Pulse frambozen

[p. 55]

16.

In die jaren betekenden de feestdagen nog iets voor de mensen. Op de vooravond ervan werden wij zonder uitzondering naar de haarknipper (uit een kapper drink je in Pulle één vierde liter melk of bier) gestuurd. De allerkleinsten kwamen terecht bij een familielid dat in het beste geval bewezen had een schaap te kunnen scheren. Bij ons was dat oom Peer, die tien kinderen had, zodat wij tenminste geen proefkonijnen werden. Oom Peer was een goeie vent. Hij kon op onnavolgbare wijze - een beetje stotterend gewoonlijk - spitsvondigheden debiteren, zonder dat zijn mond (onder een hitlersnorretje) een spier vertrok, maar... hij lachte met zijn ogen. Als niemand kon hij een haardos millimeteren. Toen zijn tondeuse versleten raakte en mijn hoofdhuid na het knippen verdacht veel rode vlekken vertoonde, mocht ik van moeder voortaan naar Jef Tokus gaan. Jef, die een vierkante kop had met een zware knevel, was de man van de baker Floor Dewijn. Hij woonde op de Beurs, en wanneer het zomer was, knipte hij zijn klanten op een stoel aan de voordeur. Omdat ik op die manier zeker niet graag te kijk zat voor de goegemeente, zocht ik na een tijdje mijn heil bij Wikus Kort, aan de Rode Bomen. Wikus, die zijn eigen haar eeuwig onder een pet verborgen hield, had onthutsend zachte handen, zodat er voortdurend rillingen door mijn lijf liepen... En omdat ik nu eenmaal nooit bestand was tegen kittelingen (als iemand mij kittelt, besterf ik het van de lachkrampen), nam ik mijn toevlucht tot Charel Steurs. Bij Charel (klein, gebogen, mager, een brilletje op de neus, en een modieuze pet op) lieten de volwassenen hun haar knippen. Charel, die ook baardscheerder was, ging door voor een fanatiek supporter van S.K. Lierse. Als iemand over Lierse begon, mocht hij erop rekenen dat Charel hem een maratonknipbeurt bezorgde, ongeacht de mannen die nog in de rij zaten. Grapjassen zijn er ooit in geslaagd Charel zover te drijven dat hij

[p. 56]

een klant vijfmaal inzeepte alvorens hem te scheren... Voor ons was sinterklaasavond de absolute piek van het jaar. Wij plaatsten 's avonds onze klomp met een grote wortel, een klontje en een briefje erin onder de kachel en gingen dan ontstellend braaf slapen. In sommige huisgezinnen kregen de deugnieten inderdaad slechts een geselroede. Enfin, op die plaatsen kregen de gehoorzame kinderen van de grote kindervriend toch ook maar de hoogstnodige kledingstukken. In de vroege ochtend riep moeder ons dan naar beneden. Ieder vond dadelijk zijn doos, want ieder had - op instigatie van moeder - iets speciaals gevraagd en gekregen: de jongens een gummibal, een jojo, een drijftol, een bouwdoos of een meccano... en de meisjes een balspel, een pop of een ‘kook-en-eet-stelletje’. Konstanten waren: een Sinterklaas van spekulaas, twee sinaasappelen, een stukje marsepein (in de vorm van een varkentje), een kleurboek en een doosje kleurpotloodjes. Ik heb in Pulle in mijn jeugd nooit een Sinterklaas gezien... en dus nooit een brave ziel of een klown die zijn geheimzinnige, magische figuur belachelijk maakte en ontheiligde. Bij grootmoeder Obbels kwam voor ons elk jaar de Greef van Halfvasten. Hoe die gulle man eruitzag, hebben wij zelfs nooit geweten. Kerstmis was de dag van het stalletje met alle gipsen attributen. Een papieren ster en een takje hulst waren de enige versierselen. Van een kerstboom kan ik me niets herinneren, evenmin van geschenken. Die dag moesten wij drie missen horen, waarna dan een oud kerstliedje gezongen werd. Voor de meeste volwassenen was oudejaarsavond de piek van het jaar. Na het werk in de slijperij begonnen de diamantslijpers dan ter plekke te borrelen, zodat in de vooravond ieder van hen krankjorum bezopen was. De taaisten brachten hun makkers met de kruiwagen naar huis. De schoolgaande jeugd ging die dag vanzelfsprekend nieuwjaarzingen. Waar we een kwartje kregen, zongen we uit volle borst ons langste en mooiste liedje; waar we tien centiemen ontvingen, zongen we een korter liedje; en waar

[p. 57]

we een ‘solleke’ kregen toegestopt, bleef van zingen al niet veel meer over. Waar we voor een gesloten deur bleven staan, zongen we een liedje, dat eindigde op ‘gierige pin’. Jongens die niet meer naar school gingen maar die toch nog in een korte broek rondliepen, verkleedden en schminkten zich 's avonds en trokken, rammelend met hun kollektebussen, van deur tot deur. Zij waren dé grote attrakties voor de mensen die ‘doordeden’. En 's anderendaags moest elk kind dan zijn (in de school) geschreven nieuwjaarsbrief gaan voorlezen aan zijn peter en zijn meter. De meesten waren daar niet fameus op gebrand, herinner ik mij, want de nieuwjaarsgiften waren toch maar bestemd voor het spaarvarken... Ook Diekoningen was een kinderfeest. Ik ben echter slechts éénmaal als koning mee opgetrokken. Dat gebeurde met René en Domien van tante Trees. Het regende die dag, en na een tijdje dreef de rode smurrie (krijt en poeder van een verpulverde knikker) over mijn lijf. Het papier weekte los van onze ster, en tot overmaat van ramp brak het touwtje. En wat doe je in de regen met koekjes, appels, mispels, noten, eieren en... piepkuikentjes (die kregen we van Jef van Laer)? Grootmoeder Obbels bakte elk jaar een driekoningenbrood (met een boon erin): wie de boon in zijn stuk aantrof, was dat jaar symbolisch de koning(in) van het huisgezin. Op een keer maakte niemand aanspraak op die titel, tot grote konsternatie van grootmoeder. Oom Don, die een flegmatische olijkerd was, had de boon stiekem opgegeten. Vastenavond werd slechts in mineur gevierd met pannekoeken, wafels of appelbeignets; daarna immers volgde de vasten, en in het absoluut katolieke Pulle - wie niet naar de kerk ging, werd met de vinger gewezen - was dat geen kattepis. Pasen bracht in de meeste huishoudens een hele opluchting. De klokken van Rome brachten immers eieren, al dan niet met waterverf beschilderd, en dat betekende dat we die dag twee of zelfs drie eieren mochten eten. Pasen was gewoonlijk ook de dag waarop de hoogstnodige nieuwe kledingstukken voor

[p. 58]

het eerst mochten of konden gedragen worden. En dan had je ook nog de kermissen. In een tijd dat de mensen alleen 's zondags niet werkten (omdat ze dat niet mochten van de Kerk, tenzij bijvoorbeeld in de hooitijd mét toelating van de pastoor), waren die dagen van algemene luchthartigheid en ontspanning enorm belangrijk. Op die dagen nodigde elke familie de uitgeweken familieleden uit om te komen schransen van het geslachte varken of kalf, de frikadellen en de rijstpap. Uit dankbaarheid gaven die familieleden dan aan de kinderen des huizes wat kermisgeld... Ik at gewoonlijk uit twee ruiven: omdat grootvader Meeusen bij ons inwoonde, kregen we zijn broers en zusters én enkele zonen van hem op bezoek; en omdat ik zowat kind aan huis was bij mijn grootouders aan het Lang Spoor, haalde ook daar iedereen zijn geldbeugel te voorschijn... De meikermis duurde slechts twee dagen, maar de zomerkermis bracht drie dagen onafgebroken jolijt. Een bijna steevaste attraktie op de Pulse kermissen was de ‘kriebel-de-buik’, een soort van schommel en rad tegelijkertijd, die in beweging gebracht werd door een norse kolos van een vent en zijn verneuteld vrouwtje. Ook krachtpatsers en harmonikaspelers liepen er rond. Hét snoepgoed was toen een substantie die wij ‘warme rek’ noemden en die in elk kraam met veel bravoure geslingerd en gekneed werd. Vooral de ballons gaven aanleiding tot vreugde én leed in een handomdraai: ze sprongen stuk of ze ontglipten aan de kinderhandjes en verdwenen in het luchtruim. Op een keer stond voor het café van Polien Toon een écht wielerbaantje, waarop wielerwedstrijden voor kinderen werden ingericht. Ik nam deel, kwam boven in de bocht ten val, schoof naar beneden... en werd door de inrichters met mercurochroom omgetoverd tot een Indiaan. Van de wijkkermis op de Zandheide (in de buurt van het ‘Voddenkot’ en het café van Sus Kek) en van de Vlaamse kermissen in de voortuin van het Driehoekshof (van graaf Le Grelle) en op het erf van de Menkhoeve (ten bate van missionaris Smolders) draag ik slechts vage herinneringen

[p. 59]

mee: in die festiviteiten zag moeder geen aanleiding om ons een extraatje te geven, zodat de aldaar geboden vermakelijkheden eerder kwellingen waren. Ook de dag dat pastoor Diels in optocht ingehaald werd en de dag dat boer Laenen zijn intrek nam in de boerderij van Bet Wagenman op het Vroegeinde behoren tot de grote feestdagen uit mijn jeugd...