De geuzen

(1943)–Onno Zwier van Haren– rechtenstatus



[pagina 268]
Tiende zang.aant.aant. 1.[regelnummer] Maar sy, die deese muur bedekkenGa naar voetnoot1-2 Is ieder, welk' in 't Vaderland, Zig boven and'ren wist te trekken Door gaaf van oordeel of verstand. 5.[regelnummer] Aan d'eene kant geleerde Mannen, Waar door de Dwaaling, weg gebannen, In Neêrland plaats voor kennis maakt; Die onvermoeyd, op hunne stappen, Doen volgen Kunst, en Weetenschappen, 10.[regelnummer] En door d'Onweetenheid gelaakt! Dus, op den hoogsten boom gesteegen, Verrukt de teed're Philomeel;Ga naar voetnoot12 Terwyl, in 't slyk van 't woud geleegen, De beyr beknauwd een bekkeneel! 15.[regelnummer] ô Zagt', ô zoete Zang-Godinnen,Ga naar voetnoot12-15 Gelukkig sy, die u beminnen; Gy zyt het voedzel van de Jeugd, Cieraad van Mannelyke jaaren, Ons troost en toevlucht in gevaaren, 20.[regelnummer] En d'Ouderdom's gewisse vreugd!Ga naar voetnoot20 Uw gunst kan Weetenschap doen bloeijen Tot in 't verschrikkend aaklig huys,Ga naar voetnoot22 Dat Waal en Maas ziet zamenvloeijen, In keeten- stroom- en wind-gedruis! 25.[regelnummer] Aldaar in stille rust gezeeten,
[pagina 269]
(De vrucht van 't onbevlekt Geweeten!) Zweefd boven hem, en blinkt in 't zwerk, De Roem, die Huyg de Groot ziet schryven, Sy zelve schynd de pen te dryven,Ga naar voetnoot29 30.[regelnummer] En Vreed', en Oorlog, werd het werk!Ga naar voetnoot30 *[regelnummer] Want niets kon d'eevenheid verstoorenGa naar voetnoot31 Van syn' onwankelbare ziel, Schoon lighaams vryheid was verlooren, Schoon 't Lot in woed' hem overviel! 35.[regelnummer] Dus, onder 't zilte nat bedolven, Zyn Arethusa's zuiv're golvenGa naar voetnoot36 Van alle bitterheid bevryd; Zo zien de Chimborazo's rotsenGa naar voetnoot38 Haar' hooge kruyn de stormen trotsen, 40.[regelnummer] Onbuigbaar aan der winden strijd!Ga naar voetnoot40 En Gy, Juweel van Neêrlands Vrouwen, Die nooyt uw Man verliet in nood, ô Reigersberg! syn ziels vertrouwen,Ga naar voetnoot43 Gy ook, gy leefd na uwe dood! 45.[regelnummer] 't Is niet alleen door schoone leeden, En aangezichts bevalligheeden, Dat hier Natuur in luister blonk! Ziê, welke harten sy bereide,Ga naar voetnoot48 Wanneer s' en u, en Adeleide,Ga naar voetnoot49 50.[regelnummer] Tot Praal van Beider eeuwen schonk!Ga naar voetnoot50
[pagina 270]
Dog Barneveld zal wegen toonenGa naar voetnoot51 Na 't Zuyden, en de Middel-Lyn;Ga naar voetnoot52 Oranje's trouwe vriendschap loonen, En Maurits eerste bystand zyn!Ga naar voetnoot54 55.[regelnummer] Als 't Land in vlaggen gaat bezwyken, Doed hy de donk're buyen wyken: Hier opend syne hand de Sond,Ga naar voetnoot57 Daar werkt syn tong uit Eng'lands handen, De eerste noods en armôe's panden,Ga naar voetnoot59 60.[regelnummer] Door hem zyn deese meiren grond!Ga naar voetnoot60 In dit twee-leedig stuk, verschynen Twee Broeders, die de bitse Nyd,Ga naar voetnoot62 Dêe beid' op eenen dag verdwynen De haat en eerbied hunner Tyd! 65.[regelnummer] Zie d'een', in deese sloep gezeeten,Ga naar voetnoot65 De Theems haar trotsheid doen vergeeten, Wyl Chattams rook den oever stikt! In uw', en schrand'r', en zeedig', oogen, ô Staatsman! praald by ziels vermoogen,Ga naar voetnoot69 70.[regelnummer] Een Moed, na tyden niet geschikt.Ga naar voetnoot70
[pagina 271]
Gy doed vergeefs de Zeemacht blinken Veel meer als ooyt Europa zag; En Koninglyke Wimpels zinken,Ga naar voetnoot73 (Waar is die tyd!) voor onse Vlag! 75.[regelnummer] Gy rukt vergeefs de Nederlanden Uit jong', en fier', en dapp're handen,Ga naar voetnoot76 Begryp voor u, en 't Vaderland,Ga naar voetnoot77 Om hulp voor ons, in onse twisten, En tegen Buitenlandsche listen, 80.[regelnummer] Te zoeken van Oranje's hand! Hier valt de Prins in hare woorden,Ga naar voetnoot81 En vraagd, wat wil die Schildery, Dat ysselyk toneel van moorden, Zo 't schynd, door Hollands Burgery? 85.[regelnummer] Wat voerde tot onmenschlykheeden Die Volkeren van zagte zeeden, Of bragt de dolk in hare hand? Myn oog herkend die beide Broeders,Ga naar voetnoot88 Die uwe mond noemd' als behoeders 90.[regelnummer] In groote nood van 't Vaderland? Gy ziet afschuwelyke tyden, Hervat de Hoop, die schildery Verschrikt het oog aan alle zyden Door Drift, en Woed', en razerny! 95.[regelnummer] Vel niet, ô Vreemdelingen, heeden
[pagina 272]
Uw oordeel over onse zeeden, Op 't geen gebeurd' in vroeg're tyd;Ga naar voetnoot97 Wy zelve wenschten uit te wissen, In Nederlands Geschiedenissen, 100.[regelnummer] Den dag die deese daad verwyt!Ga naar voetnoot100 Wend liever herwaards uwe treeden, Ziet hier in wetten der Natuur, Aan Huygens nutte tyd besteeden,Ga naar voetnoot103-108 En wysen 't perk van ieder uur! 105.[regelnummer] Saturnus Wereld, met de KringenGa naar voetnoot105-108 En Wachters, die haar Gloob omringen, Kend d'Aarde 't eerst door Huygens oog! De Roem van Wiskund' in den Lande Onstervelyke 's Gravezande,Ga naar voetnoot109 110.[regelnummer] Verheft door u zig Hemel-hoog! Twee glasen, die 't geval vergaderd,Ga naar voetnoot111 Met kunst en helder gepolyst, Doen 't voorwerp zien, dat zig, genaderdGa naar voetnoot113-114 Of wel in afstand verder wysd. 115.[regelnummer] Nu gaat g', ô Middelburg, ons' oogenGa naar voetnoot115
[pagina 273]
Verbaasen door Natuurs vermoogen, Nu volgd men Venus in de Son!Ga naar voetnoot117 Wyl Leeuwenhoek, langs and're paden,Ga naar voetnoot118 Natuurs geheimen tracht te raaden, 120.[regelnummer] En zoekt hoe dat de mensch begon! [Arbeidzaam Volk, toon wyse Reeden;Ga naar voetnoot121 Gepaste Zuiverheid blyf hier;Ga naar voetnoot122 Gun Naso vuile taal en zeedenGa naar voetnoot123 En dartelheid aan Sapho's Lier!Ga naar voetnoot124 125.[regelnummer] Laat hier de nyv're Handel woonen; De schrand're Zuinigheid zig toonen; Betwist aan 't water, land en kust: En 't nut zal 't aangenaame vinden, Vernuft en achtbaarheid verbinden, 130.[regelnummer] En Zeedigheid met Weetenslust.] Zo volgens d'algemeene wenschenGa naar voetnoot131-136 Van 't zwakke stervelyk geslagt, De Dood mogt vlieden voor de menschen, Of 't leeven zyn in iemands magt; 135.[regelnummer] Scheen lang in uwe hand die gave,Ga naar voetnoot135
[pagina 274]
Verpand aan uwe kunst, Boerhave!Ga naar voetnoot136 De Waarheid schreef met Hooft dit boek!Ga naar voetnoot137 Daar gaat Geleerdheid kranssen vlechten, Die eens Gerechtigheid zal hechten, 140.[regelnummer] Op 't gryse hair van Bynkershoek!Ga naar voetnoot140 Dit zyn, die, welkers zachte woorden,Ga naar voetnoot141 Zomtyds gemengd met hoogen toon, Behielden 't Evenwigt in 't Noorden En heelden Deenemarkens hoon:Ga naar voetnoot144 145.[regelnummer] Wanneer 't beleg van Coppenhagen, Door Neêrlands Vlooten opgeslagen,Ga naar voetnoot146 Deed hooren uit van Beuning's mond,Ga naar voetnoot147 Aan fier' Hiperboreesche Kroonen,Ga naar voetnoot148 Dat Amsterdam in 't Dok had woonen,Ga naar voetnoot149-150 150.[regelnummer] De houte sleutels van de Sond! Merk tweemaal hondert duizend mannen, Daar Sambr', en Maas, van Namen vliên; De Wind, toond Lelien gespannen,Ga naar voetnoot153 Of doed de Leeuw en Pylen zien!Ga naar voetnoot154 155.[regelnummer] De Hel breekt uit in deese vuuren,
[pagina 275]
En zwelgd de menschen, aard' en muuren!Ga naar voetnoot156 De Bombe woed in slag en val! De kogels slegten Rots en Werken!Ga naar voetnoot158 Die stille Fries, terwyl aan 't sterken, 160.[regelnummer] Schetst, in de Vlam, een nieuwe Wal! Maar van der Stel, zal in Woestynen,Ga naar voetnoot161 De vette tarw', en most, doen zien; Het Paradys op nieuws verschynen,Ga naar voetnoot163 En all' de Werelds vrugten biên! 165.[regelnummer] Hy leerd de Caapsche grond gebruiken, Verward in d'eerste Scheppings struiken: Hy sprak; de Wildernisse lacht! Zie, tusschen 't graan de violieren; En d'Africaan syn Vryster çieren, 170.[regelnummer] Met d'eerste roos die d'Uythoek bracht! *[regelnummer] Hier is (benauwd in wyde Staaten,)Ga naar voetnoot171 Niet meer de Groote Lodewyk,Ga naar voetnoot172 Gereed, Versailles te verlaaten, En neemen na Chambord de wyk! 175.[regelnummer] Wie zal van deese wond're vreesenGa naar voetnoot175
[pagina 276]
Het wonderbaars werktuig weesen,Ga naar voetnoot176 Door moed, of ongehoord beleid? 't Is Sirtema, wiens hart en ooren, Fleuri's getuig'nis mogten hooren;Ga naar voetnoot179 180.[regelnummer] Verhoogd door syne zeedigheid! ô Vorst! die reeds zo lange jaaren, Gevoed in Macht en Vleyery, Nu meende 't Aardryk en de baaren Te zien in uwe Heerschappy; 185.[regelnummer] Wiens zorg, door Koninglyke gunsten, Hernieuwd' in Weetenschap en Kunsten, Al wat aan ons gekomen is, Van 't geen Pericles Eeuw bekroonde,Ga naar voetnoot188 En Romen aan de Wereld toonde, 190.[regelnummer] Of 't Huys, na haar, van Medicis;Ga naar voetnoot190 Waarom het laatst van uwe dagen Niet doorgebracht in roem en rust? Zie welke reeks van felle slagen Op Vrankryk stort uw Oorlogs-lust! 195.[regelnummer] Hoe weinig uwe moed voor deesen
[pagina t.o. 277]
Mr. François Fagel (1659-1746)
[pagina 277]
All' uwe Buuren scheen te vreesen Verdeeld door list van uwe hand; Gy leerde kennen Neerlands krachten, Wanneer altoos eenparig dachten, 200.[regelnummer] Hop, Heinsius en Slingeland!Ga naar voetnoot200 Dit 's Fagel, kunstig uitgehouwen,Ga naar voetnoot201 Met list in wit Albast gevat;Ga naar voetnoot202 Die Man, die zestig jaar, 't vertrouwenGa naar voetnoot203 Van Neêrland en Euroop bezat! 205.[regelnummer] Aan wien gezond, en lang, te leeven, By ziels gerustheid was gegeeven; Altoos de zelv' in alle tyd!Ga naar voetnoot207 Dien, nimmer, Laster durfde scheuren; Die, 't geen aan niemand mogt gebeuren, 210.[regelnummer] Gezeegepraald heeft van de Nyd!Ga naar voetnoot210	voetnoot1-2 sy.... is ieder - een vreemde verbinding van meerv. en enkelv. voetnoot12 philomeel - nachtegaal, volgens het mythologisch verhaal van Procne en Tereus. voetnoot12-15 zang-godinnen - de dichtkunst. voetnoot20 Herinnering aan de spreuk in Van Haren's werkkamer; vgl. Cicero, Oratio pro Archia poëta VII 16. voetnoot22 aaklig huys - het somber slot Loevesteyn, gelegen op de plaats waar Maas en Waal samenvloeien. In 1619 werd Hugo de Groot er dooi Maurits gevangen gezet. voetnoot29 Syzelve - de roem. voetnoot30 Vreed' en Oorlog - ‘De jure belli ac pacis libri tres’, uitgegeven in 1625. voetnoot31 eevenheid - de evenwichtigheid. voetnoot36 Arethusa - een Nereïde, voor wie Alpheus een vurige liefde opvatte, die onbeantwoord bleet, waarom hij haar vervolgde. Zij riep de hulp in van Artemis, die haar in een bron veranderde en naar Ortygia verplaatste. voetnoot38 Chimborazo - een der hoogste toppen der Z.-Am. Cordilleras, in Ecuador. voetnoot40 aan - voor. voetnoot43 Reigersberg - Maria van Reigersberg, de vrouw van Hugo de Groot. voetnoot48 sy - de natuur. voetnoot49 Adeleide - Sara Adel van Huls, 's dichters echtgenoote. voetnoot50 beidereeuwen - de XVIIe en de XVIIIe eeuw. voetnoot51 Barneveld - de landsadvocaat Johan van Oldenbarneveld (1547-1619). voetnoot52 de groote ontdekkingsreizen en de oprichting der O.I.C. vallen onder zijn bestuur. voetnoot54 bystand - helper. voetnoot57 dit vs. doelt op Oldenbarneveldt's politiek om in de oorlog tusschen Zweden eener- en Denemarken en Polen ander-zijds beide partijen te vriend te houden teneinde de vrije doorgang door de Sont voor de Oostzee-handel te bewaren (1613). voetnoot59 panden - Vlissingen, Den Briel en het fort Rammekens, bij verdrag van 1585 aan koningin Elisabeth in onderpand gegeven, welke steden door v. O. in 1616, gebruik makend van de geldverlegenheid van Jacobus I, ingelost werden. voetnoot60 In deze tijd werden door Jan Adriaansz Leeghwater verschillende meren drooggelegd. voetnoot62 Twee broeders - Johan en Cornelis de Witt, beiden in 1672 vermoord. voetnoot65 d'een - Cornelis d. W. die deelnam aan de beroemde tocht naar Chatham in 1667. voetnoot69 staatsman - Johan d. W., Raadpensionaris 1653-1672, wiens grootste zorg voor de uitbreiding van de vloot was. voetnoot70 een moed, die niet aan de tijdsomstandigheden is aangepast. voetnoot73 koninklyke wimpels - de Engelsche vlag; toespeling op de zee-oorlogen. voetnoot76 handen - van den lateren prins Willem III. voetnoot77 Begryp - zie in! voetnoot81 de Prins - Willem de Zwijger, hare - van de Hoop, die hem rondleidt. voetnoot88 broeders - vgl. vs. 62. voetnoot97 op - afgaand op. voetnoot100 dag - den 20en Augs. 1672. verwyt - afkeurt. Men moet de gebeurtenissen van die dag afkeuren. voetnoot103-108 Aan - wij zouden zeggen: door. Huygens- Christiaan Huygens (1629-1695), wis- en natuurkundige, uitvinder van het slingeruurwerk (vs. 104). voetnoot105-108 H. toonde aan, dat Saturnus omgeven is door een platte ring, en ontdekte Titan, de helderste wachter van deze planeet. voetnoot109 's Gravezande - Willem Jacob van 's Gravesande (1688-1742), wisen natuurkundige. voetnoot111 't geval - het toeval. vergaderd - samenvoegt. voetnoot113-114 het voorwerp, dat zich van dichtbij of op een afstand laat beschouwen; de verrekijker dus. voetnoot115 Middelburg - de geboorteplaats van Johannes Lipperhey, op wiens naam de uitvinding van de kijker staat. voetnoot117 Venus - groote planeet. in - zich bewegend om. voetnoot118 Leeuwenhoek - Antonie van Leeuwenhoek (1632-1723) groot natuurliefhebber en bioloog. langs and're paden - door zijn zelfvervaardigde microscopen. voetnoot121 reeden - verstand. voetnoot122 zuiverheid - reinheid. voetnoot123 Naso - P. Ovidius Naso, Romeinsch dichter, wegens zijn uitspattingen met Augustus' kleindochter Julia verbannen. voetnoot124 Sapho - de lyrische dichteres Sappho omstreeks 600; men schrijft haar een onzedelijke levenswandel toe. voetnoot131-136 voor de verandering in de tekst van de uitgave 1776 zie Oph. voetnoot135 die gave - nl. om het leven in de macht te hebben. voetnoot136 Boerhaave - Hermanus Boerhaave (1668-1738), Med. Prof. te Leiden. voetnoot137 Hooft - Pieter Cornelisz Hooft (1581-1647), dichter en prozaschrijver; hij was een waarheidslievend historicus. voetnoot140 Bynkershoek - Cornelis v. Bijnkershoek (1673-1743), Ndl. rechtsgeleerde. voetnoot141 die - de Holl. gezanten in de Noorsche landen. voetnoot144 Deenemarkens hoon - gedurende de Noorsche oorlog (1655-'60) sloot Karel X van Zweden Kopenhagen aan de land- en zee-zijde in, maar zijn vloot werd in 1658 door Wassenaar-Obdam bij het fort Kronenburg verslagen. voetnoot146 opgeslagen - opgebroken. voetnoot147 Van Beuning' - Koenraad van Beuningen (1622-1693), Ndl. staatsman, gezant in Zweden (1654). voetnoot148 Hiperboreesche kroonen - de Hyperboreeën zijn een mythisch volk in het Noorden. Van Haren bedoelt hier: Zweden. voetnoot149-150 aldus zou v.B. de hooghartige taal van Karel Gustaaf beantwoord hebben. voetnoot153 lelien gespannen - de vaandels der Fransche troepen, die in de wind uitwaaien. voetnoot154 leeuw en pylen - het wapen der republiek. Zinspeling op de negen-jarige oorlog (1688-1697). voetnoot156 zwelgd - verzwelgd. voetnoot158 Fries - Menno Baron van Coehoorn (1641-1704), vestingbouwkundige en ingenieur, verdedigde Namen in 1692 tegen de Franschen, en was bij de herovering in 1695 aanwezig. voetnoot161 van der Stel - Simon van der Stel, gouverneur van de Kaapkolonie 1679-'99, liet de onvruchtbare gronden ontginnen en bebouwen, en bracht de kolonie tot bloei. voetnoot163 verschynen - [zal doen] verschijnen. voetnoot171 ondanks zijn groote veroveringen zit hij in het nauw. voetnoot172 Lodewyk - Lodewijk XIV, die onder de indruk van een tocht, door Frederik Sirtema van Grovestins aan het hoofd van 1500 soldaten in 1712 ondernomen, er aan dacht Versailles te verlaten, en naar Chambord te vluchten. voetnoot175 vreesen - gevoelens van vrees. voetnoot176 werktuig - aanleiding. voetnoot179 Fleuri's getuig'nis - André Hercule de Fleury, Fransch staatsman, die Grovestins roemde om zijn kennis van de binnenlandsche toestand van Frankrijk. voetnoot188 Pericles - Atheensch staatsman in de Ve eeuw v. C. voetnoot190 Medicis - Medici was een Florentijnsch bankiersgeslacht, invloedrijk in de XIIIe-XVIe eeuw. voetnoot200 Hop - Jacob Hop (1654-1725), Thesaurier-generaal. Heinsius - Antonie Heinsius, Raadpensionaris van Holland 1689-1720. Slingeland - Simon van Slingelandt (1664-1736), secretaris van de Raad van State, later thesaurier-generaal en Raadpensionaris. Hij was een leermeester van Van Haren. voetnoot201 Fagel - vl. VIII 90; van hem vervaardigde Xavery (zie VIII: 63) een marmeren buste. voetnoot202 met list - door eenige Zondagen de kerk te bezoeken en aldaar de gelaatstrekken van Fagel, die weigerde zich te laten schilderen, zich in het geheugen te prenten. voetnoot203 zestig jaar - van 1680, toen hij commies ter griffie der S.G. werd, tot November 1744. voetnoot207 dezelv' - dezelfde. voetnoot210 van - over.

Vorige Volgende

De geuzen

Tiende zang.aant.aant.

Over dit hoofdstuk/artikel

titels

auteurs