Logo DBNL
De heyr-baene des cruys (1672)

De heyr-baene des cruys

(1672)–Benedictus van Haeften–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het XV. Capittel.
Dat men in het Crvys, ende voor dat danck-segghinghen doen moet.

Danckt in allen dinghen.
1. Tessalo. cap. 5.

STavrophila hadde haere liedekens geeyndight, als-wanneer Christvs wederom geseydt heeft: Langhs trappen, ô lieve dochter, moet men tot het sop klimmen: ghy hebt u in

t'Cruys leeren verblijden, nu op dat ghy soudt moghen voortganck doen, soo moet daer byghevoeght worden, dat ghy in voorspoet Godt + niet meer en bedanckt, als in tegenspoet. Want hy seker niet geveynst danckbaer is, die in't midden der ellenden gestelt zijnde, uyt gantscher herte Godt dan Heere is bedanckende. Want wat goedts doet ghy, by-soo-verre + ghy Godt looft, ende danckt als ghy in voorspoedt zijt, ende in rijckdommen, ende met gheen ongelijck gequelt en wort? Dat is eerlijck, ende prijsbaer, is't saecken dat ghy tot on-eer, ende rugh-spraecke van de gantsche werelt ghebroght zijnde, het oordeel Godts zijt lovende. Dat is voorwaer een groote saeck, seyde Stavrophila, nochtans en gheloove ick niet, dat het te vergeefs is, dat men in voorspoedige saecken danckbaer is. T'is waer, antwoordede Christvs, dat is wel iet, maer nochtans moet men bekennen, dat het soo volmaeckt niet en is. Want de grootheydt van een danckbaerigh hert, wort + gekent in droeve dingen. Ghy siet, indien ghy in voorspoedige saecken danckbaer zijt, dat den valschen aenklaeger den duyvel vander helle uwe daedt vermindert, + ende seght: Vreest Iob Godt oock om niet? Aen wien hy, te weten, in voorspoedt danckbaer was, maer naer dat hy hem, met soo veel quellinghen, ende ellenden te neder-ghedruckt zijnde, heeft hooren segghen, Den naem des Heeren zy ghebenedijdt, soo heeft hy den duyvel onder de voeten getreden, + ende een meerdere wonde gegeven, dan als hy alles besittende, medelijden hadde met den aermen. Want in voorspoedige dingen aen Godt danckbaer te wesen, en is voorwaer niet te verwonderen. Maer als'er een groote

vlaeghe, oft zee-baere sal opghestaen wesen, ende de schuyte om-keerende, in t'perijckel is; dan danckbaer te wesen, is een groote ende uytnemende bewijsinge verduldigheyt, ende van goeden wille. Voor weldaeden danckbaer te zijn, weten oock d'afgodisten, ende heydensche: maer voor ellenden, Cruycen, ende straffen, alleen de Christenen. Want d'opperste deught, ende godtvruchtigheyt is, in tegenspoedt Godt te loven en te dancken. Ende ghelooft my Stavrophila, van meerder + weerden is eenen DEO GRATIAS in tegenspoet, dan ses duysent in voorspoedt. Heere, seyde Stavrophila, men segge watmen wil, ick kan qualijck begrijpen dat ick danckbaer moet zijn, oock als men teghen mijn eere spreeckt, alsmen my affronteert, alsmen my grauw en blauw verwyt, en dat men uyt den hoeck haelt al dat men teghen my weet, ende my dat soo openbaerlijck verwijt. Dan, antwoordede Christvs, moet ghy meest danckbaer wesen, en toonen dat ghy een duyfken sonder galle zijt, sonder te willen wreecken, oft quaedt met quaedt te verghelden. Iae maer, seyde Stavrophila, dat en magh soo niet wesen, Heere, want men soude segghen, dat ick onghelijck hebbe, oft dat ick geen couragie en hebbe: men moet toonen dat men sijn tanden heeft. En heb ick, antwoordede Christvs, niet duydelijck in't Euanghelie gheseydt, doet wel aen die u haeten, ende bidt voor de ghene die u vervolghen?

Ick hadde my nauwelijcks oyt laeten voorstaen, seyde Stavrophila, dat men voor quel-

linghen, ende ellenden, en soo groote verwijtinghen danckbaer moeste wesen, gemerckt de selve aen het verstandt, ende sinnen soo geweldigh onaenghenaem zijn. Vele dinghen, antwoordede Christvs, weynigh aenghenaem zijnde aen de sinnelijckheydt, zijn profijtigh aen de saligheydt: onder welcke soorte dese dancksegginghe oock ghestelt moet worden, want in de selve eenen verborghen schat geleghen is, den welcken onbekent is aen de kinderen deser wereldt. Leert dit in dese verborgene figure. Eertijdts hadde den Koningh Assuerus door een sekere wet verboden, dat niemant ongeroepen in des + Koninghs binnenste saele soude komen, t´en zy dat by avontueren den Koningh de gulde roede tot hem uytstack, tot teecken van goedertierentheydt, ende dat hy alsoo moghte le leven blijven. Maer de Koninginne Esther teghen dat gebodt ingaende, als den Koningh + de gulde roede uytstack, soo heeft sy het uytterste van sijne roede ghekust. Maer laet ons het decksel nu eens afdoen, op dat ghy wat klaerder sien mooght: Wat meynt ghy, Stavrophila, dit anders te beteeckenen, dan dat aen de boose menschen verboden wort in te gaen de sale des Heeren, t'en zy dat Godt hun met de gulde roede gheraeckt heeft, ende sy die sullen ghekust hebben? maer wat is dese roede anders als het Cruys, tribulatie, ende teghenspoet? maer waer van is sy gout? dan om dat sy door mijn lijden vergult is? waerom anders moetse gekust worden; als om datse van de Koninghlijcke handt, van de Vaderlijcke liefde, van den goet-jonsti-

ghen wille Godts, ghelijck een groote ghifte uyt ghereyckt wort? Want voor Godt te lijden, is een + gave van meerdere verwonderinghe, als voorwaer is dooden te verwecken, ende wonderbaere teeckenen te doen. Want van desen kant maeckt ghy schult, van dien kant hebdy Godt voor een schuldenaer. Soo dan uyt lautere liefde, ende affectie moet het Cruys gekust, ende met dancksegginghe ghedraeghen worden: want het is een teecken van goedertierentheydt, van vergiffenisse der sonden, ende een teecken dat Godt uws ghedachtigh is. By de + Persiaenen wiert den Koningh bedanckt van den ghenen, die hy, alhoewel ten onrecht, hadde doen geesselen, om dat, te weten den Koningh sijns gedachtigh was geweest. Wat en behoort ghy dan niet te doen, gemerckt ghy niet van een aerdtschen, maer van eenen hemelschen Koningh der Koninghen, die den Heere der Heeren is, gheboden wort ghegeesselt, ghequelt, ende gehouwen te worden? Waerom en soudt ghy niet liever dese slaghen, de welcke den prijs des hemels zijn, eeren, ende oodtmoedelijck voor die danck segghen? En hebdy niet gelesen wat dat den Koninghlijcken Propheet gesonghen heeft? Vwe roede, seght hy, + ende uwen stock hebben my vertroost. Al oft hy hadde willen segghen: Vwe geessele, gelijck als een roede+ tot de kudde der schapen, ende gelijck als eenen stock nu tot de groote kinderen, ende van het beestelijck leven tot het gheestelijck opwassende, en hebben my niet meer gequelt, dan ghetroost: om dat ghy mijnder ghedachtigh zijt. O wat en wort niet bermhertelijck gegheven + van Godt aen de menschen, van den welcken

oock de tribulatie selve een weldaedt is! want den voorspoet is een gave van den vertrooster: maer den tegenspoet is een gifte van den vermaenenden Godt.

Heere, seyde Stavrophila, daer zijnder al + veel te vinden, die u belijden, als ghy hun wel gedaen hebt. Maer wie is'er doch die met het Cruys gelaeden, ende met tribulatien te nedergedruckt, u + uyt'er herten is bedanckende? Wie is, segg' ick, desen? ende wy sullen hem prijsen, want hy wonderlijcke dingen gedaen heeft in sijn leven. Maer en weet ghy dan niet, seyde Christvs, d'exempelen van d'aldersterckste Helden, die in mijne H. Kercke seer vermaert, ende gepresen zijn? En heeft den H. Iob in soo groote, ende soo veel grouwelijcke miserien dese woorden niet ghebruyckt: + Gelijck 't den Heere belieft heeft, soo is het geschiet, den naem des Heeren zy ghebenedijdt? Lavrentivs ligghende + op een vyerigh beddeken, ende gebraeden zijnde, seyde; Ick dancke grootelijcks. Bonifacivs Martelaer met de hoorens van der beesten voeten seer ghepijnight zijnde, verheughde hem, + ende seyde: Ick dancke u Heere Iesv Christe Sone Godts. Den heylighen Satvrninvs onderstaende eenen hardten strijdt van droefheden, + seyde: Ick lijde kort, ick lijde gheerne, ick dancke u Christe, jae k'en kan u geen danckseggingen ghenoegh geven, geeft my verduldigheydt, u zy lof, glorie, ende eere. Wat heeft ghedaen den heylighen + Cyprianvs? Als hy van den Burghe-meester Galerio ghevraeght zijnde, seer kort geantwoort hadde, ten lesten de sententie uyt eenen brief ghelesen zijnde, dat Thascivs Cyprianvs door

het sweert ghedoodt moeste worden, soo heeft hy gheseydt: DEO GRATIAS. Iacobvs die van de lijf-straffe, die hy gheleden heeft, door-sneden ghenaemt is gheweest, heeft onderstaen van lidt tot lidt ghekapt te worden: maer soo dickmael als hem oft een stuck des vinghers, oft een deel der lidtmaeten is afgesneden, soo heeft men hem hooren segghen, DEO GRATIAS. Theodorvs ten tijde van den Keyser Maximinus, sijne syden nu verscheurt, ende vernielt zijnde, jae nu qualijck meer aesemende, versterckte nochtans sijne tonghe, ende was aldus singhende: Op alle tijdt + sal ick den Heere ghebenedijden.

Wat dunckt u van dese, Stavrophila? Ick geloove, seyde sy, dat dit privilegien zijn van de Martelaers die van Godt besonderlijck met dese gratie verçiert, ende begaeft worden. Niet alleenelijck de Martelaers, seyde Christvs, maer oock de siecke hebben in sieckten, ende kranckheden dese affectie van danckbaerheyt betoont. Dien Servvlvs, van joncks af, tot den eynde des + leven lam zijnde, en konde noch gaen, noch staen, noch uyt het bedde sich oprechten om te sitten: hy en konde sijn handt niet tot sijnen mondt brengen, noch sich van d'een zijde op d'ander keeren. Maer desen dede sijn beste om in droefheydt, en pijne altijdt Godt te dancken, om nacht, ende dagh besigh te zijn met Godt lof-sanghen op t'offeren, den welcken oock selver in sijne doodt weerdigh gevonden is geweest een hemelschen sangh te hooren. De heylighe Clara door een gheduerighe sieckte van achtentwintigh jaeren uytdrooghende, heeft geduerelijck Godt ghelooft, ende

ghedanckt. Wat dunckt u nu, dochter? meynt ghy noch dat'er gheen, oft luttel zijn, die in ellenden, ende quellingen Godt loven ende dancken?

Ick bekenne, Heer, seyde Stavrophila, geerne mijne onbedachtheyt, ja ic heb voor my genomen voortaen, dit sacrificie van lof niet achter + te laeten, maer liever sal ick danck segghen aen den gever der gratie, om dat hy my bermhertelijck gegeesselt heeft: om dat hy aen my de gramschap in genaede verandert heeft, willende my kranck maecken, om dat ick niet swaerder en soude kranck worden, quellende, op dat hy my soude spaeren: te neder-werpende, + op dat hy my soude oprechten; ende, Heer, wie kent de maght van uwe gramschap? want vol van bermhertigheydt is uwe gramschap, ende d'oordeelen van uwe waerneminghe, oft straffinghe, de welcke ghy tijdelijck zijt oeffenende op uwe dienaers, zijn waerachtighe, ende sekere teeckenen van liefde, ende goetjonstigheydt. + Want de zielen der rechtveerdighe zijn in de handt Godts: daerom, tusschen de wellusten, en de droefheden bekennen sy de gramschap des Heeren, ende de bermhertigheydt smaecken sy in de gheesselen. + Ende de dochters van Iuda hebben haer verheught om uwe oordeelen Heere.

Wel-aen! spreeckt soo, antwoordede Christvs, + dit is het eygen woort der Christenen. Daer en is niet heyliger dan dese tonghe, de welcke in tegenspoet Godt danckt, ende DEO GRATIAS seght. Voorwaer sy en is niet minder dan de tonghe der Martelaren, sy worden sekerlijck beyde t'saemen gekroont; want tegen dese is oock aen-houdende den beul, dwingende om

Godt door de lasteringe te verloogenen, den duyvel verscheurende door listighe questien der gepeysen, ende door anghsten des ghemoedts verdonckerende. Is't saecken dan, dat sy de droefheden verdraeght, ende danckbaer is, de Kroone der Martelaers die komt haer toe.

Wat draegen wy dan beter, seyde Stavrophila, + in't gemoedt, wat seggen, wat spreecken; ende schrijven wy beter, als DEO GRATIAS. Voorwaer nu verstaen ick wat beter, wat dat willen segghen heeft eenen sekeren ouden Moninck in't boeck der Oud-vaderen, den welcken tot sijnen discipel, die sieck was, geseydt heeft; Sone, en bedroeft + u niet om de kranckheydt oft wonden uws lichaems. Want t'is een groote godtvruchtigheydt, dat iemandt Godt dancke in kranckheyt. Indien ghy een yser zijt, soo suldy door t'vyer den roest verliesen: maer indien ghy gout zijt, door t'vyer gheproeft zijnde, suldy van groote dingen tot meerdere komen. En zijt dan, broeder, niet benaut: want indien Godt u begeert in t'lichaem te pijnighen, wie zijdy, die sijnen wille soudt willen wederstaen, oft t'selve qualijck nemen? Verdraeght dan, ende bidt Godt, dat hy u gheve, dat hem behaeght.

Een seer goede vermaeninge heeft desen ouden man, seyde Christvs, aen sijnen discipel ghegheven, met den welcken ick het oock houde: ende de selve, ô dochter, bevele ick oock aen u. Want de dancksegginghe in het Cruys, onderscheydt de goede van de quaede, ende be-

toont alder-best, hoedaenigh dat yder-een is. + De klock-gieters beproeven hunne goetheydt met slaghen der hamers, eer sy Ghewijd, oft in eenen hooghen thoren opghehanghen worden: want t'en zy dat sy een goet gheluydt gheven, soo worden sy verworpen, ende te niet gedaen. T'selve doet oock Godt-almaghtigh; hy en verheft de verkorene niet tot den hemel, t'en zy dat sy door veel Cruycen ende quellinghen beproeft, ende gheoeffent zijn, op dat hy beproeven soude, oft hunne lijdtsaemheydt oock vast is, ende hoe aengenaem gheluydt sy hebben, ende hoedanighe stemme sy van hun gheven. Eertijdts heeft Godt gheslaghen die groote klocke den H. Propheet Iob, ende de handt des Heeren heeft hem geraeckt. Wildy weten met wat een instrument? + Met den hamer van de geheele aerde: Ick segge met den duyvel vander helle. Maer welck is den klanck oft geluydt van dese klocke? Godt heeft het gegeven, Godt heeft het ghenomen, den naem des Heeren zy gebenedijdt.* Hoe heeftse geluydt? wat soet geluydt heeftse gegeven? Noch wort hy geslaghen, niet-teghenstaende hy in de maght des duyvels gegeven was, op dat oock sijn vleesch soude geslaghen worden. Hy heeft hem geslagen van den hoofde tot de voeten met een swaere wonde, ende verrottende van de wormen, sat hy op den mest-hoop. Ghy hebt ghehoort hoedanigh hy geslagen is, hoort nu hoe hy klinckt, + ende wat geluydt hy van hem gheeft. Is't saecken dat wy goederen van de handt des Heeren ontfanghen hebben, en sullen wy de quaeden niet lijden? O stercken klanck! ô soet gheluydt! ô wie sal soo sterck slaepen,

die van dit gheluydt niet en sal wacker worden? Sonder twijfel moet dese klocke Ghewijd worden, de welcke sulcken goeden, ende ghebenedijden klanck van haer ghegheven heeft: Dit is voorwaer een teecken van eenen goeden man, van eenen, segg' ick, die aen Godt danckbaer is. In + tegendeel is oock kennelijck het teecken van een man die aen Godt ondanckbaer is: want dien, als hy met eenige tribulatie gequelt ende ghepraemt wordt, en doet niet als klaegen, ende murmureren, ende wort daerom ellendelijck gepijnight, hy staet sijne saecke voor, ende ontschuldight sijne onnooselheydt. Wat wil ick meer segghen? De goede, en de quaede zijn ghelijck twee + vaeten, de welcke beyde vol zijn, het een' van etter en vuyligheydt, het ander van kostelijcke salven, beyde nochtans met een maete ghemeten. Dat vat, t'welck vervult is met salven, geeft van hem een seer soeten, ende aenghenaemen geur: maer t'ander, vervult met etter en vuyligheydt, een onverdraeghelijcken stanck. Alsoo gaet het oock met de goede, en de quaede: sy zijn wel sonder onderscheydt gequelt, ende ontstelt, maer evenwel door't onbegrijpelijck oordeel Godts zijn sy verscheyden. Soo dickmael als'er eenige tribulatie komt inde wereldt, die goet zijn, ghelijk heylighe vaeten, dancken Godt, die sich gheweerdight hun te kastijden: maer de gene die hooveerdigh zijn, gulsigh, ende begeerigh, die lasteren Godt, ende murmuréren teghen hem, segghende: O Godt! wat hebben wy soo grooten quaedt gedaen, dat wy soodaenige dinghen lijden?


Vorige Volgende