Pulse frambozen

20.

Op de vijfde dag van de zomervakantie 1951 overhandigde de postbode de brief aan mijn moeder. De eerwaarde heren achtten het wenselijk dat ik niet meer naar het Klein Seminarie weerkeerde. Wilde ik dat mordicus toch doen, dan moest ik plechtig beloven mijn leven te beteren... Moeder werd bleek en begon te jammeren: zij had zo haar best gedaan, en ik dreigde de schande van het dorp te worden, de schaamte van de familie; aan de jongens van oom Fons moest ik een voorbeeld nemen: van hen leerden er drie of vier voor pater en die deden hun ouders nooit blozen. Stante pede moest ik mij met die brief gaan melden bij

[p. 73]

grootvader Obbels, die mijn voogd was. Grootvader Obbels las de brief, trok enkele malen heftig aan het eeuwige stompje sigaret onder zijn gebruinde knevel, kuchte, en vroeg aan grootmoeder of zij dat boek nog had, dat handelde over die ondankbare student... Grootmoeder zei dat ze het boek in geen jaren nog gezien had. Dat boek, een volksroman waarvan ik de titel vergeten ben, cirkuleerde in die jaren in Pulle. Het handelde over een waanwijze student, die - zot van glorie en hovaardij - zijn nederige afkomst en zijn arme ouders verloochende. Ik begreep niet te best wat dat boek met mijn situatie te maken had, en grootvader wellicht ook niet... maar hij moest toch iets zeggen. Weliswaar waren de eerste uren na de ontvangst van die brief nogal penibel, maar daarna voelde ik me alsof iemand me met een toverstaf beroerd had: de lammenadige landerigheid die me de voorbije jaren gekortwiekt had, vervluchtigde en ruimde de plaats voor een beroezend gevoelen van mateloze opluchting. Mijn leven veranderde volledig, jammer genoeg ook op een ander vlak... Waar ik tijdens mijn vorige vakanties nog altijd had kunnen optrekken met mijn vroegere schoolmakkers uit Pulle, kwam daar nu abrupt een einde aan. Zij immers hadden de vierde graad van de lagere school beëindigd, en dat betekende dat ze moesten gaan werken. De meesten van hen kwamen in een diamantslijperij achter de slijpmolen terecht, waar ze het ambacht leerden van de ervaren kracht die voor de molen zat. En ook 's avonds moest ik meestal hun gezelschap derven, want de meeste diamantbewerkers hadden ook thuis in het geniep een slijpmolen geïnstalleerd. Het feit dat zij werkten terwijl ik luilakte, bezorgde me een kronisch schuldgevoel. Gelukkig kreeg ik toen ‘Het Geslacht Björndal’ van Trygve Gulbranssen in handen. Gedurende lange tijd werd dit epos uit de randgebieden van de beschaving zoveel als mijn bijbel. Ganse dagen zat ik boven op mijn ijzeren bed met stromatras - mijn broers sliepen op dezelfde kamer in een tweepersoonsbed - te lezen en te dromen. Moeder zal ook

[p. 74]

wel gezien hebben dat ik poogde onder de schuldenlast uit te raken en dus stak ze me een handje toe: ik mocht de rolluiken en de kroonlijsten schilderen. Na die karwei was nummer 225 uit het Klein Seminarie van Hoogstraten weer een vrijheer. In Pulle was het zo dat jongens die uit werken gingen, ook de cafés mochten frekwenteren. Wie een loon verdiende, kreeg uiteraard een zondagscent. En wie met een ‘pree’ op zak rondliep, moest ook kunnen bier drinken. Omdat mijn ‘pree’ ternauwernood de kostprijs van een paar glazen bier dekte, duurde het een tijdje voordat ook ik naar de juke-box kon gaan luisteren en kon leren biljarten en... bier drinken. Eigenlijk leerde oom Don mij bier drinken... Oom Don, die na de dood van mijn vader het aannemersbedrijf voor zijn rekening had genomen, was nogal veel op weg met zijn jeep: soms moest hij van de ene bouw naar de andere verbouwing, dan weer moest hij een bouwterrein gaan afbakenen, een andere keer moest hij naar architekt Sander Cuylen in Herentals, vaak reed hij ook naar DevosKets, een firma voor bouwmaterialen te KesseL... Bovendien zat hij geregeld tot laat in de nacht bouwplannen uit te rekenen en bestekken op te maken. Maar oom Don was een levensgenieter. Wie hem ooit met het broodmes bezig zag aan een ham, weet dat niemand zo van een maaltijd kon genieten als hij. En hij kon een glas bier drinken, met geloken ogen en zodanig verzaligd gelaat... dat alleen een zuurpruim niet begon te watertanden. Achter zijn rug werd gefluisterd dat hij vrijgezel bleef om van het leven te kunnen profiteren, maar dat was een flagrante onwaarheid. Oom Don had enkele keren een ernstige verkering. Zijn eerste geliefde was Gusta Verreycken uit Grobbendonk. Op een zondag echter, toen hij wilde gaan vrijen, werd hem de weg versperd door een barrikade van de Duitsers. Gusta wilde dat niet geloven en zag in zijn afwezigheid een teken van liefdeloosheid of ontrouw. Zijn tweede geliefde, en dat gegedurende vele jaren, was Wiske Delen van het café ‘De Brug’ in Herentals. Die verkering sleepte aan met hoogten

[p. 75]

en laagten (ik denk dat mijn grootmoeder niet erg gesteld was op dat café), totdat oom Don op achtendertigjarige leeftijd de veel jongere Josée van de Vloet uit Zoersel ontmoette... en hals over kop met haar huwde. Enfin, oom Don was een soort van adonis... en lucullus tegelijkertijd. Hoe dat met zijn chromosomen in elkaar zat, weet ik niet, maar nooit zag iemand hem boos worden, nooit hoorde iemand hem uitvaren of opscheppen of vloeken zelfs... Liegen deed hij wel, maar het betrof dan steeds practical jokes waarin hij zich al een tijd bij voortbaat zat te verkneukelen. Bedriegen kon hij niemand, afdreigen ook niet, aanmanen tot betaling al evenmin, zodat hij in de jaren dat de meeste aannemers stinkend rijk werden, gewoon zijn kost verdiende. Op een dag, toen hij zelf waarschijnlijk enkele zware maanbrieven gekregen had, daagde hij mij uit te doen wat hij niet durfde... Hij zond me met een pak fakturen - er waren erbij die jaren oud waren - het dorp in. Ik kwam terug met meer geld dan ik ooit gezien had én met een heleboel betalingsbeloften. Vijfhonderd frank gaf hij me toen. Ik was nooit rijker geweest... en kon met mijn vrienden naar de cafés gaan. Mijn eerste verhaal schreef ik voor hem. Het gebeurde bij mijn grootouders in de voorkamer, waar grootvader - die zaakvoerder was van de Boerenbond - de boeren ontving. Daar, aan de ronde, gepolitoerde tafel, op een stoelzitting van knisperende mattenbiezen, en met mijn rug naar het archaïsche telefoontoestel, schreef ik een bloederige oorlogsvertelling... Oom Don las ze, terwijl hij traag een appel opat. ‘Dat is goed,’ zei hij. Vervolgens vroeg hij, met argwaan in de stem: ‘Jij wordt toch architekt, nietwaar?’ Dankbaar voor zijn gunstige kritiek knikte ik. Van toen af aan zat ik geregeld naast hem in de jeep. Maar die jeep had altijd van die vreemde kuren: die wilde niet voorbij sommige cafés rijden zonder even te stoppen... Zo althans stelde oom Don het voor. En dan maakten wij van de nood een deugd en dronken twee glaasjes gerstenat, soms meer zelfs. En ook als in het midden van de zomer de meiboom

[p. 76]

gestoken werd op de een of andere nieuwbouw, was ik erbij, meestendeels als schenker en... voorproever. Staf Vercammen, Louis Poels, Juul Smolders en andere metselaars die vroeger met mijn vader gewerkt hadden, zorgden er wel voor dat het nooit de spuigaten uitliep... In die tijd wandelde elke dag een minzaam heertje met een witte baard, een hoed en een wandelstok voorbij ons huis. De mensen vertelden dat het heertje in Pulderbos woonde en dat het de vroegere direkteur van de Koninklijke Akademie voor Schone Kunsten in Antwerpen was. Toen mijn moeder dat vernam, sprak ze het renteniertje tijdens zijn pelgrimage (naar het genadeoord Fatima) aan. Allervriendelijkst werd ze te woord gestaan. Ik moest maar eens naar Pulderbos komen... 's Anderendaags fietste ik dus naar Pulderbos. Het heertje woonde met twee al even oude dames in een kleine woning aan het dorpsplein. Ik kreeg een kop koffie en een koekje en... de raad eerst de humaniora te voltooien, voordat ik aan een beroep begon te denken. Wilde ik architekt worden, dan was het wellicht goed dat ik intussentijd ook tekenlessen volgde. En daarmee was mijn nabije toekomst uitgestippeld... Nog dezelfde dag kocht moeder voor mij een nieuwe fiets bij Frans Corthout. En de dag daarna reden wij naar Herentals, waar ze mij liet inschrijven in het Sint-Jozefskollege. Het eerste gezicht dat ik daar zag was dat van meneer Christiaens, die voordien had lesgegeven in Hoogstraten maar die overgeplaatst was... Liegen had dus geen enkele zin. Dezelfde dag werd ik ook leerling van de Tekenschool te Zandhoven, waar ook mijn vader op zondagvoormiddag de lessen gevolgd had.