Pulse frambozen

[p. 42]

13.

Mijn jeugd heeft me bijgebracht dat het leven - individueel gezien dan en vanzelfsprekend in de mate dat we het kunnen beleven - rechtvaardig is. Hoe meer ontbering iemand leed, des te intenser kan hij van komfort genieten. Wie ooit zwart zag van de honger, waardeelt naar rato goede spijzen. 1946 en 1947 moeten zowat de mooiste jaren van mijn leven geweest zijn. Toen at ik mijn eerste sinaasappel, mijn eerste banaan, mijn eerste vijg, mijn eerste dadel. Toen at ik wittebrood in plaats van het soort van pompernikkel dat de bakkers ineenboksten of -traden uit een deeg van gemalen maïs, erwten en bonen. Toen was het gedaan met de smout, de tot stroop gekookte gele wortelen, de pastinakewortels die de plaats innamen van de aardappelen, de gestoofde koolrapen, de netelsoep, de aangelengde melk, het brouwsel van gebrande gerst dat de koffie verving... Tante Lucie, de jongste zuster van mijn vader, werd zowat mijn tweede moeder. Het betekende dat ik bij mijn grootouders aan het Lang Spoor gezoden en gebraden lag. En dat wilde wat zeggen... Grootmoeder kon als niet een omgaan met specerijen. Wie ooit haar karbonaden at of haar vlaaien (gevuld met witte pudding en met gekonfijte pruimen erop), zal mij volmondig bijtreden. En dan was er die ruin, tweehonderd meter diep en als het ware door God zelf aangelegd. Altijd waren er vruchten om te plukken of om op te rapen: aardbeien, vroege kersen, vleeskersen, knapkersen, rode en zwarte aalbessen, frambozen, noordkrieken, kruisbessen, oogstappels, gele pruimen, blauwe pruimen, perziken, dubbele flippen, druiven, suikerappels, hazelnoten, okkernoten, kastanjes, winterappels, winterperen, mispels... De wintervaste appels en peren werden op rekken in de kelder en op de zolder gelegd, zodat er zelfs in het putje van de winter fruit voorhanden was. En nu ik het toch over fruit heb... Naast de tuin van mijn grootouders lag de reusachtige boomgaard van de fruitkweker Jef van Loock. Jef, een grote beminnelijke vent met

[p. 43]

een forse knevel, was een kindervriend. Over een afstand van vijftig meter scheidde een hoge ligusterhaag zijn fruitparadijs van het Lang Spoor. In de zomer en de herfst stond Jef altijd iets te plukken, op een ladder, met een emmer bij de hand. Bij de ligusterhaag stonden bijna altijd kinderen te smeken dat hij hun wat vruchten zou toegooien. Nooit deden ze dat vergeefs... Nu nog vraag ik me soms af hoeveel tonnen Jef zo ooit te grabbel gooide... en hoe hij zijn brood verdiende. Een andere kindervriend was Remietje van Beirendonck. Remietje was een heilige. Ik althans heb mij de heiligen altijd zo voorgesteld. Toen hij rentenier werd, begon Remietje op het Vroegeinde een genadeoord ter ere van Onze-Lieve-Vrouw van Fatima aan te leggen. Ik zie hem nog altijd over de Kiezelweg peddelen: kaarsrecht in het zadel, en met zijn halvemaansgezicht waarop een drollig hoedje stond knikkend naar iedereen die hij ontmoette. Tot de kindervrienden rekende ik ook de dikke, eeuwig pruimende Jef Smeyers, die knecht was op de boerderij van Sooi Vervoort. Toen ik nog een peuter was, zette Jef mij reeds op een kolossaal grijsrood ploegpaard. En hoe vaak mocht ik met hem meerijden op de met zakken graan beladen kar als hij naar de molen reed! Mijn respekt voor Jef bereikte zijn hoogtepunt op de dag dat moeder mij vertelde dat Jef de geroosterde haringen placht op te eten met kop en staart en graat en al. Over haringen gesproken... In die tijd keek elke Pullenaar reikhalzend uit naar de kleine, dikke Jan Rijmen, die elke week met een paar kratten haringen op zijn fiets van huis tot huis reed. Op de zomerzondagen toerde Jan van na de hoogmis met zijn ijsroomwagentje, een driewieler met een koelbak erop, door het dorp. Zijn ijsroom, die korrelig was en geel zag als een eierdooier, was de beste die ik ooit at. Als Jans pet scheef of achterstevoren op zijn kop stond, had hij te veel bier op. Dan was het geen aardigheid zijn ijsroomwagentje ergens in een sloot te zien steken terwijl Jan in het zand op zoek was naar zijn geldstukken. Op een keer reed hij met een stuk in de kraag zelfs in het Albertkanaal en

[p. 44]

toen moest hij gered worden door de vissers aan wie hij even voordien zijn laatste ijsroomwafeltjes verkocht had. Een andere pittoreske figuur was zeker Jef Schutter, een pachter op Krabbels. Jef en Cille, zijn vrouw, hadden zes kinderen gehad, die allemaal bij de geboorte gestorven waren. Wellicht daarom ging Jef graag om met kinderen. Altijd stond er in Cilles keuken iets op de stoof: een pot soep, een pot karnemelkse pap... en, naar ik vaak hoorde vertellen, gebeurde het meermaals dat in die brij een rat dreef, of een muis. Bijna op elke weipaal had Jef een tabakspruim liggen, zodat hij nooit zonder viel. De kippen, de konijnen, de geiten, het paard en zelfs het varken liepen bij hem in en uit naar behoeften en goeddunken. Rik Post, die om God weet welke reden zijn eigen tuin omheind had met een dikke muur met ingemetselde glasscherven erop, had het verkorven in de ogen van dat varken. Als dat beest ook maar een glimp opving van de dikke, arrogante brievenbesteller, liep het hem tussen de benen. Nog een oud-strijder was Fons Vertommen, de suisse: orde en tucht in de kerk, dat wel, maar eens daarbuiten was hij een onstelpbare spraakwaterval, een vat vol pikante herinneringen. Bovendien verstond hij de kunst om zelf een soort van kriekbier te brouwen, een godendrank zonder weerga, waarvoor je mocht betalen of niet betalen, naargelang je financiële mogelijkheden. Fons had één koe en die weidde hij of één van zijn zonen op de wegbermen. Die bermen evenals de slootkanten waren op lente- en zomeravonden steeds druk bevolkt: de mannen zaten er te praten, de kinderen ravotten er. Je zag 's ochtends altijd waar Fons de avond voordien was blijven pleisteren: zijn koe had er het laatste sprietje gras weggegraasd. Roos Kort, Fons' vrouw, moest voor haar man niet onderdoen: waar zij verscheen, was het lachen geblazen. Die twee vormden ongetwijfeld het plezierigste echtpaar dat Pulle ooit kende. Gelachen werd er ook waar Fransje Braken opdook. Fransje, een onnavolgbare stotteraar, woonde met zijn Joke op de Zandheide, in het kleinste huisje van West-Europa. Ik herinner me nog

[p. 45]

dat Fransje mij geregeld een pront ventje noemde, waarbij hij onvoorstelbaar veel moeite had met het epiteton pront. Nu nog verdenk ik er Fransje van dat hij er opzettelijk een schepje op deed. Niemand lachte hem trouwens uit. In die tijd zou het in geen Pullenaar zijn opgekomen een dorpsgenoot bespottelijk te vinden. Maar ook Leo Tomsin moet een kindervriend geweest zijn... De bom die mijn vader doodde, verwondde ook Fons Cavens. Fons herstelde. Enkele maanden later echter, toen hij met de fiets naar Lier reed, viel er tussen Viersel en Emblem een ‘vliegende bom’: er was één slachtoffer en dat was Fons. Van hem wordt in Pulle nog altijd gezegd dat ‘ze’ hem moesten hebben. Toen ik op een keer uit de school kwam, riep Trees van Peer, de vrouw van Fons, mij binnen. Ze leidde me naar de huiskamer... Daar, op een stoel, stond iets vierkantigs met een zwart doek erover. Trees verwijderde het doek en toen stond ik oog in oog met mijn vader, althans met een houtskooltekening van hem. Zelden ben ik zo ontroerd geweest. De tekenaar was Leo Tomsin, die toen - omwille van zijn Vlaamse overtuiging, naar ik vermoed - zat opgesloten in het Kamp van Beverlo. Rik Cavens, Fons' oudste zoon, verdiende daar toen zijn brood als bewaker...