Logo DBNL
De heyr-baene des cruys (1672)

De heyr-baene des cruys

(1672)–Benedictus van Haeften–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het IX. Capittel.
Die het Crvys draeght en magh gheen ydel glorie hebben.

En wilt u niet verheffen in u werck te doen.
Eccl. c. 10.

STavrophila door de vermaeninghen Christi vroomer, ende kloeckmoedigher gemaeckt zijnde, volherde vlijtelijck in den begonsten wegh des Cruys. Maer terstont is haer een nieuw onweder, ende een nieuwe tentatie op t'lijf ghevallen. Want als sy eens was doorwandelende een seer vermaert dorp, in het welck dat was een groote menighte van volck, soo heeft sy door t'gheroep van de aensienders beginnen groot geacht te worden, om dat sy nu godtvruchtighlijck, ende kloeckmoedighlijck het Cruys droegh. Ende schoon sy dit nu niet tot dien eynde, ghelijck sy wel voor desen ghedaen hadde, en dede; soo en konde sy nochtans haer niet onthouden, oft sy moeste verblijdt worden, om dat sy ten hooghsten, ende door een openbaere maere van yder-een ghepresen wiert. Waerom sy, dickwijls naer desen lof, ende prijsinghe luysterende, een groot behaghen hadde in haer eyghen-selven.

Maer Christvs dit siende, en heeft niet langh ghewacht van haer te vermaenen: segghende:

wacht u, wacht u, Stavrophila, van de hooghde, want een seer perijckeleuse tentatie van de liefde des lofs hanght u boven het hooft. Ende ick vraegh' u eens, wat is't dat ghy in u-selven behaeghen hebt, door het geklap van andere, ghemerckt ghy door dat selve aen u seer + zijt mishaegende? Voorwaer den vyandt den waerachtige saligheydt is naeby, ende doet groote neerstigheyt, overal stroyende onder sijn stricken, dat wel-aen, wel-aen: op dat ghy neerstelijck dese sijne stricken opnemende, onbedachtelijck daer in soudt gevangen worden. Ende siet wel toe, ick bidde't u, wat dat ghy + doet: Want de jonge spruyten der deughden worden seer dickmael uyt ydel glorie gheplant, gelijck uyt een stinckende riole, ende slijck gewatert, uyt beroeminghe omgraven, ende uyt menschelijcken lof gemest, de welcke nochtans daer naer in een verlaeten grondt, ende in aerde, daer geen slijckachtigh water van ydel glorie in + is, verplant zijnde, terstont verdrooght zijn. Hoe dat een boom hoogher sijne tacken geschoten heeft, hoe dat hy meer van het ghewelt der winden te lijden heeft: alsoo oock, hoe dat een mensch door grootere wercken van deughden verheven wort, hoe dat hy door grooteren windt van den mondt der prijsers vermoeyt wordt. Waerom de volmaeckte, seer wel moeten letten, dat sy soo door het getoont werck de glorie van den autheur soecken, op dat sy van den ongescheyden lof, door hun eyghen verheuginghe niet en souden weten verblijdt te worden.

Ick en kan my niet ghenoegh verwonderen, seyde Stavrophila, door wat splete die peste + wederom magh inghekropen wesen. Want ick

nu mijne glorie niet en soecke, ende ick derre oock + met den Propheet segghen: Laetse terstondt beschaemt + zijnde te rugghe keeren, die my segghen, wel-aen, wel-aen. Nochtans ick beken het, dat ick eenigsins + door den lof verblijdt worde, ende dat de vreught van mijn goet werck door een anders toe-stemminghe schijnt te vermeerderen: ende het goet dat aen my in u behaeght, is aen my genoegelijcker, als het oock behaegt aen een ander. Alsoo ons dagelijcks forneys, is der menschen tonghe. Maer soo veel belanght dese saecke, u is bekent het suchten mijns herten, ende het schreyen mijnder ooghen. Want ick en kan niet lichtelijck bevroeyen, hoe suyver ick van dese peste ben: ende ick ben seer beducht overmits mijn verborghentheden, die uwe ooghen sien, maer niet de mijne.

Dit, antwoordede Christvs, zijn al overblijfselen van de voorgaende sieckte: want om dat ghy te vooren d'ydel glorie met lust, ende begheerte ghesocht hebt, daerom wort ghy nu oock, jae teghen uwen danck, door de selve gequollen. Want het geschiet door de bermhertige toelaetinghe + des Scheppers, dat een ziele die op haer-selven betrauwt van tentatien mede-ghedeelt wort: soo langh tot dat sy verkranckt zijnde bevint, wat sy is, ende de hooveerdigheydt van haer-eyghen presumptie, ende laetdunckentheydt afleyt. Ende hier door geschiet het, dat hy den loff niet en weet te vlieden, als + hy teghenwoordigh is, die naer desen gheleert heeft te haecken, ende te trachten, als hy af was. * Want dickwijls, als den menschelijcken loff aen een goet werck te ghemoedt komt, soo verandert d'intentie van den wercker: den welcken, hoe wel niet ghesocht en was,

nochtans opghedragen zijnde, verheught. Door wiens verheuginge, als de ziele van den goeden wercker ontbonden wort, soo wort hy verstroyt van alle d'intentie der binnenste krachten. Heere ghy hebt mijne wonden geraeckt, ende den naghel recht op het hooft gheslaghen, soo dat ick nu kenne de listen des verborgen vyandts. Want als ick mijn beste doen, om met een suyver intentie Godt te behaeghen, + soo voeght haer heymelijck, k'en weet niet hoe, tusschen de selve, d'intentie van menschelijcken loff. T'welck als ick nu naemaels, ende langhsaemelijck onderkenne, soo bevinde ick my anders te doen, t'ghene ick weet dat ick anders begonst hebbe. Want soo gheschiet het dickwijls, als onse intentie voor d'ooghen Godts wel begonst wort, dat de meyninghe van menschelijcken loff haer nu heymelijck van besijden daer by gevoeght hebbende, en de selve ghelijck op den wegh vanghende, is achterhaelende: niet anders dan ghelijck de spijse voor den noodtdruft ghenomen wort, maer in het eten selver, als de gulsigheydt heymelijck insluypt, met de genoeghte van te eten t'samen gemengelt wort. Waer door het ghemeynelijck gheschiet, dat wy de voedingh des lichaems, de welcke wy om onse gesontheyt begonst hebben, ter oorsaecke van de wellusten voleynden.

Ghy kent nu selver, seyde Christvs, uwe sieckte seer wel, nu moet ghy maer gaen peysen om remedie. Wie antwoordede Stavrophila, sal my die beter voorschrijven, oft gheven als ghy, Heere, daerom en laet het u niet moeyelijck wesen aen u dienst-maeght een remedie te geven teghen dese sieckte: neemt aen, antwoor

dede Christvs, t'gene ick u eertijts voorschreven hebbe: En laet uwe slincker handt niet weten, + dat uwe rechter handt doet, niet sprekende van het lichaem, maer dat oock uwen ghetrauwen vriendt, uwen broeder, niet en weet, wat ghy doet, op dat, als ghy hier soeckt den loon van beroeminghe, hier naemaels niet en verliest de vrucht van vergeldinge. * Iae oock dat meer is, doet geheel u beste, indien het moghelijck is, dat ghy selver niet en weet, wat dat ghy doet.

Maer wat is't van noode, seyde Stavrophila, dat de goede wercken met soodaenige neerstigheydt verswegen worden, aengesien wy weten, dat ghy selver met uwen heylighen mondt ghesproken hebt: Laetse sien uwe goede wercken, + ende loven uwen Vader die in de hemelen is. Seer wel, antwoordede Christvs, moghen de goede wercken ghesien worden, op dat den Hemelschen Vader ghelooft worde, aen wien toebehoort alle eer, ende glorie: maer geensins niet, op dat het asschen, ende stoff soude ghepresen worden, aen t'welck ghegheven moet worden beschaemtheydt des aensichts. Want het is een + soorte van dwaesheydt, dat (ghemerckt ghy een ander het weldaet des levens schuldigh zijt) aen u toe-schrijft de verçiersels der deughden: aenghesien u niet toebehoort, t'ghene ghy zijt, wat recht suldy mogen vereysschen op t'ghene dat ghy hebt?

Ick en twijffele niet, seyde Stavrophila, oft dese dinghen sijn soo; want, ô Heere, ick ben d'uwe, ende alle onse wercken hebt ghy ons gewrocht, + want sonder u en konnen wy niet het minste doen. Want ghelijck een rancke geen vruchten kan +

voorts-brengen van haer eygen-selven, t'en zy dat sy blijft in den wijnstock, alsoo en konnen wy oock niet, t'en zy dat wy in u blijven. Maer ick bidde dat mijnen Heere sich gheweerdighe voorts te gaen in d'ydelheydt van d'ydele glorie af te beelden, op dat ick die te meer, ende te beter schouwen magh. Den naem selve, seyde Christvs, verraedt sy-selven meer als ghenoegh: want waerom wordt sy ghenoemt ydel glorie, t'en zy om datse geschildert, schaduwachtigh, ende van alle substantie ydel is? Wat wijsen man sal sich verheughen, oft verblijden in een scepter oft diamant op een papier uyt ghetrocken, ghelijck als in eenen waerachtighen? Wie sal een ghewit graff, dat van binnen vol doodts beenderen is, + eenen kostelijcken schat achten? Ghelijck een die schaduwe aengrijpt, ende den wint vervolght, alsoo is hy, die waerneemt de gedroomde leughenen. Van wat koleur dat het lichaem oock zy, de schaduwen daer van zijn altijdts swart, ende doncker. Laet het soo doorluchtige, ende treffelijcke wercken zijn als ghy wilt, nochtans de dienst-maeght, oft kameniere der selve, d'ydele glorie te weten, is altijdt leelijck, ende ydel. Oock de schaduwen zijn nu meerder, nu minder, niet naer de grootheydt des lichaems, maer naer de toekomste, oft af-wijckinghe des uytwendighen lichts: alsoo oock die gheheel luysteren naer het geklap, ende het seggen van de menschen, die sullen somtijdts voor groot, ende aensienelijck, somtijdts voor kleyn, ende van gheender weerde gheacht worden, naer dat yder-een, te weten, sal ghesint

wesen. Ende alsoo wort een sot ghelijck de maene verandert. Want ghelijckerwijs sy schijnt sonder + hitte, ende nu vol, nu half, nu geene gesien wort: want + geleent light en blijft noyt in de selve gesteltenisse, maer het gaet af, het wort vermindert, het wort te niet gedaen, en de t'en komt geensins te voorschijn: alsoo oock die hunne conscientien in't gheklap, oft seggen van een ander gestelt hebben, zijn nu groot, nu kleyn, nu geene, naer dat het de tongen der pluym-strijckers, ende falie-vouwers te prijsen, oft misprijsen sal ghelieft hebben. Ende wat sal ick meer segghen? Dochter die u saligh + noemen, de selve bedriegen u, ende sy verspreyden de weghen uwer ganghen. * Want ghelijck de kinders malckanderen kroonen van hoy op t'hooft setten, maer den ghekroonden, onwetende van die saecke, dickwijls achte rugghe bespotten, ende uytlacchen: alsoo nu oock die u voor hooft verkondigen, ende prijsen, die bespotten u by hun-selven in't heymelijck, ende soo wat gheschiet'er anders, dan dat de menschen malckanderen kroonende, hoy op t'hooft setten? Ende och oft het niet anders en waere dan hoy! maer nu is dese kroon oock seer schadelijck. Wat wonder ist? aengesien sy alle goede wercken verliest, ende te niet doet? Want den appetijdt, oft lust van menschelijcken loff, is ghelijck een + diefken, het welck sich van ter sijden voeght by de gene die den rechten wegh wandelen, op dat hy in't heymelijck 't sweert uyt-treckende, t'leven der selve vermoorden soude. Ende als de meyninge des voor-gestelden profijts, tot d'eygen gonsten, oft baete afgheleydt wort, soo wort op een grauwelijcke maniere het een. en t'selfste werck van de sonde volbroght, het welck de deught begonst hadde, met een woort, mijn dochter,

Die sich laet eere doen meer als het hem betaemt

Is weert geweldigh troots, oft geck te zijn genaemt.

Ick sien, Heere, seyde Stavrophila, ick sien genoegh, wat een groote schade dat d'ydele glorie by-brenght. Want sy is waerachtelijck een + verstroyinge des aerbeydts, een verliesinghe des sweets, listen der schatten, een voester-vrauwe van ontrauwigheydt, een voor-loopster van hooveerdigheydt, een schip-braecke in de haven, een miere op den dorsch-vloer, de welcke alhoewel teer is, nochtans aen alle aerbeyden, ende vruchten listen en lagen leght. Maer wie sal konnen ontvluchten dese alderfijnste pijpinghe des arch-listighs serpents, sich-selven in alle onse wercken, ende principaelijck in de goede, seer bedecktelijck indringhende? Heere, + onslaet uwe vleughelen, ende ick sal onder die schuylen, zijt ghy mijne glorie, laet my ons u bemint worden, ende laet u woordt in my ghevreest worden. Die van de menschen ghepresen wilt wesen, als ghy hem laeckt, en sal van de menschen niet beschermt worden, als ghy hem oordeelt: noch sal van de menschen niet behouden + worden, als ghy hem verdoemt. Want als-wanneer den sondaer over de begheerte sijnder ziele niet gepresen en wort, noch die quaedt doet, ghebenedijdt wort: maer als den mensch om eenige gave, die ghy hem gegeven hebt, gepresen wert: ende hy hem meer verblijdt, om dat hy gepresen wort, als om dat hy de gave heeft, waerom hy gepresen wort, soo wort oock dien mensch gepresen niet tegenstaende ghy hem laeckt. En beter is nu die hem gepresen heeft, dan die gepresen is. Want aen dien mensch behaeght de gave Godts, aen desen heeft meer den mensch, als Godts gaeve behaeght.


Vorige Volgende