Logo DBNL
De heyr-baene des cruys (1672)

De heyr-baene des cruys

(1672)–Benedictus van Haeften–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het I. Capittel.
Het Crvys behoedt den mensch van den val, ende het verwint de bekoringhen.

Het woort des Crvys is aen die saligh worden de kracht Godts.
1. Corinth. cap. 1.

NAuwelijcks hadde Stavrophila voor-ghenomen haer-selven te verlooghenen, het Cruys op te nemen, ende Christvm te volghen: oft dry d'alder-sterckste, ende listighste vyanden, de Wereldt, het Vleesch, ende den Duyvel, hebben t'saemen gespannen om haer tot den val, ende tot sonde te brenghen. Al de sorgh van dese dry was om Stavrophilam van den wegh des Cruys wederom te roepen, aen de we-

relt weder te gheven, en door een wijden, ende breeden wegh in de eeuwighe verdoemenisse te werpen. Nu besloten sy haer in't openbaer, nu in't heymelijck aen te vallen. Sy ontmoetede op den wegh een seker kleyn berghsken, dat van beyde zijden met uytsteeckende steen-rotsen afghebroken was, en een groote moeylijckheydt leverde aen den genen die hier wilde opklimmen: ontrent dit heuvelken hadden hun dese schalcke vyanden onder een doorne haghe verborghen: ende soo sy Stavrophilam zijn ghewaer gheworden, ende seer diepelijck hebben hooren versuchten, soo quamen sy effen te pas daer uyt ghespronghen, ende deden hun beste, om haer met verscheyde listen, ende laghen tot hun te trecken. Van desen kant leyde de wereldt wijdt ende breedt uyt haere aenlockselen, ende al wat aen d'ooghen soude mogen behaeghelijck wesen: sy toonde haer staeten, eeren, tytels, ende groote naemen door ydele glorie. Van den anderen kant stelde het lieflijck aenlockende vleesch haer voor ooghen ghenoeghten, wellusten, ende al wat de sinnen soude konnen vermaecken, op dat het Cruys soo veel te hardter, ende swaerder soude schijnen, hoe veel te soeter, ende aenghenaemer dese soodaenighe dinghen ghelooft souden worden te wesen. Van ghenen kant verwectede den duyvel met bedrieghelijcke, ende verborghen inghevinghen het ghemoedt, ende dese verwecksels van sonden beelde hy soo fraey af, als hy konde, op datse oock te begeerlijcker souden schijnen. Stav-

rophila, wesende noch een jongh leer-kindt in de schole des Cruys, bleef tusschen dese bekoringhen wat sluyeren, ende sy en wiste selver niet wat sy nu wilde doen, oft laeten. Want als sy een weynigh te seer lettede op dese tenteerders (die sy nochtans onghemerckt had moeten laeten voor-by-gaen) ende haer niet kloeckmoedelijck van hunne aenlockinghen af en weirde, soo ginck sy nu recht-toe recht-aen tot den val; ende sy soude t'eenemael gevallen hebben, t'en waer dat den alder-goedertierensten Iesvs haer van achter met het selve hout des Cruys, t'welck sy droegh, weder-houden, ende gelijck met eenen toom wederom op den rechten wegh hadde ghetrocken. Maer naer een weynigh tijdts, dien hy haer gaff om haere sinnekens te vergaederen, ende by-een te raepen, soo heeft hy haer aldus beginnen aen te spreecken:

Wel Stavrophila, kent ghy nu de kracht des Cruys wel? wat dunckt u nu? Sonder t'Cruys waert ghy nu t'eenemael verloren, een spot, ende roof uwer vyanden gheworden zijnde. Want wat heeft u van boven neer-vallende wederhouden, oft te rugg' ghetrocken, dan alleen het + Crvys? De bermhertigheden des Heeren, antwoordede Stavrophila, sal ick in der eeuwigheydt singhen. Want uwe bermhertigheyt alleen, ô goeden Iesv, moet ick het danck weten, dat ick gheen quaedt ghedaen, oft in den wegh der sonde + niet ghestaen en hebbe. T'en waer saecken dat den Heere my gheholpen hadde, soo hadde seer naer

mijn ziele in de helle ghewoont. Reden waerom ick + u sal belijden, Heere, mijnen Godt met mijn gheheel herte; ende ick sal uwen Naem verheerlijcken tot inder eeuwigheydt. Want uwe bermhertigheydt is groot over my, ende ghy hebt mijn ziele verlost uyt het onderste der helle.

Wel-aen Stavrophila, seyde Christvs, dat is wijs zijn, ende dat is t'ghene ick wilde dat ghy verstaen soudt, te weten, dat de Cruycen de welcke ick den mensch toe-sende, hem dienen in de plaets van een geessele, als hy sondight, oft in de plaets van eenen toom, op dat hy niet soude sondighen. Het is de handt des Vaders, die de vallende dickwijls slaet, op dat hy hun soude wederom roepen, ende doen op-staen: maer t'is den beuls handt, de welcke wel traegelijck, maer alleenelijck maer eens en straft. Ghelijck + de Doctoors oft genees-meesters somtijts voorsichtelijck doen bloedt trecken, niet om dat ghy sieck zijt, maer op dat ghy niet sieck en soude worden: alsoo neemt Godt-almaghtigh sommighe dinghen door de Cruycen wegh, de welcke andersins toekomende stoff, ende oorsaeck souden wesen van sonden. * Want hy voor-wetende dat sommighe wel konnen sondigen, soo slaet hy hun met eenighe kranckheydt des lichaems op dat-se niet en souden sondigen; op dat hun profijtelijcker zy door kranckheden ghebroken te worden tot de saligheyt, dan gesont te blijven om verdoemt te wesen. * Want vele worden broodt-droncken, ende dertel naer dat-se hunne gesontheyt verkreghen hebben. Die sieck zijnde suyver waeren, worden ghesont zijnde over-speelders: de ghene die, als sy kranck waeren,

niemant en beschadighden, oft onghelijck en deden, die over-vallen, ende verdrucken den onnooselen, als sy + hunne krachten wederom hebben. Och hoe vele zijnder schandelijck ende schadelijck gesont, die onnooselijck, ende profijtelijck souden sieck wesen! De sonden, ende gebreecken worden door de kranckheyt af-gesneden. * Eenen wijngaert voorwaer verwildert, ende brenght gheen goede vruchten voort, t'en zy dat hy ghesnoeyt ende gesneden wort: den mensch wijckt van de rechte baen af, ende loopt verre buyten schreef, t'en zy dat hy ghegeesselt worde. Hier riep Stavrophila + seer luyde, ende seyde: O Heere, ghy zijt ons gheworden eenen toevlucht, wy en wijcken niet van u, ghy gheeft goederen. Ghy lockt ons aen, op dat wy op den wegh niet en souden vermoeyt worden; ghy kastijdt ons, op dat wy van den wegh niet en souden doolen. Heere, wat en wort dan van u niet bermhertighlijck aen den mensch ghegeven, van wien oock het gequel een weldaet is? Want den voor-spoedt is een gave van den vermaender. + Ende over eenighen tijdt heeft de sieckte van eenen sekeren vrient my gheleert, dat de menschen seer goet zijn, als sy kranck zijn. Want wat siecken wort beweeght, oft aengheprickelt van de gierigheyt, ofte onkuysheyt? hy en dient de liefde niet, hy en is noch eer noch staetsuchtigh, hy versmaet de rijckdommen. Ten lesten, ghelijck eenen sekeren schrijver seght,

Het lichaem van een mensch die altijt siecklijck is,

En kent Vrauw-Venus niet, noch haer verderffenis.

Maer in teghen-deel,

 
Het herte van den mensch +
 
heeft onghetoomde lusten
 
Als het in voorspoedt is,
 
en t'wilt in boosheyt rusten;
 
T'en acht noch Godts ghebodt,
 
noch naer sijn woordt en vraeght:
 
Wie dagh oyt mensch die deught,
 
en wellust t'saemen draeght?

Alsoo waerachtightelijck, seyde Christvs, als ghy dese dinghen vertelt hebt, soo wilde ick wel, dat-se noch dickwijlder van u ghepeynst, ende als het van noode is, in t'werck gheleydt wierden. Want waer-toe dient het instrument, indien ghy dat niet en ghebruyckt? Wat sal de medecijne baeten, is't saecken dat ghy die niet in en neemt? Wat sal het mes helpen, is't dat het om te snijden niet ghebesight en wort? T'is wel + waer, het Cruys, en het ghequel is een nut, ende profijtigh dingh, profijtigh is het yser-werck van den Medecijn-meester teghen de bekoringhen, ende aen-stooten des duyvels. Maer t'en zy dat ghy't ghebruyckt, ghy maeckt, dat t'selve aen u onprofijtigh is. Den teghen-spoedt des lichaems is de medecijne der zielen; de kranckheydt wondt het vleesch, maer sy gheneest den gheest; ende de sieckten breecken de krachten van d'oncuysheydt, ende quade lusten. Waerom dan en soudt ghy dese niet aenveerden, ende omhelsen? Het huys in brandt staende, verblijdt hem den eygenaer oft den besitter, indien daer water, om t'vyer te blusschen, aen-ghehaelt wort. Als de vlamme

der sonde in't hert begint te blaecken, en op te branden, soo handelt Godt-almaghtigh met u seer bermhertighlijck, indien hy daer overvloedigh water van quellinghe, ende teghenspoedt opgiet. Maer wee dese! de welcke in quellingh ghestelt zijnde, hun leven niet en beteren, noch + sulcke salighe remedien en ghebruycken. Want oock de H. Schrifture selve vertelt ons ghelijck iet wonders, dat Asa sieck is gheweest van een seer groote, ende heftighe voet-pijne, ende dat hy in sijne kranckheydt den Heere niet gesocht en heeft.

Ick bekenne, seyde Stavrophila, jae ick bekenne, Heere, de rijckdommen van uwe + bermhertigheydt. Want ghy hebt uwe kinders willen onderwijsen, ende oeffenen met aerbeyden, op dat sy niet souden wesen sonder vreese, oft iet anders en souden beminnen, ende u, hun waerachtigh goet, vergeten. O Godt, ghy zijt de opperste goetheydt. Waer't saecken dat ghy ophielt, ende geen bitterheden en mengelde met de geluckigheden des werelts, sy souden uws vergeten. Maer alwaer de benautheden, ende pijnen der moeylijckheden vruchten der Zielen doen, aldaer wort het gheloof, t'ghene was slapende, op-gheweckt: ende sy worden tot u bekeert, af-ghekeert zijnde van hunne quade, ende boose begheerlijckheden.

Maer men kan, antwoordede Christvs, noch een ander vrucht uyt het Cruys trecken: te weten, dat het niet alleen en sal dienen in de plaets van eenen toom, om sich van t'quaedt, en sonde t'onthouden; maer oock om de toom-ghevers

selver, ende d'aenstoockers van het quaedt, den tertérende Duyvel, de aen-lockende Wereldt, en het streelende Vleesch ter aerden te werpen, ende gantsch te verpletten. Want het Cruys is een onwinbaer + wapen teghen den duyvel, een helmet bewaerende het hooft, een harnas bevrijdende de borst, een schildt afweirende de pijlen van den boosen, ende een sweert, het welck gheensins toe-laet dat de listen des duyvels ons souden naederen. In 't Cruys alleen wort gegeven de hemelsche victorie. Ende voorwaer om dese reden alleen heb ick het Cruys op mijne + schouders gedraegen, ghelijck als eenen kloecken Kapiteyn draeght sijne lancie, met de welcke hy sijnen vyandt verslaghen wilt; * op dat den ghenen die in het hout verwon, in het hout oock soude verwonnen worden. * Soo dan gelijck eenen Kapiteyn, die de wapens aengenomen heeft, waer mede hy sich selven lichtelijck kan beschermen, de selve oock geeft aen sijne soldaeten, alsoo hebbe ick oock ghedaen, segghende tot een-yghelijck: Soo-wie wilt nae my komen, dat hy sich-selven + verloogene, ende sijn Cruyce op-neme, ende my volghe.

Ghebenedijdt zijt ghy Heere mijnen Godt, seyde + Stavrophila, die mijne handen leert ten strijde, ende mijne vingheren ten oorloghe. Maer ick bidde u, seght my toch eens, moet dit borst harnas, oft wapen-ghetuygh van een Christen soldaet van het teecken des Cruys, oft van het levendigh Cruys, dat hem voorwaer quelt, ende pijnight, genomen worden? En waerom niet van beyde? antwoordede Christvs: want het teecken des H. Cruys is een krachtighe hulpe teghen alle listen, + ende laeghen van den duyvel. Soo groot is de

kracht, ende maght van dit teecken, dat het niet alleen en bevrijdt de dorpels oft zillen van de Israëliten, maer dat oock het teecken oft figure alleen van het mysterie, uyt-jaeght de duyvels van de ghene, die niet Israëlitelijck en leven. De tribulatie, oft het ghequel en is oock van gheen mindere krachten: want ghelijck het sout het vleesch van de verrotheydt, ende wormen bewaert, alsoo versterct, ende bevrijdt het Cruys, en de verdruckinge het ghemoedt teghen de gheestelijcke listen. Het gemoedt + van een wijs man met de lijdtsaemheydt vande menschelijcke saecken, met verachtingh van de fortuyne, ende met alle andere deughden, ghelijck met vesten omringelt, ende betuynt zijnde, en kan noch verwonnen, noch in-genomen worden. * Want een gemoedt, dat sterck, ende bestandigh tegen de rampen is, en kant sich niet alleenelijck tegen den overdaedt, maer is daer oock eenen doodt-vyant af. Ende ick bidde u, siet eens, oft mijne Heylighen oock niet van-selfs hier-toe hunnen toevlucht ghenomen hebben, als sy de bedrieghelijcke aenlockinghen van de strélende me-vrauwe gevoelden? En kastijdede + den H. Apostel Pavlvs sijn lichaem niet, oft en broght hy dat niet onder bedwanck, op dat hy niet en soude verworpen worden? En heeft den + H. Benedictvs (als den schalcken duyvel de ghedaente van een vrauw, de welcke hy somtijdts ghesien hadde, hem voor ooghen hadde ghestelt, ende sijn ghemoedt met soo grooten brandt van onkuysheydt onsteecken, dat hy nu by-naer voor-nam de wildernisse te verlaeten) niet terstont, sijne kleederen uyt-doende, sich-

selven moeder-naeckt gheworpen in't midden van de distelen, ende doornen, ende soo langh daer in ghewentelt, tot dat hy door de wonde des vleeschs genesen hadde de wonde des gemoedts? Ende siet toch eens met wat een vrucht, ende profijt hy dat ghedaen heeft; van dien tijdt af, ghelijck hy daer naer aen sijne discipelen betuygde, zijn de bekoringen des vleeschs, en de quaede begheerlijckheden in hem soo ghetemt, en onder den voet ghebraght, dat hy noyt iet sulcks meer ghevoelt en heeft. Siet wat dat doet de tribulatie, oft de lijf-kastijdinghe, die van-selfs, geerne, ende sonder daer toe gepraemt te zijn aen-ghenomen wort. Met den selven gheest is den H. Bernardvs in den winter in een stilstaende water, ende den H. Franciscvs in den sneeuw ghespronghen. Maer waer toe dienen toch dese dinghen; dan om dat het uytwendigh Cruys d'inwendighe bekoringhen, gelijck door sijne kracht verjaeght, ende te niet doet? Soo dan, t'en zy dat ghy den stock des Cruys sult aennemen, de quaede honden en sullen van bassen, en terghen niet op-houden. T'en + zy dat ghy overal gebruyckt den schilt van verduldigheyt, ghy en sult niet langh sonder wonde wesen. T'is seer wel, t'is meer als ghenoegh, seyde Stavrophila; + stelt my nu Heere by u, ende dat de handt + wiens ghy wilt tegen my vechte: ghy zijt mijne verduldigheydt Heere, mijn hope van mijn jonckheydt af. In het Cruys sal ick triumphéren over mijne vyanden, noch k'en sal niet wijcken, voor dat sy en beswijcken, ende te niet zijn ghedaen. O saligh, ende geluckigh Cruys, hoe nut ende profij-

tigh zijt ghy aen ons! och hoe luttel menschen kennen de sterckheydt van uwe deught!


Vorige Volgende