Logo DBNL
De heyr-baene des cruys (1672)

De heyr-baene des cruys

(1672)–Benedictus van Haeften–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende


illustratie

Het XIV. Capittel.
Dat men in't Crvys sich-selven verheughen moet.

Deelachtigh wesende van Christvs lijden, weest blijde.
1. Pet. cap. 4.

STavrophila meynde datse nu de leste lesse ghehoort hadde, reden waerom sy niet meer en vraeghde; als-wanneer Christvs tot haer seyde: Dochter ghy en zijt noch niet ten eynde gekomen, want ghelijck ick over eenige dagen het Cruys heb leeren veranderen in eenen boogh, alsoo sal ick u dit nu leeren veranderen in een harpe, ende Psalter-spel: op dat ghy, te weten, soudt leeren lof singhen aen den Naem des + Alderhooghsten, in't psalter-spel van thien snaeren met den lof-sangh op de harpe. Oock hier, seyde Stavrophila, moet ick mijn onwetentheyt belijden, want ick niet en verstaen wat mijnen Heere segghen wilt. Daerom, hoort toe seyde hy. + Singhen, is met blijdtschap doen: * want een blijden gever bemindt Godt. Wel-aen dan voeght by den sangh der woorden, de cyther der wercken. De cyther gheeft gheluyt van het benedenste deel, het waerachtigh snaeren-spel van thien snaeren van het opperste deel. Als ghy wat tribulatie, + tentatien, oft aenstooten lijdt op deser aerde, om dat ghy die zijt lijdende van het benedenste deel, dat

is, om dat ghy stervelijck zijt, ende om dat ghy eenige tribulatien aen uwen eersten oorsprongh schuldigh zijt, daerom zijt ghy een cyther: want daer komt een soet gheluyt uyt het benedenste deel, ghy lijdt, ende ghy singht, oft eer, ghy singht, ende speelt op de cyther. Als den Apostel seyde: Laet ons beroemen in lijden, ende tribulatien; de cyther gaf wel geluyt uyt het benedenste deel, maer nochtans soetelijck: want alle verduldigheydt is soet voor Godt: maer indien ghy in het lijden, ende tribulatie besweken zijt, soo hebt ghy de cyther ghebroken. Maer als ghy met eenen ghelijcken, ende vroomen moedt blijdelijck verdraeght de schrupels, verlaetinghen, ende verduysteringen, soo dat ghy meynt t'eenemael van Godt verlaeten te wesen: ende nochtans blijde zijt, oock in dit Cruys Godt lovende, ende ghebenedijdende, soo singht ghy lof aen Godt in het psalter-spel + van thien snaeren: Ghy toetst, ende raeckt de snaeren in u herte, goet gheluyt ghevende in de ooren Godts. Maer als ghy begint te disputéren van de wercken Godts, waerom dit, waerom dat? ende hy en heeft soo niet moeten doen: hy heeft dat qualijck ghedaen, ende soo voorts; waer is dan den lof Godts! ghy hebt den Allelvia verloren, u psalter-spel hebdy gebroken.

T'is qualijck om segghen, hoe grootelijcks dese redens Stavrophilam verblijdt hebben. Maer dat hiel haer gheheel in twijfel, om dat Christvs seyde, dat men in t'Cruys moest vroylijck, ghenoeghelijck, ende blijde wesen, Ey! Heer, seyde sy, laet het my ghe-oorloft wesen te vraeghen; wat ghemeynschap heeft doch het Cruys met de vreught, ende wat gelijckenisse is'er

tusschen de blijdschap, en de droefheyt? want seer waerachtelijck wort het Cruys van de quellinge in't latijn Crux, dat is, Cruys geheeten: Want dat dit het lichaem quelt, en weet niemant beter, dan die t'ghevoelt, ende ghedraeghen heeft: maer ick hadde my laeten voorstaen, dat ick in dit leven ghequollen, verlaeten, ende door droefheydt, en swaerigheyt gantsch moeste versleten worden, ende in't ander, blijdtschap, vermaeck, ende peys verwachten: ick meynde dat het hier den tijdt was van tribulatie, ende droefheydt, ende daer naer den tijdt van ruste, ende vertroostinghe: Want alle kastijdinge in de teghenwoordigheydt + en schijnt niet ghenoeghelijck, maer droevigh te wesen.

Een volle, ende overvloeyende maete van vreught ende blijdschap, seyde Christvs, sullen de Cruys-draeghers ontfanghen in de vergeldinge der rechtveerdighe, als sy sullen ingaen de blijdtschap van hunnen Heere, waer Godt van haere + ooghen alle traenen sal af-vaegen. Nochtans heeft het Cruys in sich-selven groote blijdtschap, ende vermaeck, indien het op de manier, gelijck het behoort, ghedraeghen wort. Want het Cruys is + de substantie van de geheele gheestelijcke bedanckinge. Ende en heb ick in't Euangelie niet gheseydt: Saligh suldy wesen als u de menschen sullen haeten, ende als sy u sullen af-scheyden, ende beschimpen, ende verworpen uwen naem als quaedt, om den Sone des menschen, Verblydt ende Verhevght v: want siet uwen loon is groot in den hemel. En heeft oock mijnen Apostel niet gheseydt:

+ Deelachtigh wesende van Christvs lijden, Weest blyde; ende eenen anderen; Mijn broeders acht het te wesen alle blijdtschap, als ghy sult gevallen zijn in verscheyden bekoringhen. Noch het vat der verkiesinge Pavlvs, den welcken ghy by-gebroght hebt, en seght niet dat de kastijdinghe in de teghenwoordigheydt niet vermaeckelijck en is, maer datse niet en schijnt genoeghelijck te wesen. Want sy is voorwaer d'oorsaeck, en den oorspronck van alle vreught ende blijdtschap, ende diesvolgens van het eeuwigh leven. Maer in den selven oogenblick der kastijdinge schijnt het droevigh te wesen, ende niet genoeghelijck: want het gevoelen der droefheyt bindt de menschen soo stijf, dat sy d'aldergheruste vrucht, die daer uyt volghen sal, niet en bepeysen. Want dese wort beter herkent, ende ghevoelt, als de + droefheydt voor-by, ende ghepasseert is. Ende wat sal ick segghen? het is een seker teecken van saligheydt, in het lijden te konnen bly wesen, ende den teghenspoet, ende quaelen alom bassende, een bly herte ten hemel op te heffen, alhoewel langhs de wangen overvloedighe traenen zijn af-lekende.

Ick geloove dat seer wel, seyde Stavrophila, dat'er in t'Cruys selve geen stof van blijdschap en onbreeckt, by-soo-verre iemant den toekomenden loon aendachtelijck overlegghen wilt, maer om dit in de pijnen selve te doen;

+Dat is een aerbeyt groot, jae oock een pijnelijck werck,

Van eenen vroomen helt, door deughde-krachten sterck.

Iae ick meyne vastelijck dat'er seer luttel zijn, die hun in t'Cruys verheught hebben. Maer ick, antwoordede Christvs, salder u vele te voorschijn brenghen. En gingen d'Apostelen niet blijdelijck + van t'aenschijn des raedts, om dat sy weerdigh waeren geacht voor den naem Iesvs versmaetheyt te lijden? Hoe blijde en was Pavlvs niet? die seyde: Ick ben vervult met troost, ende ben seer overvloedigh + van blijdtschappen in alle onse tribulatie. Ende: Is't dat ick tot een offerande ghedoodt worde, + over d'offerande, ende bedieninghe uws geloofs, soo ben ick blijde, ende verblijde my met u allen, desghelijcks ghy oock, ende verblijdt u met my. De Heyligen, oock + bespottingen, ende slaghen geproeft hebbende, ghesteent zijnde, door het verslaen des sweerts gestorven zijnde, beanghst, ende ghequelt zijnde, wat waeren sy anders dan harp-slaeghers, spelende op haerlieden harpen, getuygenissen, te weten, van de Goddelijcke waerheydt luydende? Met wat een blijdtschap sprongen eertijdts niet op de Martelaers in't midden der tormenten? Marcvs, ende Marcellinvs, ghebroeders, + om het Christen gheloof gevangen zijnde, zijn aen een staeck ghebonden: ende met groote naghelen daer aen vast gemaeckt. Tot de welcke als den Rechter aldus was sprekende: Keert wederom tot u verstandt ellendighe, ende verlost u-selven van dese tormenten; soo hebben sy geantwoort: Wy en hebben noyt soo goede chiere gemaeckt oft genoeghelijcke feeste gehouden, dan als wy dese tormenten om Iesvs Christvs geleden hebben, in wiens liefde wy nu begonnen hebben vast-gemaeckt te worden. Och oft hy ons toe-liete dese soo langh te lijden, als wy met dit bedervelijck lichaem

sullen bekleet wesen! Aldus nacht ende dagh inde pijnen den Goddelijcken lof singhende, en met pijlen doorschoten wesende, zijn eyndelijck ghekomen tot de glorie der martelie. Noch oock aen't gheslacht der vrauwen en zijn dierghelijcke exempelen ghebreck + gheweest: Want de H. Agatha ginck seer blijde, ende beroemende naer den kercker, jae ghelijck tot een bruyloft ghenoot zijnde, soo beveelde sy haeren strijdt aen den Heere! En van-gelijcken de H. Agnes, een maeghdeken van derthien jaeren, noch niet bequaem tot de pijne, ende rijp aen de + victorie, heeft het meesterschap der deught volbroght, alhoewel sy door de jonckheyt van haere jaeren daer toe noch onbequaem was. Want een bruydt en soude haer soo niet naer de slaep kamer spoeden konnen, gelijck dese Maeghet blijde om het succes, ende spoedigh op den ganck, naer de plaetse der straffinghe, ende doodt ghegaen is. Wat heeft ghedaen de H. Thecla? naer dat sy de beesten, t'vyer, ende kercker verwonnen + hadden, soo seyde sy aldus: Alhoewel ick alle dagen met het vyer, wilde dieren, boeyen, ende kercker moest oorlogh voeren ende worstelen: jae oock veel aengenaemer, ende soeter achte ick alle soorte van doodt, ende perijckel voor de godtvruchtigheyt t'onderstaen, dan de ghenoeghten des paradijs selver, ende der kostelijcke maeltijden: als ick maer alleenelijck, Heer, weerdigh magh wesen, voor u, ende uwen H. Naem altijdt pijnen te lijden. Siet ghy nu Stavrophila, met wat een vlijtigheydt, ende met wat een blijdtschap des ghemoedts de Heyligen hun Cruycen gheleden hebben?

Ick sien het wel, seyde sy, maer t'ghene ick in

haer verwondere, dat brenght my (om de waerheydt te seggen) een schaemte by: want sy niet alleen verduldighlijck, maer gheerne, ende vyerighlijck tot de pijnen, ghelijck tot eeren, haer waeren haestende. Want ick, die soo kleynmoedigh ben, doen oock grooten aerbeydt om het Cruys verduldighlijck te lijden, ende te draeghen: doch, Heere, helpt mijne kranckheyt.

Wel-aen dochter, seyde Christvs, hebt goeden moedt, ende betrauwen, allensken suldy opwassen tot meerdere sterckte, ende tot een volkome, ende volmaeckte verduldigheydt: Ende ghy die nu door de lichtigheyt der ydele pijnen te + neder-ghedruckt wort, sult daer naer gewichten van kostelijcken goude, die u vergheldt, ende ghetelt sullen worden, wederom brengen. Daerentusschen nochtans indien ghy daer-toe niet gheraecken en kont; en wilt niet knorren en morren, noch en wilt niet klaeghen, maer onderstaet, ende lijdt het + standtvastighlijck, ende hebt in uwe droefheydt patientie. Want

 
Al het gen' ghy hier sult saeyen
 
In verdriet en sonder troost,
 
Sal de liefd' op't leste maeyen,
 
En sal wesen uwen oogst.

Evenwel, seyde Stavrophila, t'soude my seer vermaeckelijck wesen wel te konnen spelen op het psalter-spel des Cruys, op dat van de snaeren mijns herte soude klincken een soet geluyt van blijdtschap, ende eenen eeuwighen lof aen de Goddelijcke Majesteyt. T'is goet, antwoor-

dede Christvs, ende met kleyne moeyte suldy die konste leeren, is't saecken dat ghy u-selven (als + ghy eenigh gequel, oft droefheydt zijt gevoelende) ootmoedelijck, en standtvastighlijck aen Godt over-geeft: want soodaenighe over-gevinghe is voor Godt, gelijck een soet-luydende harpe, op wiens snaeren den Heyligen Gheest seer soetjens singhende, d'ooren van den Hemelschen Vader met een verborghen, ende inwendigh gesangh streelt, ende vermaeckt. Op dese harpe geven de dickste snaeren, dat is, d'uytwendige krachten van den mensch (de welcke overal met droefheydt bekommert zijn) een leegh, ende droef gheluydt: maer de fijne snaerkens, te weten de krachten des inwendighen menschs (de welcke vol van devotie, ende godtvruchtigheyt, in een vry-willige ende verduldige overgevinge volherden) geven een hoogh, ende seer genoegelijck geluydt. De gevoelijcke nature gequelt, ende gepijnight zijnde, sucht, ende weent, maer de redelijcke, en de opperste nature blijft vreedsaemigh, en gerust.

Ick verstaen seer wel, seyde Stavrophila, dat van een gherust, ende vreedsaem ghemoedt desen geestelijcken sangh, ende melodye voortskomt: want den Apostel vermaent den ghenen+ die welgemoedt is, dat hy singen soude. Maer een ziele die onstelt is, ontbint, ende stoort alle accoort + van thoonen. Want in droefheydt des herten, wort den gheest te neder gheworpen. Maer, ick bidde u Heere, leert my hoe ick desen peys, en ruste der ziele sal konnen verkrijghen.

Is't saecken, antwoordede Christvs, dat ghy in alles aen den Goddelijcken wille sult gehoorsaem wesen, ende niet anders en sult willen, dan

t'ghene dat Godt wilt. Want soo-wie dat doet, sal gherust, geluckigh ende waerachtighlijck saligh wesen: want hy sal doen, al dat hy wilt, gemerckt hy selver alles wilt, het welck hem Godt sal laeten overkomen. K'en meyne niet dat'er saliger + menschen ghevonden worden, dan die naer hunnen wille, ende wensch leven: ootmoedigh zijn de Religieusen, dat willen sy, sy zijn aerm, ende in d'aermoede hebben sy hun behaegen: sy zijn sonder eergierigheydt; de begeerte van ampten, ende officien versmaeden sy: sy weenen, in't weenen scheppen sy hun vermaeck: sy zijn kranck, in kranckheyt verheugen sy hun. Als ick kranck ben, seght den Apostel, dan ben ick maghtigh. Soo dan, de gene die waerachtige Religieusen zijn, + moeten saligh genoemt worden, hoedaenigh het oock zy dat hun overkomt: want geene menschen en zijn blijder, in hoe hardte, en bittere rampen sy oock souden mogen wesen, dan die zijn, t'gene sy willen wesen.

Stavrophila door dese soete woorden aengelockt zijnde, is op-ghespronghen van blijdtschap ende (ghelijck men lichtelijck mercken konde) door een Goddelijck ingheven heeft sy beginnen te singhen, op dese maniere, uyt gantscher herten het Cruys begroetende ende eerende.


Vorige Volgende