De geuzen

(1943)–Onno Zwier van Haren– rechtenstatus



[pagina 199]
Tweede zang.aant.aant. 1.[regelnummer] ô Gy! die schuwend' alle banden,Ga naar voetnoot1 Het Capitool verliet met smart,Ga naar voetnoot2 En buiten macht van Caesar's handen Uw glans vertoond' in Cato's hart;Ga naar voetnoot4 5.[regelnummer] Die als de woede van Tirannen Uw naam van d'Aarde wil verbannen Nog moordend staal nog pyn ontziet; Koom Vryheid! myne Lier gaat zingenGa naar voetnoot8 Die u hier brachten, of ontvingen, 10.[regelnummer] Koom! weiger uwe bystand niet! *[regelnummer] Gun mynen geest die stoute vuuren, Die schitt'ren daar Gy 't Land verblyd,Ga naar voetnoot12 Die stadig in 't geheugen duuren, En overleeven Dwing'lands Nyd! 15.[regelnummer] Die reesen Mirjams fiere toonen,Ga naar voetnoot15 Als 't woeste Heyr, van Jacobs Soonen,Ga naar voetnoot16-17 Op Edoms oever was geleid; Door welk' in zagt're tyd verscheenen, En d'Atticismus der Helleenen,Ga naar voetnoot19 20.[regelnummer] En Romein's gladd' Urbaniteit.Ga naar voetnoot20
[pagina 200]
† En Gy! die d'eerst' in onse dagen,Ga naar voetnoot21 Wanneer de staat van 't Vaderland Wanhoopig scheen, door zware slagen, De Vryheid zogt in Nassau's hand; 25.[regelnummer] En als myn hart had blyk gegeven,Ga naar voetnoot25-27 Hoe vriendschap na de dood kan leeven, Alleen bekroonde deese stof; Ter Veer! wilt gunstiglyk ontvangen Myn dankbaarheid, en korte Zangen, 30.[regelnummer] Sy bieden U der Geusen Lof! Reeds naderd, met gedugte Benden, Die niemand zonder schrikken ziet, Al wat de Dwing'landy kan zenden Tot staving van een moord gebied!Ga naar voetnoot34 35.[regelnummer] Ziê, Bygeloof met heete twisten, Schynheiligheid met donk're listen, En Armôe temster van de moed! De Wreedheid volgd, met bloedig' armen, De Valsheid, die zig schynd t'erbarmen, 40.[regelnummer] En dekt in grimlach bitt're woed'!Ga naar voetnoot40 Maar waar zal eerst het onweer vallen, Op ieder niet bedagt te vliên; Of welke Stad in haare Wallen Het moord-toneel geopend zien? 45.[regelnummer] Geen bloed gering, geen bloed verheeven,
[pagina 201]
Waar aan genade werd gegeven; Het gansche Land is een schavot!Ga naar voetnoot47 En hy die Beelden heeft gebrooken,Ga naar voetnoot48 En hy die Beelden heeft gewrooken 50.[regelnummer] All' ondergaan het zelve Lot! De zelve dag, en uur, zal treffen, En hen die beeven in 't gevaar; En u, Villers, die moed durfd heffenGa naar voetnoot53 En in de dood, en voor de baar! 55.[regelnummer] De byl, en Bloed-raad, zeegepraalen; Hier vallen Caasembroot, van Straalen,Ga naar voetnoot56 Daar Galama, de oudste Fries!Ga naar voetnoot57 Niets meer is heilig in de Landen En Beulen slaan, voor 't eerst de handen, 60.[regelnummer] Aan Teekenen van 't Gulde Vlies!Ga naar voetnoot60
[pagina 202]
Die voor de Vorsten hebt gestreeden, Die voor uw bloed wagt hare lof,Ga naar voetnoot62 Koomt hier by Egmonds romp getreeden,Ga naar voetnoot63 En ziet de dankbaarheid van 't Hof! 65.[regelnummer] Nog Vrouw, nog Vaderloose Weesen, Nog alle dienst gedaan voordeesen; Niets, Egmond heeft uw hoofd bespaard; Nog St. Quintin, nog Grevelingen,Ga naar voetnoot68 Nog prys van Vreemd' en Inboorlingen,Ga naar voetnoot69 70.[regelnummer] Nog tweemaal 't Ryk door u bewaard! [Dog waarom stort men deese muuren,Ga naar voetnoot71 Die balken, moêylyk opgebeurd, Die styl, die eeuwen kon verduuren;Ga naar voetnoot73 Waar toe dat fundament verscheurd? 75.[regelnummer] Juich Pallands huys! juicht heyl'ge daaken!Ga naar voetnoot75 Schoon Alba's Vonnis u mag laakenGa naar voetnoot76-77 In woorden die de Spyt verzon; De Zuyl op uwe puyn gereesen, Zal 't Pharos van de Vryheid weesen,Ga naar voetnoot79 80.[regelnummer] En toonen waar de Geus begon.
[pagina 203]
Eerbiedigd altyd, Geus! dit teeken; Laat Bloedraads Ban, laat hoop of vrees,Ga naar voetnoot82 U nimmermeer zien afgeweeken Van Vryheid die Oranje rees!Ga naar voetnoot84 85.[regelnummer] Schoon U, de haat van Vreemdelingen,Ga naar voetnoot85 En laage moordenaars, omringen,Ga naar voetnoot86 Wat ook besluiten mag de Nyd; Het Na-geslagt weet uit te ziften Wat oorzaak gaf tot vuyle Schriften, 90.[regelnummer] Uitbraakzelen van slaafse tyd!] Wie zal nu hulp of bystand, leenen, ô Droevig Land, byna Woestyn? Daar God en Vryheid is verdweenen, Daar Hel, en Dwang, bewoonders zyn! 95.[regelnummer] De dag als alles schynd verlooren, Als Vorsten weig'ren u te hooren, En ieder uwe klachten schroomd, Als Wanhoop is ten top gereesen; Die dag zal uw verlossing weesen, 100.[regelnummer] ô Nederland! Oranje koomt. Oranje koomt! zie meede koomen De Godvrugt in syn rechterhand, En zuiv're Leer, in 't bloed der VroomenGa naar voetnoot103-104 Vergeefs vervolgd, in Nederland! 105.[regelnummer] Syn' and're hand, draagd and're panden,
[pagina 204]
Sy toond de Rechten van de Landen, Sy bied de guide Vryheid aan! De Vryheid, die aan u gaat zweeren, Dat zy door niemand t'overheerenGa naar voetnoot109 110.[regelnummer] Zal eeuwig by Oranje staan! De Vryheid koomt! de Zeeuwsche Steden Doen bald'ren 't Schut, en Vryheids naam!Ga naar voetnoot112 Die naam altoos daar aangebeeden, Voegd schielyk alle harten zaêm! 115.[regelnummer] Wanneer vreesd' ooyt de Zeeuw gevaaren Als hy voor Godsdienst en Altaaren, Voor Vryheid en Oranje stryd? d'Oranje Vlag van Vlissings muuren, Cierd ook ter Veer in weinig uuren, 120.[regelnummer] Ter Veer is voor Oranj' altyd! Oranj' en Vryheid doen herschynen De Geusen, welke Dwinglandy Van d'Aarde zogt te doen verdwynen, En 't wit van hare razemy!Ga naar voetnoot124 125.[regelnummer] Sy rysen weder uit de baaren Daar hen de Vryheid deê bewaaren, Toen alles vluchte, boog, of viel! Een kleine Vloot is haar vermoogen, Maar d'onverzaagdheid is in d'oogen, 130.[regelnummer] En 't Vaderland in ieders ziel!
[pagina 205]
Dus van Collatiën vertrokken,Ga naar voetnoot131 De dolk, en bloedig in de hand, Kwam d'eerste Brutus, onverschrokken,Ga naar voetnoot133 Zig toonen aan de Tyber's rand.Ga naar voetnoot134 135.[regelnummer] Romeinen, riep hy, neigd uw' ooren, De blyde Vryheid laat zig hooren; Sy zegd, kiest my of slaverny! Voor Wetten, of voor Heer, te beeven, Verkiest, of slaav', of Vry, te leeven? 140.[regelnummer] En 't Capitool weêrgalmde, Vry! De Weste Wind vervuld de zeylen, De Vryheid dryft in lucht vooruit, De Hoofden zoeken Alba's feylen,Ga naar voetnoot143 En 't Scheepsvolk, land, en wraak, en buit! 145.[regelnummer] Maar hy, wiens groot' hoedanigheeden, Verduisterd zyn door ruwe zeeden, En wiens onafgeschooren baard,Ga naar voetnoot147-148 De moord van Brussel zweert te wreeken La Marck vervaardigt zig te spreeken, 150.[regelnummer] La Marck, aan 't woeste hart zo waard!
[pagina 206]
Spitzbroeders, zegd hy, Spanje's moorden En Dwinglandy, met my, ontgaan;Ga naar voetnoot152 Die eertyds ergens t'huis behooren,Ga naar voetnoot153 En thans van Vaderland ondaan, 155.[regelnummer] Geweigerd werd aan land te sterven,Ga naar voetnoot155 En in de aard' een graf te erven; Beroofd van 't sterv'lings laatste goed! Het wreede voorbeeld van Tirannen Wil dat meedoogenheid gebannen, 160.[regelnummer] By ons ook wyke voor de woed'! De Dwinglandy heeft hier genoomen Wat na-liet uwer Oud'ren deugd; Kan 't niet in onse Scheepen koomen, Het blyve niet tot haar geneugd! 165.[regelnummer] De Maas, die toorens, deese Landen, 't Is alles in der Spanjaards handen, 't Is alles vyandlyke Kust! Laat roof en vlammen niets bespaaren En mag de brand, of door de baaren, 170.[regelnummer] Of 't Spaansche bloed zyn uitgeblust! Hy sprak; gewoon om uit te spatten Op 't voorbeeld van syn moedig Hoofd, Verbeeld matroos, d'aanstaande schattenGa naar voetnoot173 By alle reeds voorheen geroofd! 175.[regelnummer] Leid! roept 'er een in wilde reeden,Ga naar voetnoot175 Leid ons, wy volgen uwe treeden Tot in de Voorstad van de Hel! Daar Winst en Vryheid is te haalen Zal my geen schrik van u doen dwaalen, 180.[regelnummer] Al is de Hitte nog zo fel!Ga naar voetnoot180
[pagina 207]
ô Godvrucht! Vryheid! Neêrlands wenschen; Uw woon had u byna berouwd,Ga naar voetnoot182 Wanneer Gy vond aan welke menschen Het Lot uw welvaard had betrouwd!Ga naar voetnoot184 185.[regelnummer] Maar schoon die mannen u mishaagden, Gy bleeft nogtans, ô Heyl'ge Maagden; Aan uw vooruitzicht was bekend,Ga naar voetnoot187 Dat als de Wysheid Hoogverheeven, Wil zuiv're lucht aan d'Aarde geeven, 190.[regelnummer] Sy dikwyls eerst een Onweêr zend!	voetnoot1 gy - de vrijheid (vs. 8). voetnoot2 Capitool - het heilig middelpunt van het Romeinsch gebied, waar een tempel aan Juppiter gewijd stond. voetnoot4 Cato - M. Porcius Cato, geb. in 95 v. C., als voorstander der aristocratie en Republikein een groot tegenspeler van Gaius Julius Caesar, die zich het zwaard in de borst stiet en stierf door zich te laten doodbloeden. voetnoot8 zingen - bezingen. voetnoot12 daar - wanneer. voetnoot15 reesen - deden rijzen. Mirjam - de zuster van Mozes en Aäron; vgl. Exodus 20-21. voetnoot16-17 deze verzen doelen op de uittocht der Joden uit Egypte. Edom's oever - Edom is het gebied van Ezau, het Z. en Z.O. deel van Palestina. voetnoot19 atticismus - Attisch spraakgebruik, fijne smaak in denken en spreken. voetnoot20 urbaniteit - steedsche beschaving, welgemanierdheid. Het accent ligt tweemaal op En. voetnoot21 gy - Ter Veer (vs. 28). voetnoot25-27 gij, die alleen gevoelens van vriendschap en aanhankelijkheid als de mijne voor Willem IV tot na diens dood toe, nog overtrof. voetnoot34 moord gebied - heerschappij door moord. voetnoot40 dekt - bedekt. grimlach - glimlach. voetnoot47 de nadruk ligt op één. voetnoot48 die beelden heeft gebrooken - die deel heeft genomen aan de beeldenstorm; staat dus tegenover vs. 49. voetnoot53 Villers - Jan de Montigny Heer van Villers, een der onderteekenaars van het Verbond, die van Maastricht uit Nederland aantastte en bij Dalem verslagen werd. Hij werd 2 Juni 1568 onthoofd. voetnoot56 Caasembroot - Johan de Caasembroot Heer van Backerseele, secretaris van Lamoraal van Egmond en gouverneur van Oudenaarden, werd tegelijk met zijn heer te Vilvoorde vermoord (1568). Van Straalen - Anthonie van Stralen Heer van Merxem en Dambrugge, burgemeester van Arnhem en ondanks zijn groote verdiensten te Brussel onthoofd. voetnoot57 Galama - Hartman Galama, lid van de Ligue, na een mislukte aanslag op Amsterdam gevangen genomen en onthoofd. voetnoot60 teekenen van't Gulde Vlies - de orde van het Gulden Vlies, ingesteld door Philips de Goede in 1430, bestond uit een halsketen van in goud gezette vuursteenen waaraan een gouden lam hing. Hier bedoelt van Haren de ridders dezer orde. voetnoot62 voor - in ruil voor. voetnoot63 Egmondsromp - Lamoraal van Egmond (1522-1568), stadhouder van Vlaanderen en Artois, 5 Juni 1568 op last van Alva te Brussel onthoofd. voetnoot68 St. Quintin en Grevelingen - in de Spaansch-Fransche oorlog (1556-1559) won Philips II door de hulp van den Graaf van Egmond de slagen bij St. Quentin (1557) en Grevelingen (1558), waardoor het rijk dus tweemaal bewaard bleef (vs. 70). voetnoot69 prys - losprijs. voetnoot71 stort - doet instorten. voetnoot73 styl - bouwtrant. voetnoot75 Pallands huys - het slot van Flores van Palland Graaf van Culemborg werd op last van Alva met de grond gelijk gemaakt wegens de daarin plaats gehad hebbende samenzwering. voetnoot76-77 Alva liet op de ruïnen van het kasteel een zuil met opschrift tot waarschuwend voorbeeld oprichten. spyt - wrok. voetnoot79 pharos - vuurbaak, vuurtoren; hier overdrachtelijk gebruikt. voetnoot82 bloedraads ban - het vonnis van Philips waarbij Willem I vogelvrij verklaard werd. voetnoot84 rees - deed rijzen. voetnoot85 haat van vreemdelingen - zinspeling op de aanslag van Jean Jaureguy, daartoe aangezet door den Antwerpschen koopman d'Anastro, op het leven van den Prins (1582). voetnoot86 laage moordenaars - Balthasar Gerards. voetnoot103-104 de hervormde leer, die men door het vergieten van het bloed der geloovigen tevergeefs heeft trachten uit te roeien. voetnoot109 overheeren - overmeesteren. voetnoot112 bald'ren - bulderen. schut - geschut. voetnoot124 wit - doel. voetnoot131 Collatiën - Sabijnsche stad aan de Anio, woonplaats van Lucretia en L. Tarquinius Collatinus. voetnoot133 Brutus - L. Junius Brutus, die het Rom. leger tijdens de verbittering van het volk tegen den Etrurischen koning Tarquinius Superbus wegens de onteering van Lucretia, tot afval bewoog en zelf eerste Consul werd. Hij wordt hier eerste genoemd ter onderscheiding van den bekenden M. Junius Brutus. voetnoot134 Tyber - Rome ligt aan de Tiber. voetnoot143 Alba's feylen - de fouten in Alva's verdedigingsmaatregelen. voetnoot147-148 Lumey had gezworen zich niet te zullen scheren voordat de moord van Brussel (1 Juni 1568) gewroken was. voetnoot152 ontgaan - gij die met mij ontkomen zijt aan. voetnoot153 die - te herhalen voor vs. 154 = aan wie. voetnoot155 werd - zoowel hier als passim: wordt. voetnoot173 verbeeld - stelt zich voor. voetnoot175 in wilde reeden - onbesuisd. voetnoot180 zie Oph. voetnoot182 woon - verblijfplaats. voetnoot184 betrouwd - toevertrouwd. voetnoot187 vooruitzicht - vooruitziende blik.

Vorige Volgende

De geuzen

Tweede zang.aant.aant.

Over dit hoofdstuk/artikel

titels