Pulse frambozen

2.

Ontevredenheid is de grootste kwaal van onze tijd. Mensen worden ontevreden als ze het gevoel hebben niet mee te tellen, niet gewaardeerd te worden, op niemand te kunnen rekenen... Vooral de ontheemden verkeren in dat geval. Iedereen zou zijn wortels moeten kennen... De historie van Pulle werd nooit geschreven. Mogelijk omdat niemand er zich ooit voor interesseerde, misschien omdat de bronnen zo schaars zijn, wellicht omdat geen enkele Pullenaar er de gelegenheid toe kreeg... De geschiedenis heeft Pulle trouwens niet in de watten gelegd. Het lot hield het dorp eeuwen en eeuwen onmondig. En toch moet de heuvelrug tussen het dal van de Kleine Nete en de vallei van de Molenbeek (én de Kleine Beek) al in de prehistorie bewoond geweest zijn. Nog geen twintig jaar geleden werden, op een boogscheut van de Boudewijnautosnelweg, zeven lanspunten, een bronzen bijl, fragmenten van vijf bronzen zwaarden en resten van aangepunte pijlen gevonden. Specialisten ter zake rekenen deze vondsten tot de late bronsperiode, een kleine duizend jaar vóór onze tijdrekening. In die tijd reeds hadden landbouw (waarschijnlijk het verbouwen van wilde graangewassen) en veeteelt (runderen, schapen, geiten en Keltische varkens) een einde gemaakt aan het zwerversbestaan van de mensen, waardoor de behoefte aan een woonkultuur begon te groeien. Om akkers en weiden te kunnen aanleggen, rooiden of verbrandden deze in stamverband levende mensen de bossen (eiken, beuken, linden, elzen en hazelaars). Er ontstonden zandvlakten met stuifduinen, en langzamerhand maakten de heide en de jeneverbes zich daarvan meester.

[p. 8]

De spotnaam van de Pullenaars is Heikneuters. Ze hebben die naam dus in feite te danken aan de eerste vaste bewoners van hun streek: de Kelten. Ik weet hoe zachtaardig de huidige Pullenaars zijn, en daarom ontstelt het me telkens weer als ik lees hoe wreed de Kelten waren... Ze hakten de hoofden van hun vijanden af, dompelden die in een extrakt van jeneverbessen, en stalden ze uit aan de deur van hun woning. Om hun driehoofdige god (de drieëenheid van Esus, Teutanes en Taranis) te eren, lieten de druïden iemand ophangen, iemand verdrinken en iemand levend verbranden... Enfin, van die Kelten is wel niemand overgebleven: de Romeinen moordden hen uit of verdreven hen. Ook Gallo-Romeinse relikten werden in Pulle her en der opgedolven en... meestal weggemoffeld, want de meeste mensen zijn doodsbang voor universitaire pottekijkers en de vertraging die zulke heren de graafwerken kunnen doen oplopen. De heirbaan van Tongeren naar Dordrecht liep overigens door een gedeelte van het dorp. Van Frankische oorsprong is het toponiem Pulle: het duidt op een bosrijke streek bij een poel. Meer dan waarschijnlijk werd hiermede voornamelijk het noordelijke gedeelte van het dorp bedoeld, het gebied waar sinds mensenheugenis de heren van Krabbels resideren. Om toch een klein beetje meer over de historie van Pulle te kunnen vertellen, ben ik de kronieken eens gaan napluizen... Als je beseft dat tot en met de eerste wereldoorlog de landbouw het enige middel tot levensonderhoud was, is de volgende opsomming huiveringwekkend. In 1044, 1063, 1065, 1095, 1133, 1150 en van 1162 tot 1169 mislukten de oogsten totaal door droogte, ongedierte en ziekte. Van 1197 tot 1208 regende het zo overvloedig dat alle vruchten rotten en de mensen poogden in leven te blijven met wilde wortels en bedorven vlees. In 1224, 1232, 1240 en 1302 bevroren of verdorden de oogsten. Vanaf begin mei 1315 tot eind februari 1316 regende het bijna onophoudelijk; de pest brak uit en maaide de bevolking weg. Ook 1409, 1429, 1440, 1520, 1521 en 1540 waren jaren van katastrofale ellende. Vaak

[p. 9]

aten de mensen niet beter dan de dieren. Tijdens de tachtigjarige oorlog (1568-1648) behoorde Pulle tot het Kempense strijdtoneel: bij beurten kwamen de Spanjaarden en de Geuzen er plunderen, brandschatten, verkrachten en moorden... De meeste mensen vluchtten, de weinige overblijvenden vonden een toevluchtsoord in de kerk en bleven er samen met de pastoor wonen totdat de bisschop van Antwerpen hen in 1644 beval Gods huis te ontruimen. Amper had het dorp weer een beetje welvaart verworven (vooral door het verbouwen van vlas en aardappelen), of de Franse revolutie (vanaf 1789) joeg de meeste weerbare jongemannen de dood in op de diverse slachtvelden. Opeisingen allerhande maakten armoede weer troef. Een twintigtal mannen sneuvelde in de boerenkrijg (1796-1798). Van 1845 tot 1848 brachten mislukte graan- en aardappeloogsten onvoorstelbare rampspoed over het dorp. In 1871 werd de bevolking besmet door de pokziekte... En hoeveel Pullenaars sneuvelden niet in de eerste wereldoorlog? Zeker is dat ze ternauwernood wisten waarom. Na die oorlog zorgde de diamantnijverheid eindelijk voor wat welstand. Op verscheidene plaatsen in het dorp, meestal in een tuin, werd een diamantslijperij gebouwd. Maar de diamantbewerkers verdienden een stukloon, wat betekende dat elk bewerkt diamantje zoveel opbracht... Echte rust kwam er dus niet, want elke arbeider wilde meer verdienen, elk huisgezin wilde het hoogste loon opstrijken... Studeren zat er voor de jongeren niet in. Vanuit de gemeenteschool belandden ze rechtstreeks in de diamantslijperij. Toen de diamantnijverheid in de jaren zestig in een impasse terechtkwam, was Pulle een welvarend dorp geworden en kregen de inwoners eindelijk tijd en belangstelling voor de buitenwereld... Dat eeuwenlange isolement moet trouwens ook aan de basis gelegen hebben van die andere spotnaam: Klein-Geel. Sommigen beweren weliswaar dat de herkomst ervan dient gezocht te worden bij de grote Pulse familie Van Laer: die had inderdaad in het toch niet zover uit de buurt liggende Geel nogal wat familieleden wonen. Anderen ver-

[p. 10]

wijzen naar Sooi van de Mandenmaker, die geregeld dacht dat hij direkteur van de gemeentelijke jongensschool was en zich dan ook als dusdanig gedroeg, én naar Jos Pudding, die er op sommige dagen van overtuigd was dat hij Emiel Zatopek was... Ik nochtans houd het bij die afzondering... Ik kan mij best voorstellen dat toevallige passanten of mensen die op een of andere wijze met de Pullenaars in kontakt kwamen, soms mar opkeken. De afgelegenheid en de erbarmelijke toegankelijkheid van het dorp zorgden er immers voor dat bepaalde volkse gebruiken er veel langer in zwang bleven dan elders... Bovendien is Pulle altijd een dorp geweest van rare kwibussen, inventieve spuiters die er de moed wisten in te houden.