|
| |
| |
| |
Negentiende hoofdstuk.
Van den nieuwen burgemeester en van den baes uit den Gouden Leeuw.
- Die Pieter is toch een ware heksenmeester! zegden de Goudendalers altemael, lagchende, wanneer hy weder iets nieuws voorgegeven had, dat geslaegd was.
En hy gelukte tamelyk wel in alles wat hy ondernam, want hy begon niets zonder er goed over nagedacht te hebben. Hy overylde zich nooit, en overhaspelde niets, maer hy deed eenen stap na den anderen, en nam niet meer op zyne schouderen, dan hy dragen konde.
Nu had men wel kunnen meenen, dat zich de schoolmeester en zyne hertelyke Elisabeth met arbeid overladen hadden. Maer dit was in geenerlei wys. Hy wist alles zoodanig in te rigten, dat hem eindelyk altyd anderen een groot deel van den arbeid konden afnemen. Zelfs in de
| |
| |
school had hy weinig te doen, want hy had tot het onderwys eenen geschikten jongen landmanszoon, genaemd Johannes Welmoed, opgeleid. Deze was een kind van
arme ouders, en Pieter had hem in zyn huis opgenomen, verschafte hem den kost uit de gaerkeuken, en onderwees hem in geleerde zaken. Pieter had zynen Johannes zeer lief, en deze was in de school zoo meesterlyk tot het onderwys geschikt, dat hy Pieter volkomen gelyk stond. De kinders hadden Johannes ook lief, want hy was vriendelyk en zacht van aerd, en maekte hun het leeren byna
| |
| |
nog gemakkelyker dan Pieter zelf. Deze ging dikwyls gansche dagen zynen veld- en hofarbeid na, en voelde zich het hert van vreugde kloppen, als hy zag hoe zich alles in het dorp van dag tot dag verbeterde.
En in der daed was het wonder om te zien, hoe zich menschen, die te voren arme lieden geweest waren, langzamerhand van hunne schulden los maekten, hoe hunne huizen een deftig aenzien bekwamen, en hoe daerentegen voormaels welhebbende boeren, die op hunne oude baen voortgegaen waren, langzamerhand arm werden, omdat zy hun goed verwaerloosden, verkwistten, verspeelden, of met drinken en pleiten opmaekten.
De twee-en-dertig bondgenooten van Pieter hielden zich wakker, en waren allenthalve vooraen, waer hy iets nieuws uit te voeren had. Dan spoorde hun voorbeeld vele naburen aen, om het ook zoo te doen. De jonge knapen, die by Pieter des zondags het onderrigt genoten, en de meisjes uit Elisabeth's naeischool, droegen, by hunne ouders, niet weinig ten goede van het huisgezin by. Anderen waren en bleven in het dorp onverbeterlyke deugenieten. Aen het hoofd van dit slecht volk stond Brenzel, de baes uit den Gouden Leeuw. Deze was een gezworene vyand van alle nieuwe inrigtingen. Hy raesde bestendig tegen de invoerders van nieuwigheden, en zegde dat de religie daerdoor ten gronde ging, dat het
| |
| |
anders moest staen, en dat het op dezen voet niet voortduren konde. Doch hield hem de heer pastoor, die hem dikwyls ging bezoeken, immer in den toom, zoodat hy niet veel kwaed konde doen. Daerby gebeurde het, dat Brenzel zynen voornamen steun, namelyk het derde lid van het gemeentebestuer, van zyne zyde verloor. Deze had reeds sedert lang gezien, dat zyne herberg den kreeftengang ging, en had zich daerom uit verdriet aen den drank overgegeven, zoodat hy geenen dag meer nuchter was. En, om weder gezwind ryk te worden, had hy in verscheidene loteryen gezet, en alzoo zyn geld verspeeld, tot dat hem byna niets meer over bleef. Toen kwamen zyne schuldeischers, die hem zynen laetsten stuiver afnamen.
Nu moest er een nieuwe gemeenteraed gekozen en aen de hooge landsoverheid voorgeslagen worden. Daer traden in het dorp twee partyen op. De deugenieten wilden eenen of twee van hunne makkers kiezen, by dewelke zy in het schuldboek stonden; maer de regtschapene lieden wilden dat niet. Zoo ontstond er veel twist. Velen raedpleegden den pastoor over deze aengelegenheid, wanneer hy hen, naer zyne gewoonte, ging bezoeken. Maer hy antwoordde hun en zegde:
- Ik ben zeer verwonderd dat nog niemand van ulieden aen den braven man gedacht heeft, die reeds zoo veel
| |
| |
nut heeft gesticht, en die zoo verstandig, zoo werkzaem en zoo menschlievend is. Ik bedoel den schoolmeester. Indien gy hem kiest, zult gy den regten man aen uw hoofd hebben. Waerlyk, hy moet niet tot de zulken gerekend worden, die zich tot eenen eerpost vooruitdringen. Maer even daerom moet men van zelf het oog op hem slaen. Want zy, die eerposten bejagen en aen anderen den voet zoeken te ligten, hebben gemeenlyk neveninzigten. Zy zyn trotsch en heerschzuchtig, en zy zoeken niet het geluk der gemeente te bewerken, maer hunnen eigenen hoogmoed bevredigd te zien. Zeker is het goed, dat men eenen welhebbenden man tot burgemeester kiest, maer de belangeloosheid, en niet de rykdom, is de hoogste deugd van zulk eenen ambtenaer. Wee de gemeente, die tot burgemeester eenen man benoemt, by denwelken de meeste burgers in het schuldboek staen! Want zy stelt hem tot magthebber aen en tot regter in zyne eigene aengelegenheden, en de lieden worden, door hunne eigene dwaesheid, de slaven van eenen dorptyran. Dat zy liever eenen man kiezen, die ook den hardhertigen schuldeischer en den ryken dwingeland in zyne palen kan doen blyven.
Voorts zegde hy nog:
- Een goed hoofd doet veel, maer een redelyk hert doet nog veel meer. Daerom stelt u eerst deze vraeg
| |
| |
voor: ‘Is de man een grondredelyke en een hulpzame man?’ En dan deze: ‘Is hy verstandig genoeg, en is hy aen geenen ryken iets schuldig?’ De voorstander eener gemeente moet onafhankelyk zyn; anders staet hy zonder magt en zyn zyne schuldeischers, die hy vreest, de echte gezagvoerders van het dorp. Gemakkelyk is het den waerdigsten man te vinden. Denkt dit maer na: welken man zoudt gy, op uw sterfbed, het liefst tot voogd uwer weduwen en nagelatene weezen aenstellen, met de overtuiging dat hy het geluk der uwen goed bezorgen zou? Nu, deze zy uwe voorstander. Of, indien gy by eenen uwer medeburgers in dienst moest treden, welk eenen zoudt gy het liefst tot heer willen hebben? Nu, deze zy uwe voorstander. Wanneer, in eene gemeente de meerderheid goeden wil, en een redelyk gemoed, en afschuw voor alle onregtveerdigheid heeft, dan kan ligt goede raed voor iedereen gevonden worden. Een eenige goede kop is genoeg. Dry goede koppen, zonder goed hert, kunnen zich met elkander niet verdragen. Want ieder hunner wil de zaken beter verstaen dan de anderen, en zoo ontstaet er tweedragt tusschen hen, en door hen in de gemeente. Zegt my, is hy niet de beste vader by zyne kinderen, die liefderyk en toch niet zwak, streng en toch niet hardhertig is? Of zegt my, is hy niet de beste huisvader, denwelken zyn gezin willig en dienstveerdig
| |
| |
toegedaen is, maer dien hetzelve toch vreezen moet; die alles in zyn huiswezen geschikt in orde houdt, en, zonder geraes of geschreeuw, zonder twist of gramschap, zoodanig beschikt, dat toch alles goed als van zelf gaet? Maekt dezen tot huisvader van de gansche gemeente.
Aldus sprak de wyze heer pastoor, en iedereen dacht nu geheel anders dan te voren. En, toen zich de gemeente verzamelde om twee leden van het bestuer te kiezen, verlangden de meesten, dat men niet in het openbaer zoude stemmen, maer dat ieder zyne stem by geslotene briefjes
zou afgeven, opdat niemand weten zoude door wien dezelve zouden gegeven zyn, en dat ieder vry, en zonder
| |
| |
vrees en zonder persoonlyk inzigt, den man zou kunnen kiezen, die hem de waerdigste toeschynen zou. Brenzel, de baes uit den Gouden Leeuw, begon, wel is waer, daer tegen te schreeuwen; want hy had reeds doen kennen wien hy tot ambtgenoot verlangde, en nu wilde hy zien wie het met hem hield of wie hem verlaten zoude. Maer de grimmige leeuwenwaerd konde zyn voornemen niet doorzetten. De geheime stembriefjes werden dus opgenomen; en, by de eerste stemming, werd Pieter, by de tweede, Hendrik de molenaer, tot lid van het gemeentebestuer gekozen. Maer de laetste nam de plaets niet aen, omdat hy Pieters schoonvader was; want, zegde hy, het zou niet goed wezen dat twee verwante leden te zamen in den raed zaten. Alzoo werd, in plaets van den molenaer, Jacob Sterk, een stille, vlytige en verstandige man, als tweede lid van het bestuer uitgeroepen.
Toen de leeuwenwaerd deze keus vernam, zag hy alles
| |
| |
groen en geel voor zyne oogen worden. Hy hoopte nog dat Pieter insgelyks weigeren zoude de plaets aen te nemen. Doch in zyne verwachting was hy de plank mis. Pieter bedankte de gemeente voor het goed vertrouwen dat allen in hem gesteld hadden, en hy beval nu zynen lieven Johannes Welmoed tot schoolmeester aen. Johannes werd als schoolmeester geplaetst.
De leeuwenwaerd keerde gansch ontsteld, als of hem eene kerk op het hoofd gevallen was, naer zyn huis terug. Daer vierde hy zyne gramschap den vryen toom, eerst
tegen zyne kat die hem streelend tusschen de beenen
| |
| |
kwam geloopen, dan tegen zynen hond die vriendelyk tegen hem op wilde springen, dan aen de dienstmaegd die niet gezwind verstond dat hy een glas brandewyn vraegde, dan tegen zyne vrouw, die hem zegde dat Jacob Sterk een eerlyke man en eene goede ziel was.
|
|
Auteursrechtvrij