Pulse frambozen

[p. 88]

23.

Van 1951 tot 1955 volgde ik de lessen aan het Kollege te Herentals. Regen, hagel, sneeuw, ijzel en defekten aan mijn fiets slaagden er nooit in me ook maar één dag thuis te houden. Alleen Louis Bervoets kon dat. Het gebeurde in de Bosjes... Toen ik Gust van Laer (die wij Woutje Waghtmans noemden) wilde aflossen aan het hoofd van een pelotonnetje, was er eensklaps een black-out. Een paar uren later vertelde moeder me dat ik met mijn hoofd tegen het hoofd van een fietser die uit de tegengestelde richting kwam, was aangevlogen. 's Anderendaags moest ik het bed houden. De volgende zondag na de hoogmis werd ik eensklaps gekonfronteerd met iets afschuwelijks: het paarse, groene, gele hoofd van de roodharige Louis Bervoets. Ze moesten hem in bedwang houden of hij was met mij in de clinch gegaan. Kwatongen beweerden dat Louis zijn lief al in geen dagen onder ogen durfde komen, en dat het allemaal mijn schuld was. De titularis van de Derde Latijnse was meneer Doms, die om duistere redenen Fieneke genoemd werd. Fieneke was een kleine, korpulente man met gebrillantineerde haren en een dikke hoornen bril op. Vaak stonden wij er in de rij voor de klas op te wachten tot hij de laatste rook uit zijn sigarestompje gezogen had. Hij is wellicht nog altijd wereldrekordhouder in het geven van schriftelijke overhoringen. Ik heb alleszins nog immer de indruk dat ik meer schrijfwerk met de ‘Anabasis’ had dan Xenophon zelf. Met hem togen wij op retraite naar de abdij van Tongerlo. Nooit vergeet ik de eerste dag daar... Toen wij in de refter eerbiedig stonden te wachten tot alle paters binnengeschuifeld waren, meende mijn klasgenoot Jef Vranckx me in het oor te moeten fluisteren dat de pater die aan het staartje van de rij tjaffelde... de visjeskweker van het klooster was. Eens te meer barstte ik uit in een gesmoorde fourire. Onmiddellijk wees Fieneke mij de deur, en zo zag ik de frieten, het witloof en de vleesballen van dat door een gewijde lezing ge-

[p. 89]

heiligde diner aan mijn neus voorbijgaan. Tijdens die retraite las ik ‘Mevrouw Pilatus’, ‘Marilou’ en ‘Christine Lafontaine’ van Jean du Parc. Alsof de hemel mij voor deze min of meer heidense lektuur wilde straffen, ontdekte ik toen dat ik bijziend geworden was. Achteraf gezien zal de hemel er wel niks mee te maken gehad hebben, maar wel de elektriciteitsmaatschappij... Pulle was een diamantslijpersdorp, wat betekende dat de elektriciteit zeker nooit overdag mocht uitvallen... omdat de slijpschijven toch moesten aangedreven worden. Als er wat aan de elektriciteitsvoorziening haperde - en dat was om de haverklap - moest dat 's avonds gerepareerd worden, met het gevolg dat wij in de eerste helft van de jaren vijftig geregeld aangewezen waren op kaarsen om de huiskamer te verlichten. Enfin, er zat niets anders op dan me eenzelfde bril als die van Fieneke aan te schaffen om de bordschema's te kunnen ontcijferen en om thuis, dikwijls tussen het in de huiskamer opgespannen wasgoed, te kunnen studeren en lezen. Doordat er toen in ons huis maar één warmtebron was, moest ik eraan wennen te midden van rumoer en geharrewar toch ‘geestelijke arbeid’ te verrichten, wat mij later - naar ik aanneem - behoed heeft voor de zenuwinzinking waaraan zovele kollega's ten prooi vielen en vallen. Alhoewel ik de jaren van het kattekwaad allang achter de rug meende te hebben, bleef ik voor de eerwaarde leraars toch nog altijd verdachte nummer één. Dat kwam nog maar eens aan het licht toen mijn klasgenoot René Ooms zijn laatste dag op de kollegebanken sleet. René, die gesolliciteerd had naar een klerkenbaantje op de een of andere Britse basis in de Kempen, had zich voorgenomen om zijn meest gehate leerboek in de klas op te stoken. Dàt uur hadden we les van meneer Geenen, Jef van de Garde geheten omdat zijn grootvader ooit veldwachter in Vorselaar was en als dusdanig trouwens vermoord werd. De Jef was een goeie vent, bij mijn weten zelfs de eerste eerwaarde leraar die voor zijn leerlingen ook een vriend was. Maar hij was ook bijziend. Toen René

[p. 90]

Ooms, die helemaal alleen op de laatste bank aan de andere kant van de klas zat, het vuur in zijn leerboek joeg, waarbij de vlammen onder zijn lessenaar uitsloegen, hield de Jef eensklaps op met lesgeven. Hij snoof even, en liet toen zijn blik op mij vallen. ‘Obbels,’ zei hij met een precieus pruimemondje, ‘je bent aan het roken... De rook verraadt je. Maak maar gauw dat je buiten bent!’ Ik weet niet meer of het een iets te maken had met het ander, maar het derde trimester moest ik elke zondag op retenue komen. Het kwam erop neer dat ik in de kollegekapel het lof moest bijwonen, waarna ik samen met de binnenleerlingen mijn tijd moest gaan verprutsen in de studiezaal. Gelukkig stond mijn neef en vriend Domien Smolders mij dan 's avonds op de Molenvest op te wachten, zodat wij toch nog tijdig op deze of gene kermis konden zijn. Nu, over Jef van de Garde had ik zeker niet te klagen. Hij was de coach van de voetbalploeg van het Kollege, en toen we dat jaar moesten aantreden tegen het Klein Seminarie van Hoogstraten, plaatste hij me middenvoor. Wellicht vermoedde hij dat ik met de heren daar nog een rekening te vereffenen had. En of hij gelijk had! Ik trad driedubbel gemotiveerd in het strijdperk, maar dat bleek net iets te veel... Eénmaal scoorde ik, maar ik verknalde tevens twee open kansen door overhaasting... zodat de match onbeslist eindigde. In juli 1953 mocht ik, op initiatief van het Nationaal Fonds van de Oorlogsslachtoffers, voor een maand met vakantie naar Wallonië, meer bepaald: naar Jemelle, een dorpje in de buurt van Rochefort en Han-sur-Lesse. Omdat het Kollege niet duldde dat een leerling op de proklamatie (met toneel en andere tierelantijnen) ontbrak, kon ik met twee dagen vertraging moederzielalleen naar ginder sporen. De vakantiekolonie was ondergebracht in een oud kasteel in de flank van een berg. Ik werd er verwelkomd als een heiland: het vendel waarbij ik was ingedeeld, droeg na twee dagen van spel en sport de rode lantaarn. De volgende dag reeds kon ik die belabberde situatie rechtzetten. Ik veroverde een sterk bewaakte

[p. 91]

schat (een fles met magische inhoud) en stormde hals over kop een glooiing af. Niemand kon me volgen... dacht ik. Pas toen plotseling een afgrond voor me gaapte en ik me in een gelukkige reflexbeweging kon vastklampen aan enkele vlieren en lijsterbessen, begreep ik dat niemand me had dùrven volgen. Dagenlang bleef dat ravijn voor mijn ogen gapen. De volgende dagen bewees ik met veel brio dat ik sneller en langer kon lopen dan de meeste jongens van mijn leeftijd, zodat die vakantie zich veelbelovend aankondigde... Toen gebeurden er drie dingen die alles verbrodden. Op een namiddag was ik met twee rasechte ketjes aan het bosbessen plukken. Daarbij stootten we op enkele meisjes uit Jemelle. De Brusselaars, die duidelijk niet aan hun proefstuk waren, maakten met deze bakvissen dadelijk een afspraak voor 's avonds. Een paar dagen later kwamen enkele ouders uit het dorp hun beklag doen bij de aalmoezenier. Er zouden onnoemelijke feiten gepleegd zijn op hun dochters. Alhoewel ik van de hond geen kwaad wist, werd ik door de aalmoezenier toch overhoord. Ik moet toen nogal snibbig geantwoord hebben, want van toen af aan bleef ik in de ogen van deze geestelijk gestoorde persona non grata. Toen enkele flauwerds een kamergenoot van mij lieten bedwateren door tijdens diens slaap zijn hand in een emmer water te dompelen, werd ik op het matje geroepen en... gestraft met afzondering en spreekverbod, omdat ik het vertikte de namen van de schuldigen te noemen. Tot overmaat van ramp sliep in het bed naast het mijne een pochhansje dat vooral 's ochtends meende mij te moeten plagen. Op een keer achtte ik de maat vol en gaf ik het opsnijdertje het pak rammel dat het verdiende. Trammelant, natuurlijk! Hoe waagde ik, grote boerenpummel, het een jongen als Paul de Winter een pandoering te geven? Was ik dan voor niets verlegen? En toen moet Gods voorzienigheid ervoor gezorgd hebben dat ik niet gestraft werd... Het was snikheet die dag, en daarom ging de hele kolonie 's namiddags zwemmen in een bijrivier van de Lesse. Het water

[p. 92]

stroomde snel en was ijskoud, maar voor mij kon de pret niet op. Toen ik ten slotte toch op de oever gekropen was, me afgedroogd had, en op het punt stond mijn broek aan te trekken, riepen stemmen: ‘Kijk! Daar! Hij verdrinkt! Hulp!’ Ongeveer vijftien meter van mij verwijderd zag ik een arm oprijzen uit het onverstoorbaar kolkende water. Zonder een ogenblik na te denken gooide ik mij in de rivier. Toen ik op de plaats was waar ik de arm gezien had, tastte ik radeloos in het rond. ‘Daar! Daar!’ werd er geroepen. En toen zag ik het hoofd met de wijd opengesperde ogen en mond van mijn opponent van die ochtend. Ik wilde hem bij de haren grijpen, maar het volgende ogenblik klauwden zijn handen reeds rond mijn hals. Sekondenlang dreigde ik zelf te verdrinken. Vertwijfeld poogde ik mijn hoofd met de last die eraan hing boven water te krijgen. Plotseling voelde ik een steen onder mijn rechtervoet, en nog een... Moeizaam hees ik mezelf en de bibberende en brakende drenkeling op de overoever... Nu nog overweeg ik soms dat deze Paul de Winter - ik meen me te herinneren dat hij een Antwerpenaar was - zijn leven feitelijk te danken heeft aan Pulle en zijn traditie die wil dat iedereen er op zeer jeugdige leeftijd leert zwemmen. In die jaren zwommen de kinderen in de Molenbeek of in Boenders' Vijver, maar de adolescenten maten hun krachten in het Albertkanaal. Hoe vaak voeren wij niet met een cargo tot in Herentals of tot aan de schutsluis van Wijnegem? Die memorabele dag in Jemelle kreeg ik als beloning bij het avondmaal twee boterhammen méér. Dat was alles. Voor de goede naam van de vakantiekolonie werd het voorval in de doofpot gestopt. Dat was het beste voor ons allen, beweerde de leider. Ik knikte. Maar ik wist dat ik het beeld van enkele laffe vendelleiders op de oever van die rivier nooit zou vergeten. Daarna was de sfeer voor mij voorgoed verpest. Ik werd met een eigenaardige eerbied bejegend. De aalmoezenier deed of ik niet meer bestond. Toen de wurgtekens in mijn hals genezen waren, kwam ik thuis. Alleen aan

[p. 93]

oom Don vertelde ik wat er gebeurd was. Nu nog zie ik mijn broer Jos zitten in het station van Bouwel: anderhalve dag wachtte hij daar op mij, op een paaltje, tussen zijn en mijn fiets in... Onze Jos was alleen maar kontent als iedereen thuis was.