|
| |
| |
| |
Elfde hoofdstuk.
Elisabeth staet in goeden roep.
Maer als de jonge lieden uit het dorp Elisabeth tegenkwamen, die even als eene lenteroos bloeide, sloeg niemand voor haer een kruis; iedereen gaf haer, in tegendeel, eenen vriendelyken goeden dag; en, als zy voorby was, dan bleef wel menigeen gansch stil staen om haer na te zien. Want Elisabeth was eene schoone vrouw, en, iederen dag, scheen zy schooner te worden, zoo dat zich zelfs de jonge dochters uit Goudendal daerover verwonderden. Nogtans was zy niet kostbaerder gekleed of sierlyker opgetooid dan andere vrouwen. Maer men mogt haer des zondags of op werkdagen, 's morgens of 's avonds zien, zy was altyd alsof zy ter dans wilde gaen. Onaengezien de hitte der zon, werkte zy op het veld
| |
| |
of in den hof; zy ging in den stal en bezorgde koei en verken; zy bragt groenten en eijeren ter markt naer de stad, - en daerby was zy altyd zoo zuiver en zindelyk en zy had nooit eene vlek op hare kleederen.
- Ik zou bykans gelooven dat Elisabeth ook reeds tooveren kan, zegde de bazin uit den Gouden Leeuw, terwyl zy een snuifken nam en haren rooden neus met hare mouw afveegde.
- Ja wel! antwoordden al de jonge lieden. Die kan het. Indien Elisabeth niet reeds getrouwd was, zoude zy ons allen het hert uit het lyf tooveren, zoo schoon is zy.
De getrouwde mannen gingen dikwyls zeer grof met hunne vrouwen te werk, en dischten hun smaedwoorden en oorvegen op, omdat zy ook niet zoo schoon als de schoolmeestersvrouw gebleven waren. Dan huilden de vrouwen, zy schreeuwden en raesden, en kraeuwden hunne mannen in het gezigt met hunne langgewassene vingernagels.
Twee meiskens die Elisabeths vriendinnen waren en die binnen kort hunnen hoogtyd wilden vieren, kwamen eens tot Elisabeth, zeggende:
- Gy zyt nu sedert jaer en dag getrouwd, en gy zyt nog zoo hupsch als eene jongvrouw. Alle mannen bewonderen u, en alle vrouwen moeten u benyden. O Elisabeth! zeg ons toch hoe gy dat doet? Want zie, gy weet
| |
| |
het, zoodra by ons eene dochter getrouwd is, wordt zy leelyk en verwaerloost zich, en de liefde trekt uit het huis weg. Zoo is het niet by u.
- Ik wil het u zeggen, antwoordde de jonge schoolmeestersvrouw. De vrouwen zyn er alleen schuld aen. Zoo lang zy jongvrouwen zyn en aen de jonge gasten willen behagen, tooijen zy zich met zorg, en al het geld dat zy hebben en verdienen, besteden zy aen nieuwe kleederen. Dan zyn zy net en zuiver, en hun voorhoofd blinkt even als de zon, en hun hair is alsof het geschilderd ware. Hebben zy eindelyk eenen man bekomen, dan denken zy niet meer aen hem te behagen. Dan gaen zy 's morgens uren lang met stroo en bedvederen in het ongekemde hair rond; zy vergeten zich te wasschen ieder mael dat zy vuil zyn, en zy meenen dat het schoon voor eene vrouw staet, regt woest voor den dag te komen, omdat zy alzoo den schyn hebben zich veel met hun huiswerk bezig te houden. Dan moet er gespaerd worden; de man heeft geld van noode, en men kan hetzelve niet meer, gelyk men als jonge dochter deed, in allerlei tooisel steken. De kleederen worden oud, vuil en krank; dezelve te laten herstellen kost veel geld, en geene heeft geleerd het werk zelve te doen. Alzoo gewent men zich aen lompen te dragen en aen slordig te zyn, en de vrouw wordt door onzuiverheid ontsteld en ziet er woest uit,
| |
| |
daer zy zich gansch verwaerloost. Eindelyk wordt zy aen haren man zelven onverschillig of hatelyk, en dan komt de ontevredenheid in het huis, zoodra men de kousen vol gaten heeft.
De twee meiskens antwoordden:
- Elisabeth, gy hebt wel gelyk.
- Toen ik Pieter tot man nam, ging Elisabeth voort, dacht ik zoo gelyk aen hem bestendig te kunnen behagen, want ik had hem zeer lief. En ik nam voor, my nog minder dan te voren te verwaerloozen, en nooit voor zyne oogen te verschynen, zonder gewasschen en zindelyk te zyn, en altyd met onbevlekte kleeding. Daerom nam ik zorgvuldig myne kleederen in acht, en daerom moest het in mynen stal, zoo wel als in myne keuken en in mynen kelder, zoo zuiver uitzien als in eene kamer. Het kleinste vlekje op myne kleedy moest zoo gelyk uitgedaen worden. Alzoo bleven myne kleederen alsof zy nieuw waren, en ik zelve scheen daerdoor voor de oogen van mynen man ook alle dagen nieuw.
- Maer, Elisabeth, zegden de meiskens, de tyd verslyt eindelyk het zuiverste kleed. Hoe kan men zich een nieuw kleed aenschaffen, wanneer de man geen geld geeft?
- Ik heb minder geld van noode dan andere vrouwen om kleederen te koopen, antwoordde Elisabeth. Want ik
| |
| |
herstel zoo gelyk zelve met eenige naeldsteken het kleinste gat, opdat het niet grooter zoude worden. Dat kost my enkel een weinig garen. Andere dragen hun goed tot dat het oud is, en laten er aen wat verreten is; dan worden kleine gaten groot, en in korten tyd is alles in stukken, en men moet nieuwe kleeding koopen, terwyl ik immervoort myne oude kleedy draeg en daermede veel geld verspaer. Huisvrouwen, die niet stoppen en naeijen kunnen, verkwisten veel geld, en gaen toch alsof zy uit het slyk getrokken waren.
Terwyl Elisabeth alzoo sprak, werden de beide meiskens rood, en zy begonnen te weenen, zeggende:
- Wy hebben niet zoo zuiver leeren naeijen en stoppen als gy. Dat zal ons veel schade in ons huis brengen, en wy zien veel leed te gemoed, zonder dat wy het nogtans kunnen afweren.
Daerna gingen de meiskens gansch bedroefd naer huis.
Toen zy weg waren, herhaelde Elisabeth aen haren man het gesprek dat zy met hare vriendinnen had gehad, en zegde dat zy aen beiden wilde leeren stoppen en naeijen, omdat zy met medelyden vooruitzag dat de meiskens ongelukkig zouden worden.
Pieter drukte zyne goede vrouw op zyn hert en zegde:
- Daermede zult gy den zegen Gods verdienen en zelve een zegen voor dit huis worden. Onderwys niet
| |
| |
enkel de twee meiskens, maer al degene die by u willen leeren. Vele huisgezinnen in het dorp worden arm en vallen in ellende by al den arbeid en de moeite die zy doen, omdat de wyven de echte huisvrouwenkunst niet verstaen. Zy weten niet hunne hoven met allerlei gezonde groenten te beplanten, om alzoo afwisseling van spyzen te bekomen. Willen zy eenmael goed koken, dan gebruiken zy veel spek, vet en olie; dit alles kost veel geld, en, in plaets van iets goeds te worden, is het een zeer ongezond eten. Slechte kost brengt slecht bloed en kwade sappen voort. Deze veroorzaken dikwyls krankheden die veel geld kosten, en by zieke lieden gaet het zeer slecht met den arbeid. Evenzoo is het met de kleederen gelegen. In de dorpen zyn wel naeisters; maer, daer zy met het naeijen hun brood verdienen, wachten zy zich wel van het aen andere te leeren. Zy die niet stoppen of naeijen kunnen, gaen met gaten in hunne mouwen en in hunne kousen, of stoppen dezelve zoo grof toe, dat het gestopte erger uitziet dan de gaten zelve. Alzoo moet altyd iets nieuws aengeschaft worden, en dat kost veel geld en maekt arm. Had ik iets te zeggen dan moest zich in ieder dorp ten minste eene brave en verstandige vrouw bevinden, die het koken en het hovenieren, het naeijen en het stoppen verstond, om de boerendochters kosteloos daerin te onderwyzen. Dat zoude veel geld en
| |
| |
welstand in het dorp behouden en vele lustige en gelukkige huisgezinnen maken. Elisabeth, ga dus, en verdien eenen grooten godsloon.
Alzoo sprak Pieter.
Denzelfden dag liet Elisabeth, gansch verheugd, hare twee vriendinnen tot zich komen, en alle avonden leerde zy hun, gedurende eene uer, de kunst om, by het linnen naeijen, fyne en gelykmatige steken te maken, in kleederen versletene deelen te herstellen, of scheuren zoo zuiver toe te naeijen, dan men nauwelyks zien kon dat zy beschadigd waren geweest. Zy leerde hun hemden voor mannen, vrouwen en kinders snyden, en zoodanig de lengte en de breedte van het lynwaed berekenen, dat hetzelve den minstmogelyken afval gaf. Evenzoo leerde zy hun kousen van wol en van katoen met sierlyke hoeken breiden, of de gaten die er in waren onzigtbaer maken. Zy voerde hen in haer huis rond; daer was altyd alles in orde, en iedere zaek had hare plaets, en degene die iets gebruikte, stelde het dan weder op de plaets waer het toebehoorde. Zy voerde hen ook in den stal en in den kelder; daer was het reinig en droog; en, dewyl men steeds met zorg alles zuiver hield, zoo was er nooit daerin op een mael veel te doen. Daerna voerde zy hen in den hof, en leerde hun allerlei keukengroenten zaeijen en planten, en hoe men dezelve, als ze ryp waren,
| |
| |
moest bewaren of op het smakelykste toebereiden. Eindelyk voerde zy hen in de keuken, en leerde hun de spyzen zuiver en reinig klaer maken, en koken met weinig vet en eenvoudig byvoegsel, zoodat nogtans alles zeer aengenaem, voedzaem en gezond was. Somwylen kon zelfs een gebraed gemaekt worden, en het kostte maer weinig. Elisabeth had van hare moeder geleerd, in der yl allerlei soepen te maken, en het vleesch op allerlei wyzen toe te bereiden, en voor den winter kool, boontjes, zuerkool, komkommertjes en andere groenten in te maken.
De beide meiskens waren zeer verwonderd, want zoo iets hadden zy by hunne moeders niet gezien, en zy verheugden zich insgelyks, nadat zy gehuwd zouden zyn, voor hunne mannen op hun best te kunnen doen, zonder dat het hun meer kosten zoude dan anders.
Daer zy nu aen andere meiskens vertelden wat zy by de schoolmeestersvrouw zagen en leerden, en hoe zy even als Elisabeth wilden worden, kwamen de andere meiskens, het eene voor, het andere na, tot Elisabeth, en baden haer hun insgelyks een weinig onderrigt te willen geven. Ten laetste werd het by Elisabeth gelyk eene ware school. Want, daer Elisabeth aen alle jonge mannen geviel, wilden alle jonge dochters even als Elisabeth worden.
| |
| |
Pieters vrouw had wel in het begin eenige moeite, maer later bevond zy zich zeer wel daerby. Want nu had zy veel hulp in den hof en in den stal, en somwylen moest de eene voor haer koken, en de andere een fyn stuk voor haer naeijen, wanneer het gebeurde dat niets anders te doen was. Het volgend jaer zag men het reeds aen vele hoven aen, die by de huizen in het dorp stonden, dat er eene zekere orde in gekomen was. De eene buervrouw loerde over de haeg van de andere, en verspiedde wat zy plantte of zaeide, en hoe zy het deed, en vraegde haer om plantjes of om zaed. Later, als het zomer werd en als de herfst kwam, droegen vele boerenvrouwen hunnen overvloed van schoone groenten naer de merkt in de
stad, en bragten schoon geld naer huis terug. Dit verschafte aen ieder groote vreugde, uitgenomen aen hen
| |
| |
die het zoo niet hadden. Deze gingen dan ook tot Elisabeth en vraegden haer om dit en dat. En Elisabeth gaf hun goeden raed, en deelde hun alles mede wat zy wist en wat zy nog zelve geleerd had, sedert dat zy de andere onderrigte. Dit deed zy zeer gaerne, want zy was goed van herte, en woorden kosten toch niets, byzonder aen jonge vrouwen.
Daerdoor verwierf de schoolmeestersvrouw veel achting en liefde, en kwam zy in den besten naem, zoodat iedereen wedyverde om haer genoegen te verschaffen. En allen in het dorp hadden regt medelyden met de hupsche en brave vrouw, omdat zy Pieter tot man had, die toch naer de hel moest gaen. Want men was overtuigd, dat hy met heksery omging, de zwarte kunst oefende, en met lyf en ziel verloren was.
|
|
Auteursrechtvrij