De dood van de witte raaf

4.

Op kerstavond, toen de bomen het landschap vol mist geblazen hadden en een prikkelende geur van aal en rot gras door de vensterreten tot in zijn werkkamer drong, wilde de dichter een kerstgedicht schrijven, maar het wilde hoegenaamd niet vlotten. Welke dichter trouwens schreef nog kerstgedichten? Wie publiceerde ze nog? En bovenal: wie las ze nog? De mensen waren allemaal zo erg op vrij- en vreet- en zuippartijen gesteld dat ze geen tijd meer hadden voor weemoed en vertedering en droomherinneringen. Omdat het koud was aan zijn schrijftafel, begon de dichter aan de zomer te denken; en omdat hij zich eenzaam voelde, riep hij het beeld van zijn moeder op... En zo kwam het, dat de dichter het volgende gedicht schreef in zijn vergeeld en naar beukenootjes ruikend cahier:

‘Moeder, is dit de tijd van de frambozen,
de aalbessen of de suikerappels,
moet de ligusterhaag geknipt worden
en vallen de gele pruimen al af,
of teisterde de blauwe vleesvlieg de ham?

Hoe was het goed toen wij het jaar
zo indeelden naar de kleur van onze lippen,
de geur van onze vingers,
al duurde de tijd van de mispels lang
en ook die van de gespikkelde guldelingen.

[p. 14]

 

Mijn broer, herinner je je het pimpelmeesje

 

dat aan de vliegenvanger kleefde,

 

de goudbaarsjes in de sloot: hoe we ze vingen

 

met een veiligheidsspeld om enkele dagen van ons te zijn

 

in een dikke weckbokaal op de naaimachine?

 

 

 

Hoe was het goed toen wij gezond waren als vissen

 

en sliepen als otters

 

dank zij of ondanks de kietelende pluim met jodiumtinktuur,

 

de warme melk met rum,

 

de levertraan en de leliënolie.

 

 

 

Ach, je vraagt je af: Waarom schrijft hij gedichten?

 

Je kent toch het onbeschreven blad van het ven....

 

En plotseling beginnen met waaiende vinnen

 

de zeelten zich te schuren tegen lissen en plompen:

 

het geheim van kuit en hom in stokoude, maanzieke woorden.’

Toen hij met tranen in de ogen een tijdje had zitten te mijmeren bij de laatste strofe, waarin hij het raadsel van de poëzie konkreet had willen omschrijven, was het elf uur en dus tijd voor de nachtmis. De dichter was immers ook de koster van Eystel. Zijn broer en schoonzuster en hun twee kinderen zaten bij de rood vlammende haard naar de televisie te kijken: zo zouden zij de kerstmis meevieren. De dichter nam een winterpeer en een pippeling uit de fruitschotel op tafel, trok zijn grijze loden aan, en stapte de winternacht in. De mist sloeg hem kil en klam in het gezicht. De ster die een wonderlamp geweest was voor de mensheid, was oneindig en ongelooflijk ver verwijderd. Kerstnacht... sprookjesnacht voor de eenvoudigen van geest, vredefeest voor de mensen met een goed hart, wervelstorm van herinneringen, draaikolk van geluk, kermis van het familieleven... De mensen echter hadden alle wonderen tot toevalligheden herleid, hadden alle sprookjes tot belachelijke verzinsels gerelativeerd, hadden er zichzelf van overtuigd dat de vrede achter de eind-

[p. 15]

streep van de bewapeningswedloop lag, schaamden zich voor hun kinderlijke herinneringen, hadden geluk tot genot beperkt, meenden dat het familieleven hun vrijheid beknotte en dus ouderwets was... Industrializatie, technokratie, automatizering, urbanizatie, immigratie... en de daarmee gepaard gaande massifikatie en numerotering hadden de eeuwenoude verknochtheid aan grond en geslacht, de diep gewortelde vroomheid, het oprechte gevoel van samenhorigheid en de vanzelfsprekende gastvrijheid aangetast, uitgehold en gesloopt in de Kempen. De kinderlijke verrukking, de aanbidding van een God die de verpersoonlijking was van goedheid en schoonheid, en het geloof in het andere, het magische, het fabelachtige... hadden de plaats geruimd voor onverschilligheid, hebzucht, eerzucht, machtsdrang... De dichter huiverde. Hij was pas drieëndertig jaar en hij voelde zich reeds een overlevingstype. Weinig mensen waren er opgekomen om de dienst in het knusse kerkje bij te wonen en slechts een enkeling onder hen kende iets van muziek, maar de dichter speelde die nacht op het orgel alsof hij een recital gaf voor het koninklijk hof. De pastoor, een sportieve - hij speelde mee in het Eystelse voetbalelftal - vent met een peperkoeken hart, werd daardoor zo ontroerd dat hij vergat de traditionele kollekte te houden voor de behoeftigsten van het dorp. ‘Jij bent te goed voor Eystel,’ zei hij achteraf in de sakristie, alsof het een jonge teamgenoot van de voetbalklub betrof. ‘Waarom beproef je je geluk niet in een stad?’

‘Ik zou er sterven,’ antwoordde de dichter simpel.