Pulse frambozen

18.

In 1949 kwam mijn broer Karel mijn lot delen in het Klein Seminarie. Dat ging gepaard met een boel heisa. Weliswaar genoten wij een financiële tegemoetkoming van het Fonds van Oorlogsweduwen en -wezen, maar de studiekosten die moeder vooralsnog voor mij had moeten betalen, werden nu verdubbeld. Tijdens het eerste bezoekuur van dat schooljaar vertelde ze mij dat de toestand ondraaglijk werd. De oplossing echter lag voor de hand: ik kon een toelage krijgen van het Fonds voor de Priesterroepingen... De superior zelfs wist er al van. Dat werd de grauwste dag uit mijn leven. Van één ding was ik al lang zeker: priester wilde ik niet worden, nooit. Dus daar stond ik... Enerzijds begreep ik moeder én was ik er doodsbenauwd voor haar te ontgoochelen, anderzijds kon ik het niet over mijn hart krijgen te huichelen én te profiteren van dotaties met een liefdadig en heilig doel. Ik griende van radeloosheid. Gelukkig begreep moeder mij... ‘We zullen het ook zó wel klaren,’ hakte ze kategorisch de knoop door. 's Anderendaags moest ik bij

[p. 64]

superior Peeters, een statige figuur met pruikentijdallures, komen. De man wreef me onder de neus dat ik een ondankbare snotneus was en liet onverholen uitschijnen dat ik bijna zeker zou opgroeien voor galg en rad. Intussen was ik in de Grote Studiezaal, waar alle leerlingen van de feitelijke Grieks-Latijnse humaniora bijeenzaten, terechtgekomen. Daar maakten de surveillanten er geregeld een echt ezelsfeest van: ze deelden straffen uit alsof het om te lachen was en voor het minste vergrijp vloog je daar op de ezelsbank. Op een keer niesde ik zo ongelukkig dat de hele studiezaal daverde van de hilariteit. Met gekromde wijsvinger riep direkteur Ots me bij zich. Of ik me wel bewust was van wat ik daar zoëven uitgespookt had? Door mijn schuld hadden zeshonderd jongens ten minste één minuut van hun zo kostbare tijd verknald. Tien uur tijdverlies had ik op mijn geweten... Waarschijnlijk omdat ik zo schuldbewust reageerde, begon direkteur Ots mij van toen af aan te observeren. Op een avond, na het avondgebed, moest ik bij hem komen, op zijn kamer. Vreselijk ongemakkelijk zat ik in een grote lederen fauteuil te wachten op de een of andere berisping, terechtwijzing of uitbrander... Direkteur Ots echter had wat anders met me voor: hij wilde me voorlichten omtrent én inwijden in de geheimen des levens. Daarmee toonde de brave man aan dat hij nooit hoogte had gekregen van het leven in een gezond Kempens dorp als Pulle én dat hij mij schromelijk onderschatte. Hoe vaak had ik de hengst van Vervoort, de stier van Belmans, de beer van Vermeiren, de bok van Sneyers en de rammelaar van Lauwereys niet in aktie gezien? En dan waren er nog dingen waarover men niet spreekt, die ik samen met enkele vriendjes had bespied vanuit een bremveld in de buurt van het voetbalveld op Krabbels. In de ogen van direkteur Ots veranderde ik binnen de minuut van onschuldig lam in verdorven rekel. In plaats van geïnitieerd te worden, werd ik afgeremd, gestuit, gewaarschuwd... Direkteur Ots bracht mij bij wat zondebesef was, en hing - voor alle zekerheid - ook nog een

[p. 65]

huiveringwekkend beeld op van de lichamelijke aftakeling die het gevolg zou zijn van een leven vol seksuele uitspattingen. Door al die reprimerende beuzelingen kreeg ik langzamerhand een akelig inferioriteitscomplex. Aan mijn broer Karel, die zich allicht nog ongelukkiger voelde dan ik, kon ik me moeilijk optrekken. In feite maakte hij de zaak nog erger: moeder kreeg nu immers telkens ook een gouden maandkaart toegestuurd, iets wat zij voordien nooit gezien had. Alhoewel in het Klein Seminarie weinig gemopperd werd - klaarblijkelijk was elke leerling tot barstens toe ingepompt in welke bevoorrechte situatie hij zich bevond - kwam de latente, kronische onvrede soms toch vehement aan het licht. Dat gebeurde dan massaal, in de studiezaal... Een kleine vonk was voldoende om zeshonderd jongelui met het schijnheiligste gezicht van de wereld te doen brommen, grommen, morren... In dat binnensmondse protest ontlaadde zich dan alle opgekropte agressie. Gewoonlijk duurde zulke manifestatie van ongenoegen slechts tot de dolhoofdige surveillanten enkele vermeende agitatoren bij de schabbernakken gegrepen hadden. En dat de represailles - al dan niet gerechtvaardigd - niet van de poes waren, hoeft geen betoog. Toen we op een keer in de studiezaal kwamen, droegen de borstbeelden van Koning Leopold en Koningin Astrid beide een pispot op de kop. Omdat wij ons zo zaten te verkneukelen - sommigen gniffelden of barstten uit in een fourire - roken de surveillanten vanzelfsprekend onraad. Toen de eerwaarde heren de majesteitsschennis ontdekten, werden wij allen terug op de speelplaats gedreven. Er volgde een soort van inquisitoriaal onderzoek, maar de dader - een slimmerd die waarschijnlijk op eigen houtje gehandeld had - werd niet ontdekt. Nu nog grijns ik soms bij de gedachte aan de mogelijkheid dat die sluwe vos op dit ogenblik misschien minister, of generaal, of monseigneur... is. Dat jaar liet ik me ook inschrijven voor het volgen van muzieklessen. Omdat mijn vader vroeger in de fanfare klarinet gespeeld had, opteerde ik vanzelfsprekend voor dat in-

[p. 66]

strument. Ongelukkig genoeg had muziekleraar Noyen geen klarinet meer beschikbaar, zodat hij mij een bugel opzadelde. Veel opstandigheid heb ik door dat afschuwelijke instrument in de lucht geblazen. Liever dat dan paternosters maken, een bezigheid die door bijna elke leerling daar beoefend werd. De koortsachtigste dagen van het jaar waren die waarop we mochten inpakken. 's Anderendaags immers konden we naar huis. Op de vooravond van Allerheiligen in dat jaar mispeuterde ik iets, ik weet niet meer wat. Surveillant Geuens, die wij om voor de hand liggende redenen de Rosse of de Buik noemden en die er een duivels genoegen in vond iemand met zijn sleutelbos af te rossen, zag er alleszins een aanleiding in om mij op te sluiten bij de borstels en de dweilen in een hokje van het zogenoemde oude gebouw. Wellicht had hij mij totaal vergeten en moest een engel hem gaan wekken in zijn slaap... Pas laat in de nacht kwam hij mij bevrijden. Door het dolle heen begon ik toen tegen zijn in gestreepte piamabroekspijpen gehulde benen te schoppen. Natuurlijk kreeg ik een aantal klappen terug. Dat was mijn tweede gevecht met een surveillant... Gelukkig waren er ook enkele lichtpunten. Een juweel van een vent was meneer Tegenbos, de klastitularis van de Zesde Latijnse A. Meneer Tegenbos had de kop van God de Vader, zoals ik mij die voorstelde, én ook de stem. Bovendien was hij een gewaardeerd jeugdschrijver en tekenaar. Hij kon vertellen als niet één, én luisterde graag naar wat zijn pupillen kwijt wilden. Als hij voorlas - pas veel later ontdekte ik dat hij bijvoorbeeld ‘Binuske van de Tiroler’ zelf geschreven had - vergat ik alles. Meneer Tegenbos was de antipode van meneer Draulans, de klastitularis van de Zesde Latijnse B, die ook een jeugdschrijver was. De Drol, zoals wij hem noemden, zette tijdens het voorlezen eens zulke buik op dat de knoopjes van zijn soutane sprongen. Wij lachten ons natuurlijk een bult... maar de Drol was daar niet mee opgezet: woedend klapte hij zijn boek dicht en begon hij aan de opgave van een taak. Eigenlijk was Jos Tegenbos de eerste volwas-

[p. 67]

sene die mij écht aanmoedigde. Als wij een opstel hadden moeten maken, kon ik erop rekenen dat hij er in de klas wat uit voorlas. Hij was het ook die me de weg wees naar de jeugdlektuur, en dus naar de ontsnappingsmogelijkheden uit de uitzichtloze sleur en de hopeloze alledaagsheid via de vluchtwegen die Jules Verne, John Flanders, Lod Lavki en zovele anderen uitgestippeld hadden. De uren dat wij ‘lezing’ hadden, werden de hoofdmomenten van mijn leven. Ze brachten me iets onnoemelijk belangrijks bij: ze mogen een mens kluisteren, vernederen, als een slaaf behandelen, kwellen en tergen... aan zijn geest kunnen ze in feite nooit raken, die blijft vrij, vrij om te fantazeren, op avontuur te gaan, alle tormenten te ontstijgen... Ik moest dat jaar ook mijn plechtige kommunie doen. Dat was nog zo een zielige bedoening... Eindeloze kapeldiensten, oeverloos geleuter en... een tas cacao... wat mij betreft althans. De anderen mochten inderdaad ook nog met de autobus naar Meersel-Dreef, waar ze een ijswafeltje kregen. Door een misverstand miste ik die autobus. Wellicht opdat ik eeuwig met wrange gevoelens aan deze dag zou terugdenken, verbroddelde de Hoogstratense drukker mijn naam op het kommunieprentje tot ABBELS.