De heyr-baene des cruys

Het IV. Capittel.
Dat men sy-selven in de draegingh des Crvys niet beroemen en magh.

Siet dat ghy uwe rechtveerdigheydt niet en doet voor de menschen, om van hun gesien te worden.
Matth. cap. 6.

DEse dinghen ontfongh Stavrophila met eenen seer blijden moedt, ende peysde nu de selve te gaen in't werck leggen, als-wanneer aen haer oock geschiet is, t'gene men gemeynelijck seght:

Die sonder goet beleyt haer eerste fouten mijden,

⁺Die sietmen menighmael in tegen-feylen glijden.

Sy hadde verstaen, dat het Cruys van achter niet en moghte getrocken worden, gelijck een schandelijck pack, ende dat de schande des Cruys niet en moghte gevreest worden, de welcke een fonteyn van glorie soude wesen; daerom was sy naer geen dingh meer staende, als naer eer' en

+ Horat,

[p. 169]

glorie. Want het Cruys van voor haer overdweers draegende, stelde sy haer in d'oogen van alle menschen, om gesien te worden, houdende voor seker haer door desen naem groot te wesen, om dat sy nu een Cruys-draeghster was van Christvs. Alsoo is sy ongheluckighe, die tot spot ende schimp vreesde ghehouden te worden, gevallen in een schandelijcke beroeminge.

Christvs dit bemerckende, heeft haer van dese nieuwe faute vermaent. Ende wat is dit wederom te segghen dochter? seyde hy: wilt ghy de voorgaende faute, met een gelijcke, oft grootere verbeteren? Het is u van noode het Cruys te draeghen, niet te verheffen. Want

Niet wat, maer hoe ghy't draegt, aensiet Gods Majesteyt;

draeght ghy u Cruys om eer, t'is lauter ydelheydt.

Ende siet hoe weynigh dat geluckt dese soodaenige draeginghe: want ghy stoot overal tegen, ende het Cruys selver is u een beletsel, op dat ghy niet en sout ingaen d'enge poorte van het rijck der hemelen. En hebdy niet gelesen om wat reden, oft op wat manier dit eertijts aen den H. Arsenius getoont is geweest? Desen sat eens in sijn celle, ⁺ ende tot hem is een stemme gekomen, seggende: komt, ick sal u toonen de wercken der menschen: ende hy opstaende is uytghegaen, ende siet! hy heeft gesien een tempel, ende twee mannen te peerde sittende, ende draegende een dweers hout t'een teghen t'ander: ende sy wilden door de deure in den tempel gaen, ende sy en konden niet om dat hout, t'welck sy dweers droegen: ende hun niet boogende, noch draeyende d'een nae den

+ Pelag, in vit, pat, l, 5, libell, 18, num, 2,

[p. 170]

anderen, opdat het selve hout recht soude worden, soo zijn sy beyde gebleven buyten de deure van den tempel. Ende als hy gevraeght hadde, wat dit was: soo heeftse hem geantwoordt; Dese zijn, de welcke ghelijck met hooveerdigheyt draegen het jock der rechtveerdigheyt, ende sy en sijn niet verootmoedight, op dat sy hun souden beteren, ende ootmoedelijck in den wegh Christi wandelen: waerom sy oock uyt het rijck Godts blijven. Siedy nu wel hoe uwe dwaesheydt hier naer het leven afgebeelt wort, ende aen hoe groot ghevaer ghy u-selven zijt onderwerpende? Het Cruys te draegen, ende dat glorie t'achten is sottigheydt, noch t'en verdient geenen loon.

Dat ick my soo draege, antwoordede Stavrophila, dat heb ick ghedaen ter oorsaecken, om dat ick gantsch ende gheheel soude beteren die dolinghen, ende fauten, van de welcke ghy my den voorgaenden keer vermaent ende berispt hadt; noch k'en geloofde niet dat daer soo grooten quaet in ghelegen was, om dat ick een weynigh eer' en glorie ontfingh: want my quam te vooren, t'gene ick gelesen hadde; Te weten, dat

⁺Een groote kracht geeft aen't gemoedt

De glori', en de eere soet.

Daerom door dien spoor-slagh alleen verweckte ick my tot het hardt Cruys, noch k'en achten't niet onbehoorlijck te wesen, door dese eere, hoedaenigh sy oock is, de moeylijckheden, waer van het Cruys vol is, te versoeten. Is't saken, seyde Christvs, dat u de glorie verheught,

+ Ouid, 5, trist, eleg, 15,

[p. 171]

verwacht d'eeuwighe, en de onverganckelijcke, maer dese tijdelijcke ende ydele werpt verre wegh. Ick bidde, dat ghy uwen aerbeydt niet en ⁺ verkoopt voor menschelijcken loff, noch dat ghy de toekomende glorie niet door een ydele ende lichtveerdighe fame wegh en werpt, want den menschelijken loff heeft sijn woon-plaetse in't stoff, ende haere glorie wort uytgeblust op d'aerde: maer de waerachtighe, ende vaste glorie der deught blijft inder eeuwigheydt.

Ach! hoe quaedt is't de glorie der menschen meer te beminnen, dan de glorie Godts! Stavrophila, t'is een van de meeste, ende van de uytterste sottigheden in gheestelijcke saecken niet dan naer ydel glorie te staen: want dat is sich-selven aerbeyt aendoen, ende den loon verjaegen. Een slaeve siet naer d'oogen van den Heere, ⁺ een aerbeyder naer den huys-heer, een discipel naer den meester: ghy doet heel contrarie: want Godt den vergelder, ende Heere verlaetende, soo siet ghy naer de gene die met u dienen, alhoe-wel dat ghy weet, dat Godt oock hier-naemaels sal gedachtigh wesen uwe goede wercken, maer den mensch alleenlijck in het teghenwoordigh leven, ende dat maer een luttelken tijdts. Ende niet-tegenstaende dat ghy een tooneel gestelt hebt in den hemel, soo kiest, ende vergadert ghy nochtans u aensienders op d'aerde: voorwaer een campioen daer hy strijdt, daer begheert hy oock beproeft te worden: maer ghy, alhoewel dat je zijt strijdende in't opperste, soeckt nochtans in't benedenste gekroont te worden.

Voorwaer k'en hadde noyt ghelooft, seyde Stavrophila, dat het soo grooten quaedt was een kleyn gloriken te soecken, uyt een saeck

+ S, Nilus orat, 7,

+ Chrysost, hom, 17, in epist, ad Rom,

[p. 172]

die in haer-selven goet is. Want seker, Heere, al dat ick hier in voor had, dat was alleenlijck om een goeden naem te krijghen; want t'gaet hedendaeghs, gelijck het Engelsch spreeckwoort seght, wie een quaeden naem krijght, die is half ghehanghen; en t'gheruchte dat ons nae gaet, is als een toet-steen van ons innerlijck wesen.

My dunckt, seyde Christvs, dat ghy weynigh ervaren zijt in de schole van Godtvruchtigheydt: en hebdy niet ghehoort hoe wel ick ⁺ vermaent hebbe: Siet dat ghy-lieden u rechtveerdigheyt niet en doet voor de menschen, om van hun gesien te worden: oft anders en sult ghy-lieden gheenen loon hebben by u-lieden Vader die in den hemel is? En heb ick daerom de hypocriten ofte schijn-heyligen niet verdoemt, om dat sy doende een aelmoes, met een trompet blaesden voor hun, ende ⁺ om dat sy staende in de synagogen ende boecken der straeten, waeren biddende, op dat sy van de menschen souden ghe-eert worden? Want mijnen wille is gheweest, dat dese wercken van Godt-vruchtigheydt souden gheschieden in't heymelijck, op dat den hemelschen Vader, die't in't heymelijck siet, de selve loonen soude. Daerenboven mijne Dochter, de eer is gelijck een schaduwe, volght ghy die, sy vlucht; vlucht ghy die, sy volght.

Dese voorwaer, seyde Stavrophila, alhoewel ickse dickmaels gehoort hebbe, en quamen my nochtans in dit gheval niet te vooren, noch k´en hebbe de selve tot noch toe niet wel overweghen. Daerom, antwoordede Christvs, is

+ Matth, 6, 6,

+ Ibid, 2,

[p. 173]

dat oock d'oorsaeck, dat mijn levendigh, ende krachtigh woordt soo kleyne vrucht in u doet. Maer op dat ick wederom voort-gae, niet qualijck en heeft een van mijne dienaers gheseydt: De moeder van de helle, is d'ydel glorie. Noch t'en ⁺ is niet van noode dat het selve met vele redens geprobeert ende bewesen wort: want den Koninghlijcken Propheet eertijdts oock gheseyst heeft: Godt heeft de beenderen verstroyt van de gene ⁺ die de menschen behagen, sy zijn beschaemt, want Godt heeftse verlaeten. ^* Wee eens, ende wee anderwerf aen de gene die mijn Crvys draegen, ende my niet en volgen! Want van wiens lijden sy deelachtigh zijn, diëns ootmoedigheyt veronachtsaemen sy dickwijls te volgen. Want met een dobbel vernielinghe sullen sy vernielt worden, die soodaenige zijn, aengesien sy hier hun-selven voor de tijdelijcke glorie pijnighen, ende in't toekomende voor d'inwendighe hooverdye tot d'eeuwighe straffen sullen getrocken worden.

Maer ick bidde u, mijnen Heer, seyde Stavrophila, leert uwe dienst-maeght, op dat sy dese peste schouwen magh: Het licht uws lichaems ⁺ is u ooge, antwoordede Christvs: Is't dat u ooge simpel is, soo sal u geheel lichaem klaer wesen. D'ooge des gemoedts, is de meyninge des herten, des is't saecken datse sal recht wesen, het geheel lichaem uwer wercken sal recht, schoon, ende klaer zijn: maer is't datse slim, krom, ende verdraeyt is, soo sal't al quaedt zijn, t'welck uyt dese sal voorts-komen. Men moet niet alleen peysen, oft het goet is dat ghy doet, maer principaelijck oft het ⁺ goet is, waerom ghy dat doet. Den Psalmist badt dat

+ Chrysost, hom, 17, in Epist, ad Rom,

+ Psal. 52.

* Bernard, in Apolog, ad Guiliel, Abb,

+ Luc, c, 11,

+ August, in Psal. 118.
Conc, 12, in medi[c.]

[p. 174]

sijn oogen moghten afghekeert worden, op datse niet en souden sien d'ydelheyt, dat is, op datse op dese geen acht en soude nemen, ende op dat het om dese niet soude geschieden, als'er iet goets gedaen soude worden. ^* Want Godt en aenmerckt niet veel wat dat den mensch doet, maer wat, als hy dat doet, is be-oogende. Waerom mijnen Apostel vermaent heeft: T'zy dat ghy ⁺ eet, oft drinckt, oft iet anders doet, doet dat al ter glorie Godts. Dat selve wilde ick dat u in dese Heyrbaene des Cruys meest ingheplant waere, op dat, te weten, uwe meyninge moghte recht, ende tot Godt ghestiert wesen. Van die dieren eertijdts ⁺ getoont aen Ezechiel, wort geschreven: Hun aensicht, ende hun vleugelen waeren boven uytgestreckt. ⁺ Maer wat wort'er door t'aensicht beteeckent, dan d'intentie oft meyninghe: wat door de vleugelen, dan de vleughe der contemplatie? daerom alle goet, dat door de meyninghe ghedaen wordt, dat het altijdts tot hemelsche dingen verheven worde. ^* Want alle werck, hoe wel het goet schijnt, wort nochtans als doodt gheacht, is't saecken dat het door een goede intentie niet levendigh ghemaeckt en wort. ^* Soo dan, maeckt dat ghy noyt iet en doet met voornemen van ydelheyt, oft om ydel glorie te verkrijgen, maer dat ghy met een goet begin begonst hebt, doet u beste dat met ghelijcke waerneminge te bewaeren.

⁺T'is al wel gheseydt, Heere; seyde Stavrophila, Maer hoe sal ick, de faute van menschelijcken loff te willen, konnen, oft moghen afwijcken ende vermijden? gemerckt men seydt, dat

Die op geen goeden naem en acht,

Oock selden nae de deughden tracht?

* Aug. in cap. 31.

+ 1. Corinth. cap. 10.

+ Ezech. c. 1.

+ Greg. lib. 1. in Ezech. hom. 4.

* Richard. de S. Vict. de stat-int. hom. c. 7.

* Cassian. l. 11. Instit. cap. 18.

+ Basil. in Reg brevio qu. 34.

[p. 175]

Dit, antwoordede Christvs, sult ghy lichtelijck konnen doen, is't saecken dat ghy u sekerlijck sult laeten voorstaen, Godt overal aen u tegenwoordigh te wesen. Want daer en is niemant, die, als hy in d'oogen van den Heere is, met sijn schande liever sal aengenaem wesen, ende believen aen sijnen medegesel, dan aen den Heere. En siet ghy niet in het tornoy-spel, ⁺ hoe dat die te peerde loopen niet en letten op den roep van het omsittende volck, nochte daer in vermaeck en nemen: maer al hun ooghmerck is op den Koningh, die daer in't midden sit, wien sy alleen soeckende te behaeghen, versmaeden gheheel het ghemeynte? Dese tornoy-speelders suldy oock naervolgen, ende met mis-achtinghe van den klap van de menschen, suldy verwachten de sententie van den rechtveerdigen Rechter, ende naer sijnen wille alle uwe wercken stieren.

Maer wat is'er noch meer te doen, seyde Stavrophila? Niet, antwoordede Christvs, dan dat gy met een ootmoedigh ende vernedert ghemoedt, ende vervremt van alle moetwilligheydt, het Cruys soudt draeghen. Den Keyser ⁺ Heraclivs met gout, ende peerlen verçiert, willende met een solemnéle beganckenisse, op sijne schouders het Crvys wederom draeghen naer dien bergh, op den welcken ick dat eertijts gedraegen hadde, is bedwongen geweest in de poort te blijven stil-staen. Want hoe hy meer sijn beste dede om voort te gaen, hoe dat hy meer scheen wederhouden te worden. Door welcke saecke als Heraclivs selver, ende alle d'andere omstaenders verstelt stonden; soo seyde Zacharias den oppersten Priester van Ierusalem: Siet Heer Keyser hoe luttel dat ghy met dat çieraet dienende tot trium-

+ Chrysost. hom. 5. in Genes.

+ Breviar. Roman. 14 Sept.

[p. 176]

phe in't Cruys te draeghen naer volght d'aermoede, ende d'ootmoedigheyt van Iesvs Christvs. Ende siet! Heraclivs terstont aflegghende alle dat kostelijck çieraet, ende afgedaen hebbende sijne schoenen, ende met een gemeyn slecht kleedt gekleedt zijnde, soo heeft hy sonder moeyte de reste van den wegh volbraght, ende het Cruys op de selve plaetse van den bergh van Calvarien gestelt. Op die maniere begeer ick dat het Cruys ghedraegen worde, op dat ghy, te weten, met een ootmoedigh ghelaet soudt gaen, ende (soo seer als het mogelijck is) voorsichtelijck afwijcken d'oogen der menschen.