Logo DBNL
De heyr-baene des cruys (1672)

De heyr-baene des cruys

(1672)–Benedictus van Haeften–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende


illustratie

Het VI. Capittel.
Dat den mensch door het Crvys den tempel Godts wordt.

En weetje niet dat ghylieden zijt den tempel Godts, ende den H. Geest in u-lieden is woonende?
1. Corinth. cap. 3.

STavrophila tot d'ontmoeting van een seer schoone kerck, een luttel stil-staende, overleyde seer aendachtelijck de grootte van het gebauwsel, de ghelijck-formigheydt ende evenmetingh van de timmeragie, ende meer dierghelijcke andere dinghen. Ende nu wat vryer gheworden zijnde, soo sprack sy tot Christvm: Meester hoedanighe timmeragie! hoedanighe steenen! + Effen te pas, antwoordede Christvs, leydt ghy my tot desen H. Tempel, den welcken ons ingeeft t'voorbeeldt van de inwendighen tempel, die voor Godt in de ziele moet ghebauwt worden. Want oock dien wort gemaeckt door de Cruys-draginghe, op dat de ziele, ghelijck als een seer H. tabernakel, aen de Goddelijcke Majesteydt soude toe-ghe-eyghent worden. Wel hoe? Heer, seyde Stavrophila, sal ick van my, ende in my eenen tempel bauwen? Wel wat is dit wederom te segghen? Ghy, Stavrophila, antwoordede Christvs, woont voorwaer + in een hoogh verheven huys, het welck van Godt

voor u ghebauwt is: dat lichaem, segg' ick, t'welck hy soo t'saemen ghevoeght, gheschickt, verçiert, ende ghe-ordonneert heeft, op dat ghy daer glorieuselijck, ende vermaeckelijck in woonen soudt. Maer oock aen t'lichaem selver heeft hy een seer hoogh-verheven, bequaem, ende verçiert Cruys ghemaeckt, maer ick segghe dat de gevoelijcke, ick segghe oock de onbewoonelijcke wereldt. Ende en acht ghy dan dat geen schande te wesen, dat hy selver voor u een huys ghemaeckt heeft, ende ghy van ghelijcken voor hem gheenen tempel + en bauwt? Daerom, ô Dochter, siet dat ghy u ooghen nu geenen slaep en geeft, ofte uwe wijnbrauwen geen sluymeringhe, tot dat ghy een plaetse vindt aen den Heere, ende een tabernakel aen den Godt van Iacob.

+Maer, seyde Stavrophila, waer wort de plaetse van dit ghebauwsel ghevonden, oft wie sal konnen wesen den bauw-meester? Want den alderhooghsten en woont niet in de met de handt ghemaeckte wercken. Wat tempel dan sal ick hem bauwen, die seght, ende waerachtelijck seght: Hemel en aerde ben ick vervullende? + Hoe? wat seghdy? antwoordede Christvs. En hebdy niet ghelesen, ick, ende + den Vader sullen komen, ende een wooninghe maecken. Nu dan, soo kondy lichtelijck bemercken, waer dat het huys Godts moet bereedt ghemaeckt worden. Want gheen dinck en begrijpt hem, dan alleenlijck sijn beeldt, oft ghelijckenisse. De ziele kan hem begrijpen, de welcke, te weten naer sijn beeldt, ende ghelijckenisse geschaepen is. Daerom haest u nu, bereyt + uwe slaep-kamer, want den Heere heeft hem in u behaeght, + ende u landt dat sal bewoont worden. Ver-

heught u ghenoegh dochter van Syon, uwen Godt sal in u woonen. Stavrophila haer hier over verwonderende, seyde aldus: Ende van waer komt + my dit, dat de Majesteydt van mijnen Heere tot my komt? Want hoe groot en is niet de goedertierentheyt Godts? hoe groot en is niet sijne gheweerdinghe? hoe groot en is niet de glorie der zielen, gemerckt den Heere van alles, ende die gheen ghebreck en heeft, gebiedt dat men voor hem in hun soude eenen tempel maecken? Gheloofdy, Stavrophila, seyde Christvs, de HH. Schrifturen? Iae ick weet dat ghy-se ghelooft. Wat is dat dan te segghen? Den tempel + Godts is heyligh, den welcken ghylieden zijt? ende; En weet ghy niet, dat ghylieden zijt den tempel Godts, ende dat den geest Godts woonachtigh is in u-lieden? Wel-aen dan, laet ons desen gheestelijcken tempel gaen bauwen. Noch ten is niet noodigh, dat ghy seer besorght zijt voor sijn fatsoen, oft forme: want eertijdts heeft Godt gheseydt tot den Propheet: + Thoont aen het huys van Israël den tempel, en dat sy de mate nemen van sijne timmeragie: Ick hebbe dat al over langh ghehoort, seyde Stavrophila, maer den sin daer van en heb ick niet verstaen, jae tot noch toe en weet ick niet wat dat het selve te segghen is. Godt selver, antwoordede Christvs, verklaert duydelijck ghenoegh by den Propheet, waer toe hy t'huys, en de timmeragie wilt gemaeckt hebben, ende sijn gheheele beschrijvinghe hebbe ick ghetoont aen de kinderen van Israël, te weten, seght hy, op dat sy alle sijne beschrijvinghen, ende sijne gheboden gadeslaen, ende die doen souden. Soo dan hy heeft be-

gheert dat den tempel soude ghebauwt worden ghelijckelijck nae t'voor-beeldt, ende metinghen, de welcke hy-seer sorghvuldelijck aen Ezechiel in t'rouw beworpen hadde. Want den tempel Godts, die yder-een maecken moet, + en is geen steen oft mortel, maer den mensch selve, die het beeldt, ende figure draeght van Godt-almaghtigh! welcken tempel niet met gout, ende bederfelijcke giften van peerlen, maer met eeuwige gaven van deughden verçiert wort. Noch t'en is niet sonder mysterie, dat d'eerste figure oft afbeeldt des tempels een Cruys is. Want Cruys-wijs zijn bynaer alle kercken, de welcke ter eeren Godts ghebauwt worden. Iae dat meer is, men kan oock lichtelijck sien in dien ouden tempel, dat het gheheel fatsoen oft forme soo ghemaeckt is gheweest, dat hy een levende af-beeldinghe des Gecruysten soude ghelijck wesen. Want is't dat ghy inden inganck selver u inbeeldt een uyt-ghestreckt lichaem te wesen, ghelijck het mijn gheleydt is gheweest op den galgheboom des Cruys, soo suldy sien, en bevinden, dat de rechterhandt light teghen de Zuydsche poorte, de slincke teghen de Noordtsche poorte, en beyde de voeten teghen den Oosten. Maer t'hooft sal draeyen naer t'Heyligh der Heylighen, alwaer dat was den stoel + Godts. Want het hooft Christi is Godt. Maer den autaer van de offeranden lagh in't midden mijns herten, op den welcken op-gheoffert is die offerande van loff, door welcke een, en verre de grootste van alle sacrificien, alle offeranden van de oude wet zijn volbraght geweest. De kopere

zee, die aen de rechte zijde des autaers ghestelt was, beteeckende het bloet, ende water, dat uyt mijn zijde vloeyde. Maer wat wilt dit altemael + anders te kennen gheven, dan dat den ghenen, die de Goddelijcke Majesteyt voor-ghenomen heeft als eenen tempel te bewoonen, moet een ghecruyst leven leyden, ende de verstervinghe des Cruys gheduerigh in sijn lichaem draeghen?

Nu sien ick, seyde Stavrophila, waer toe dat streckt dien bauw des tempels, dewelcke ghy my om vele redens soo ernstelijck beveelde, en aenpreecte: want hier door gheschiet het, dat de ghene die daghelijcks het Cruys sullen gedraeghen hebben, door de groote gheweerdinghe Godts, eenen tempel worden van de Goddelijcke Majesteydt. Voorwaer, antwoordede Christvs, dat is t'ghene ick hebbe willen segghen. Want de ghequelde, ghepijnighde, en de krancke menschen zijn t'huys, en de wooningh van Godt-almaghtigh. Want Godt verheught, ende beroemt sich met dese, als met sijne huys-ghenooten te woonen. Dit seght den hooghen, ende + verheven, woonende in d'eeuwigheyt, ende sijnen Heylighen Naem is in de hooghde, ende in de heylige plaetse woonende, ende met den ghebroken, ende ootmoedighen gheest. Soo dan hy woont met de ghebrokene, berouwighe, verstootene, ellendighe, ende ghequelde. Ende elders seght hy seer fraey, dat hy, een af-keer hebbende van de met de handt-ghemaeckte tempels, liever bewoont t'aerme, ende ellendighe menschkens. Den Hemel, + seght hy, is mijnen stoel, en d'aerde het bancxken

mijnder voeten: wat huys is dit dat ghy my timmeren sult? ende welck is dese plaetse mijnder rusten? alle dese dinghen heeft mijn handt ghemaeckt, en alle dese dinghen zijn ghemaeckt, seght den Heere: maer tot wien sal ick sien dan tot den aermen, en den heel ghebroken van gheest, ende die van mijne woorden beeft? Siedy nu wel met welcke, ende in welcke menschen dat Godt woont? Iae en betuyght ons dat self oock niet dan H. Apostel Pavlvs, als hy + seght: Ick sal my geerne beroemen in mijne kranckheden? Maer waerom dat? Op dat in my magh woonen de kracht Christi. Al oft hy hadde wille segghen: ick sal my geirne in sieckten, droefheden, ende quellingen beroemen, om dat door die, in my, ghelijck in haer eygen huys, en wooninghe woonen soude de kracht, en de sterckte Christi. Want alwaer geen menschelijcke hulp en is, aldaer is gemeynelijck, ende wel meest de Goddelijcke. Waer-van seer wel is seggende den + Propheet: V is den aermen ghelaten, den weesen suldy een helper wesen.

Dit indien waerachtigh is, seyde Stavrophila, jae dat meer is om dat het waerachtigh is (want t'waer sonde daer aen te twijfelen) soo en sal ick niet vreesen oock met het vat der verkiesinghe + te segghen: Ick hebbe mijn behaeghen in kranckheden, in lasteringhen, in nooden, in vervolginghen, in benauwtheden om Christo. Maer ick vraege u, ô alder-wijsten Ingenieur, ende bauw-meester, op wat manier de timmeragie van den tempel ghemaeckt moet worden. Ick sal't u segghen, maer in't kort, antwoordede Christvs,

noteert ghy yder punct in besonder met grooten ernst, ende aendachtigheydt. Eerst voor al soo + moeten gheleydt worden de fondamenten, de welcke het gheloof is, sonder het werck onmoghelijck is Godt + te behaegen. Stelt daer naer op het fondament een seer treffelijcken, ende fraeyen bauw. Doet daer by den steen van Ghehoorsaemheydt; dat'er de deught den anderen steen van Lijdsaemheydt by-voeghe: ende daer naer sal yder by-gheworpen deught een steen wesen. De liefde sal den eenen muer aen den anderen voegen. Den mortel is d'Oodtmoedigheydt, de welcke maeckt dat d'andere deughden oock soodaenigh zijn. Het dack is de vreese Godts. De croone, de welcke volghens t'ghebodt van de wet boven het dack moet ghemaeckt worden, op dat de kleyne kinders niet vallen en souden, is de Voorsichtigheydt. Dat u vernuft, ende neerstigheydt dapper aerbeyde in't maecken van desen bauw, op dat den H. Gheest in u magh woonen.

Ick sien, seyde Stavrophila, dat met dit kleyn, ende kort begrijp veelderhande deughden bevolen worden, van de welcke yder in't besonder, vele swaerigheden heeft; ende hoe soude ick aerm meysken alle dese konnen vergaderen? Wat begheert ghy? antwoordede Christvs. Van eenen steen en wort geen huys ghemaeckt: vele, jae alle de deughden zijn tot den geestelijcken bauw noodtsaeckelijck. Maer t'is van noode dat men die vraeght, ende verwacht van den Heere der heyr-krachten, die alle + menschen gheeft overvloedelijck, ende niet en verwijt.

Maer laet ons wederom keeren tot de figure des Cruys, de welcke ick voorghestelt hebbe om alder-meest naergevolght te worden. Maer ghy moet weten, soo ghy niet faelen en wilt, dat ghy alle de metingen des Cruys moet gadeslaen, ende daer seer neerstelijck op letten, naer de leeringe + van mijnen Apostel; op dat ghy mooght verstaen met alle de Heylighen, welck dat is de breedde, ende langhde, ende hooghde, ende diepte. Nae dese forme, ende fatsoen moet den gheheelen gheestelijcken bauw bestiert ende ghericht worden. De breedde van het Cruys, is dat dweers hout op t'welck de handen uyt-ghereckt zijn, de langhde, is het lanck hout des Cruys selver: de hooghde komt'er by indien het Cruys verheven wort, want de hooghde is het opperste van het op-geheven Cruys: de diepte, is het benedenste des Cruys, t'welck men in d'aerde steeckt. Laet ons nu dese toe-passen aen den geestelijcken tempel + der ziele. Dat de breede zy de liefde tot alle menschen, oock tot onse vyanden, soo dat den mensch ter liefde Godts gheensins eenigh Cruys en ontvluchte, van wie het oock zy, oft op wat maniere hem dat soude moghen over-komen. Dat de langhde zy de langhduerigheydt van te volherden, op dat de ghene die het Cruys daghelijcks draeghen, in dat tot den eynde toe souden moghen volherden. Dat de hooghde zy de hope van den hemelschen loon, ende vergheldinghen; als mede t'hert opwaerts, oft d'intentie tot Godt ghestiert. De diepte, die in d'aerde gesteken, ende verborghen wort, beteeckent de

onbespeurelijcke oordeelen Godts: waer-van dat is de vreese, d'oodtmoedigheydt, en de vastigheydt van alle deughden. Och hoe fraeykens voltrecken dese afmetinghen den niet met de handen ghemaeckten tempel!

Maer wie sal my gheven, seyde Stavrophila, dat gheen van dese aen mijnen bauw, oft timmeragie en ontbreke? Ghy Heere, die u geweerdight hebt die te leeren, sult de selve naer uwen goeden wille, ende beliefte aen uwe dienst-maeght ter-handt doen. Want ghy zijt + mijn hope, ende mijnen toeverlaet. Maer staeter noch iet meer te bemercken in dese bauwinghe des tempels? Ba jae't, antwoordede Christvs, want alle de steenen moeten na de rye des Cruys, ende met den hamer des Cruys gevierkant worden. Ghy weet wel dat de H. Kerck singht:

 
Als de steenen zijn versmeten, +
 
En ghe-effent t'alle kant,
 
En ghebeytelt, en ghemeten,
 
Worden boven dan gheplant.
 
Soo is't met den mensch gheschapen,
 
Hy staet op den selfsten voet,
 
Eer hy ruste kan betrapen
 
Hy beneden lijden moet.

Maer wildy weten, wat dat is ghevierkant worden? + aenmerckt, ende let op de ghelijckenisse van eenen vierkanten steen, want t'is van noode dat ghy desen ghelijck zijt in alle bekoringhe, in alle quellinghe moet men onberoerlijck blijven staen, niet vallen. Is't dat ghy van den eenen kant ghestoo-

ten wort tot den anderen, en wilt niet vallen: want een vierkanten steen, hoe ghy hem stoot, oft draeyt, sal altijdts staen. Oock soo en magh men niet droef zijn, al-hoe-wel men ghelijck eenen steen ghebeytelt, ende ghe-effent wort. Want het huys Godts ghemaeckt te worden, is een saecke van soo groote weerde, dat men met goet recht alles, wat het oock soude moghen wesen, om dat te worden, verdraeghen moet. Noch ick, seyde Stavrophila, en vliede nu de tribulatie niet, noch en versmaede het Cruys, het welck van my een bequaeme woon-plaetse maeckt voor + Godt-almaghtigh. Want den tempel des Heeren is heyligh, wonderlijck in de gerechtigheydt: oft wat begheer ick anders, dan dat den Heere in my gheheylight worde? op dat ick van hem my bewoonende, oock naer ziel, ende lichaem soude heyligh ghemaeckt worden? Dat, antwoordede Christvs, suldy alder-best door het voordeel, ende gunste des Cruys verkrijghen: want de gene die hun hier eenen tempel van den levenden Godt ghemaeckt hebben, die worden oock levende steenen ghemaeckt, die ghestelt sullen + worden in dat hemelsch Ierusalem, het welck ghelijck een stadt ghebauwt wort; naer het welck van dese pelgrimagie haecken, ende wenschen de begheerten der uytverkorene. Iae dat meer is, ick en sal hem, die het Cruys tot den eynde toe sal ghedraeghen hebben, niet alleen een steen maecken van die hemelsche stadt, maer sal hem oock groote eere, ende weerdigheden aendoen. + Want soo-wie verwint, die sal ick maecken een co-

lomme in den tempel mijns Godts, ende hy en sal niet meer buyten gaen: ende ick sal op hem schrijven den naem mijns Godts, ende den naem van mijns Godts nieuwe stadt Ierusalem, die neder-ghedaelt is van den hemel van mijnen Godt, ende mijnen nieuwen naem. O alder-soetsten Meester, seyde Stavrophila, dat my geschiede naer u woordt! wel-aen laet dien + tijdt eens komen, op den welcken naer uwe groote bermhertigheydt in my sullen volbroght worden uwe beloften, de welcke alle wenschen te boven gaen! dit is het hooghste, ende uytterste mijnder begheerten. Goet ende hemelsche, dochter, zijn uwe begheerten, doch op dat ghy die naer wensch verkrijghen mooght;

Besiet, en maeckt voor my een tempel in u hert,

Gelijck hier met mijn Cruys op d'aerd' geteeckent wert.

Vorige Volgende