Pulse frambozen

12.

Als ik aan de gemeentelijke jongensschool van Pulle terugdenk, zie ik eerst en vooral de speelplaats: ze was geplaveid tot waar twee stokoude notebomen hun schaduw wierpen. Links was de gaanderij, die wij de hangaar noemden. Vooral als het vroor was het gevaarlijk één van de ijzeren stutten met je tong te beroeren. Ik maakte het ooit mee dat Leontien van dé meester (dé meester was hoofdonderwijzer Van der Auwera, bijgenaamd de Bitterham, die in het schoolhuis woonde) een scholier die er met zijn tong was blijven aankleven, moest komen bevrijden met een moortje kokend water. Rechts was de hoge scheidingsmuur die het patriciërshuis van de ietwat aan bonhomie lijdende sekretaris Roelants moest beschermen tegen al te hoog oplopende kwajongensstreken. Het tweede gedeelte van de speelplaats, een openliggend terrein waar wij konden spelen met bikkels en knikkers en pennemessen en waar we naar believen haasjeover konden springen, was omheind met een beukenhaag vol uitnodigende gaten. Het gebouw zelf telde vier tamelijk luchtige lokalen en in elk lokaal kregen twee leerjaren onderricht. De onderwijzer van het eerste en tweede leerjaar was meester Suls, een korrekte vent, die soms de indruk wekte een beetje precieus te zijn. Tijdens mijn eerste leerjaar werd hij, omdat hij zijn militaire dienstplicht moest vervullen, geruime tijd vervangen door Rik de Backer uit Lille. Rik, die wij de Boonstaak noemden omdat hij zo lang en dun was, kon een deugniet vanop tien meter met een stukje krijt tot betere gevoelens brengen. Daarenboven was hij een geboren komediant, wat hij trouwens bewees in menig, in de parochiezaal opgevoerd blijspel. Voor het derde en vierde

[p. 39]

leerjaar was in die jaren meester Vervoort verantwoordelijk. Meester Vervoort, bijgenaamd Kaas, droeg meestal roodbruine rijlaarzen. In feite was hij een doodbrave, doodeerlijke boerenzoon, maar hij geraakte nogal eens over zijn toeren. Dan sidderde en schuimbekte hij. Ook was hem duidelijk de wijsheid ingepompt dat wie de roede spaart, zijn kind haat. Zo beleefde ik het ooit dat hij zijn maatstok brak op de keikop van Gust van de Vel. Met meester Vervoort, die ik persoonlijk altijd apprecieerde, maakte ik één erg onplezierig ding mee... In die tijd hadden wij thuis een keffer die Mirza heette. Mirza, een zwart straathondje, had er een gewoonte van gemaakt de wacht op te trekken bij onze voordeur. Hij blafte tegen elke voorbijganger en zat elke voorbijfietser na. Op een ochtend toen ik het huis verliet om naar school te gaan, kwam juist meester Vervoort daar aangefietst. Was het nu omdat hij die morgen niet voldoende gegeten had of voelde hij zich gesterkt door mijn aanwezigheid of kreeg hij zo maar de kolder in de kop, ik weet het niet, maar Mirza vloog de meester furieus in de peddelende benen en... beet een stuk uit zijn donkerbruine loden. Tableau! natuurlijk. De meester wendde zijn fiets en reed bij ons binnen... om aan mijn moeder te vertellen dat ik de hond op hem had aangehitst. Daar echter had hij buiten... de waardin gerekend. Nu nog vertelt mijn moeder geregeld dat ik meer kletsen om mijn oren kreeg van haar dan haar vijf andere kinderen samen, maar die bestraffingen werden nooit uitgelokt door de een of andere leugenachtigheid. Dus wees ze de meester terecht: ‘Daar vergis je je, meester. Zo iets doet onze Gust niet. Hij heeft een gouden hart...’ En daarmee wist meester Vervoort met wat voor een merkwaardig juweel hij in de klas zat. De onderwijzer van het vijfde en zesde leerjaar in die tijd was meester Van Eyndt zaliger. Meester van Eyndt, een geblokt type met een aristokratisch uitzicht, woonde in Lille en kwam elke dag door de bossen en de heide met de fiets naar Pulle. Hij was een verwoed roker - zijn vingers zagen bruin van de nicotine - en

[p. 40]

elke ochtend maakte hij in de klas zijn oren schoon met een in een puntje gerold tipje van zijn zakdoek. Bovenal echter was hij een geboren onderwijzer, een pedagoog van het oerdegelijke oude slag. Hij kon een lesuur rekenkunde omtoveren tot een bergrit in de Ronde van Frankrijk, met klassementen op de top van elke col. Hij moet het geweest zijn die de pastoor in het oor fluisterde dat het zonde zou zijn indien ik niet verderstudeerde. Wellicht suggereerde hij de dorpsherder dat zo iets zeker kon met behulp van gelden uit het Fonds voor de Priesterroepingen... Zo ging dat immers in die dagen. Hoofdonderwijzer Van der Auwera, de Bitterham, die het zevende en achtste leerjaar voor zijn rekening nam, heb ik dus gemist, gedeeltelijk althans... want hij gaf in het vijfde en zesde leerjaar zangles. De Bitterham, een sombere en edeldenkende man met hoed en knevel, had bij de dood van mijn vader aan mijn moeder beloofd dat hij voor mij zou zorgen als voor zijn kind. Eénmaal heb ik daar iets van gevoeld. Dat was toen ik tijdens een zangles - waarschijnlijk zat ik alweer zo vals als een kat te zingen - één van zijn befaamde muilperen kreeg. Die klap is jarenlang in mijn oren blijven nazinderen... Ik heb altijd met vertedering teruggedacht aan de vijf jaren dat ik schoolliep in de gemeentelijke jongensschool. Het waren jaren van opperste armoede in het dorp... We waren al blij als we een rabarbersteel kregen voordat we naar school gingen. Ik herinner mij het drama in het huisgezin van Jan Ido, van wie twee zonen bij mij in de klas zaten. Jan Ido had een aan kolieken gestorven paard opgegraven en het vlees door zijn vrouw laten bereiden. Twee doden was het fatale gevolg. Het waren echter ook jaren van intens geluk... Nooit vergeet ik de wandelingen naar de zanderige heiduinen op het domein van de PIDPA en naar de beukenbossen op Krabbels... We aten beukenootjes tot onze buikjes bolrond stonden. Vele jaren later ontdekte ik dat het beukenootje thuishoort in de giftkeuken van de natuur: één kilogram beukenootjes zou zelfs een paard volledig paralyzeren... Het moet zijn dat

[p. 41]

het voedsel (waarmee maakte men dat kleverige, groenachtig molmige oorlogsbrood?) dat ons met mondjesmaat werd toegemeten, ons tegen alles en nog wat geïmmunizeerd had. Een mooi feest vond ik toen Sakramentsdag, de tweede donderdag na Pinksteren. Op die dag kwamen de schoolkinderen met de mooiste tuinbloemen naar de kerk. Moeder had in de tuin een groot bed met Turkse leliën staan, zodat we rustig onze voet mochten zetten naast de kameraadjes met hortensia's, pioenen, dalia's en anjelieren... Het boeiendste seizoen op school was dat van de knikkers... Knikkers waren voor ons roodgele balletjes van gebakken leem. Zij vertegenwoordigden de kleinste eenheden bij de vereffening waarop elk knikkerspel uitdraaide. Marbels noemden wij slabbers (visjesslabbers, als er vinnen inzaten). De grote bonketten of stuiters waren voor ons boemeketten. Als de zomervakantie een einde maakte aan de knikkertijd, waren de meeste kinderen blut. De behendigsten zaten dan met volle beurzen, maar dat dumde gewoonlijk niet lang want de knikkers bleven gelden als ruilmiddel. In feite was het knikkerspel in die tijd een unieke manier om spelenderwijs te leren rekenen, sparen en handeldrijven. Wie bij het knikkeren heimelijk de afstand verkleinde, noemden wij een foemper en dat klonk al even lelijk als valsaard. Iets verdienen in die dagen was voor snotneuzen enorm moeilijk. Soms hoorde je vertellen dat deze varkensfokker of gene duivenmelker zoveel betaalde voor een kilo eikels. Dan mocht je er als de kippen bijzijn, je kwam gegarandeerd te laat: in een minimum van tijd werd de vraag versmacht door het aanbod. Ik kreeg van de buurvrouw ooit eens twee eieren omdat ik geholpen had bij het lossen van een vrachtwagen meel. Ik was daar toen bijzonder fier op... Ons werd immers van kindsbeen af aangeleerd dat we niets konden krijgen zonder ervoor te werken.