent: tenslotte.

8 neemt uut: munt uit; buten: boven; dochters: meisjes.

9 in...vauwen: op alle manieren.

10 ghemeene: tot algemeen gebruik.

11 gheduerigh...reene: duurzaam en van voortreffelijke kwaliteit.

12 ingien: talent.

13 faelt: ontbreekt; sprake: het vermogen om te spreken.

14 fault: gebrek; en: negatie.

[p. 56]

⁺Laant. Sonet wt een Epigramma van Martialis beginnende Vitam qui faciunt beatricem & ç. an Abraham Ortelium.

Ziet hier (beminde vrient) wat de mensche doet¹

Een recht gheluckigh leuen hebben op der aerden²

T'hebben eenen gheest gherust, onnoosel en vroet,³

Ieugdigh, ghesont lichaem, wel te paerde en te voet.

Nemmermeer processen hebben, noch twist anvaerden:⁵

Goet, ghesont huus en hof, ooc huusgesin van waerden:⁶

Vier, ende vrienden sijns ghelijke hebben eenpaer:⁷

Niet te seer versnott sijn op tdrinken, tspel oft paerden.⁸

Snachts sijn sonder sorghen, ende ooc inden dag niet zwaer:⁹

T'hebben een goede huusvrauwe, en goe'kinders van haer

Niet te begheeren de doot, noch vreesen voor tsteruen.^3-11

Hier hebdy nu de conditien allegaer

Die de menschen maken hier gheluckich voorwaer:

Maer God helpse die daer af den meesten hoop deruen.¹⁴

+ [pag. 62]

1 de mensche: datief.

2 recht: werkelijk.

3 onnoosel: zachtmoedig; vroet: verstandig.

5 anvaerden: beginnen.

6 Goet: bezit; ghesont: gaaf; huusgesin...waerden: gezellige huiskring.

7 sijns ghelijke: aan hem gelijkgezind.

8 versnott: verzot.

9 zwaer: bedrukt.

3-11 bijstellingen bij wat (v. 1).

14 Maar God helpe hen, die de grootste hoeveelheid daarvan missen.