Pulse frambozen

9.

Als iemand ooit met recht, reden en fierheid mag zeggen dat zijn moeder een sterke vrouw was (én is), dan ben ik dat wel. Honger hebben wij thuis nooit geleden, en daarvoor moeten wij uitsluitend onze moeder danken. In die dagen waren de officiële instanties nog lakser en luier dan nu. Het sleepte onvoorstelbaar lang aan voordat het dossier van vader behandeld werd, zodat wij elke rechtmatige bijstand van hogerhand bleven ontberen. Als iemand er ten slotte toch vaart in kreeg, was dat meester Jos van Soom (de overgrootvader van Marlies), hoofdonderwijzer van Pulderbos en buurman. Ook was er mevrouw Van de Werve, burgemeestersvrouw, die moeder meermaals voorstelde haar financieel te helpen... Voor zo iets echter was moeder te trots. In onze tuin had vader een groot kippenhok gebouwd. Dat gebouw werd ons heil. Moeder begon kippen op te zetten, zoals de Pullenaars dat noemden. Het betekende dat ze een paar honderd kuikentjes kocht bij de Pulse graaf Le Grelle, die kippenkweker was, en dat ze die piepertjes begon vet te mesten. Buurman Gust Simons was trouwens meelhandelaar. Jarenlang heeft moeder zo ons brood verdiend. Zij moet een onvoorstelbaar hard leven geleid hebben. Ik herinner me uit die tijd dat ik vaak een boterham naar buiten smokkelde voor vriendjes als Geen Cox. In ons achterhuis zag ik ooit Leon Lauwereys de aardappelschillen afknabbelen. Meerdere kameraadjes doolden op vrije namiddagen door de velden, op zoek naar stoppelknollen, winterpenen, bieten, spruitkool... Er waren er die mussen vingen en spreeuwen, om toch iets te eten te hebben. Moeder had één grote hobby: ze las dolgraag. Als haar kinderen 's avonds in bed lagen, had ze eindelijk een uurtje vrij om te lezen. Die lektuur bestond

[p. 30]

dan uit boeken van het Davidsfonds, vervolgromans in drie samengebonden vooroorlogse jaargangen van het weekblad ‘Ons Volk’, afleveringen van meestal vertaalde romans die de krantenombrenger elke zaterdag binnenbracht, het weekblad ‘De Haardvriend’, en enkele romans die vader ooit op een boeldag gekocht had. Al zeer spoedig begon ze deze lektuur aan mij door te spelen. En bij gebrek aan jeugdboeken las ik dus ‘Op de Drempel’ (J. Pasquasy), ‘Kampioen’ (J. de Pillecijn), ‘Bazin en Knecht’ (R. Utsch), ‘De Graaf van Monte Christo’ (A. Dumas) en ‘Als de Maan Goud wordt’, ‘Dan Barry de Ontembare’, ‘In het Spoor der Sneeuwschoenen’, ‘Het Kruis op Usedom’, ‘De Klokken van Hochwald’, ‘Iris’, ‘De Vorst reist incognito’... van auteurs die ik mij niet meer herinner. De beeldverhalen uit bijvoorbeeld ‘De Kleine Zondagsvriend’ (over Tijl Uilenspiegel, Lamme Goedzak en Tarzan), waar mijn vriendjes zo dol op waren, beschouwde ik na een tijdje vanzelfsprekend als snert en pulp. Ik las natuurlijk een heleboel dingen die ik niet verteerde. Zo ontdekte ik op de zolder bij mijn grootouders het boek ‘De Valschaard’. Ik las het en piekerde mij suf over het waarom van die titel... Jaren later kwam ik tot de ontdekking dat ik toen ‘De Vlaschaard’ van Stijn Streuvels gelezen had. In die tijd trok grootvader Meeusen bij ons in. Hij was een grote, nogal stuurse, maar uiterst rechtvaardige vent. Alhoewel hij pruimde en geregeld het overtollige sap in de kachel spuwde, was hij zeer gesteld op hygiëne. Hem zag ik ooit met de blote handen een reusachtige zwarte rat doodknijpen, die tot op de trap in de gang geraakt was. In die jaren werkte hij nog in de melkfabriek te Grobbendonk, vanwaar hij geregeld slobber meebracht voor het varken, dat in een met beschotten afgesloten ruimte in de achterbouw zat. Naast het varkenshok was ons sekreet. Bij elk bezoek eraan 's avonds sliertten de zwarte ratten langs een stut naar boven om tussen het triplexbeschot en de eternieten golfplaten te ontkomen. Hun staarten wiebelden dan zichtbaar langs de schraagbalken. Grootvader hakte ooit die

[p. 31]

staarten af en beweerde dat de ratten zouden doodbloeden. De stoutmoedigste ratten achteraf echter waren die zonder staart. Hoeveel ijskoude uren bracht ik niet door in het achterhuis omdat mijn zusjes niet alleen naar het huisje durfden gaan? Grootvader Meeusen was de eerste die poogde mij vertrouwd te maken met handenarbeid. Hij leerde me omgaan met de beerlepel en de beerton, met de spade en de riek... Toen hij me op een keer wilde bijbrengen hoe je mutserds bindt en een houtmijt maakt, moet hij tot de konklusie gekomen zijn dat ik twee linkerhanden had, want van toen af aan liet hij me met rust. De absolute pieken in die jaren dat schraalhans keukenmeester was, beleefden we als het varken geslacht werd. Een varken dat krijste, daagde toen de wereld uit. Chel van Nele deed zijn werk zo keurig dat het slachtoffer ten hoogste een gilletje van verrassing slaakte. Wij kregen de blaas niet om ermee te voetballen, want grootvader gebruikte ze als tabaksbuil. Akelig vond ik het wanneer wij 's avonds langs het op een ladder gespalkte varken in de gang naar boven moesten. Maar des te heerlijker was het als wij 's ochtends naar beneden gelokt werden door de geuren van gebakken lever of pensen. Op een keer liet moeder onze geit slachten. Om de een of andere reden lustte ik het vlees ervan niet. Ik kreeg toen van moeder een drastische schrobbering. Ik weet niet of daar de oorzaak lag, maar ik heb in mijn hele leven nooit geitevlees gelust, zelfs geen geitemelk of -kaas. Grootvader Meeusen had trouwens een eigenaardige manier om konijnen, ganzen en kippen te slachten... Hij deed het eerlijk, maar het gebeurde met zijn pennemes: er mocht geen vezel vlees verloren gaan.