Logo DBNL
De heyr-baene des cruys (1672)

De heyr-baene des cruys

(1672)–Benedictus van Haeften–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het IX. Capittel.
Het Crvys vereenight ons met Christvs, ende maeckt ons aen hem ghelijck.

Met hem ben ick in tribulatie.
Psal. 90.

Stavrophila aen de over-zoete redens van Christvs onsen Salighmaecker verleckert zijnde, haeckte gheduerigh meer ende meer de alder-soetste vruchten des Cruys uyt sijnen mont te hooren, en by een te vergaederen. Daerom haer keerende tot Christvm, heeft hem aengesproken met dese woorden: Ick bidde u, mijnen Beminden, gaet doch voort in't uytleggen van d'andere voor-deelen des Cruys, op dat ick t'selve te liever draeghen magh, hoe veel te nutter, ende profijtelijcker ick dat sal weten te wesen. Dit, antwoordede Christvs, is wel de beste, ende treffelijckste vrucht, de welcke en Psalmist ons heeft te kennen ghegeven met dese + woorden: Den Heere is by alle de ghene die bedruckt van herten zijn. Ende den selven is oock onder den persoon van Godt-almaghtigh aldus spreeckende: + Ick ben met hem in tribulatie, ick sal hem verlossen, ende verheerlijcken. Want wat is'er grooter? wat kander treffelijcker, oft weerdiger bepeyst worden, dan Godt by sich teghenwoordigh, ende tot eenen hulper te hebben in tribulatie? Waerom den selven Psalmist niet sonder

reden sy-selven verblijdt, ende gheluck wenscht, als hy seght tot Godt-almaghtigh: Al wandelde + ick in't midden van die schaduwe des doodts, soo en sal ick gheen quaedt vreesen, want ghy met my zijt. Want wat quaedt soude hy vreesen, die het opperste Goet met hem heeft? Is Godt voor ons, seyde + den H. Apostel, wie magh teghen ons? Ende met wat een vast betrauwen en seyde den H. Iob niet in't midden der ellenden? Verlost my, Heere, + ende stelt my by u, ende wiens handt ghy wilt laet tegen my strijden. En heeft die seer krachtighe hulpe Godts niet beproeft den alder-suyversten Ioseph, + den welcken verkocht zijnde, van de Eeuwighe Wijsheyt niet en is verlaeten gheweest, maer van de sondaeren heeft sy hem verlost, ende sy is met hem neder-ghedaelt in den kuyl, ende in de handen en heeft sy hem niet verlaeten. Siet ghy nu wel, wat dat is, Met hem ben ick in tribulatie? want t'is alsoo veel, al oft hy geseyt hadde; Met de bedruckte + worde ick bedruckt: Want gelijckerwijs den ghenen die den mijnen is, met my in tribulatie is, alsoo ben ick oock met hem in tribulatie.

Stavrophila willende hier tusschen spreecken, seyde aldus: Heere, soude ick wel moghen met uwen oorloff een questie voor-stellen, met de welcke dat mijn gemoet beswaert is? Ba-jaje, antwoordede Christvs. Ick vreese, seyde sy, dat dese uwe leeringhe seer weynigh sal gelooft worden, ende niet waerachtigh en sal schijnen aen de ellendighe, ende bedruckte. Want ghemeynelijck klaeghen sy, dat-se van Godt verlaeten, vergeten, ende gantsch troosteloos zijn.

Iae oock den Psalmist selver die seght; dat Godt + is by de gene die bedruckt van herten zijn: Maer hoe dickmaels nochtans en jammert, ende en klaegt hy niet hem van Godt verlaeten te wesen? En + zijn dese niet sijne klaght-liedekens: Mijnen Godt, mijnen Godt, siet op my, waerom hebdy my verlaeten? + Ende, En verlaet my niet Heere mijn Godt, en gaet niet wegh van my? Hoe langhe sult ghy mijns vergeten, + Heere, tot den eynde, hoe langhe keert ghy u aensicht + van my? Waerom keerdy u aensicht af, waerom vergheet ghy onse aermoede, ende onse tribulatie? Want wie soude ghelooven, dat Godt aen dien teghenwoordigh is, den welcken om sijn af-wesen soo deerelijck jammert, ende kermt?

T'is waer, antwoordede Christvs, Godt is wel byde bedruckte, in de welcke hy lijdt, maer hy en veropenbaert niet altoos sijne tegenwoordigheydt. + Die hem in tribulatie aenroept, dien verhoort hy somtijdts in't verborghen des tempeest, in het welck hy ghelijck als verborghen light, ende tot beproevinghe der rechtveerdighe + verberght hy een luttelken sijn aensicht. Hy staet somtijdts achter den wandt, ofte weegh, siende door de vensters, siende van verre door de traeillien, aenmerckende, te weten hoe den Godtvruchtighen, ende kloeckmoedighen campioen, een weynigh aen sy-selven verlaeten zijnde, hem in den strijdt draeghen, ende vechten soude. Den + H. Atnonivs, dien grooten ende vermaerden inwoonder der woestijne, van de duyvels ghegeesselt, ghewondt, ende wonderlijck bevochten zijnde, meynde dat den Heere, terwijlen hy

strede, van hem was, ende hem t'eenemael vergeten hadde; want als hy een strale des lichts tot hem sagh in-komen, verstaende terstont de teghenwoordigheydt des Heeren, ende uyt het diepste sijns herten seer swaerlijck versuchtende, heeft gheseydt; Waer waert ghy goeden Iesv? waerom en hebdy van den beginne af niet hier gheweest, op dat ghy ghenesen soudt mijne wonden? Ende daer is een stemme tot hem ghekomen, segghende: Antoni, ick was hier, maer ick wachtede om te sien, hoe dat ghy vechten soudt. Aldus dan is Godt-almaghtigh teghenwoordigh in tribulatie, alhoewel dat hy hem verborghen houdt.

Ende voorwaer uyt de tribulatie selve kan men + weten, dat Godt in tribulatie ons teghenwoordigh is: Want wie soude het onderstaen, wie soude het lijden, wie soude volherden sonder hem? Indien, seyde Stavrophila, Godt met my is in tribulatie, wat sal ick anders begheeren, oft wenschen, als tribulatie? T'is my goet den Heere aen te kleven, want + alle die hun verre van hem maecken, die sullen vergaen. * Want wat een groote ellende is het van de menschen, te zijn sonder hem, sonder den welcken sy niet en konnen wesen? T'is seker soo, antwoordede Christvs, jae wildy dat met een exempel leeren? Iob hadde alle die dinghen verloren, die Godt + hem gegeven hadde, maer hy hadde Godt selve, die alles ghegheven hadde. O verrotten, ende volmaeckten man! ô ghy die ghewondt, ende ghesondt zijt! ô man sittende op den mest-hoop, ende regnérende in den hemel! Hy is schat-rijck gheweest, die alles verloren hebbende. Godt behouden heeft, ende in hem alle dingen. Daerom Heere, seyde Stavrophi-

+la, is't my beter, ende nutter ghequelt te worden, als ghy maer met my en zijt, dan te regnéren sonder u, goede chier te maecken sonder u, ende my te beroemen sonder u. T'is my veel saliger in quellinge, en tribulatie u te omhelsen, in het forneys u met my te hebben, als sonder + u te wesen, jae oock in den hemel. Want wat is my in den hemel, ende sonder u wat hebt ick begheert op der aerden? Iae goedertierensten Iesv, soo veel als ick sien kan, is het Godts cruysken, soo is het Godts huysken.

Nu antwoordede Christvs, hebt ghy den rechten, ende volkomen sin ghevat, als-je verstaet dat het Cruys den lijm is, met den welcken Godt aen de ziele, en de ziele van-gelijcken aen Godt ghelijmt, ende vast-ghemaeckt wort. En ghedenckt u niet het ghene dat de H. Geertrvydt eens van Godt verstaen heeft? Haer + is veropenbaert gheweest, dat; ghelijcker-wjs den rinck een teecken is van onder-trauw, alsoo den tegenspoedt, soo lichaemelijcken, als gheestelijcken, oodtmoedighlijck ter eeren Godts verdraeghen, een waer-teecken is van de Goddelijcke verkiesinghe, ende gelijck een onder-trauw van de ziele met Godt-almaghtigh: soo dat een ygelijck, die ghequelt is, stoutelijck, ende met een vast betrauwen magh segghen: Met sijnen + rinck heeft my mijnen Heere verbonden. De selve + heeft oock ander-mael verstaen, dat den Heere (wiens ghenoeghten zijn te wesen met de kinderen des menschen) niet vindende somwijlen in den mensch waerom hy met een behaegelijcke gheweerdinghe soude konnen by hem zijn, hem eenige quellinge, oft swaerigheydt toe-sendt, op dat hy daer door gelegentheydt soude

hebben van met hem te blijven, want de Schriftuere der waerheydt seght: Den Heere is nae by, de gene die + bedruckt van herten zijn. Ende wederom den Heere + selver; Met hem ben ick in tribulatie.

Ach! riep Stavrophila, hoe groot is de geweerdinge en de goetheydt van de Goddelijcke bermhertigheydt! wie soude ghelooven dat den mensch, die maer een wormken en is, soo groot geacht wort van die Alder-hooghste Majesteyt, dat sy gelijck tracht naer sijne vrientschap, ende sijne genoeghten bekent te wesen te zijn met de kinderen + der menschen? O Heere wat is den mensch, dat + ghy hem groot acht, ende waerom stelt ghy u herte by hem? Is dan de ghemeynschap van den mensch met u soo groot, dat ghy hem een Cruys, ende quellinghe toe-sent, om alsoo met eeren by hem te sijn, ende soo met hem vereenight te worden? O wat een wonderlijck mysterie is dit, dat het Cruys, dat by de wijse deser wereldt versmaedt is, den Godts-penning, en den rinck is van de Goddelijcke ondertrauwe! O lofweerdigh Cruys, hoe verborghen is uwe weerdigheydt van de herten der ghener, die haeren lust, ende smaeck hebben in tijdelijcke, ende verganckelijcke dingen! Dit seyde Stavrophila, ende ontstack in haer ghemoedt, jae sy beminde nu uytter herten Christvm, en het Cruys om sijnen t'wille.

Christvs heeft goet-gevonden dat dit vyerken moeste onderhouden, ende op ghestockt worden. Daer is, seyde hy, dochter, noch wat anders in het Cruys, het ghene de overbeurtighe liefde voeden kan, noch k'en sal dat aen mijn lief

niet verberghen. De middelersse der liefde, is een ghelijckenisse der ghelieven, ende een seker over-een-komingh van humeuren, ende manieren. Want met sulck een liefde heb ick tot het menschelijck gheslacht onsteken gheweest; dat + ick het voor gheenen roof achtende Godt gelijck te wesen, my-selven vernedert hebbe, een knechts gedaente aennemende, der menschen gelijck geworden, ende van wesen ghevonden als eenen mensch. Maer waerom, meynt ghy, dat ick dat ghedaen hebbe? Voorwaer om gheen ander reden, dan om de menschen alsoo aen te locken om my te beminnen, aen de welcke ick in alles ben ghelijck gheworden sonder sonde. Maer seght my nu eens, wat dunckt u dat'er nu van-ghelijcken van den mensch vereyscht wort? En dunckt u niet dat het meer als reden is, dat hy, soo verre als't moghelijck is, met my moet vereenight worden, afbeelden mijn ghedaente oft wesen, naer-volgen mijne manieren, ende ingaen mijne voet-stappen? En heeft daerom mijnen Hemelschen Vader + niet dese, de welcke hy te vooren ghekent heeft, oock te vooren gheschickt, op dat sy souden ghelijck worden aen het beeldt sijns Soons? Maer, antwoordede Stavrophila, hoe sullen wy naer u beeldt konnen afghemaelt worden, ende dat selve gelijck zijn? Ick sal't u segghen, seyde Christvs. Is't dat ghy, te weten het exempel oft voorbeeldt mijns levens, ende lijdens, als een levendigh beeldt in leven, ende manieren sult betreft hebben; ende gelijck ick om u-lieden t'wille het Cruys aenveerdt hebbe, ende aen dat ghestorven

ben, dat ghylieden oock alsoo door het gemeyn geselschap + des Cruys, iet sout doen van t'ghene, dat ick voor u-lieden ghedaen hebbe. Dit is t'ghene den Prince der Apostelen was vermaenende, deelachtigh + te wesen van Christvs lijden. * Want die een Cruys draeght, dien is waerachtighlijck deelachtigh van het lijden sijns Salighmaeckers. Want elck Cruys, yder swaerigheydt is ghelijck, een af-beeldtsel van mijn dierbaer; ende verheven lijden; ende daer door kan den mensch een volmaeckte deelachtigheydt van mijn lijden verdienen. Want niemant en kan soo hertelijck ghevoelen hebben van het lijden ons Heeren, als de gene die desgelijck lijden mogen gevoelen.

Wie sal uytspreecken, seyde Stavrophila, + de maghtigheden des Heeren? Wie sal vertellen de wondere vonden van uwe liefde? Want wat is'er eerlijcker voor een soldaet, dan te draeghen de wapenen des Koninghs? Wat is'er glorieuser voor een bruydt, dan aen haren bruydegom vergheleken te worden? Van waer komt my dese weerdigheydt, my-selven te verlooghenen, ende naer u het Cruys te draeghen? Want ghelijck die van het selve Orden zijn, oock het selve habijt draeghen; ende ghelijck de ghene die het selve wapen voeren; gheacht worden van den selven adel oft familie te wesen; alsoo sal ick met recht my een Cruys-draeghster, van u Orden, ende uyt de familie van den Ghecruysten Iesvs beroemen te wesen.

Dit, antwoordede Christvs, en sal geen ydel beroeminghe zijn: want hy en wort niet alleenlijck aen my ghelijck ghemaeckt, die het Cruys

verduldighlijck draeght, maer ick, ghelijck met hem vereenight zijnde, lijde oock in den selven. Want ick hebbe my-selven besloten in mijne gheloovighe, soo dat ick, t'gene aen iemant van hun gheschiet, aen my achte ghedaen te wesen, Waer van ick tot Pavlvm de kerck vervolgende, seyde: Saule, Saule waerom vervolghdy my? + Oock soo heb ick voortuyght, dat ick in't oordeel + tot de onbermhertighe segghen sal; Soo lange als ghy't niet gedaen en hebt eenen van dese minste, soo en hebt ghy't my oock niet ghedaen. Soo dan ick lijde in yder van mijne lidtmaeten, aen de welcke ick kracht, en maght gheve, op dat het soo veel te lichter soude wesen het Cruys te draegen, met hoe veel te beteren mede-gheselle, sy souden vereert worden.

Nu verstaen ick, seyde Stavrophila, wat dat den H. Avgvstinvs heeft willen te kennen gheven, + als hy seyde: Iesvs Christvs is met sijn hooft, ende lichaem eenen mensch, den Salighmaecker des lichaems, en de litmaeten des lichaems zijn twee in een vleesch, ende in een stemme. Oversulcks het lijden Christi en is niet in Christo alleen, jae dat meer is, het lijden Christi en is niet dan in Christo. Want indien ghy verstaet, dat Christvs het hooft, ende het lichaem is, soo en is het lijden Christi niet, dan in Christo. Niet minder en verstont dat, antwoordede Christvs, die seer gheluckighe, ende waerachtelijcke Salighe Martelaeresse Felicitas, de welcke als sy in den kercker baerde, ende het gheschrey, oft gekerm niet en konde wederhouden, soo heeft'er een van de beulen

met een seer smaedigh woordt gheseydt: Wel hoe? vrauw; indien ghy dese pijnen niet en kont verdraeghen in stilte, oft sonder kermen, hoe sult ghy dan konnen onderstaen die, als ghy sult gebrandt, ghesneden, ende verscheurt worden? Maer seer wijselijck, ende Christelijck antwoordede Felicitas aen desen seggende: Nu lijde ick voor my, maer alsdan sal Christvs in my lijden. T'is gheschiet, ghelijck sy voor-seydt heeft. Want als sy de wilde beesten wiert voor-gheworpen, soo en heeft-se niet alleen niet gheschreyt, oft gekermt, maer oock niet eenen sucht ghelaeten.

Heere, seyde Stavrophila, die dat aendachtighlijck, ende rijpelijck over-leght, te weten, dat ghy zijt by den bedruckten, dat hy aen u door het Cruys ten houwelijck belooft wort, dat ghy selver in hem lijdt, aen desen sal onghetwijfelt het Cruys welcom, ende aenghenaem wesen. Iae t'sal grootelijcks te verwonderen wesen, soo hy met gheheelder herte, ende begheerten daer niet naer en verlanght. Ende daerom is't, dat ick nu te minder verwondert ben over den seer kloeckmoedighen, ende stouten wensch van de alderheylighste Maghet Theresia, met den welcken sy met een onversaedelijcke begheerte wenschte. Oft te lyden, oft te sterven. + Hoe honich-vloedigh, ende zoet was oock het Cruys aen Magdalena de Pazzi, de welcke seyde, datse niet en wenschte naer een kort leven, oft haestighe doodt, ende dat alleenelijck om dat'er in den hemel gheen lijden, oft gequel

en was: Soo dan ick wensch, seyde sy, langh te leven, om dieswil dat ick ter liefde Godts langh soecke te lijden, niet alleen martyrien, maer oock sieckten, lasteringhen, onghelucken, ende wat teghenspoedt het oock soude mogen wesen. Soo dan zoet als den honich-raedt is het Cruys aen de Godt-minnende ziele, t'welck nochtans bitterder als gal, ende gantsch onverdraeghelijck schijnt aen den genen + die niet en mint. Want somtijdts wort den mensch soo seer versterckt door dat willigh lijden van tribulatien, ende tegenspoedt, t'welck hy geerne lijdt ter liefde Christi ende uyt de groote begeerte, die hy heeft om den Ghecrvysten Christvm na te volghen, ende gelijck te wesen, dat hy niet en soude willen, oft begeeren te zijn sonder lijden, oft tribulatien: want hy hopt, ende gelooft, dat hy Godt soo veel te aengenaemer sal wesen, hoe veel te meerder, ende swaerder lijden hy voor hem verdraeghen heeft. Daerom, antwoordede Christvs, is het ongeoorloft voorder te twijfelen, oft de Cruycen uyt liefde de menschen worden toe ghesonden, ghemerckt ghy-selver wel weet dat-se cruydekens loopt my naer, oft aenlocksels van liefde zijn. Want giet water op het kalck, ende het en sal den selven soo niet ontsteken, ghelijck wel de quellinghe ont-steeckt de Goddelijcke liefde in de herten van de ghene die minnen. Het Cruys voorwaer, ende het gequel + is een verborghen goet, het welck niemant en kan vergelden: soo dat al waer't saecken dat iemandt my hondert jaeren op sijn bloote knien badt om een lieflijck Cruys te hebben, soo en soude hy nochtans dat noch soo niet konnen verdienen. Even-wel heb ick noch liever de quellinghen van niet te scheppen, dan mijne

vrienden sonder Cruys te laeten. Godt zeghen my! ick staen verdwelmt in alle de voordeelen die in het Cruys en quellingh gelegen zijn doch soo dit soo is (ghelijck ick vastelijck gheloove) soo bid ick wat ick bidden magh!

 
Iont my hier, ô Heer, veel lijden
 
En laet my in't Cruys verblijden,
 
En maeckt dat ghy met my zijt
 
Als mijn ziel iet moeylijcks lijt.
 
Laet my hier toch Cruycen erven,
 
Oft ick wille liever sterven
 
Want dat leere my uw' dienst-maeght,
 
Theresa, die u soo behaeght.
 
Voortaen sal al mijn behaeghen
 
Zijn, te lijden sonder klaeghen;
 
En hier heel te zijn ghecruyst
 
Eer mijn ziel van hier verhuyst.
 
Want ick weet wat ghy sult gheven
 
Voor een loon, aen die hier leven
 
In ghedurigh Cruys, en pijn,
 
En noyt sonder droefheydt zijn.
 
Daer Godts wesen aen te schouwen
 
Oock de Sonn' selfs doet verflouwen,
 
Daer de Maen verliest haer licht
 
Door dat Goddelijck ghesicht;
 
Daer sult ghy hun eeuwigh laven
 
Vyt de bron van uwe gaven
 
Daer gh' hun inder eeuwigheyt
 
Hebt het Rijck, en Croon bereyt.
 
Laet dan op my vele plaghen
 
Vallen als stuer winter vlaghen
 
Tot dat ick uyt liefd' beswijck
 
En kom' tot u Hemel-Rijck.

Vorige Volgende