|
| |
| |
| |
Drie en twintigste hoofdstuk.
Het gaet altyd beter.
De weldenkende en verstandige lieden uit het dorp schuddeden het hoofd en zegden:
- Den voorslag van het hout sparen zullen wy in deze hertnekkige gemeente niet doorzetten.
Maer Pieter lachte en antwoordde:
- Hebt maer geduld. Om goede zaken te doen is er tyd van noode. De lieden moeten dat eerst nadenken, overwegen, en er eens over slapen. Goudendal is niet op eenen dag gebouwd. Onze boeren, wanneer hun een nuttige voorslag gedaen wordt, die hun als nieuw voorkomt, zyn gelyk de kleine kinderen, wanneer zy eenen onbekenden man zien. Zy loopen eerst schreeuwend en verschrikt weg; daerna zien zy hem eens van verre aen; dan komen
| |
| |
zy weder eenen halven stap nader by, als zy zien dat hy niet byt; en eindelyk spelen zy met hem en zy worden goede vrienden.
Aldus sprak Pieter. Ondertusschen werd tot het aenleggen van het waschhuis en van den bak- en droogoven overgegaen. Men kapte hout, men brak steenen, men voerde leem, kalk en tigchelsteenen by, alles door gemeenschappelyken arbeid. De huisgezinnen, die eenen gemeenschappelyken bak- en droogoven wilden hebben, vereenigden zich, regelden de orde waerop ieder beurtelings er het gebruik van zoude hebben, en bestemden de veiligste en meest geschikte plaets waer men denzelven zoude bouwen. Pieter deed eenen zeer verstandigen bouwmeester komen, die het best vuerhaerden en ovens wist aen te leggen. Hy zelf bezocht verscheidene dorpen, om de aldaer bestaende inrigtingen na te zien en dezelve voor Goudendal te nutte te maken. Tegen den herfst waren het waschhuis en de bakovens reeds opgebouwd, en, tot het groot vergenoegen der Goudendalers, in volle gebruik. Alsdan begrepen de huisgezinnen dat, in der daed, daerby veel hout bespaerd werd en dat men veel minder den brand te vreezen had.
Maer het eene volgde het andere. Nu kwamen menige lieden van zelf op de gedachte, dat de schrikkelyk groote kamervuerhaerden niet meer zoo noodwendig waren als
| |
| |
te voren, en dat men er kleinere konde hebben, die minder hout verslonden. Pieter en de heer pastoor hadden zulke vuerhaerden, die zelfs ook tot het koken ingerigt waren. In de stad zag men overal dergelyke haerden. Men vond er veel voordeel by; want men konde het bespaerd hout verkoopen en er geld uit maken. Niemand vergat meer dit gezegde van Pieter: ‘Hout verbranden is geld verbranden.’ Men was nog maer enkel tegengehouden door de onkosten, die het veranderen der haerden vereischte.
Doch verscheidene van de twee-en-dertig geheime leden van het goudmakersverbond, op dewelke Pieter nog immer door zyn aenzien eenen grooten invloed had, lieten, op zyn aenhouden, hunne haerden reeds in den herfst veranderen, byzonderlyk daer hy aen eenigen der minst bemiddelde eenig geld daertoe verschoot. Een geschikte man uit de stad rigtede alles hoogst voordeelig en eenvoudig in. Nu had men moeten zien, hoe de naburen en de buervrouwen uit alle hoeken van het dorp kwamen geloopen, om de nieuwe vuerhaerden, als waren het wonderwerken, te zien. Allen lachten er over, allen dreven er den spot mede of bedilden dezelve. Maer welhaest, nadat de koude winter in het dorp, met ys, storm en sneeuw, ingetrokken was, waren zy verwonderd, toen zy zagen dat die kleine van de wanden vrystaende haerden
| |
| |
toch zoo veel warmte konden geven. En toen zy, in het vroegjaer, zagen dat de meesten van de bezitters van zulke haerden hout verkochten, kwam hun de zaek als zeer aenneembaer voor. De oude buitengemeen groote haerden verloren hunne oude verdedigers, en eindelyk wilde iedereen in zyne kamer zulk een wonderwerk hebben. Velen, die deze inrigting by de anderen gezien hadden, bouwden zeer kunstvol hunne haerden op, en zelfs met kleine verbeteringen, die eenen algemeenen byval vonden.
In het vroegjaer kreeg ieder huisgezin eenen aenslagbrief
van den ontvanger, om de belasting te betalen die
| |
| |
tot het bestryden van de interest der gemeenteschuld moest dienen. Hoogst onaengenaem was het, zoo in eenen keer twee guldens en meer voor niets en voor tweemael niets af te geven. Eenigen zegden:
- De drommel hale de gemeenteschuld!
Anderen liepen naer Pieter toe en zeiden hem:
- Heer burgemeester, waerom spreekt gy niet meer van uwen voorslag, om de gemeenteschulden met hout uit het bosch voor altyd af te leggen? Vang toch weder aen!
Naer dezen oogenblik had Pieter gewacht. Ook zegde hy, toen de gansche gemeente byeenverzameld was:
- Zoo als ik van alle kanten verneem, is de geheele burgerschap van gevoelen, de gemeenteschuld af te leggen. Alle huisgezinnen willen jaerlyks eenen vadem houts minder ontvangen. Nu dan, zoo maekt het met eenen halven in het jaer af. By onze nieuwe inrigtingen, zal dit niemand zoo sterk, als wel eenen ganschen vadem, vermissen. Neemt gy alzoo jaerlyks, in plaets van dry vademen, twee vademen en eenen halven, zoo lang tot dat wy weder hout genoeg in het bosch hebben, dan zullen onze schulden in twee of dry jaren afgelegd zyn.
De voorslag bragt ook nog eenig gemor te wege, maer hy werd voortgezet. En, nadat het hooge landsbestuer denzelven niet alleen goedgekeurd, maer ook als prysbaer
| |
| |
uitgesproken had, werd de houtverkoop wyd en breed aengekondigd. Daer kwamen vele koopers van naby en van verre, om de veiling by te wonen. Men hakte, in de tegenwoordigheid en naer de aenwyzing van den boschopziener, het oudste bouwhout, en ook op eenige plaetsen jong hout af, waer het te dik stond. Maer men deed den verkoop twee jaren lang duren, om de pryzen niet al te laeg te houden, zoodat niet alleen de gemeenteschuld geheel werd afgelegd, maer dat nog eenen schoonen stuiver gelds overgemaekt werd, dien de gemeente, voor alle geval van nood, op interest plaetste.
Maer nu volgde Pieter ook den raed van den woudopziener en van het hooger bestuer. Namelyk, om het bosch, als het beste stuk van het gemeentevermogen, regt ordelyk te kunnen hakken, deed men den landmeter komen. Deze mat al het boschland af, en maekte er eene grondteekening van. De woudmeester, na dezelve goed nagezien te hebben, verdeelde ze in een zeker getal aendeelen of slagen, en schreef er by, welken slag men ieder jaer afhakken moest. Op deze wys werd voor dertig en voor honderd jaren voorzorg genomen. Daerby gaf de boschopziener aen het gemeentebestuer eene schriftelyke onderwyzing, waerin aengeteekend stond, al wat zy ieder jaer, by het afhakken en by het aenplanten van nieuwe slagen, in acht te nemen en te doen hadden. De
| |
| |
gemeenteraed schreef ook eene nieuwe verordening over het boschwezen uit, waerin, als eene wet voor het dorp, breedvoerig bepaeld stond, al wat het afhakken en het uitdeelen van het hout, de aenwyzing van het noodige bouwhout, de overtredingen van allen aerd, de hernieuwing van de boschwachters en van de houtvesters, en zoo voorts, betrof, opdat alles geheel onpartydig en tot het nut van het algemeen zoude gaen.
Deze inrigtingen waren in der daed voortreffelyk. En kwam men eenmael aen eenen slag in het woud, die te weinig hout opbragt, dan werd het ontbrekende door het overschot van eenen anderen slag volledig gemaekt. De boschwachters kregen beteren loon, opdat zy vlytiger de boschschenders en de houtdieven nacht en dag zouden nazetten. Alle twee jaren werden de scheidsteenen en grenspalen van de bosschen, van de akkers en van de weiden door het gemeentebestuer, door de veld- en boschwachters, door de eigenaers, eindelyk door oud en jong nagezien en bezigtigd. Daerdoor werden vele grenstwisten en vele processen voorgekomen, die voorheen uit de verwaerloozing der grensteekens zoo menigvuldig ontstonden.
|
|
Auteursrechtvrij