Logo DBNL
De heyr-baene des cruys (1672)

De heyr-baene des cruys

(1672)–Benedictus van Haeften–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het II. Capittel.
Den mensch wort door het Crvys ghebetert, ende ghesuyvert van sonden.

Goet ende bermhertigh is Godt, ende in den dagh van tribulatie sal hy de sonden vergheven.
Eccl. cap. 2.

STavrophila dede s'morghens heel vroegh, naer ghewoonte, haer inwendigh ghebedt, ende met dat viaticum oft gheestelijcke teer-spijse daghelijcks versterckt zijnde, begaf sy haer op de reyse. T'is dan ghebeurt, dat hy by haer-selven eens overleyde, en weeghde de weerdigheydt der zielen, de grootheyt ende schoonheyt der gratie, waer mede de zielen, gelijck met een klaer-blinckende sijn lijnwaet seer fraey bekleet worden. Daer naer overpeysde sy oock de grootheydt, en de afgrijselijckheyt van de sonde, waer door het gheheel kleedt van de ziele met seer vuyl slijck, ende dreck bepleckt, ende besmet wordt. Als sy somtijdts, gelijck haer geleert was, dese dinghen onder-weghen mediteerde, + ende herpeysde, soo versuchtede sy seer diepelijck, ende seyde; Wie sal mijn conscientie suyveren van de doode wercken? Wie sal mijn hert van de boosheydt afwasschen? Och oft mijne son-

den uytghevaeght, ende alle mijne misdaeden ghesuyvert wierden! Als-wanneer Christvs op dese inwendighe woorden antwoordede, sprack in deser voeghen: Oock dit Stavrophila, is een deught van het Cruys, te weten dat het de sonden uytwischt, de conscientie suyvert, het kleedt van de ziele afwascht, ende boven sneeuw wit maeckt. Dit bekende die voorsichtighe Sara, de welcke tot den Heere seyde: In den + dagh der tribulatie vergheeft ghy de sonden aen dese, die u aenroepen. En seght oock niet den Wijsen-man: + Goet, ende bermhertigh is Godt, ende sal de sonden vergeven in den dagh van tribulatie? ende; In + den dagh der tribulatien sal hy uws gedachtigh wesen, ende gelijck ijs in schoon weder, soo sullen uwe sonden versmilten? Ende hier van is't, dat die wercken, waer door de sonden ghesuyvert worden, ende voor de selve voldaen wort, pijnelijcke genaemt worden, ende waerachtelijck oock soodaenighe zijn: op dat, ghelijck de ghenoeghte der schult den eeuwighen Godt vergramt heeft, alsoo de ghewillighe kastijdinge, ende straffe verduldighlijck verdraeghen zijnde, Godt oock soude versoenen, ende versoeten.

My ghedenckt, seyde Stavrophila, dat ick dese lesse, oft leeringe noch wel gehoort hebbe: ende met groote blijdschap des herten hebbe ick gelesen, dat'er van het geheel Concilie van Trenten + verklaert is, dat door de tijdelijcke straffe van Godt toe-ghesonden, ende van ons verduldighlijck verdraegen, by Godt den Vader door Iesvm Christvm voldaen kan worden. O wat een groot weldaedt!

wat een groote vertroostinghe der bedroefde: Want door dien middel, die wel met sijne Cruycen wiste te handelen, en soude geen kleyn profijt, + ende ghewin doen. Want alhoewel de gramschap Godts bitter, ende swaer is: ghemerckt nochtans dat sy een kracht van genesen heeft, soo vervoordert sy tot het goet de ghene, die haer beproeven. Soo is't, antwoordede Christvs, maer daer sijnder seer + luttel, die consideréren wat een groote gave dat is de lichaemelijcke quellinghe, de welcke aenveerdt zijnde, de sonden uyt-wischt die gedaen zijn, ende bedwinght, + die ghedaen konnen worden. Want de loot-verwe der wonde, ghelijck den Wijsen-man seght, sal de quaeden af-wasschen: de droefheydt der geessele spoelt + af, oft de gepeysde, oft de gedaen boosheden. Hierom begeven hun de Heylighe Mannen seer geerne (insiende, te weten, dat de wonde haerder bederffenisse niet sonder verrotheyt is) onder de handen der genees-meesters tot snijdinghen, op dat, de wonde ghe-opent zijnde, het fenijn der sonde daer soude uyt-loopen, het welck, soo langh als't vel noch heel was, van binnen was doodende. + Want de sonde is het vervuylt bloet, oft den etter, de pijne, het yser der genees-meesters. Oversulcks, gelijck den genen die eenigh quaet bloedt heeft, in groote qualen, ende perijckelen is, t'en zy dat hem een aeder gheopent, ende gelaten wort; alsoo is oock den sondaer den ellendighsten van allen, t'en zy dat hy ghekastijdt, ende ghestraft wort. Dat was dan, seyde Stavrophila, t'ghene den Abt Ioannes wilde seggen, die aen een sekeren, die hem badt, dat hy hem van de derde-daeghsche kortse ghenesen soude, + gheantwoort heeft; Ghy wilt een saeck, die u seer

nootsaeckelijck is, van u werpen: want ghelijck de lichaemen met salpeper, ende met andere dierghelijcke dingen, van hunne vuyligheyt gereynight worden, alsoo worden de zielen door dusdaenige quaelen ghesuyvert.

Maer ick vraegh' u, Heere, hoe komt dat sommighe zielen, oock van seer heyligh, en suyver leven, gemeynelijck seer swaerlijck gequelt, ende ghepijnight worden, ghemerckt het selve schijnt onredelijck te wesen, dat den teghenspoedt aen die beschaedighe, in de welcke geen sonde, oft boosheydt te vinden en is? En hebdy niet ghelesen, antwoordede Christvs, wat ick van mijnen Vader, die eenen Hemelschen Acker-man is, gheseydt is? Alle rancke die vrucht + voorts-brenght, die sal hy suyveren, op dat hy meerdere vrucht soude voorts-brengen. Maer wat is dese suyveringe anders, als het Cruys, en de tribulatie? Want dat den dorsch-vleghel doet aen het graen, de + vijle aen het yser, het forneys aen het gout, dat doet het gequel aen den rechtveerdigen mensch. Door dit wort hy ghesuyvert, niet vernielt: ende ghenomen soo, dat hy blinckt, ende glinstert als gout, nochtans moet sijnen schuym in't forneys van tribulatie wel, en te deghen ghekockt worden. Daerom hoe veyliger dat iemant leeft, hoe veel te meer tribulatien hen over-komen; en de reden hier van heb ick veropenbaert aen mijne lieve bruydt Gertrudis, segghende: ick omringhele de weghen der rechtveerdighe met doornen; op dat sy uyt mijn handen niet en souden vallen. Oock daerenboven de gene die aen de menschen schij-

nen volmaeckt te wesen, die hebben oock voor Godt hunne ghebreecken, ende onvolmaecktheden, van de welcke hy, als eenen goeden Vader hun straffende, suyvert, wraeck-nemende, + te weten over alle hunne vindinghen. Aenmerckt + hier met my de konstenaers: want sy maecken vele stucken; ende toonen die aen de ghene die daer gheen verstandt van en hebben, ende als die van de onervaren voor volmaeckt geoordeelt zijn, dan gaen de konstenaers en maecken de selve geheel op (want sy weten wat hun noch ontbreeckt;) op dat de menschen hun souden verwonderen, dat die stucken noch soo verbetert zijn, de welcke nu voor volmaeckt gheacht waeren. T'selve gheschiet in de ghebouwsels, schilderyen, kleederen, ende bynaer in alle soorte van konsten. Eerst oordeelen sy dat nu gelijck volmaeckt te wesen, soo dat hun ooghe niet anders meer en soude begheeren: maer anders oordeelt d'ooge van den onervaren, anders den reghel des kostenaers. Alsoo verkeeren, ende handelen oock, de heylige Mannen voor d'oogen Godts, ghelijck sonder sonde, ghelijck als volmaeckt, jae ghelijck als Engelen: maer die wraeck neemt over alle hunne geneghentheden, dien weet, wat hun noch ontbreeckt. Nochtans en straft hy niet gram wesende, maer genaedigh, ende hy en straft tot gheen ander eynde, als om t'ghene dat begonst is, te volmaecken, niet om dat te verwerpen, oft te verdoemen.

Och hoe profijtighlijck, seyde Stavrophila, hebbe ick getwijfelt, gemerckt mijne onwetentheyt soo overvloedighlijck onderwesen wordt! want voorseker niemant en is suyver van sonden. + Want als de sorghvuldigheyt van dit leven door

verscheyde wercken herwaerts, ende derwaerts wort af-ghetrocken, soo is het nootsaeckelijck dat de devote herten oock van het wereltsch stoff bestuyven, ende vuyl worden. En wie is'er doch, Heere, die ten minsten niet hier, oft daer in en misdoet? Seven-mael + valt den rechtveerdighen. Iae wee oock aen het loff-weerdigh leven der menschen, is't dat het sonder de bermhertigheydt des Salighmaeckers ghe-oordeelt wort!

Daerom antwoordede Christvs, wort seer + wel door de geessele des Cruys het stoff uytgeklopt, het welck tot besmettingh der ziele de geduerige boosheydt vergadert heeft, op dat door d'uytwendighe wonden, d'inwendighe sieckte soude ghenesen worden. Die de gheessele Godts niet en aenveert, dien en wilt niet ghesuyvert worden. Met de roede van tribulatie, ende quellinghe wort uytgheklopt alle het stoff van den aerdtschen handel, ende wandel, op dat het kleedt der ziele suyverder, ende klaerblinckender soude worden.

 
Want een reyn suyver hert, +
 
en onbevleckt ghemoedt.
 
Hoe ghy het swaerder quelt,
 
hoe dat ghy't meerder voedt:
 
Hoe dat ghy't meer veracht,
 
hoe dat het klaerder blinckt;
 
Hoe dat ghy t'hardter slaet,
 
hoe dat het helder klinckt.

O wat een groot, ende weirdigh weldaedt is dat! seyde Stavrophila. Wie is'er die niet met d'alder-yverighste begheerten en wenscht, om

met eenigh Cruys, oft lijden te moghen besocht worden? want my ghedenckt, dat ick ghelesen + hebbe, hoe dat dien in d'uyterste duysternissen gheworpen is, den welcken met het bruylofs kleedt niet ghekleedt en was: en dat het hemelsch + Ierusalem niet en sal in-gaen iet t'ghene dat besmet is. Gelijckerwijs dat, antwoordede Christvs, niet + het minste weldaedt en is; alsoo is het oock een groote gramschap, als Godt op de sondaers niet vergramt en wort. Waer van hy oock seght by den Propheet + Ezechiel tot Ierusalem: Nu en sal ick op u niet vergramt worden, mijnen haet is van u af geweken. Een medicijn-meester wanhopt van den siecken, als hy ophout van curéren. Daerom soo moet de Goddelijcke + bermhertigheyt gepresen worden, de welcke de sijne tot dien eynde tijdelijck slaet, op dat hy die voor de eeuwighe pijnen, ende straffen soude verbergen, daer toe verdruckt, op dat hy-se soude genesen; daertoe vernedert, op dat hy-se soude verheffen. Want die goet doet, ende quaet ontfanght, al wat hem vande rechtveerdige vergeldingh op der aerden ontrocken wort, dat wort hem te overvloedigher opghehoopt in den Hemel. Want de genees-meesters der lichaemen laeten de gene die sy op-geven al eten daer sy lust naer hebben: maer aen de gene die sy hopen dat genesen sullen, verbieden sy al dreygende alle spijse die hun soude mogen schaedelijck wesen; daerenboven gheven sy hun bittere drancken, op dat sy door den dranck des bitterheyts, tot de soetigheyt der volkomen gesontheyt souden geraecken mogen. Wat wonder dan indien den Genees-meester der zielen Godt-almaghtigh, die een vermaeckelijck, ende lustigh

leven laet leyden, de welcke hy siet dat eeuwigh sullen verdoemt wesen: ende die, de welcke hy verkiest tot het eeuwigh leven, bedwinght onder de strenge wet van sijne strafheyt? want oock d'onredelijcke dieren, die wy haest schicken te dooden, laeten wy leckerder leven, ende geven hun overvloediger voedselen: maer wy en achten niet veel t'ghebreck, ende magherheyt van de ghene die wy bewaeren om jonghskens van voorts te queecken. Oock de wijngaerden, ende vruchtbaere boomen moeten gesnoeyt, ende ghekuyscht worden; maer d'onvruchtbaere, en die ghebrant moeten worden, de tacken herwaerts, en derwaerts swierende, zijn soo veel te breeder ontloken ende verspreyt, hoe veel te geruster sy van het snoeyen gelaeten worden. Verblijdt u dan van u lijden, ende quellingen, ende toont met gheheel u herte, dat ghy in den Heere verblijdt zijt, om het geluck dat u gheschiet is. Want hoe ghy meer gequelt ende verdruckt wort, hoe dat het kleedt van uwe ziele meer ghesuyvert, ende verçiert sal worden.

Hier riep Stavrophila seer luyde, ende seyde: O diepte der rijckdommen van de wijsheyt, ende + wetentheydt Godts! hoe onbegrijpelijck zijn sijne oordeelen, ende hoe onbespoorigh zijn sijne wegen! Want wie en soude niet meynen, dat bermhertighlijck met de sondaers ghehandelt wort, als men hun spaert, ende als sy met gheen straff, oft tribulatie ghequelt en worden? Maer voorwaer nu is het een + groote bermhertigheyt, niet ongestraft te blijven over de boosheydt, die men ghedaen heeft, op dat Godt-almaghtigh in den uytersten dagh niet en soude bedwongen worden ons te verdoemen. O wat een groote straffe

is't, niet gestraft te worden! En is het dan niet beter hier een weynigh te verdraghen, dan hier naermaels te lijden t'ghene dat eeuwigh is? Dat is't, te weten, antwoordede Christvs, dat ghy + in de Psalmen ghelesen hebt: Mijn volck en heeft mijn stemme niet gehoort, en Israël en heeft op my niet gemerckt. Maer wat is daer naer ghevolght? Ick hebbe hun laeten gaen naer de begeerten van hun herte, sy sullen gaen in hunne vindinghen. Dit, ende dat, t'ghene door eenen anderen Propheet gheseydt + is; Laet ons bermhertigh wesen over den ongoddelijcken, ende hy en sal gheen rechtveerdigheydt leeren. Want wat is dat anders, dan, indien ghy de goddeloose bermhertigh zijt, ende spaert, dat sy sullen blijven in hunne boosheydt, ende tot de rechtveerdigheydt niet en sullen bekeert worden? Stavrophila heeft hier op wederom geantwoordt, + segghende: Heere, dese bermhertigheyt en begeere ick niet: dat medelijden is boven alle gramschap, omheymende my de wegen der rechtveerdigheyt. T'is my meer als ghenoegh, volgens de raedt van den Propheet, de discipline te aenveerden, op dat by + avonturen den Heere niet gram en worde, ende dat ick vergae van den wegh der rechtveerdigheyt. Ick wille dat ghy op my vergramt wort, ô Vader der bermhertigheden, maer met die gramschap, met de welcke ghy den doolenden brenght op den rechten wegh, niet met de welcke ghy hem van de rechte baene af stoot. D'eerste geeft my uwe goedertieren straffinghe, de tweede voedt uwe dißimulatie, oft door den vingher sien, dat seer te + vreesen is. Want als ick u ghevoele gram te zijn, dan betrauw' ick u meest ghenaedigh te wesen: want als

ghy sult gram wesen, soo suldy der bermhertigheyt gedencken. Soo dan ick sal seggen met den H. Iob: + Dat dit mijnen troost zy, dat ghy my met lijden quellende, niet en spaert. Brant hier, Heere, snijt hier, op dat ghy my inder eeuwigheyt mooght spaeren.


Vorige Volgende