Logo DBNL
De heyr-baene des cruys (1672)

De heyr-baene des cruys

(1672)–Benedictus van Haeften–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het III. Capittel.
Het Crvys opent d'oogen, en het gemoedt.

De quellinghe alleen sal aen het ghehoor t'verstant gheven.
Isa. c. 28.

STavrophila vervoorderde, ende vervolghde den ghewoonelijcken wegh des Cruys met Christvs haeren Meester: maer t'is ghebeurt, dat sy ginck voor-by een seker veldt, op het welck de lands-lieden t'landt ploeghden, en om-eirden. Stavrophila hier een weynigh toeghevende aen de nieuws-gierigheydt haerder ooghen, considereerde, ende besagh aendachtelijck de ploeghende ossen, en d'ackermans die den ploegh-steert hielden. Christvs dit siende, ende haer soetjens van die aenschouwinghe tot den inwendighen inkeer wederom roepende; sprack haer aen met dese woorden: Hoe behaeght u, dochter, dese landt-bouwingh, hoe staet u dit boeren al aen? waer op ghy seer aendachtelijck schijnt u oogh-merck te nemen. Sy dit hoorende, heeft ghesien dat'er op haere vlieghende ooghen wierdt acht ghenomen, en dat-se betraept was: waerom sy t'eenemael be-

schaemt zijnde, en derrede niet eens kicken. Maer den alder-goedertierentsten Iesvs, achtende dat dit kleyn misdaedt, oft onvolmaecktheydt meer onghemerckt moest ghepasseert, en door den vingher ghesien, als ghestraft worden, seyde aldus: Dit boeren-werck, Stavrophila, kan u oock in den wegh des Cruys onderwijsen; noch en peyst niet, dat ons dit te vergeefs te ghemoet is gekomen. Want wat is'er gelijcker aen t'Cruys, + als den ploegh? Want een goeden lands-man willende sijnen acker ploegen, en begint dat niet, als door het teecken des Cruys. Want soo hy den ploegh bereydt met het ploegh-yser, de ooren, oft handthaven aenset, den ploegh-steert insteeckt, volght naer de figure van het Crvys. Ende hier uyt sult ghy lichtelijck konnen bemercken, wat dat is op eenen gheestelijcken sin den ploegh voeren: want dat en is anders + niet, als door een seker instrument van leet-wesen, door t'hout, ende yser des lijdens ons Heeren, de verhardtheyt sijns herten te verminderen, en t'openen, om vruchten van goede wercken voorts te brengen: t'is, + segg' ick, door t'yser des Cruys d'aerde van t'uytwendigh subject oft onderwerpsel verwinnen, ende onderdaenigh maecken. Want ghelijckerwijs aen d'aerde nootsaeckelijck is, dat-se geploeght, ende ge-eirt wort, alsoo zijn aen een getrauwe ziele noodigh in de plaetse van een spaede, bekoringhen, ende afflictien, op dat-se geen quaet kruydt voort en brenghe, ende haer hardtigheyt soude versachten, op dat-se niet te seer en verwildere. Soo dan het Cruys is den ploegh, den acker den mensch selve, ende den Acker-man den Hemelschen Vader.

Ick en hebbe noch niet wel verstaen, seyde Stavrophila, wat profijt men toch hopen magh uyt de voeringh van desen ploegh. Want schoon de Cruycen, ende quellinghen den gheheelen mensch gelijck met een ploegh-yser om-eiren, nochtans waer toe, oft met wat vrucht dat t'selve geschiedt, gaet mijn verstant te boven. Nochtans weet ick seer wel, dat, den ghenen die + ploeght, moet ploegen op hope van vruchten te krijgen. Ick sal t'u klaerder seggen, antwoordede Christvs. Gelijck den ploegh d'aerde om-doet, ende om t'zaedt t'ontfanghen, bereydt maeckt, alsoo opent oock het Cruys, en de tribulatie het hert van den mensch, om het zaedt van t'woordt Godts t'ontfanghen, ende maeckt dat bequaem om sijne waerheydt te kennen. Want het gene in voor-spoedt den mensch onbekent is, dat herkent hy ten lesten, oft hem lief, oft leedt is, in teghen-spoedt. En hebdy niet ghelesen, de quellinghe + alleen sal aen het ghehoor t'verstandt gheven? Want het Cruys praemt, ende quelt de verdoofde oore soo, dat-se, oft-se wilt, oft niet en wilt, bedwongen wort dapper toe te luysteren. Maer in teghendeel, den voor-spoedt, oft het gheluck beswaert, ende verstopt d'ooren der onwijse soo, dat-se gantsch niet hooren en konnen. Eyghentlijck dan staeter van Godt gheschreven: + Hy sal den aermen verlossen van sijne benautheyt, ende in tribulatien sal hy sijne oore ontdecken. Maer wat + is sijn oore in tribulatie ontdecken, als t'ghehoor des herten door de quetsuren der slaghen openen? want als wy de geboden versmaden, dan wort met ons door een

bermhertige strafheyt gehandelt, op dat wy de geesselen souden vreesen. Soo dan de tribulatie oft teghenspoedt opent d'ooren des herten, de welcke den voorspoedt en het geluck van dese werelt seer dickmaels toe-sluyten.

My dunckt, seyde Stavrophila, dat ick ten-langen-lesten verstaen soude t'gene ick te vooren niet en wiste: dat is het, te weten, het welck men met een ghemeyn spreeck-woordt seght:

+Harde steenen slijpen yser

Harde stooten maecken wijser.

Waer-van Croesvs seyde tot Cyrvm; Alhoewel my mijne ellenden, ende onghevallen swaerigheyt, ende hooftsweer hebben by-gebroght, soo hebben nochtans de selve my ghedient tot een leeringhe.

Gheluck-saligh voorwaer zijn die, antwoordede Christvs, de welcke dese Philosophie oft wijsheyt uyt het Cruys trecken! ende tot de Vaderlijcke + kastijdinghen Godts d'oogen openende, hun leven beteren. Tobias door de vermaeninghe van den Enghel Raphael gheleert zijnde, + heeft de gal op de oogen sijns vaders geleyt, ende die siende, ende klaer ghemaeckt: oock leest ghy in't Evangelie, dat den genen die blint was van sijn geboorte af, door t'slijck sijn gesicht verkreghen heeft. Wat gheeft ons dit anders te kennen, dan dat door den tegen-spoedt, en dinghen door de nature malkanderen contrarie het ziele-licht wort weder-gegeven? Dat is dan het Cruys verlichten, en de quellingh aen het gehoor t'verstant gheven. Dat belijdt van sy-selven den + Koninghlijcken Propheet David, segghende: Ick ben omgekeert in mijn ellendigheyt, ter-wijlen het rugge-been door-steken wort. * Want wel is hy door-

steecken, die daer naer bekeert is; hy wort wel gesteecken, die t'eenemael beweeght wort, ende berouw heeft. Vele als sy gevoelen de wonde, soo beteren sy de sonde. Wildy een ander exempel hebben? Dien grooten Koningh van Babilonien Nabvchodonosor en kende Godt niet, soo langh als't hem al voor-wind gingh, ende als hy seyde: En is dit niet den + grooten Babylon, die ick getimmert hebbe tot een huys des rijcks in de maght van mijne sterckheydt, en in de glorie van mijne çierlijckheydt? Maer naer dat hy vande menschen verworpen zijnde, met de wilde dieren gewoont, ende het hoy ghelijck eenen os ge-eten heeft, ende sijn lichaem door den dauw des hemels venijnight is geweest: doen heeft hy eyndelinghe sijne oogen nae den hemel op-gheslagen, doen is hem sijn verstant weder-gegeven doen heeft hy den alder-hooghsten gebenedijdt, ende gesien dat'er niemant aen sijne handt konde wederstandt bieden. Den rampsalighen, ende afgodist Manasses hadde aenmerck op droomen, en + volghde de waerseggerye uyt'er voghelen sanck, hy behielp hem met de toovenaers konsten, ende veel quade wercken had hy gedaen voor den Heere, op dat hy hem tergen, ende krijten soude. Maer naedemael dat hy gevangen zijnde, met ketenen, ende veteren gebonden, gebrocht is in Babylonien, doen heeft hy gebeden sijnen Heere, sijnen Godt, ende heeft grootelijcks penitentie ghedaen voor den Godt sijnder Vaderen. Doen + heeft hy bekent, dat den Heere Godt selver was. Den verloren soon en is niet eer tot sy-selven ghekomen, dan naedemael dat hy heeft beginnen gebreck te lijden, ende den draf, ende vuyligheden

met de verckens t'eten, op dat hy van hongher niet vergaen en soude: alsoo zijnder vele te vinden, die niet en weten van goet te doen, voor aleer dat hun eenighen tegenspoedt, of quellinge over en komt. Sy doen qualijck t'en zy dat qualijck met hun ghehandelt worde.

Gheluckigh voorwaer, seyde Stavrophila. moet hy genoemt zijn, aen den welcken met de slaegen d'ooghen ge-opent worden, is't saecken hy te vooren blindt was. Saligh is hy, die door den tegenspoet dat kent, sonder wiens kennisse hy van den hemel soude ballingh wesen. Alsoo heeft sijne ooghen open-gedaen, antwoordede Christvs, den Keyser Mavritivs, den welcken sonder eens op Godt, oft sijn gebodt te peysen geleeft heeft, gemerckt hy eenige duysenden van de onnoosele Christenen seer wreedelijck van de Barbaren heeft laeten dooden, de welcke hy met een seer kleynen prijs soude hebben konnen verlossen. Maer als hy uyt verscheyde + voorseggingen, ende visioenen de hant des Heeren om wraeck te nemen is gewaer gheworden, soo heeft hy een exempel gegeven van een seer godtvruchtigh Christen mensch, makende sich van den kelck der gramschap Godts, een ghenees-dranck, den welcken hem soude dienen tot suyveringe van sonden ende volkomen + gesontheyt. Want door t'gebodt van den Keyser Phocas zijn voor sijn oogen sijne seven soonen gedoodt geweest. Als-wanneer hy een berouw hebbende over sijne sonden, soo seght men dat hy met + een groote wijsheydt gheseyt heeft: O Heere, ghy zijt rechtveerdigh, ende recht is u oordeel. Eyndelinghe is oock Mavritivs selve laetst ghedoodt geweest, als hy

getoont hadde sich in alles verwinnaer te wesen. och oft, seyde Stavrophila, de menschen wisten, ende verstonden, dat den tegenspoedt oft qualen daerom alleenlijck van Godt oft toe-ghelaeten oft gesonden worden, op dat-se souden op-houden van sonden, ende van quaedt te doen! Maer + hun dwaes verstandt dat is verduystert; noch sy en weten niet dat'er veel goets getrocken wort uyt die dinghen, de welcke sy qualen noemen, oft meynen te wesen. Want uwe voorsichtigheydt, Heere, schickt oock dese soodanighe dinghen tot hunlieden welvaert, ende saligheydt.

Dat is, antwoordede Christvs, die Godt lief + hebben, helpt alle dinck tot goet. Want daerom laet Godt den teghenspoedt, oft qualen oock aen de goede over-komen, op dat sy het opperste Goet niet qualijck verlaeten, maer tot dat in rampen, en tegenspoet te meer souden hunnen toevlucht nemen. 'T meestendeel van de moeders, als sy sien, + datse met bidden, oft smeecken geen profijt en doen, soo maecken sy eenige maskers, ofte mom-aensichten, ende versiersels van grouwsaemheyt, ende aldus dwinghen sy de kinders tot haer hunnen toevlucht te nemen, ende wederom te komen. Het selve geschiet oock aen de menschen; want als-wanneer hun dien boosen, ende argh-listighen duyvel vervaert maeckt, als-wanneer hun eenigh Cruys, oft quellinge over-komt, dan beteren sy hun, dan kennen sy hun-selven, dan trachten sy met alle vlytigheyt te loopen tot Godt, ende tot hem hunnen toevlucht te nemen.


Vorige Volgende