|
| |
| |
| |
Zeven en twintigste hoofdstuk.
Weder wat nieuws.
- Wat mag Pieter toch weder in het hoofd hebben? vraegden zich de boeren onder malkander.
Want, wanneer andere lieden rustdag hielden, dan liep hy nog met den schoolmeester en eenige jonge lieden door de velden rond. Deze sleepten lange ketingen over de aerde en plantten lange staken in den grond, terwyl Pieter onophoudelyk, over een klein langbeenig tafeltje heen, naer de staken keek. Niemand konde zich daeraen zat zien. De schoolmeester Johannes Welmoed deed ook
| |
| |
met genoegen het werk, en aen de staken konde men niet beseffen wat er te doen was.
Alzoo ging byna een geheel jaer om. En toen, na verloop van dien tyd, de boeren vernamen, dat Pieter het land en al de akkers afmat en van alle wegen en stegen een plan deed opmaken, werden zy allen vervaerd. Want er werd weder van oorlog gesproken, en zy meenden dat Pieter het land aen den vyand wilde verraden.
| |
| |
Maer dit was natuerlykerwyze het doel van Pieter niet. Hy was ervaren in het landmeten, en had boeken die daerover handelden. Hy had aen zynen lieveling Johannes Welmoed in deze wetenschap onderrigt gegeven, zoo als ook aen andere boerenjongens die daertoe aenleg hadden. Daer nu al de bosschen der gemeente zeer naeuwkeurig afgemeten waren, kwam hy op de gedachte, voor en na, in zyne ledige uren, alle goederen, alle wegen en stegen van den ganschen gemeenteomtrek, ook af te meten, en er eene groote kaert van op te maken.
Op deze kaert zag men zeer duidelyk ieder stuk veld, iederen weg, iedere haeg, en ieder huis afgeteekend. Ieder bunder was byna eenen duim in het vierkant groot. Toen de geheele kaert klaer was, werd dezelve in het gemeentehuis opgehangen. Nu liepen er alle boeren dagelyks heen, en zy bekeken deze kaert en stonden er uitermate over verwonderd. Want zy vonden er welhaest den weg op, en iedereen herkende zynen akker, zynen hof en zyne weide. En wat nog het schoonste van de zaek was, in ieder stuk land of akker stond deszelfs inhoud, op eenen halven voet na, nauwkeurig aengeteekend. Nu eerst begreep eigenlyk iedereen regt, hoe groot zyne weiden en zyne akkers waren, en hy schreef de getallen zorgvuldig af. Dit was by verkoop of by aenkoop geene kleinigheid. Want, tot nog toe, had men den inhoud van het
| |
| |
veld enkel geschat naer de schreden die hetzelve bedroeg, en menigmael had men te veel of te weinig aengegeven. Aldus was nu een allernuttigst werk verrigt.
Maer de burgemeester Pieter zegde tot de lieden die deze kaert kwamen bezigtigen:
- Dit is nog niet alles. Ik weet nog iets beters.
En vraegden zy hem wat dit was, dan gaf hy hun tot antwoord:
- Hebt gy het om Lichtmis niet geraden, dan zal ik het u zeggen.
Maer zy konden het niet raden, hoe zy zich ook achter de ooren krabden.
Toen nu Lichtmis aengekomen was, en zich de gemeente wegens verscheidene aengelegenheden verzameld had, stond Pieter op, nadat alles afgedaen was, en hy sprak in dezer voege:
- Beminde medeburgers, gy kent allen genoegzaem de kaert van onze gemeente, zoo als dezelve door den schoolmeester Johannes Welmoed en zyne leerlingen nauwkeurig opgesteld is. Ieder van ulieden heeft daerby zyne byzondere gedachte gehad, zoo als ik ook de myne. En deze wil ik u openbaren. Na de akkers nagezien te hebben, dewelke wy, by het zweet van ons aengezigt, niet zonder den zegen van den Heere God, bebouwen, heb ik my dikwyls het herte van wee benepen gevoeld, daer ik er
| |
| |
zoo vele vond, die niet zoo goed bezorgd zyn, en gevolgelyk ook niet zoo veel opbrengen, als het wel zyn moest. Ik sloeg dan wederom de oogen op de kaert, en ziet! daer deden zich de oogen van mynen geest open, en ik herkende eene hoofdfout in onze veldbezorging. Beminde medeburgers, thans is het zonneklaer voor my, dat, indien gy u onder malkander wilt verstaen, het grootste gedeelte uwer goederen met minder arbeid en onkosten beter bezorgd worden en tevens vruchtbaerder zyn kan, dan het tot nog toe geweest is.
Toen riepen al de boeren uit:
- Daertoe willen wy ons zonder moeite onder malkander verstaen, wanneer het maer niet zoo veel kost als te voren.
- Ik wensch ulieden daerover geluk, antwoordde Pieter. Ik zal u zeggen, wat tot heden toe zoo vele onkosten veroorzaekt heeft, die gy thans sparen kunt, indien gy zulks wilt: het is de tyd. Ieder van ulieden heeft namelyk zyn land voor en na byeengeërfd of te zamen gekocht, zoo als het kwam. Daer heeft hy een stuk op den berg liggen, een ander achter het bosch, een ander aen dezen kant van de brug, een ander naest den steenweg, een ander neven de beek, en weder een ander aen de heide. Zoo moet hy een gansch half uer wyd onnoodig rondloopen van het eene stuk naer het andere, zoowel
| |
| |
als de knechten, de dienstmaegden, en de voerlieden met den mest. Op die wyze wordt een groot gedeelte van den dag aen gaen en loopen besteed, dat men aen den arbeid zou kunnen toewyden. Op die wyze worden meid en knecht voor het heen- en wedergaen betaeld, zonder dat zulks het minste opbrengt. Daerdoor wordt zoo veel minder op den dag gewerkt, en het land met des te minder vlyt bebouwd, dewyl de noodige tyd daertoe ontbreekt. Menig eigenaer ziet af van het aenkoopen van een nieuw stukje land, terwyl hy het zyne ter nauwer nood behoorlyk bezorgen kan; en toch heeft hy niet te veel. Maer dat rondloopen van het eene stuk tot het andere neemt den tyd weg. Indien al zyne landeryen byeenlagen en een geheel uitmaekten, dan zoude hy, met even zoo veel lieden en op even zoo veel tyds, eenmael zoo veel land kunnen bezorgen, als hy thans heeft, en hy zoude naer mate ryker zyn.
- Dit is waer, antwoordden de boeren. Maer wy kunnen daer niets aen doen. Men kan toch zyne akkers niet op den rug nemen en dezelve op eenen hoop leggen.
- Dit zoudt gy nogtans kunnen doen, indien gy wildet, ging Pieter voort, daer gy nu het plan van de gansche gemeente hebt en daer iedereen weet hoe groot ieder van zyn stukken is. Maer ik zeg het u, de zaek is zeer moeijelyk te doen. Gy moest namelyk onder
| |
| |
malkander de afgelegene stukken omruilen, zoodat eindelyk ieder zyn land in zamenhang kreeg, alsof hetzelve een stuk uitmaekte. Daerover moest zich ieder uwer met zynen nabuer en aenpaler verstaen. Gy moest u malkander schadeloos stellen, wanneer de eene een paer voeten meer of beter land bezit dan de andere. Wanneer de eene of de andere by de ruiling werkelyk iets als schadevergoeding moest byschieten, dan zou hy toch daerby dubbel winnen, daer hy al zyn land byeengelegen zoude hebben. Kunt gy elkander niet verstaen, neemt dan onpartydige schatters of billyke scheidslieden, of verloot uw land onder u. Ik zeg het nogmaels: laet u door geene hindernis afschrikken, of zyt daerom niet te vrede, omdat gy het nu sedert vele jaren alzoo gewoon zyt; hierop komt het aen: ryker te worden zonder grootere moeite.
Nadat de burgemeester in dezer voege gesproken had, schudde de gemeente het hoofd en ging dezelve uit een. Wel is waer, allen zegden dat deze gedachte zeer goed was, maer dat men nu en nimmer over de zaek eens zoude kunnen worden.
Intusschen waren er nogtans eenigen, die, in hunne ledige oogenblikken, nadachten welk gedeelte van hunne landeryen zy wel aen dezen of genen voor het hunne zouden kunnen afstaen, dat aen het hunne grensde. Zy begonnen
| |
| |
zelfs by wyze van scherts daerover met hunne aenpalers te spreken. Deze waren met het aenbod niet altyd te vrede, en zy wenschten een ander stuk te bekomen, dat aen eenen derden behoorde. Alsdan gingen zich beide partyen met den derden onderhouden. De eene stiet den anderen voorwaerts. Welhaest maekte iedereen plannen voor zich zelven, en zocht naer middelen om zyne bezittingen af te ronden en in een stuk te verbinden. In korten tyd grepen er onderhandelingen plaets. Menig ontwerp slaegde, menig ander mislukte. Maer altyd kwam iets daerby te weeg. Te Goudendal was het gelyk als op eene landveiling of gelyk als op een verkoop van goederen, byzonder in den winter, wanneer men meer ledige uren had, en des avonds om te kouten, dan by den eenen, dan by den anderen, byeenkwam. Want alle eerlyke lieden uit het dorp schaemden zich in een drinkhuis te gaen, om het dierbaer geld door de keel te jagen en aen het vee gelyk te worden. Liever dronken zy een glas bier met vrouw en kind op zon- of feestdagen te huis.
Pieter had het vooruit gezegd: de zaek was zeer moeijelyk te doen. En zoo was het ook. Nogtans, na verloop van het eerste half jaer, hadden reeds vyf burgers in het afronden van hunne landeryen geslaegd. Dit schafte een groot verdriet aen anderen. Want zy zagen er het nut zeer wel van. Nu legden zy zich daerop toe, om het ook
| |
| |
zoo ver te brengen. Het gemeentehuis werd 's avonds bestendig bezocht. Er stonden immer eenige boeren voor de groote gemeentekaert. Zy overwogen en twistten, zoodat men hen van op de straet konde hooren. Dan liepen zy toornig van elkander weg, om weder met nieuwe voorslagen byeen te komen.
Welk gevolg had dit alles? Van jaer tot jaer rondden zich de goederen immer beter af, en treffend zigtbaer waren er de goede uitwerkingen van.
|
|
Auteursrechtvrij