Logo DBNL
De heyr-baene des cruys (1672)

De heyr-baene des cruys

(1672)–Benedictus van Haeften–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het X. Capittel.
Met wat intentie, oft meyninge het Crvys moet gedraegen worden, ende ten eersten om te voldoen voor de sonden, ende t'ontgaen de pijnen der hellen.

Wy worden van den Heere ghestraft, op dat wy met dese werelt niet en souden verdoemt worden.
1. Corinth. cap. 11.

Stavrophila was nu gheleert hoe dat sy het Cruys noch uyt, noch met ydel glorie draegen mooghte: want d'ydelheyt te beooghen, berooft den mensch van alle verdiensten: d'insluypende van ter-zijden, van selfs te aenveerden, alhoewel dat selfde de weerde van het goet werck niet t'eenemael weghen neemt, soo wort het nochtans daer door seer vermindert, ende besmet dat met een groote plecke, Siende dan dat'er een goede meyninghe van noode was, soo heeft sy beginnen te vraeghen, of'er niet anders en moeste bemerckt worden, dan dat de meynighe goet, ende met geen quaedt ghemengelt en zy. Aen wie Christvs aldus gheantwoordt heeft: Daer zijn in een goede intentie sekere trappen, ende ghelijck den eenen hoogher is, als den anderen, alsoo is hy oock beter ende verdienstelijcker: ende daer is veel aen gheleghen,

waer-henen ghy stiert uwe krachten, ende vermoghentheden. Want oock die, de welcke het Cruys wel draeghen, en hebben niet altijdts het selve oogh-merck, oft eynde, waerom sy het Cruys draeghen, ende siet dat nu te vooren afgebeelt. Ten tijde van mijne passie soo waeren wy vier Cruys-draeghers: nochtans altemael met verscheyde intentie den op-geleyden last draeghende: want de twee moordenaers, de welcke met my uytgheleydt wierden, droeghen dat alleenelijck, om dat sy loon naer wercken ontfanghen, ende voor haere misdaeden naer het vonnis des rechters voldoen souden. Symon Cyrenaevs bedwonghen, ende met een sekeren loon gehuert zijnde, droegh het Cruys nae my alleenelijck om den loon t'ontfanghen; maer ick droegh het Cruys om gheen ander reden, dan om dat ick aen den eeuwighen Vader behaeghen, ende uyt loutere liefde sijnen Goddelijcken wille volbrenghen soude.

Soo dan, ghy siet dryderhande intentie: d'eerste is d'intentie der slaven, de welcke uyt vreese van straffe aen t'Cruys hun onderwerpen, op dat sy, te weten, inder eeuwigheydt niet en souden ghestraft worden. De tweede is d'intentie der huerlinghen, de welcke hun zijn buyghende om het Cruys te draeghen om de vergheldinghe. De derde intentie is der sonen, de welcke, gelijck sy de straffe niet en vreesen: alsoo van ghelijcken en verwachten sy geenen loon, maer trachten alleenelijck uyt loutere liefde door het Cruys aen Godt-almaghtigh te behaeghen.

Ghy bemerckt hier dry trappen, de vreese, de hope, ende de liefde, wiens onderscheydingh ick u hier met korte woorden sal uyt legghen: + Den ghenen die begint van de vreese, onderstaet het Cruys verduldighlijck: die voortganck doet in de hope, draeght het gheerne: maer den ghenen die volmaeckt wort in de liefde, dien omhelst het nu vyerighlijck. Dien is alleen die seggen kan: Want ick uwen minnaer altijdt geweest ben, ende hebbe groote begeerte ghehadt om u t'omhelsen. Verre is dese stemme van dien, den welcken het wel onderstaet, maer geheelijck wenschen soude, waer't saecken dat het mogelijck waere, dat hy in dese ure niet gekomen en waere. Die door de vreese bedwongen wort, is verduldigh, en lijdsaem, die ter oorsaecke oft opsicht van de hope geleydt wort, is goetjonstigh: Maer t'en zy dat hy oock vyerigh van geest is, hy kan lichtelijck vallen. Maer de liefde, de welcke door den geest uytgestort wort, is verduldigh, ende goedertieren, ende dat meer is, sy en vergaet nimmermeer. Want sy is sterck als de doodt, niet de lijdtsaemheydt oft hope, maer de liefde. De lijdtsaemheydt die seght, t'moet soo geschieden, want sy wort door de vreese bedwongen. Den goeden wille seght, t'is soo van noode, ende soo moet het gedaen worden, want hy ter oorsaecke van de hope getrocken wort: maer de liefde, om dat sy onsteken wort van den gheest, die en seght niet, soo is het van noode, noch het moet soo wesen: maer sy seght, soo will' ick, soo begeer' ick, met grooten ernst, ende vyerigheydt.

Eenen dryvoudigen wegh, seyde Stavrophila, sien ick hier open-gedaen worden: maer k'en weet gheensins, welcken aen my den bequaem-

sten, ende profijtelijcksten is. Op dat ghy moogt wel ende recht voortgaen, ende niet dolen, antwoordede Christvs: soo raede ick u te beginnen + van de vreese: Want de vreese des Heeren, is het beginsel der wijsheydt. Ende door dese klimt men allenskens op tot hooghere trappen. Maer hoe sal ick dat doet? seyde Stavrophila; in't beginsel, antwoordede Christvs, sult ghy u sonder eenigh dubben, oft twijfelachtigheydt laeten voorstaen, dat het Cruys met goet recht u opgheleydt is, het welck ghy door uwe sonden meer als eens verdient hebt. Want wat onghelijck soude gheschieden aen die, de welcke soo dickmaels de Goddelijcke Majesteydt vergramt heeft? ende en is het niet meer dan recht, dat

+Die verdienen straff, en pijn,

Oock in de selve lijdsaem zijn?

De kinders van Iacob in groote benauwtheydt voor Ioseph gestelt zijnde, hebben dese waerheydt te laet, maer seer rijpelijck bekent: + Met recht, seyden sy, lijden wy dit, want wy tegen onsen broeder misdaen hebben, siende de bedrucktheydt sijnder siele, als hy ons badt, ende en hoorden't niet: daerom is dese tribulatie op ons ghekomen. Dit is de waerachtige oorsaeck van dese quellinge. Daerom in alle Cruys, in alle tribulatie laet dit in uwen mondt wesen, maer meer in't herte; Met recht lijde ick dit, want ick hebbe ghesondight. Ende t'ghene dat den Propheet seght: Vwe wegen, ende + u gepeysen hebben dit aen u gedaen.

T'is soo Heere, seyde Stavrophila, de gram-

schap des Heeren sal ick dragen, want ick aen hem gesondight hebbe, ende met recht lijde ick een Cruys: want ick loon ontfanghe naer wercken: noch k'en hebbe niet vergheten, t'ghene eertijdts de kloeckmoedighe Ivdith geseydt heeft: En laet + ons oock ons-selven niet wreecken om dese dingen die wy lijden, maer achtende dese selve pijnen des Heeren geesselen minder dan onse sonden, met de welcke wy als knechten gestraft worden, laet ons ghelooven dat dese geschiet zijn tot beternisse, ende niet tot onser verderffenisse. Ende daerom soo klaeghen ten onrecht de kinderen van Adam, ende stellen hunnen mont teghen den hemel, wreetheydt aen Godt toeschrijvende, als hy hunne boosheydt is straffende, ô Heere,

 
Hoe valsch, en tegen recht betichten wy de goden! +
 
Wy zijn't die oorsaeck zijn, wy zijn't die hun geboden
 
Verachten, en daerom verdienen straf op straf:
 
Ons eygen boosheyt is't, die dese wonden gaf.

Dat is wel waer, seyde Christvs, maer daerenboven soo en will' ick niet, dat aen u verborghen zy, dat den mensch niet alleen gheen onghelijck en gheschiet, als hy gequelt ende gepijnight wort, maer oock een seer groot weldaedt van den alder-goedertierensten Vader, die de + verderffenissen der kinderen niet langer en laet voortgaen, maer die betert met plaeghen en slaeghen. Waer uyt sy verstaen moeten, dat Godt voor hun sorge draegt, op de welcke hy vergramt wort, om dat sy gesondight hebben. Want Godt betert hun hier in dit leven, op + dat hyse inder eeuwigheydt niet en soude verdoemen.

Kiest voor u een van tweën, oft de tijdelijcke droefheyt, + oft d'eeuwighe. Want met recht moeten die beklaeght worden, de welcke, als sy in hun leven sondighen, in+ dit leven niet gestraft en worden. In den aerbeydt der menschen en zijn sy niet, seyde den Propheet David, ende met de menschen en sullen sy niet ghestraft worden: met wie dan, t'en zy met de duyvels?

Soo ick sien, seyde Stavrophila, als wy hier naemaels al t'saemen met een opsicht sullen aenschouwen alle d'omganghen, en al het beleydt van ons leven, soo sullen wy waerlijck belijden, t'ghene somtijdts van Themistocles geseydt is: wy hadden vergaen, ô kinderen, t'en waer saecken dat wy vergaen hadden: wy souden ghequelt, ende gecruyst worden, t'en waer dat wy t'Cruys ghedraeghen hadden. T'is soo, Stavrophila, seyde Christvs, maer ghy nu vermaent zijnde, bemerckt de schult, op dat ghy de pijne lichtelijcken + draegen mooght. Want dan worden d'opgeleyde geesselen verduldighlijck gedraegen, als men in de stilte des herten overleght de gedaen sonden, en quaeden, want door t'gene dat de swaerte des misdaets bekent wort, door t'selfste wort verlicht de pijne der straffe. Hier brack Stavrophila de reden des Heeren, ende seyde: Wat ghevoelen, Heere, moet men hebben van die, de welcke de pijnen, en straffen hier soecken t'ontvlieden, alhoewel sy groote sonden ghedaen hebben, maer seggen dat sy voor die lijden, ende voldoen sullen in't vagevyer? Dese voorwaer, antwoordede Christvs, bedrieghen hun-selven, ende toonen datse kleyn verstandt hebben. Want in het vagevyer

is de lijdsaemheydt seer onvruchtbaer, alwaer ghy met groote pijnen weynigh voldoet, ende niet en verdient. Daer sijn d'aldergrootste pijnen, kleyne voldoeninghe, ende gheen verdiensten. Wat koopman sal op dien tijdt waaren koopen, als sy alderslechst, ende alder-dierst zijn? ende waerom niet beter alsse bykans om niet gaen? Maer dit is de sottigheydt, ende dwaesheydt van de minnaers van hun eyghen selven, de welcke op niet anders hun ooghmerck nemen, dan op de teghenwoordighe dinghen, sorgheloos ende onachtsaem van de toekomende, soo dat men met goet recht magh segghen;

 
Te lijden hier, te lijden daer,
 
Is een oneffen lijden paer.
 
Te lijden hier en is geen pijn,
 
Als ghy die kont ontslaghen zijn.

Maer gemerckt dat'er luttel zijn, die in gheen doodelijcke sonde gevallen en zijn: op wat maniere vraegh ick, sullen sy het Cruys ontkomen, die oock maer met een alleen besmet zijn gheweest? Stavrophila, is't saecken dat ghy met u + ghemoedt begrepen, ende verstaen hebt, dat het noodtsaeckelijck is, dat de ziele van een overtreedtster aen de pijnen der hellen, ende aen't helsch vyer ghelevert worde: ende dat'er geen ander middel naer het doopsel gestelt en is, dan den troost van penitentie: ghy sult te vreden wesen t'onderstaen alle afflictien, pijnen, quellinghen, ende aerbeydt, als ghy maer van d'eeuwighe pijnen verlost mooght worden.

Wel hoe, Heere, seyde Stavrophila, wilt

ghy my dan naer de helle senden, om daer penitentie, ende lijdtsaemheyt te leeren? Ba-jae, seyde + Christvs, want d'overpeysinghe der helle en sal niet toelaeten in de helle te vallen. Ende och oft de menschen levendigh naer de helle daelden, om t'overpeysen, ende t'aenmercken de pijnen der verdoemde, op dat sy stervende daer niet en souden henen dolen! want is't saecken dat ghy overpeyst die schroomelijcke pijnen, ende die vlammen die eeuwigh dueren sullen, den alder-leelijcksten kercker, het kermen, ende krijten der verdoemde, de schreyinghen, ende huylinghe, u en sal gheen dingh swaer oft moeylijck schijnen te wesen, ten opsicht, oft in gelijckenisse van die, want de verdoemde ligghen in de kolpen der eeuwighe schrick-straffen wanhopelijck verswalpt, ende hun en is noyt het alderminste straeltjen van medooghende ghenaede te verwachten. Stavrophila seer diepelijck versuchtende, riep seer luyde: brandt hier, snijt hier, straft hier, Heere, als ghy my maer en spaert in der eeuwigheydt. Want my dunckt dat die allendighste, ende in der eeuwigheyt ongeluckige sielen altijdt, ende geduerigh tot my roepen:

 
+Kiest van ons' Cruycen een van al,
 
Het ghen' u t'kleynste duncken sal.
 
van all' ons lijden, ende pijn,
 
Die wy hier eeuwigh schuldigh zijn.
 
En sult bevinden metter daedt,
 
Dat oock het swaerste van u quaedt.
 
Geen schijn en heeft by't minst' ghequel
 
Dat wy hier lijden in de Hel,
 
En lijden moeten t'allen tijdt
 
Tot d'eyndeloose eeuwigheydt.

Vorige Volgende