Pulse frambozen

30.

Om te weten hoe mooi de Kempen zijn, moet je veel in Brussel vertoeven. Om te beseffen welk geruststellend effekt de omgang met Pullenaars op je leven heeft, moet je geregeld gekonfronteerd worden met de onpersoonlijke gezichten van mensen die van stad tot stad reizen. De zomervakantie 1956 betekende voor mij een onvoorstelbare verademing. Thuis echter was er een onrustbarende evolutie aan de gang... Mijn broer Karel had zijn studies aan de Technische School in Lier beëindigd en ging uit werken. Mijn broer Jos was diamantslijper geworden, en mijn zuster Maria diamantsnijdster. Daarenboven was grootvader Meeusen in de lente van dat jaar overleden, nadat mijn moeder hem een gans jaar had moeten verplegen. Het een en ander had tot gevolg dat ik me vaak een leegloper en een klaploper voelde. Bij mijn verjaardag had ik van Maaike een boek gekregen: ‘Gösta Berling’ van Selma Lagerlöf. Die sublieme mengeling

[p. 123]

van epiek en lyriek werd dé revelatie van mijn leven. Ook Franz Kafka las ik toen, en onder zijn invloed schreef ik mijn eerste roman: ‘De Lastdieren’, manuskript dat nog altijd helemaal onderaan in mijn lade ligt. Ik geloof dat ik in die dagen ook tot de pioniers van het ‘joggen’ behoorde... De echte ambitie om de beste te zijn in dit of in dat nummer van de atletiek was afgebot. In plaats van mijn snelheid op te drijven en de grenzen van mijn weerstandsvermogen te verleggen liep ik urenlang droomverloren door de bossen op Krabbels, over de heiduinen op het domein van de waterwinning, of langs de oevers van de Molenbeek. Waar ik vroeger na zulke training een emmer water moest pompen om me te laven en te verfrissen, liep ik nu naar het frambozenveld in de tuin om me daar rustig te goed te doen aan de dikke, lauwe, bleekrode en fluweelzachte bessen. Ik nam zelfs de tijd om te kijken of er geen maden in het vruchtvlees zaten. Tijdens de vakantieweken van de diamantslijpers - door de meeste Pullenaars werden die te baat genomen om hun huis te schilderen, hun kelder te witten, hun hagen te knippen en bij elders wonende familieleden op bezoek te gaan - maakte ik met Maaike, haar vader en een hele autobus kennissen een tweedaagse uitstap naar Duitsland. Na een avondje Kempense pret in de Drosselgasse te Rüdesheim zouden wij samen met een gehuwd paartje gaan slapen in de Bäckerei Schmidt aldaar. Nu bleek echter dat het paartje in kwestie zwaar getormenteerd werd door aanvallen van jaloezie. Enfin, toen wij ter plekke kwamen, had het tweetal zich weer verzoend... Waar echter gepland was dat Maaike en het dametje de ene kamer zouden betrekken en ik en het heerschap de andere, wilden die twee na die onenigheid mordicus bij elkaar slapen. Het gevolg was - de andere oplossing was in die tijd ondenkbaar - dat ik op straat stond. Ik zocht mijn toevlucht dan maar in de bakkerij zelf, waar een wat oudere man volop aan het werk was. Een kwartier later stond ik ook deeg te kneden en te rollen, en de volgende ochtend at ik broodjes die ik

[p. 124]

zelf gebakken had... In die tijd zijn ook in Pulle enkele dingen onherroepelijk veranderd... De krakende, oude windmolen, op de molenberg, naast het kerkhof, had geen nut meer en... moest dus verdwijnen. Aan een ornamentele of symbolische waarde dacht in die dagen niemand. Trouwens ornamenten, monumenten, relikten en symbolen brachten niets op, en de nutsfaktoren waren tot dan toe altijd de drijfveren van het plattelandsleven in de Kempen geweest. Wie zou overigens de Pullenaars in een verleden van armoede, oorlogen en isolement enige historische of artistieke sentimentaliteit bijgebracht hebben? Het een had vanzelfsprekend met het ander niets te maken, maar in die dagen stak het socialisme in Pulle de kop op. Voordien hadden de Pullenaars in het ergste geval verveeld de schouders opgehaald als de nogal fanatieke Jos Constant zijn antireligieuze, antiroyalistische, proletarische en propagandistische driftbuien kreeg. Nu kreeg de man zowaar aanhangers, en het was dan ook te voorspellen dat Pulle - voor het eerst in zijn geschiedenis - gemeenteverkiezingen zou beleven. Dat socialisme stond natuurlijk nog in zijn kinderschoenen en gaf vaak aanleiding tot heel wat vrolijkheid. En iemand die, nadat hij tot de partij was toegetreden, door zijn vrouw prompt voor de deur werd gezet, was natuurlijk gauw op zijn paard... in de diamantslijperij, waar men als nergens anders de kunst verstond in te spelen op iemands lichtgeraaktheid, kittelorigheid en... ‘overschot van gelijk’. Ernstige proporties heeft die politieke dwarsdrijverij in Pulle nooit aangenomen. De grootste stunt haalden de socialisten uit toen ze op een keer na de hoogmis rode lucifersdoosjes uitdeelden met propaganda erop... In Pulle waren de mensen altijd zeer verdraagzaam. Daarom, geloof ik, is het ook altijd een paradijs geweest voor de Getuigen van Jehova, die er elke zondagvoormiddag gelukzalig door de straten kwamen kuieren. Jefke Polier liet zo eens een nogal opdringerige heilspredikant en -verwachteling binnen. ‘Zitten!’ gebood hij aan zijn huisgenoten. ‘En luisteren naar wat meneer te vertellen heeft!’

[p. 125]

Hij plaatste een stoel in het midden van de huiskamer en gebaarde dat de getuige daar moest gaan opstaan. ‘Onze pastoor staat ook op een verhevenheid als hij wat te vertellen heeft,’ meende Jefke. De verbouwereerde man beklom het gestoelte en... verkondigde zijn boodschap. Toen hij zijn heil spreek beëindigd had, zei Jefke gemaakt bars: ‘Marie, haal het geweer, dat ik hem doodschiet!’ De getuige schrok daar zo van dat hij bijna van de stoel viel, en Jefke had zeker twee borrels jenever nodig om hem weer bij zijn positieven te brengen... Maar ook in de Pulse natuur veranderde er wat. Zandhoven begon overvloedig veel rioolwater te lozen in de Molenbeek. Dat betekende het einde voor de otters... Meermaals sloeg ik het liefdesspel van de otters gade. Vaak zag ik hun jagende schaduw: lang en zich slingerend voortbewegend, aangedreven door de achterpoten en de staart. Een enkele keer zag ik er een door het gras zigzaggen. Ik wist hoe en waar hun holen waren: met gras beklede, ketelvormige ruimten in de oevers, voorzien van luchtkokers, maar met toegangswegen onder het wateroppervlak... De hop moet eveneens omtrent die tijd Pulle verlaten hebben, en ook de grauwe klauwier (die wij de bonte klepper noemden) keerde er bij mijn weten niet meer weer. Als ik mij goed herinner, werden dat jaar op de tweede kermisdag voor het laatst volksspelen ingericht... Daarna moesten de simpele volksvermaken (zaklopen, kikvorsen kruien, garen eten, ‘staakklimmen’, ‘hanenkappen’...) stelselmatig de plaats ruimen voor tafelvoetbal, Amerikaans biljart, gokautomaten, mechanische en elektronische speeltuigen... Nooit vergeet ik het homerisch gevecht dat ik de geblinddoekte Jef Simons, op een met groene zeep ingesmeerde paal en met een zware zak meel in de rechterhand, zag leveren tegen een identiek toegeruste krachtpatser. Een andere zoon van buurman Gust Simons was War... Op zijn zestiende levensjaar werd War zeeman. Als licht matroos op de lange én wilde vaart had hij op negentienjarige leeftijd al meer van de wereld gezien dan alle Pullenaars van de toenmalige en voormalige gene-

[p. 126]

raties samen. De moeder van War was een Andries, en bij die van Andries - wat een schril kontrast met de andere Pulse families, die altijd honkvast waren! - zat het avontuur in het bloed: de meeste leden ervan leefden toen al jaren in Rodesië. (Jef Andries heb ik nog naar Pulle zien terugkomen. Hij werd er kettingroker, kon blijkbaar niet meer wennen aan het klimaat en het dorpsleven, en stierf van heimwee naar het land waar hij rijk geworden was.) Als War zo om het halfjaar weer in Pulle opdook, hoorden wij hem van naaldje tot draadje uit, en dan zaten wij bij zijn verhalen wild te dromen. In feite belichaamde hij de romantiek waarnaar wij allen zo verlangden maar waarvoor wij nooit ook maar een beetje van onze geborgenheid, veiligheid, rust... zouden durven in de waagschaal stellen. Meermaals bracht War voor mij Engelse en Duitse pocketbooks mee, die ik in de Kempen niet kon vinden én die ik trouwens ook niet had kunnen betalen. Via die paperbacks leerde ik Mickey Spillane, Ellery Queen en Richard Matheson kennen, maar ook Ernest Hemingway, John Steinbeck, Erskine Caldwell en Pearl S. Buck...