Pulse frambozen

27.

Vooral aan dit onverbiddelijke verbod moest ik absoluut iets doen, indien ik althans wilde voorkomen dat ik er in het Kollege uit gebonjourd werd. Te meer omdat mijn kerfstok sowieso al niet veel meer inkepingen kon verdragen. Toen haalde ik de listigste streek van mijn leven uit, een maneuver waarvoor ik me soms nog schaam... Zoals iedereen in het Kollege had ik een biechtvader. De mijne was meneer L. van Herck, die een tweelingbroeder had kunnen zijn van de Zwitserse meteoroloog en natuurkundige A. Piccard en die derhalve naar deze geleerde genoemd werd. Meneer Van Herck was bovendien de titularis van de retorika. Mijn eerste werk bij het begin van het sohooljaar bestond er dus in hem in vertrouwen te nemen. Aangezien hij gebonden was aan het biechtgeheim, zette ik daarmee feitelijk alle eerwaarde heren schaakmat. Nu, ik geloof niet dat Piccard, die leraar Frans én een aristokraat was, daar ooit ongelukkig om was. Bij mijn konfidenties meende ik menigmaal vrolijke vonken van binnenpret achter zijn brilleglazen te

[p. 107]

zien. Eigenlijk werd het voor mij een jaar spitsroeden lopen, maar dat werd dan ruim gekompenseerd door mijn omgang met Maaike. In die jaren wilden de eerwaarde heren mordicus in elke retorikaleerling een potentiële priesterroeping koesteren en aanwakkeren. En o wee de man die openlijk opteerde voor de wereldse genoegens en die dus de anderen aanstak met zijn epikurisme en lekenmoraal. Het kwam er voor mij derhalve op aan zo weinig mogelijk in de kijker te lopen. Het begon nochtans al slecht... Bij het eerste maandelijkse eksamen - Latijns opstel, meen ik - behaalde ik de meeste punten. Het betekende dat ik vanop de achterste rij in de Grote Studiezaal naar voren moest, om me daar op het podium door de direkteur een medaille (die 's anderendaags weer moest ingeleverd worden) te laten opspelden. Toen we tien minuten later in de klas zaten, kwam het Lam Gods een patetisch pleidooi houden voor goede manieren, wellevendheid, voornaamheid én statigheid... Wij, leerlingen van de retorika, moesten een voorbeeld zijn voor de jongens van de lagere klassen. En dat was hoegenaamd niet het geval wanneer de primus van het maandelijks eksamen nonchalant door de studiezaal lummelde en met een schaapachtige grijns de felicitaties afwimpelde. Wat de apoteose van de proklamatie had moeten worden, was uitgelopen op een aanfluiting van de fiere jongelingschap die de laureaat had moeten representeren. Wellicht plaats ik direkteur Peeters toch in een te ongunstig daglicht. Wij waren totaal tegengestelde naturen. Hij was een man van de geest: tomistisch, cerebraal, rationalistisch, classicistisch... Bovendien was hij een Vlaams idealist. In mij primeerde altijd het hart, met alle gevolgen vandien. Alleen de literatuur die met veel patos kon worden gedeklameerd, vond genade in zijn ogen: Sofokies, Cicero, Vondel, Gezelle... Het spreekt dan ook vanzelf dat hij goed bevriend was met diktieleraar Ast Fonteyne, een man die mij intuïtief deed huiveren. Huiveren deed ik trouwens ook als ik de wereldvreemde toneelspelen in het Kollege moest onder-

[p. 108]

gaan. De tijden waren volop aan het kenteren, maar niemand scheen dat te merken... Toen ik in de retorika mijn eerste verhandeling schreef, gaf de direkteur mij precies de helft van de punten. Zonder enige verklaring. Mijn tweede verhandeling gold ook voor de ‘Prijskamp van het Bisdom’. Daarin werd ik zesde. Direkteur Peeters riep mij apart en vertelde dat de jury heel wat palavers besteed had aan mijn werkstuk. Van hem kreeg ik acht op tien. Bij de volgende verhandeling moest ik weer genoegen nemen met de helft. Mijn schrifturen lagen hem duidelijk niet. Bijna zeker tegen zijn fenomenaal geheten wil in had ik op hem hetzelfde effekt als een rode lap op een stier. Op een namiddag kwam hij ons uit de klas halen en leidde hij ons naar de kapel. Henriëtte Roland Holst-Van der Schalk, de grote zoekster en bekeerlinge, was overleden. Oneindig lang weidde hij uit over haar verdiensten... zólang dat ik erbij indommelde. Toen ik wakker schrok, moest ik als straf voor mijn verregaande onverschilligheid tien bladzijden schrijven over de toespraak die hij gehouden had... Wat ik toen helemaal niet begreep, was zijn sympatie voor Ernest Claes. Achteraf ben ik gaan inzien dat Claes zéér geschikt was voor de façade van het Kollege. Claes was jovialerig, nooit triviaal; hij pinkte een traan weg over de sociale misère, maar was nooit rebels; hij lachte graag, én vloekte nooit... Of hij echter zo hartverheffend volks was, ben ik na de lezing van zijn dagboeken sterk gaan betwijfelen. De vreselijkste dagen in het leven van direkteur J. Peeters waren beslist die van de schoolstrijd. Alles waarin zijn dogmatische geest ooit geloofd had - en orde, tucht, verantwoordelijkheidszin, voorzichtigheid en burgerlijke gehoorzaamheid behoorden zeker tot zijn geloofspunten - werd gedurende enkele dagen opgeheven, ja mocht zelfs met de voeten getreden worden. De jongelingschap met de banieren, de leuzen en de manhaftige Vlaamse knapenliederen (die pater Callixt Fimmers zo geel en bruin en groen vereeuwigde) werd in het holst van de nacht met kalkemmers en borstels op Herentals los-

[p. 109]

gelaten om er straten en muren vol te kladden. Ongelukkig genoeg begon het tegen de ochtend aan te stortregenen, zodat er van ons vandalistisch schilderwerk weinig overbleef. Van mijn werk - ik had op de stoep vóór de school van de Franciscanessen ‘Vive les belles!’ gekalligrafeerd - waren alle sporen verdwenen: René van Lommel had meneer Van Herck verwittigd en samen waren ze vooruitgelopen op de regen... 's Anderendaags brak de hel dan voorgoed los. We werden aangezet tot alles wat voordien negatief, destruktief en dekadent heette. We mochten bomen vellen, straten opbreken, alles en nog wat saboteren, voertuigen tot stilstand brengen, bestuurders molesteren... In één dag leerden we dingen waarvoor vele socialisten voordien jàren nodig hadden. Onze retorika moest het kruispunt aan de ‘Lindekens’ in Grobbendonk bezetten. De eerwaarde leraars hielden zich gedeisd, maar ze hadden ons een estafette meegegeven: Joske Ooms, de kleine bolronde hulpkok, met zijn zware motorfiets. De godganse dag zaten we op een enorme hoop keien te midden van het kruispunt te zingen, grappen te vertellen en te kaarten. Toen in de vooravond Maaike opdook, staakte ik mijn stakingsbedrijvigheid. Sedertdien weet ik dat honger en liefde zelfs de koppigste staker kunnen murw krijgen. Met Maaike bleef ik trouwens gedurende dat ganse jaar in nauw kontakt via haar broer Achilles, die toen in de voorbereidende afdeling zat: bijna elke dag gaf ik hem een lucifersdoosje mee met een kattebelletje erin, voor alle zekerheid schreef ik die boodschappen in het Frans. Memorabel voor mij bleef ook de dag dat we naar de begrafenis van inspekteur Kempenaers, de vader van klasgenoot Walter, in Bouwel mochten gaan. Daar hoorde en zag ik voor het eerst een gerenommeerde letterkundige spreken. Em. van Hemeldonk namelijk hield er de grafrede. De toneelstukken van Vondel en Racine - waar ze ons te pas en te onpas mee naartoe sleepten - buiten beschouwing gelaten, was dat voor mij de eerste direkte konfrontatie met wat ik als kunst beschouwde... Hét hoogtepunt van dat schooljaar

[p. 110]

was vanzelfsprekend de retraite in Tongerlo. De traditie wilde dat de leerlingen van de retorika - die ik in een bombastische satire in het schooltijdschrift ‘En toch...’ omgedoopt had tot ‘De Retorika van de Eeuw’ - dan hun toekomstplannen bekendmaakten... Ik had er altijd van gedroomd rechten te studeren, maar moeder liet me verstaan dat de universiteit buiten de reikwijdte van onze financiële mogelijkheden lag. Hoger onderwijs van het korte type, dat kon nog... Dus opteerde ik voor de regentenschool: Germaanse talen, want - en daar zag ik nog een uitweg - dan kon ik misschien op de redaktie van een krant terecht. Tot mijn stomme verbazing vonden de eerwaarde leraars dat een goede keuze. En ik die altijd gedacht had dat ik allesbehalve geschikt was voor om het even wat met pedagogie, didaktiek en metodiek te maken had! Nog drie andere klasgenoten gingen dezelfde richting uit als ik. Vijf klasgenoten kozen voor de geestelijke staat, zes voor de universiteit, en vier hielden de studies voor bekeken. Nu, na dertig jaar, is het best mogelijk dat onze retorika inderdaad dié van de eeuw was... Frans de Peuter (als romanschrijver, dichter en essayist noemt hij zich Depeuter) en Willy Michielsen behoorden tot de eerste lekeleraars in het Kollege en geven er nog les. Louis Desmedt doceert ook ergens. Van de vijf priesters in spe bleef na het concilie van 1963 alleen Louis Crauwels over: de laatste keer dat ik hem zag, was hij de prefekt van het Kollege in Aarschot. René van Lommel was docent psychologie aan de Leuvense universiteit toen hij stierf: bij een onschuldige heelkundige ingreep tijdens een vakantie ontwaakte hij niet uit de narcose. Camille Jordens, die nog beter Frans sprak dan Nederlands, doceert aan de Sorbonne en aan de hogescholen van Kortrijk en Leuven. Theo van Soom geeft les in Mechelen. Staf Proost vervult ergens een topfunktie in het bedrijfsleven, net zoals Jef Vranckx (die wel op een zeer ongelukkig moment licentiaat in de koloniale wetenschappen werd). Jan Moons heeft een dokterspraktijk in Booischot en is provin-

[p. 111]

cieraadslid van de Volksunie. Carl de Peuter werd advokaat en is als burgemeester van Herentals aan zijn derde ambtsperiode toe. Jef Peetermans is arbeidsanalist. Marcel van Loven werkt als ingenieur in het Atoomcentrum te Mol. Hugo Goris is onderdirekteur in een grote zaak voor brandstoffendistributie. Lucien de Groof bracht het tot gemeentesekretaris van Vorselaar. Fons Matthijs bekleedt een hoge post bij de R.T.T. Walter Kempenaers heeft een leidinggevende funktie bij een beleggingsmaatschappij. Alleen van Jos van Springel ben ik het spoor bijster... Als ik beweer dat wij de dikste vrienden van de wereld bleven, doe ik de waarheid geweld aan, maar toch... Ergens is er nog altijd een amikale, bijna familiale band. Misschien zijn we alleen maar deelgenoten in elkaars onvervulde dromen.