Lotgevallen op eene reize van Madras over Tranquebaar naar het eiland Ceilon

[p. 35]

Tweede hoofdstuk.

Aankomst te Sadras. - De Nabab Hyder Alichan. - Zijne onverzoenelijke vijandschap tegen de Engelschen, - Coalitie tegens hen. - Zijne inval in Carnatica. - Verwoesting. - Verraaderlijke overrompeling der Hollandsche Etablissementen door de Engelschen. - Opeisching van Sadras. - Capitulatie.

Op deze wijze kwam ik te Sadras^(*). De plaats behaagde mij buitengemeen; eene vrolijke en aan-

(*) Sadras of Sadraspatnam, eigentlijk Shodringapatnam. Eenige zeggen dat deze plaats zijnen naam ontleent van het woord Shadrinskie, of een schaakbord; andere weder meenen dat het zijnen oorsprong heeft van Shotto rongam, of honderd moeijelijkheden. Deze Logie is gefortificeerd, en het dorp en den grond door de Compagnie van den Landsheer gepacht. Het is zeer wel tot den handel, en in het gebied van den Nabab van Arcat gelegen.
De Hollanders hebben 'er zich reeds sedert het jaar 1600 geëtablisseerd. Alle de lijwaaten die men 'er in verscheidene sorteeringen inzamelt, vallen 'er vrij fijnder, dan hooger om de zuid. De lijwaaten die hier het meest gemaakt worden, zijn Moerissen, blaauwe Gingam, Salempoerissen, en Parcallen; men schildert 'er ook chitzen die wel zoo mooi en goed koop vallen, als die tot Palliacatta worden geschilderd.
Doch om dat de laatstgemelde plaats het eigen dorp der Compagnie is, en dat de schilders door verstrekkingen en het niet betaalen hunner hoofdgelden veel ten achteren staan, heeft de hooge Regeering te Batavia best geoordeeld tot Palicol een grooter aanbesteeding te doen, op dat de schilders met den tijd hunne schuld beter zouden kunnen afleggen.
Hier was ook eene blaauwverwerij daar veele lijwaaten geverwd wierden. Men plagt hier 800 pagoden jaarlijks voor alle in- en uitkomende koopmanschappen te betaalen; doch de koning van Golconda heeft het de Compagnie in 1676 gunstig kwijt gescholden.
Deze Logie is door de Mahratten eens overrompeld en uitgeplunderd geweest, en de Hollanders, die het niet konden ontvlugten, werden in hegtenis genomen; doch zijn door geschenken weder vrij geraakt.

[p. 36]

genaame zamenleeving, veel vertier en koophandel, eene verrukkelijke landstreek, eene gezonde lucht, een goed inkomen, geen' over-zwaare arbeid - wat konde ik meer wenschen?

De ijver en de naauwkeurigheid waarmede ik mijne bediening waarnam, gevoegd bij mijne taalkunde, mijne niet geringe kennis van den handel der Maatschappij, en mijn goed gedrag maakten mij noodzaakelijk, bemind en geächt bij een ieder. In één woord, ik leefde 'er gelukkig en vergenoegd;

[p. 37]

en had vast beslooten 'er het overige mijner dagen in rust en vrede door te brengen.

Eene onverwachte gebeurtenis vernietigde op eenmaal al mijne hoop en vleijende vooruitzigten.

De Nabab van Massour, Hyder Alichan Bahadoer^(*), deze groote, dappere, en edeldenken-

(*) Hyder Ali was de zoon van een Officier der ruiterij in dienst van den Mogol; hij had een gedeelte zijner kindschheid te Dely doorgebragt, en bevond zich in deze hoofdstad van Indiën, toen de beroemde Nadir 'er den schrik zijner wapenen verspreidde.
Reeds in zijne vroegste jeugd openbaarde zich zijnen oorlogszugtigen aard; en in een' tijd dat andere kinderen zich nog met spelen vermaaken, oefende hij zich reeds in de wapenen.
Zijn vader had verscheidene veldtogten in dienst van den Radjah van Mysore (eigentlijk Mahasoer) gedaan; en had voornamelijk uitgemunt, door eene overwinning die hij op de Mahratten behaalde; tot belooning zijner uitsteekende diensten, schonk hem de Radjah, de sterkte van Bengaloer.
Deze bezitting werd het erfdeel van den jongen Hyder, zijn vader liet hem daarenboven het voorbeeld van zijnen moed, tot vergrooting deszelven na.
Reeds in den ouderdom van 21 jaaren, verwierf hij zich zoo veel roem in eenen veldtlag op de kust Chormandel, dat de Radjah van Mysore hem tot opperbevelhebber zijner troepen maakte. Zoo dra bevond hij zich niet tot dien rang verheven, of zijn eenigste doelwit was, om tevens de opperste van den Staat te zijn.
Canero, de eerste Minister van den Radjah, ontdekte dit voorneemen van Hyder niet eerder, dan. toen het te laat was. Hij had zich reeds zoo magtig weeten te maaken, dat men, om hem ten onder te brengen, de Mahrattas moest te hulp roepen, die hem in zijne sterkte van Bengaloer belegerden.
Hij had het geluk dezelve terug te drijven, en nu kwam hij den Radjah zelf in zijne hoofdstad Seringapatnam aantasten.
Hier nam hij de list te baat. Hij wist dezen jongen Prins, die eerst kortelings op den troon was geklommen, en die eene onervaaren jeugd al te vertrouwend maakte, te overreeden de poorten voor hem te openen. Hij maakte hem wijs, dat hij de wapenen niet had opgevat dan om zijne vijanden, en voornaamelijk den Minister te straffen, en hij beloofde zich te onderwerpen, zoo men hem denzelven in handen leverde.
Men gaf hem gehoor, en de getrouwe Canero viel; - dit is het eenigste slachtoffer het welk Hyder aan zijne eerzucht opofferde.
Alles ging, zoo het scheen, nu weder wel. Hyder toonde in het begin veele onderwerping aan zijnen wettigen vorst, maar weldra wist hij het krijgsvolk, dat hij reeds op zijne zijde had weeten te krijgen, tegens den Radjah optehitzen, die men afzette, en met zijne familie in een paleis opsloot; waar hij wel gestrengelijk werd bewaakt; doch voor het overige in alles naar zijnen staat behandeld en bediend.
Na den dood van dezen vorst, die kort daarop volgde, nam Hyder, die tot zoo lang den tijtel van Regent had bekleed, dien van Nabab van Mysore aan, en plaatste zich op den troon.
Het leger had hij door mildheid in zijne belangens getrokken, niemand onder de Palegaars noch onder het volk, dorst zijne heerschappij onregtvaardig noemen; men gewende zich aan hem, gelijk men zich gemeenlijk aan alle dwingelanden en dwingelandijen met den tijd gewend, of 'er zich, met of tegen zijn zin, aan onderwerpt.
Die is nu eene korte schets van zijn leven, wij zullen nu tot die van zijn karakter overgaan.
Eene menigte tegenspoeden en ongelukken die hij in zijnen loopbaan ontmoette, gaven hem eene vroegtijdige ondervinding, vuurden zijnen moed aan, en ontwikkelden in hem dat groot karakter, dat hij in 't vervolg in het bestier zijner Staaten, en op het slagveld betoonde. Zijn geest was wel niet zeer versierd, maar hij beschouwde alles uit het regte oogpunt.
Hij bezat voornaamelijk het bij koningen en vorsten zoo zelden te vinden talent: Menschenkennis.
Hij was stout, onderneemend, verachtende alle ijdele pracht en praal; buitengemeen leergierig, voornaamelijk wat de krijgskunde betrof. Hij had de tactiek der Europeaanen in zijn leger ingevoerd, wel ziende dat dit het eenigste was, dat hen in het veld zoo geducht maakt; terwijl zij voor het overige in moed, behendigheid en ligchaamlijke sterkte, zeer ver met de meeste Indiasche volkeren terug staan; en voornaamelijk in het behandelen der blanke wapenen gansch niet met de Aziatische volkeren zijn te vergelijken. Zoo de Europeaanen geen schietgeweer gehad hadden, zouden zij wel een duim breed gronds in de Indiën bezitten? doch hier over breedvoeriger bij eene andere gelegenheid.
De Godsdienst van Hyder was het Mahometanendom; doch hij stelde zich boven de vooroordeelen van denzelven; vereenigde zich met alle sekten, en zocht alle partijen te vriend te houden, zoo hij maar zijn oogmerk of doel door hen konde bereiken, of dat zij hem van eenigen dienst of nut konden zijn.
Hij wist zich naar de omstandigheden te schikken, en zijne onderneemingen naar zijne middelen te evenredigen, de list met de kracht der wapenen te vereenigen, en gelijkelijk het goud en het staal te gebruiken.
Hij was getrouw aan zijne verbindtenissen en traktaaten, die hij nooit het eerst heeft gebroken; hij was edelmoedig, mild; elk, tot de geringste zijner onderdaanen, had een vrijen toegang tot hem, regtvaardig zonder aanzien van rang noch staat.
In één woord, hij was een groot koning. Hij verdiende dien eernaam oneindig meer dan een Alexander, een Karel de XII. en zoo veel anderen die door laffe vleijers met dien bijnaam zijn vereerd geworden, en die geen ander doel in hunne oorlogen hadden, dan hunne heerschzucht te voldoen, en hun tijrannisch juk op den nek van vreemde volkeren te leggen.
Zoo het vereerend is, zoo het groot is, zoo het een' onsterfelijken roem verdiend, zijn vaderland van dwingelandij te verlossen, of zich tegens de magt eens dwingelands te verzetten, - dan, ik herhaal het, verdiende Hyder Aly gewis dien eernaam van groot, boven zoo veele andere. De oorlog die hij nu tegen de Engelschen ging voeren, en die hij voorheen met zoo veel glorie tegen hen voerde, had alleen zijnen oorsprong uit eene zuivere, uit eene edele drift, om zoo veele Indische natien van de allernederigste en verachtelijkste slavernij (die der Europeaanen) te verlossen; eene slavernij, zoo veel te onteerender en ondraagelijker, daar die hen van een kleinen hoop vreemd volk was opgelegd, dat met hen in verwe der huid, in godsdienst, in zeden, gewoontens en gebruiken, zoo zeer verschilde, en dat zich met geen ander inzigt en voorneemen in de Indiën gevestigd had, dan om het uitteplunderen, uittezuigen, en met den geroofden buit naar hun vaderland te rug te keeren. Een volk dat in de schandelijkste ondeugden leeft, zonder eer, zonder trouwe, zonder menschlievendheid, trotsch, verwaand, gouddorstig, en onverzadelijk naar den eigendom van anderen. Dat alle Goddelijke en menschelijke wetten en verpligtingen met voeten treedt, en zonder hun geweer en kanon, en zoo men wil, hunne krijgskunst, tegen de lafhartigste Indiasche Natie niet bestand zoude zijn. Van een zoodanigen vijand wilde Hyder Aly de ongelukkige Indiasche Natiën verlossen en bevrijden; en dit voorneemen, dat hij, van alle zijne bondgenooten verlaaten, alleen trachtte uit te voeren, verdient, na mijn oordeel, een' onsterfelijken roem.
En had hij in het leven gebleeven, gewis hij zoude zijn heerlijk ontwerp hebben ten uitvoer gebragt. Indiën zoude tegenwoordig het verachtelijke juk der Europeaanen hebben afgeschud; doch hij werd te vroeg der zuchtende menschheid ontrukt. ô! Mogt zich in zijne plaats een' anderen opdoen, die met dien zelfden moed, met dien zelfden glorierijken ijver bezield was. Holkar! Seman Shaw! mijne hoop, en die van alle onderdrukte Indiasche volkeren, rust op u. Zij moeten vallen! zij zullen vallen! zalige dag, mogt ik u eens beleeven!
Geld en tweedragt, die zij onder de Moorsche vorsten weeten te zaaijen, houdt hen nog maar alleen op hunnen wankelenden troon staande. De coalitie die den beroemden en ongelukkigen Cheitsing, Radja van Benares, tegen hen vormde, koste hen onnoemelijke schatten om te verbreeken; zij waren toen, even als ditmaal met Hyder Aly, op den rand van het verderf.
‘Ziet,’ zegt Cheitsing in zijn beroemd Manifest, dat hij aan alle Indiasche vorsten zond, om hen aantemoedigen, zich met hem te vereenigen, om deze onverzadelijke dwingelanden te verjaagen: ‘ziet mijne landen, en ziet deze ongelukkige gewesten, over welke zij hunnen ijzeren schepter zwaaijen! De verschillende staat in de welke zij zich bevinden, zijn duidelijker grenspaalen, dan de Natuur, of de kunst, zoude kunnen verschaffen. Mijne velden zijn bebouwd, mijne steden en dorpen met Inwooners vervuld. Mijn Rijk is een tuin, en mijne onderdaanen zijn gelukkig. De voornaamste kooplieden van gansch Indiën (dank zij het der regtvaardigheid en zekerheid mijner Regeering) vestigen hunne woonplaats in mijne Hoofdstad. Zij is de bank van Indiën, zij onthoudt de schatten der Mahrattas, der Jakts, der Sheiks, der Hindous, en van ontallijke andere Natiën. Het is hier dat de weduwen en weezen al hun rijkdom in bewaaring geeven, en 'er bescherming en schuilplaats tegen de gierigheid en roofzucht vinden. Het leven en de goederen van elk zijn zeker. De reiziger en vreemdeling kunnen door mijne gansche Staaten hunne vracht en koopmanschappen nederleggen, en gerust naast dezelve slaapen.
In de Provintien der Engelsche Compagnie daarentegen, wandelt de hongersnood en ellende hand aan hand, door de onbebouwde velden, en de verlaatene en eenzaame dorpen. Men ontmoet 'er niet dan grijsaards en arme of ziekelijke menschen, niet in staat om te vlugten, maar wel roovers en moordenaars. Niemand die door de landen der Engelschen reist, is zeker van zijne goederen of leven.’ enz. enz.
Hyder Alychan stierf den 9^den December 1782 in Arcat, de hoofdstad van Carnatica, die hij kort te vooren stormenderhand den Engelschen had ontnomen. Zijn dood bevrijdde hen van den geduchtsten vijand dien zij ooit in de Oost hadden. 'Er is alle reden en vermoeden, dat zij hem heimelijk door vergif van kant hebben geholpen. Dit is zoo hun gebruik; kunnen zij hunne vijanden niet door geweld bedwingen, dan gebruiken zij verraad of geheime moordenaars. Ik zoude verscheidene Indiasche vorsten kunnen noemen, die zij door vergif, of het moordgeweer, van kant hebben geholpen, om zich van hun rijk of bezitting meester te maaken.

[p. 38]

de vorst; onophoudelijk door de Engelschen getergd en beleedigd, die hij eene onverzoenelijke haat en

[p. 39]

vijandschap toedroeg, en niet langer hunne onderdrukkingen, hunne moorden, hunne overheeringen,

[p. 40]

hunne schending en verbreeking van de heiligste bezwoorene verbindtenissen en traktaaten, en de on-

[p. 41]

tallijke euveldaaden die zij bedreeven, en nog geduurig bedrijven, met een onverschillig oog kunnen-

[p. 42]

de aanzien; nam eindelijk het groot en heldhaftig besluit, gansch Indiën van dezen schrikkelijken

[p. 43]

geesel voor altijd te verlossen en te bevrijden.

Zijne magt was echter tot de uitvoering van dit

[p. 44]

edel ontwerp en voorneemen, niet genoegzaam; hij alleen was te zwak. Om het volkomen, en in al deszelfs uitgestrektheid te doen gelukken, moesten zij van alle kanten worden aangevallen, uit alle hunne versterkte roofnesten verdreeven, en hen nergens een wijkplaats vergund worden, waar zij zich weder zouden hebben kunnen herstellen en herhaalen.

Ten dien einde verbond hij zich met verscheidene Indiasche vorsten, en 'er werd onder hen beslooten, ten gelijken tijde het zwaard tegen deze geweldenaars te trekken, en het niet weder in de schede te steeken, voor zij ganschelijk waren uitgeroeid.

Nimmer was de magt der Engelschen, en hunne tijrannische heerschappij in die gewesten, haaren ondergang nader. Nimmer scheenen de Indiasche Mogendheden meer hunne waare belangens te gevoelen, noch had zich ooit in Indiën eene zoo geduchte coalitie tegens hen gevormd.

Hyder Ali met den Nizam moesten hen in Carnatica, de Mahrattas aan den kant van Surat en Guzurat^(*) omsingelen; en de Radja van Berar

(*) Surat is eene der grootste en bloeijendste steden van Indiën geweest. Guzurat de 12de Soubah van Hindostan, heeft van Odaipour naar het Oosten tot Por Bender 125 mijlen, en van Bargaon naar het Noorden tot bezuiden Surat, 110 mijlen uitgestrektheid.

[p. 45]

zoude de Provintien van Bengalen aantasten.

Het was met de Engelschen gedaan geweest, indien dit verbond in stand had gebleeven; doch zij vonden nog middel het onheil en het verderf dat hen dreigde, te ontgaan en aftekeeren.

Omkooping en verraad, hunne voornaamste wapenen, zoo wel in Indiën, als in Europa, redden hen.

Door opoffering van verbaazende sommen, en door andere slinksche wegen, wisten zij den Nizam en Radja van Berar van de coalitie aftetrekken, nog eer de veldtogt geopend werd. En deze laaghartige vorsten, bleeven geruste aanschouwers van eenen oorlog, die voor het algemeen welzijn, die tegens den algemeenen vijand, gevoerd werd; zij lieten, om vuil gewin, de schoone gelegenheid voorbij gaan, die hen - die gansch Indiën - voor altijd van deze onderdrukkers had kunnen bevrijden.

Beklaagenswaardige en ongelukkige volkeren! die onder den ijzeren schepter dezer blanken zuchten! vergeefs zaagt gij met verlangende oogen naar uwe verlossers om! vergeefs hoopte gij van het smaadelijke juk, onder het welke gij gekromd laagt, eens te worden ontslagen! - het Engelsche goud, had ook hier, zoo wel als in Europa, de overhand.

[p. 46]

Nu hadden zij zich twee geduchte vijanden van den hals geschooven; de Mahrattas, deze wispelturige, magtige, en verdeelde Natie, bleef alleen nog overig; ook deze, dachten zij, zouden zij wel middel weeten te vinden van het tooneel des oorlogs te verwijderen en aftetrekken.

Dit wilde hun echter in het eerst met gelukken. Niet dan na dat zij reeds verscheide veldslagen hadden verlooren^(*), en zich bijna in eenen wanhoopigen staat bevonden; verkreegen zij eindelijk van dezelve, niet zonder groote opofferingen te doen, eenen voor hun schandelijken en zeer nadeeligen vrede; deze vrede werd geslooten in November 1782.

Doch, al had deze vrede ook tienmaal schandelijker en nadeeliger geweest, zouden zij denzelven echter op dat tijdstip hebben aangenomen; wel weetende, dat zij naderhand altijd weder oorzaak zouden vinden om denzelven te verbreeken, zoo als zij ook gedaan hebben. Want het getal hunner traktaaten en verbindtenissen in de Indiën, staat gelijk met dat van hunne schending en verbreeking derzelven. De vorsten, die ligtgeloovig genoeg zijn hen te betrouwen, behandelen zij als koopmanschappen die men op de markt ten toon stelt, en achten hen niet, dan in zoo verre zij tot hunne belangens, tot

(*) Colonel Mathews, Colonel Braithwait, Colonel Baily, waren met hunne legers totaal verslagen; van den laatsten ontkwam niet een eenig man.

[p. 47]

hunne onbepaalde heerschzucht en onverzadelijken gouddorst kunnen dienen.

Deze afval en terugtreeding van alle zijne bondgenooten, was echter niet in staat den onverschrokken moed van Hyder Alichan in het minst te verflaauwen, of hem zijn edelmoedig voorneemen te doen opgeeven. - Hij volhardde in hetzelve, en besloot den Engelschen alleen het hoofd te bieden.

Het is onbegrijpelijk hoe zij bij de groote oorlogstoebereidselen van dezen vorst, daar zij toch wel wisten dat het op hen gemunt was, zoo onverschillig bleeven. Alle hunne ontwerpen strekten zich alleenlijk daar heen, om de coalitie te verbreeken en te ontbinden; voor het overige verzamelden zij geen troepen tot het vormen van een leger, zij versterkten noch hunne guarnizoenen, noch hunne posten; in één woord; hun Gouvernement deed niet de geringste pooging, om het onheil voortekomen, dat het ongelukkige Carnatica^(*) bedreigde, en het onweer aftewenden, dat over hunne hoofden, en wat eigentlijk het smartelijkste was, over die van de rampzalige Inwooners dezer provintie stond uittebarsten. Zelfs niet toen zij de ontwijfelbare tijding kreegen, dat het Massourse leger, zich reeds aan den voet

(*) De provintie van Carnate is aan den westkant omringd door het gebergte Ballegat; in het noorden door de rivier Kishtna; aan den zuidkant door den Calieram, zijnde een arm van de rivier Caverie - en de zee bepaalt haar in het oosten.

[p. 48]

dezer eeuwige bolwerken^(*) bevond, die de Malabaar van Chormandel scheiden. Tot dat Hyder Alichan zich hunne zorgeloosheid ten nutte maakende, eensklaps als een bruisschende bergstroom, door de Cannemas^(†) brak, en het gansche gewest met zijne benden bedekte.

De eerste tijding van dezen inval scheen zoo ongeloofeijk te Madras, dat men die met verachting aanhoorde; doch de inneeming, en het verbranden van Conjeveram, en andere plaatsen, de verschijning der ruiterbenden, en der vlugtende landlieden, kondigden zoo baarblijkelijk het naderend gevaar aan, dat het niet langer in twijfel konde worden getrokken.

De Nabab Hyder Ali, wat ook zijne vijanden in het tegendeel mogen zeggen, was een regtvaardig vorst, die zijne eigene onderdaanen met zachtheid regeerde; doch de verbitterde haat die hij den Engelschen toedroeg, maakte hem bloeddorstig en wreed; hij merkte een ieder die onder hunne heerschappij leefde, als zijnen vijand aan; en dienvolgens waren de ongelukkige landlieden en inboorlingen van Carnatica, zijne eerste slagtoffers, en moesten voor misdaaden boeten, die zij niet hadden bedreeven, en waar van hen zelfs den naam onbewust was.

(*) Dit is het zoo evengenoemd gebergte Ballegat dat de kusten Malabaar en Chormandel van elkanderen scheidt.

(†) Cannemas, de naam van eenige naauwe passen in dat gebergte.

[p. 49]

Zwaare detachementen van zijn groot leger, trokken in alle rigtingen op de kleine en onversterkte plaatsen aan, en maakten 'er zich meester van, met groote slagting. Gansche zwermen van Lutivallas of Vrijbuiters^(*) verspreidden zich als een bliksem over het geheele land, en vernielden alles te vuur en te zwaard; zij spaarden noch ouderdom, noch geslacht; alles was in oproer en verwarring, en de ongelukkige en vreedzaame landlieden vlugtten en dwaalden aan alle kanten rond, de eene zocht zekerheid in die plaats welke de ander verliet.

Ik zal omtrent twee jaaren te Sadras hebben gewoond, toen deze vernielende oorlog uitbarstte. Het gerucht liep dat het ook op de Hollanders ge-

(*) Troepen die zich op hunne eigene kosten uitrusten, en waar van de meesten geen of weinig soldij ontvangen. Zij betaalen zich zelve door rooven en plunderen; men gebruikt hen om een land of Provintie aftestroopen, tot voerageeren en dergelijke. In één woord, het zijn Vrijbuiters, geschikt om den ongelukkigen en onschuldigen landman te plaagen, te vermoorden, en zijnen oogst te vernielen.
Spreekt niet van barbaaren, gij hooggeleerde, verlichte en Christelijke Europeaanen! gij hebt immers ook uwe Vrijbuiters te land, en uwe kapers op zee; en tot wat ander einde, dan om ramp, ellende, armoede, hongersnood, verwoesting en dood over de onschuldige Inwooners van het een of ander Rijk, dat gij vijandelijk aanvalt, te verspreiden?

[p. 50]

munt was, die den Nabab reden van misnoegen zouden hebben gegeeven; men kan denken, hoe wij hier over te moede waren.

Eindelijk, wij werden uit deze angst en ongerustheid verlost. Een Vakiel, (zoo veel als Ambassadeur) van den Nabab, bragt ons de verzekering van zijnen meester, dat wij niets hadden te vreezen, zoo wij ons slechts onpartijdig hielden, en alle betrekkingen met de Engelschen (die hem in zijn voorneemen tegen die natie konden hinderlijk zijn) vermijdden. Hij had zijne bevelen gegeeven, niemand zoude ons beleedigen of benadeelen. Ook hield hij getrouwelijk woord, en wij leefden in rust en vrede, terwijl van alle kanten, en rondom ons heen, de oorlog de ijselijkste verwoestingen aanrechte. Doch hoe weinig weeten de stervelingen wat over hen is beschooren!

Onze zekerheid was van geen langen duur. Een vijand niet min woedend en waakzuchtig dan Hyder Aly; doch oneindig trouwloozer en verraaderlijker, overviel ons als de roover in het eenzame woud den zorgeloozen reiziger overvalt^(*).

(*) Het schandelijk en verachtelijk systhema der Engelschen, om hunne nabuuren, die nergens op verdacht zijn, onverhoeds en op eene verraaderlijke wijze den oorlog aantedoen, heeft zijnen oorsprong uit lafhartigheid en roofzucht - dit behoeft geene verklaaring. Even zoo als zij nu kortelings met deze Republiek en met Spanje hebben gehandeld, even zoo handelden zij ook toen ten tijde met ons. Op den dag dat zij in het jaar 1780 den oorlog aan de Hollanders verklaarden, op dien zelfden dag werden ook onze Coloniën en Etablissementen in Oost-Indiën aangevallen en overrompeld. Hunne Gouverneurs en Bevelhebbers waren reeds lang vooruit van het tijdstip verwittigd, dat zij ons moesten aantasten, en vijandelijk behandelen. Dat men toch ophoude van Algerijnen en andere Turksche of Barbaarsche roovers te spreken.

[p. 51]

Het was op den 17 Junij 1781, omtrent 4 uuren in den achtermiddag. Het Opperhoofd van Sadras, Jakob Pieter de Neijs had ons bij zich ten eeten verzocht, den Secunde, mij, en alle de Adsistenten met hunne vrouwen; hij vierde een' verjaardag.

Wij zaten nog aan tafel, verscheidene gezondheden waren reeds ingesteld geworden en gedronken, als: onze Heeren en Meesters in Europa - de verwachtwordende schepen - een spoedige en duurzaame vrede, en meer anderen.

Eindelijk, hoe wonderlijk en gevallig! - ‘een voldertje!’ riep de Heer de Neijs, en stond op. ‘Mijne Heeren! het welvaaren van Sadras!’ wij alle reezen over einde, met het glas in de hand, toen de wachthebbende Sergeant binnen trad. ‘Heer Opperhoofd! een Engelsch Officier te paard, met een witte neusdoek aan een rotting gebonden, wenschte u te spreeken.’

Niemand had erg op den witte neusdoek. ‘Hoe meerder volk hoe meerder vreugd!’ zeide de Heer de Neijs, ‘laat hem binnen komen! hij

[p. 52]

zal het welvaaren van Sadras met ons drinken!’

Een jong Officier trad binnen: ‘Mijn Heer!’ zeide hij in het Fransch tot het Opperhoofd: ‘het smert mij, dat ik u een onaangenaam nieuws, en nog onaangenaamer boodschap moet brengen; de oorlog tusschen Engeland en Holland is heden in Europa verklaard! Kapitein George Mackay, Commandant van Chenglepet, (een Engelsch Fort 3 mijlen noord-west van Sadras gelegen) ligt een mijl van hier met zijn detachement gekampeerd; hij eischt door mij, dat gij het Fort en Etablissement van Sadras, aan de wapenen zijner Britsche Majesteit op discretie zult overgeeven!’

Hemel! hoe ontstelden wij van deze onverwachte en verschrikkelijke tijding, wij waren als van den donder getroffen. Uit het midden van rust, vrede en genoegen eensklaps te worden weggerukt, om alle de vernedering, smaad, ellende en kommer eenes krijgsgevangenschaps te ondergaan; alle onze betrekkingen, alle onze vooruitzigten te moeten opgeeven, hoe smertelijk was dit niet voor ons. Het gansche gezelschap, dat voor eenige minuten nog zoo vrolijk was, bevond zich nu in de diepste neerslagtigheid gedompeld; men hoorde niets dan zuchten, en de vrouwen weenden overluid.

Toen wij eenigzins tot ons zelve kwamen, borstten wij uit in vervloekingen tegen de Engelschen, en verfoeiden hunne trouweloosheid en schandelijke overrompeling. Helaas! waartoe konde ons dit

[p. 53]

baaten? de Officier wachtte naar een beslissend antwoord.

Het Opperhoofd liet terstond vergadering beleggen; zij bestond uit den Secunde, mij als Sekretaris, den Commandant van de soldaaten en den Equipage-Opziener.

Welk eene vergadering! Van schrik en ontsteltenis konden wij tot geen besluit komen; wij deeden niets dan ons beklaagen: alle onze moed was weg!

Allengs echter verdweenen deze eerste indrukselen van vrees en angst; verontwaardiging en toorn namen plaats in onze zielen.

Wij beslooten ons over de wijze van opeissching beleedigd te houden. Tegenstand te bieden was onmoogelijk, en zoude dwaasheid zijn geweest; wij waren al te zwak; doch wij wilden billijke voorslagen doen, die Kapitein Mackay niet konde en durfde weigeren. Hij had geen regt om ons op discretie op te eischen, wij behoorden tot eene Natie, en waren geen muitelingen.

Zich aan de Engelschen in de Indiën op discretie over te geeven, is zoo veel als hun de volle vrijheid van eene algemeene plundering toetestaan; en dit was het doelwit van Mackay.

'Er werd dus een verdrag opgesteld, het bestond alleen in twee voorwaarden. ‘De goederen en bijzondere eigendommen der Inwooners van Sadras, van welke Natie ook, zullen gerespecteerd, beschermd en onaangeroerd blijven.’

‘De bezetting, en de geëmploijeerden der Maat-

[p. 54]

schappij, blijven krijgsgevangenen tot na den oorlog of tot na eene uitwisseling.’

Weigerde hij deze voorslagen aanteneemen, dan wilden wij de poorten van het Fort sluiten, en dezelve op geene andere voorwaarde openen. Hij mogt geweld gebruiken om 'er in te komen, men zoude hem geen tegenstand bieden, doch tegen zijne handelwijze protesteeren.

Het zal zeven uuren geweest zijn, toen ik, en de Secunde Simons, verzeld van den Parlemetair, naar het Kamp vertrokken.

De Engelschen hadden zich een groot uur gaans van Sadras gelegerd, verre van den grooten weg, in eene vlakte met digt kreupelbosch omgeeven en begroeid; achter het welk zij verschoolen lagen. Wij kwamen aan hunne voorposten, werden door dezelve aangeroepen, en in het Kamp geleid.

Ik verwonderde mij over de ongemeene stilte die in hetzelve heerschte. 'Er was geen vuur noch licht te zien, en de soldaaten lagen bij elkanderen op den grond neder. Hun Commandant zat ook in den donker, voor eene kleine veldtafel onder den blooten Hemel.

De Parlementair diende ons bij hem aan, 'er werd licht opgestoken, stoelen voor ons gezet, en ons antwoord wegens de opeisching van het Fort afgevraagd.

Ik had moeite om mij te bedwingen, toen ik den verachtelijken Mackay gewaar werd. Hij had eene gemaakte en trotsche houding aangenomen, die hem

[p. 55]

bij zijnen dikken hangbuik zeer kwalijk stond. Hij zag ons aan als of hij ons wilde verslinden.

Twee dagen te vooren was hij in gezelschap van een Ingenieur-Officier, door Sadras komen rijden; even als of hij 'er om bezigheden doorreisde. - Hij had, als in het voorbijgaan, bij het Opperhoofd de Neijs zijn kompliment afgelegd; die hem, zoo als hij wel had verwacht, verzocht het middagmaal bij hem te neemen; waar toe hij zich, als ligt te denken is, zonder moeite liet overhaalen. Zijne reize was niet dan een voorwendsel, hij kwam alleen om de sterkte van het Fort en van de bezetting te bespieden. Op eene listige wijze, en als bij geval, deed hij verscheidene vraagen, den handel en de zaaken der Maatschappij in ons Etablissement betreffende. Men antwoordde hem zonder achterdocht. Tegen den avond vertrok hij met de hartelijkste betuiging van vriendschap, om twee dagen daarna als vijand weder te komen.

Niemand op Sadras, buiten mij, verstond de Engelsche taal. Ik moest dus het woord doen, en wapende mij derhalven met al den moed en de stoutheid, die ik konde bij een brengen.

‘Kapitein!’ zeide ik tot hem met een' beduidenden glimlach, ‘het Opperhoofd laat u nogmaals bedanken voor uw vriendschappelijk bezoek van eergisteren! Hier zijn de voorwaarden op dewelke hij het Fort wil overgeeven!’ Ik lag hem de Capitulatie voor.

Hij zag mij overdwars en verachtelijk aan, nam

[p. 56]

dezelve op - las die - en smeet die mij weder toe. ‘Zeg aan uw Opperhoofd, dat ik naar geene voorslagen wil luisteren. Zoo hij weigert aan mijn eisch te voldoen; - ik heb kanon en stormladders bij mij.

‘Kapitein!’ zeide ik, ‘gij behandelt ons als Callouries^(*), wij zijn onderdaanen van eene respectabele Natie.’

‘Gijlieden moogt,’ antwoordde hij mij op eenen spotachtigen toon, ‘voor zoo veel ik weet, niet beter dan Callouries zijn.’

Het bloed steeg mij naar het aangezigt! ik moest hem hier op antwoorden, al had het mij mijn leven gekost. ‘Gij zoudt regt hebben ons voor Callouries te houden,’ beet ik hem toe, ‘indien wij de menschen onverhoeds als roovers op het lijf vielen, en hen dwingen wilden zich op genade en ongenade overtegeeven, om een schijnbaar regt te hebben van hen te plunderen.’

Hij hield zich als of hij mij niet begreep. ‘Hebt gij mij verstaan? gij zult u op discretie overgeeven!’

‘Dit weigeren wij rond uit, en protesteeren tegen uwe opeisching.’

‘Men zal u dan over een paar uuren uit eenen anderen toon leeren zingen!’ hernam hij op eene trotsche wijze.

(*) Callouri is een volk dat in ongenaakbaare bosschen woont en van roof leeft. Callou betekent dief in het Malabaarsch.

[p. 57]

Ik stond toen op, en zeide hem met een gramstorig gelaat: ‘Wij zullen u dan verwachten; doch gij zijt verantwoordelijk, zoo wel te Madras als in Europa, wegens al het bloed dat 'er mogt worden gestort! Nog eens; wij zijn geen dieven of muitelingen om ons op discretie over te geeven. Weet, dat wij beslooten hebben ons alle liever in stukken te laaten kappen, dan zulk eene vernedering te ondergaan! Bedenk dus wel wat gij doet!’

Hij was als de meeste onbeschofte en trotsche menschen, die, wanneer men hen met gelijke trotsheid behandeld, terstond handelbaarer worden. Na zich een wijl bedacht te hebben, eischte hij mij de Capitulatie terug; las dezelve nog eens, en ondertekende die zonder een enkel woord te spreeken.

Hij gaf toen zijne orders om optebreeken. Eensklaps was het gansche Kamp verlicht, aan alle kanten flikkerden flambouwen - trommels en trompetten lieten zich hooren - alles was in beweeging - en wij haasteden ons vooruit, om aan het Opperhoofd verslag te doen van ons wedervaaren.