|
| |
| |
| |
Acht en twintigste hoofdstuk.
Hoe het in het Goudmakersdorp uitziet.
Eindelyk was Goudendal een regt gouden dal geworden. Daer lag hetzelve midden in de vruchtbaerste hoven, met schoone fruitboomen, groene weiden en goudene zaedvelden omringd, even als midden in een paradys. De veldwegen tusschen de akkers waren even als hofwegen zuiver en effen. De landstraten aen beide zyden waren met ooftboomen beplant zoo ver als de gemeenteomtrek ging.
| |
| |
Trad men Goudendal in, dan meende men niet in een gering dorp, maer in een statiglyk vlek, te zyn. Want de huizen, schoon zy allen niet groot waren, zagen toch van boven tot onder zuiver en goed onderhouden uit. De vensters waren glanzend en helder. De deuren en de lystwerken waren steeds rein gewasschen of versch aengestreken. De daken stonden byna allen met pannen gedekt, want door een gemeentebesluit waren de stroodaken wegens het brandgevaer verboden. Werd er een nieuw dak gemaekt, dan moest hetzelve met pannen bedekt worden. Op menig dak zag men bliksemafleiders geplaetst, en voor byna alle vensters prykten bloemen. Naest de huizen bevonden zich kleine sierlyk ingerigte tuinen, waerin goed beschutte byënkorven stonden.
De lieden groetten zich elkander vriendelyk op de straet, en spraken zich in het voorbygaen schertsende aen. Men kon het hun aenzien, dat zy zich onder malkander goed verdroegen, en dat zy met hunnen toestand te vrede waren. Dit kon ook niet anders zyn. In de week by den veld- en tuinarbeid gingen allen eenvoudig, maer toch reinlyk, gekleed. Men zag geene morsige, geene verretene kleederen. Vele bruine en door de zon verbrande aengezigten, maer geene vuile en ongekemde hoofden, trof men aen. De kracht en de gezondheid
| |
| |
straelden uit ieders oogen. De jonge knapen van andere dorpen zagen het liefst naer de meiskens van Goudendal om; want deze waren niet alleen wonder net en schoon, maer ook huisselyk, godvreezend, deugdzaem en geschikt. Menig ryke boerenzoon uit andere dorpen haelde zich een meisken uit het Goudmakersdorp tot huisvrouw; want, zoo dezelve ook niet veel gelds had, was zy toch ryk in deugd en vroomheid. En ging een jonge borst uit Goudendal ten huwelyk uit, dan had hy maer onder de dochters van het land te kiezen. Men sloeg aen eenen Goudendaler niet ligt eene dochter af, zelfs wanneer zy een grooter vermogen bezat; want men wist dat hetzelve goed besteed zou worden. Dit bragt niet weinig tot den welstand der gemeente toe.
Het verstond zich van zelf dat men in Goudendal geene bedelaers en lediggangers vond. Maer men zag er ook niet den minsten schyn van arme lieden. Want zelfs de gasthuisbewoners hadden genoegzaem te eten en te drinken, en gingen ordentelyk gekleed. Trad men het kleinste en armste boerenhuis binnen, dan meende men dat hetzelve een regt voornaem huis was. De vloeren waren er zoo rein gekuischt, de banken, de stoelen en de tafels zoo zuiver, de vensters en de spiegel zoo helder, - in een woord, het zag er zelfs in hunne stallen niet zoo onreinig als in menig boerenhuis in andere dorpen uit
| |
| |
Men kreeg regten lust, om aldaer onder die eerlyke lieden te wonen.
Gedurende de zomermaenden, van het vroegjaer af tot aen den herfst, was het zondags een vrolyk leven te Goudendal. Daer krielde het van bezoeken uit de stad. Het groote nieuwopgebouwde waerdshuis, hetwelke, - wie zou het hebben kunnen gelooven? - een der twee-en-dertig arme deelgenooten van het goudmakersverbond door erfenis en aenkoop verkregen had, was opgepropt met huisgezinnen uit de stad, die er verfrisschingen namen. Andere huisgezinnnen stapten in de woningen der boeren die hun bekend waren, af, en namen plaets in de tuinen rondom eene tafel, waer hun melk, fruit, honig en andere lekkernyen van het dorp opgedischt werd; of legden zich koutend en spelend op de groene grasperken; of zetteden zich op de zuivere banken neder, die voor de huizen onder het frissche loof stonden, en keken van daer de op- en afgaende bonte ryen der wandelaers na; of traden op de groote plaets onder den lindeboom, waer de jonge lieden van het dorp somtyds, by het lustig gezang der anderen, dansten. Men kan ligt denken, dat de heeren en de jufvrouwen uit de stad voor het vergenoegen, hetwelk zy te Goudendal genoten, niet ondankbaer waren; en aldus bragten de verbeteringen en de verfraeijingen, die de gedienstige landlieden aen hunne
| |
| |
huizen maekten, eene goede interest op. Des winters werden uit de stad sledevaerten naer Goudendal gedaen. Want waer konde men het beter hebben?
De lieden uit de andere dorpen zagen en hoorden dit alles, en vraegden zich, ter dood toe verwonderd, waerom de stedelingen ook niet by hen kwamen. Zy meenden in vollen ernst, dat de Goudendalers de zwarte kunst verstonden. Maer, in stede van grondig naer deze kunst te vernemen, bleven zy rustig op hunnen ouden mesthoop zitten, en zogten zy niet vooruit te komen. Zy toonden niets dan haet en afgunst, wanneer zy van Goudendal spraken; zy spotteden er mede en noemden hetzelve het Goudmakersdorp. Maer deze toenaem was geen schimpnaem.
Ook maekten de Goudendalers zeer weinig daeruit. Want overal waer zy kwamen, waren zy in aenzien en hoog geacht. Zy gingen op hunnen goeden weg voort en vonden er zich gelukkig by. Hadden zy de geheele week door gewerkt, dan was ieder zondag een regte rustdag. Wel is waer, in het waerdshuis gingen de Goudendalers niet, want zy hadden hun glasje bier in den kelder. Nogtans dansten er somtyds 's winters de jonge lieden by een goed muzyk. Eenige mannen en knapen waren door den schoolmeester Johannes Welmoed in het spelen van de viool en van de fluit onderrigt geworden. En zy hadden
| |
| |
het redelyk ver gebragt. Dikwyls voerden ook de jonge
zangers en zangerinnen groote zangstukken uit, zoo als men dergelyke ter nauwer nood in de stad hoorde. Al deze stukken waren van eenen zedelyken en vaderlandschen inhoud. De oude mannen en vrouwen kwamen 's avonds het eene huisgezin by het andere te zamen, en vergasteden zich met een eenvoudig en sober avondeten
| |
| |
en hielden vreugdige gesprekken. Van beschonkene lie den, van dieveryen, van processen, van buitensporigheden van anderen aerd hoorde men in het geheel niets. Want de welstand en de betere opvoeding, die uit de school ontstond, had een zeker eergevoel en eene groote liefde tot geschikte zeden onder de boeren te weeg gebragt, waervan men zeker niet ligt in andere dorpen iets bespeurde. In de stad erkende en onderscheidde men dezelve gemakkelyk, by den eersten aenblik, van landlieden uit andere streken. Zy waren in hunne kleedy hoogst eenvoudig en zindelyk, in hun spreken zacht en bescheiden, in hunne handeling open en goedhertig. Zy droegen geene fyne kleederen, maer daerentegen was hun doen en denken nooit grof.
Maer men moet deze hoffelyke, eerbare en lofweerdige manieren niet enkel als eene vrucht der opvoeding of van den algemeenen welstand beschouwen. Dezelve was ook eene uitwerking van de gemeentevoorschriften. Want, toen eenige boeren ryker geworden waren, bevonden er zich weder verscheidenen die den voet ophieven om over de schraem te stappen. Eenigen begonnen hoogmoedig te worden; zy tooiden hunne dochters buiten mate op, kleedden zich met kostbaer laken naer de mode van de stad, en deden alle dingen in het groot. Eenige anderen sloegen weder de hand aen de speelkaerten en aen het
| |
| |
bier- of brandewynglas in de herberg. Maer dit alles bragt eene groote ergernis by alle weldenkende lieden te weeg en zy zegden:
- Begint men weder zoo te doen, dan zullen wy welhaest weder den kreeftengang beginnen.
In een woord er ontstond een algemeene onwil tegen de zulken die van de vorige eenvoudige en loffelyke leefwys afweken, en men begeerde eenpariglyk dat het gemeentebestuer een waekzamer oog op de goede zeden in het dorp hield.
Deze voorslag, welke aen het plaetselyk bestuer gedaen werd, was verre van Pieter eenig verdriet aen te doen. Dezelve verschafte hem, in tegendeel, eene groote vreugd. Aldus werd er een streng gemeentebesluit te weeg gebragt, waerdoor alle verkwisting in kleedy verboden, en aen iederen ouderdom zyne dragt voorgeschreven werd. Insgelyks werden tegen alle kaerten- of kansspel voor geld of eenige geldwaerde, tegen dronkenschap, schimpreden, lastering, baldadigheid en anderen aenstoot, door de gemeente eenstemmig zware straffen uitgeschreven. Daerdoor kwam men zoo ver, dat men iedereen binnen de schraem hield, en dat, wanneer de eene of de andere eenmael lust kreeg om iets te doen wat tegen eer en regt was, hy door de vrees der schande en der bestraffing tegengehouden werd.
| |
| |
Alle jaren werd de zoogenaemde zedewet voor de gansche gemeente voorgelezen. Alsdan moesten oud en jong, mannen, vrouwen en kinders, dezelve aenhooren. Vond men dat er eenige maetregels moesten bygevoegd worden, dan werden dezelve opgesteld. En wanneer de zedewet voorgelezen was, dan moest de burgemeester aen de burgery deze vraeg voorstellen:
- Wilt gy deze wet nakomen, dewelke de grondslag van onzen welstand, van onze eendragt en van onze eer is?
En oud en jong antwoordden eenpariglyk met luider stem:
- Ja!
|
|
Auteursrechtvrij